15 Ekim 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 33

Ss İ Türkiye Elli yıl sonra.. Yurdumuzda ilk sinema çalışma- larını başlatan bir kurumun bu çalışmalarına gittikçe artan bir dü- zenlilikle devam ettiğini, yarım yüz- yılı dolduran bu kurumun sinema alanında çok geniş imkânlara sahip olduğunu, bu arşive her gün yeni bir belge eklediğini pek az kimse bilir. Bunun başlıca nedeni, bu ku- rumun askeri bir düzen içinde yer alması, asıl çalışmalarının da yine askerlik (o konularında (olmasıdır. Bundan dolayı, reklâma en çok başvurulan e. alanında çalış- masına rağmen u Foto * Film Merkezi"nin adını silen, hele ne iş yaptığını bilen, sinemacılar arasın- da bile pek fazla değildir. Oysa, bu sinemacılar arasında, özellikle tek- nisyenlerden bazıları yedek subay- lığını bu kurumda yapmış, çoğu da mesleğini asıl burada öğrenmiştir. Öte yandan, "Ordu Foto - Film Mer- Kezi , "sinemamızın tarihine doğru- n doğ gruya bağlı olan bir kuru- huştur. Bu tarih, Birinci Dünya Savaşı- nın ilk yıllarına kadar uzanmakta- dır: Osmanlı İmparatorluğunun Bi- rinci Dünya Savaşına girişinden üç gün sonra, 14 Kasım 1914'te, bir ye- dek subay olan Fuat Uzkınay, Ayas- tefanostaki rus anıtının (o yıkılışını filme alarak, ilk türk filmini çevir- miş, ama bunun arkası gelmemiş- tir. "Ordu Foto - Film Merkezi" ise varlığını, bu olaydan bir yıl sonra- ki bir tesadüfe borçludur: O zaman- ki "Başkumandan Vekili ve Harbi- ye Nâzırı" Enver Paşa, Almanya ge- zisinde, Alman ordusundaki sine- macılık kolunun çeşitli cephelerde çektiği belge * filmleri görünce, aynı olun Osmanlı ordusunda da ku- rulması emrini verdi. Bugü nkü "Or- du Foto - Film Merkezi"nin çekir- değini teşkil eden, o zamanki adıy- la "Ordu Film Merkezi'nin yöneti- mi, Romanya uyruklu bir Leh mu- sevisi olan ve yurdumuzda sinema- yı halka ilk tanıtan Sigmund Wein- berg'e verildi, Uzkınay da onun yar- dımcılığına getirildi. Ayrıca, yedek subay olarak silâh altına alınan bir- kaç işletmeci de "Merkez'in perso- nelini meydana getiriyordu. Bu bir avuç sinemacı, alman ve avustur- yalı sinemacılarla da işbirliği yapa- 15 Ekim 1966 N F rak, savaşla ilgili belge * filmler, haber em m başladılar. İşgal sin: Yurdumuzda, böylelikle, ordunun öncülüğüyle (o başlayan o sinema çalışmaları, daha sonra konulu film- leri de içine alarak "Müdafaa-i Mil- liye Cemiyeti", "Malül Gaziler Ce- miyeti" eliyle sürdürüldü. Özellikle savaşın yenilgiyle sona ermesi Üze- rine, sinema araçlarının düşman e- line geçmemesi için, ilk iki kurulu- şun elinde araç ve malzemeler son kuruluşa devredilmişti. Öte yandan, Anadoluda başlıyan kurtuluş hareketi çetecilikten TBMM'ne bağlı düzgün orduya dö- nünce, bu orduya bağlı bir sinema kolunun kurulması da gecikmedi. Bu sinemacılar, Ankara yakınları- na kadar ilerliyen düşmanın İzmire kadar kaçıp denize dökülüşünü fil- me aldılar. TBMM birlikleri İstan- bula girdikleri vakit de, "Ordu Film Merkezi"nden "Mü afaa-i Milliye Cemiyeti"ne, ondan da "Malül Ga- ziler Cemiyeti'ne devredilen bütün sinema araçlarıyla arşiv yeniden or- duya aktarıldı. Cumhuriyetten sonra "Ordu Film Merkezi", böylelikle, çalışmalarına hiç ara vermek- sizin, İmparatorluk döneminden Cumhuriyet dönemine geçmiş bulu- nuyordu. Ancak, ortada artık savaş, işgal, kurtuluş mücadelesi gibi ha- yati konular mevcut olmadığından, çalışmaları epey yavaşlamıştı. 1927- de bu çalışmaları yeniden hızlandır- mak için "Ordu Film Merkezi" yeni baştan düzenlendi, 1916'danberi Merkezi yöneten Uzkınay yemden bu kuruluşun başına getirildi. - raya taşınan yine Akade- demiyle birlikte "Ordu Film Merkezi" M A miyle birlikte İstanbula döndü, Yıl- dızda Abdülhamidin yaptırdığı ti- yatro salonunun çevresindeki bina- larda çalışmalarına başladı. 1951'de Muhabere sınıfina bağlanan Merke- zin birdenbire geniş imkânlara ka- vuşmasında ve bundan üç yıl ön- ce de Ankaradaki Mamak Muhabe- re Okulundaki yeni binalara yerleş- mesinde, 1959'da o zaman Kara Kuvvetleri Komutanı “bulman Or- general Cemal Gürselin yakın ilgisi oldu. Geniş bir kuruluş Bugünkü "Ordu Foto Film Merke- zi", Birinci Dünya Savaşında ya- rım düzine kadar personelle çalı- şan "Ordu Film Merkezi'yle karşı- laştınlamıyacak kadar geniş bir ku- ruluştur. Hattâ İstanbulda ticari a- maçlarla kurulmuş stüdyolardan daha geniş ve modern araçlara sa- hiptir. Lâboratuvarı, sabim salonu, kurgu salonu, eşleme salonu, mal- zeme ve ecza deposu, ham film de- posu, canlı - resim ve film hileleri salonu, küçük sinema salonu, nega- tif ve pozitif film o arşivi, fotoğraf stüdyoları, gezici lâboratuvarı ve çekim birlikleriyle siyah * beyaz ve renkli fotoğrafları, siyah * beyaz ve renkli 16 ve 35 mm.lik sinema film- lerinin çevirimden o gösterime ka- dar bütün işlemlerini kendi kendine yapabilecek durumdadır NATO'dan Vartoya Çalışmalarının ağırlık noktası as- kerlik konularına toplanmış ol- makla birlikte, "Ordu Foto - Film Merkezi" bu dar sınırlar içinde kal- maktadır. Şüphesiz, Merkezin çalış- malarında, ordunun fotoğraf ve film ihtiyaçlarım karşılamak, as- keri eğitim ve moral eğitimde kul- lanılacak filmler hazırlamak başta gelmektedir. Sayısız askeri eğitim filminin yanısıra 'Bir erin hayatı", "Bir yedek subay", "Kulelide bu- yıl", "Kuleliden Harbiyeye" gibi mo- ral eğitim filmleri bu çalışmalar- dan birkaç örnektir. Merkez, aynı zamanda bu konularda yabancı kaynaklardan gelen filmleri de türkçeleştirip çoğaltmaktadır. NA- 'nun onbeş ülkesini tanıtıcı film- lerde "Ordu Foto * Film Merkezi"- nin görevidir. Ama "Ordu Foto - Film Merkezi"nin çalışmaları sade- ce bunlarla kalmamaktadır. Mese- lâ, atoma karşı savunmayı gösteren filmlerin yalnız ordu içinde değil, sivil osavunma kuruluşlarında ve yurttaşlara gösterilmesini de yine 33