21 Mayıs 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 12

Şon günlerde, “14. ncü Lui'nin tebasından Jean Thevenot gözüyle Büyük Türk'ün Imparatorluğu” adlı ve ilgi çekici bir seyahatname okudum. 1655 yılında yazılmış. Yazar, devrine hakim olan ön yargı- lardan erini oldukça objektif şe- kilde değerlendirebilen bir kişi, 17. yüzyılda Osmanlı Imparatorluğunun Batıya m hangi yönlerden ileri ve geri olduğunu teren, türk toplumu- nun güçlü ve zayıf eni ışık tutan ilginç sayfa- lar var kitapta. Türklerin metafizikte, şer'i Die şiir ala- öven yazar, mi t bilimlere ve paran eş gd vermediklerini söylüyor. Eseri ga e okuyucuya takdim eden t sonra- ki yüzyıllarda etkisi görülecek olan bu “zayıf nokta” ya Thövenot'nun çok isabetli şekilde parmak bastığı- nı belirtiyor ve türklerin hasta oldukları zaman hris- tiyan ve müsevi hekimlere başvurduklarını da hatır- atıyor. Atatürk, 1925'de yapığı v. m germ İstanbu. lu fethederek dünya tarihin. ni bir çağ açan bü- yük kudretin, aynı yıllarda, çeke hee keşfine kayıt- sız kalışımı, daha doğrusu matbaaya karşı koyan kör taassubu yenemeyişini anlatır. oldüğuniuz devirde matbaayı yasaklayan zihniyet, da- ha sonraki gerileyişin tohumunu ekiyordu. 272 yıl son- ra matbaa Türkiyeye geldiği zaman, bilim yarışını kaybetmiştik. Halbuki, Selçuk Türkleri öğretim yapan ilk tıp okullarından birini Kayseride kurdukları zaman, Batı âlemi büyüden medet umu- yordu. Kepler daha çocukken İstanbulda bir rasathane vardı, “Gökleri tarassut eden milletler zeval bulur” . gerekçesiyle bir gecede nasıl yıktırıldığını bilim tarih- leri yazar, Batı müsbet bilimleri geliştirirken, biz bu geliş- menin dışımda kaldık. Küçük bir devletin rg 70 ferden zafere koşan Frederik “Onan başarılarının gerçek sırrım Paslişahı “herhalde kralın çok iyi müneccimleri diye disünmüş ve bir elçi göndererek Frederik'den an müneccim las hı Devleti, bilim ve teknik alanın- Kudretin zirvesinde * yeryüzünde bilimsel bilim gitgide kaybecu,.. 19 Mayısın 47. “Yldönümünde, bir gerçeği kafala- rımıza iyice yerleştirmeliyiz. Türkiyeyi tam sömürge haline getirmek isteyenlere karşı bağımsızlık savaşı- nı kazanan Atatürk, bu bağımsızlığın başlıca teminatı ohirük “bilim ve akıl” çağını açmıştır. * (Atatürkün gösterdiği kurtuluş yolunda gitgide hız- Tanan hamlelere muhtacız. de bi- lim yarışı bergün biraz daha hızlanıyor. Türkiyenin çağdaş bilim ve teknoloji seviyesine ulaşması için, yepyeni bir anlayışla, büyük sıçramalar yapmağa mecburuz. Bir zamanlar, bilim ve teknik alanındaki üstünlüğü ile, bütün dünyanın siyasi ve ekonomik kudret merkezi haline yükselmiş olan Batı Avrupa bile yarışı kaybetmekte olmanın .. içinde kurta- rıcı tedbirler aramağa diet 18, ve 19, yi Batı bezinin Asya, Ajri. ka, Avustralya ve bir ölçüde Amerikanın kaderine hükmetmesinin temelinde yatan asıl sebep bugün da haiyi görülüyor: Bilimsel ve teknolojik gelişmeler hep bu küçük kıtadan fışkırmış, hep burada değerlendi rilmiş, askeri ve iktisadi fetihlerin emrine girmişti 19. yüzyilda Avrupa kapitalizminin Çin limanlarında Kongo içlerine kadar hâkimiyet kurmasını sağlayan Akdenizde, Orta Doğuda ve Kuzey Afrikada küvve dengesini değiştiren; Osmanlı Devleti ile birlikte da ha nice ülkenin ekonomik bünyelerini çökerten; Bü yük Petro zamanındanberi (Batı bilim ve tekniğin. kapılarım az-çok açmış olan Rusyanın Orta Asya we Pasifik Okyanusuna kadar yayılmasını mümkün kılar başlıca sebep hep ayni idi. Bilim ve teknik Batı Avrupa kütüphanelerinin ve lâboratuvarlarının duvarları arasında hapsedilemez di. Nitekim hapsedilemedi. Çağımızda, başka kıtalar. daki daha büyük kütüphaneler, daha ileri araştırma tesisleri, da sera Daye m ve üstün nitelikteki araş- daha kesif araştırma yatırımları, si. yasi ve bi “üstümlükle birlikte, ekonomik gücün de yer değiştirmesine yol açmaktadır. Bilim ve teknik meşalesini Batı Avrupanın elin- den kapıp, daha büyük bir hızla ileriye atılan Ameri- - a Birleşik Devletleri ve Rusya karşısında Batı Zi kara kara düşünmeğe başlamıştır; “Buhar med Me biz öndeydik. İlk sanayi inkılâbımı biz ba, şardık. Ama elektronik çağındayız ve dünya yeni bir inkılâbı yaşıyor. Nükleer enerji ve fezanın fethi alanında olup bitenleri geriden seyrediyoruz. Bi- vücek bir kâğıtta ne garip tesadüf!- omohut veya fasulye fiyatlarındaki venlik Kurulu Genel Sekreteri Kor- e ay bulara artı Sl Gerçekte ise Perşembe (o general Refet Ülgenalpin emeklive leler dikkati > “Muhte- günleri yapılan bu toplantılıra sevkedilmesini isteyen AP Balıkesir rem üyelerimize! Her Perşembe ak ve üyelerin uğu milletvekili Mevlüt Yılmaz, ya “şamı saat 7'de toplantısı . le senar Gazetesinin me ve km çar > vardır. Üyelerimizin fleri rica Bunlar, Grupun milletvekili Ömer Öztürkmen bun- İz iki mukaddesatçı ea KiMilna lar arasındadır. Toplantılar, bir cam bölme ile mensupturlar. Meselâ, gerici din a- İşin ilgi çekici tarafı, bazı ser- sakallılar” dediği oOmaye çevreleriyle gerici basın «ve aymlan yerde yapılmaktadır. Top- © için, Meclis kürsüsünden, Milli Gü- .bilhassa Sabah gazetesi- temsilcile- » 21 Mayıs 1966