12 Ağustos 1930 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

YEDINCI SENE N* 2250 Bnçmuhnrrlrl YtJNXJS NADİ İDAREHANESt: Myanaomumiytı karşısmda dairei mahsnsa Telgraf: tstanbul Cumhuriyet Posta kutusu: N° 2 4 6 ••••*••••••••••• B a 2366 ?munarrlr Tahrlr müdürü 3236 Idare müdürü 2365, Kltap kısmı 472 Cum ^ . ^ ^ ^ . . ^ . • ~ • ~ ^ SALI 12 AGUf <"OS ABONE ŞERAİTİ ; ; < « >,~»y*>«o | MÛDDET: jTÜRKİYE İÇİNj HARİÇ İÇİN j j Seneliği \ 1400 K r . : 2700 K r . I 6 Ayhğı : * 750 K | l 1 Kr. ? "• " 750 Kr. 1450 I: 3 Ayhğı l 400 Kr. | 800 Kr. ^ . . * , • : = 5 Kuruştur = Nüshası her yerde Şarkmes'elesi Iran, Teklifimizi Kabul Etti! Şerbest münakaşa benim gençli Iran müşterek mesai ğimdenberi âşık ve taraftar olduteklifini kabul etti ğum bir sistemdir. İleri harekâtına dair Hey'eti Vekile kararı Salih Pş. ya bildirilmiştir Ankara 11 ( Telefonla) B u bulunan küçük Ağrı'da ileriliyerek gün İran'dan beklenen muvafık şakileri imhaya imkân bulacaktır. cevap gelmiştir. İran hükumeti ceiran'm dostluk hisleri vabında hudut ve şekavet mes'e İran hükumeti bundan evvel verdiği lelerinde tam ve sıkı bir teşriki cevapta bize karşı olan muhabbetlerinmesaiyi kabul etmiştir. Müşterek den ısrarla bahsettikten sonra Gazi Hazharekâtın tatbikat şekil ve safha retlerinin İran milleti hakkındaki beyanatınm çok minnetle karşılandığını ŞaK lan Tahran'da tesbit edilecektir. Rıza Pehlevi Hazretlerinin de ayni hisHey'eti Vekile içtimaında vazi siyat ile mahmul olduğunn bilhassa kayyet nihaî olarak tetkik edilerek detmiştir. Notalar Ankara ve Tahran'da Ağrı'dan harekâtın başlamasına çok müsait intibalar uyandırmıştır. karar verilmiştir. Karar Salih Pş. Fatin Beyin katilleri ya telgrafla bildirildi. Bu suretle yakalandı her iki hükumet birbiri hududu üMuş 10 (Hu. Mu.) Malazkirt mıntazerine asker toplıyarak eşkiyayı kasında eşkiyalar tarafmdan feci suretmüştereken tenkil edecektir. As te şehit edilen merhum doktor yüzba^ı kerlerimizde elyevm İran hududu ü Fatin Beyle arkadaşınm katillerinden zerinde olduğu için eşkiyaya açık [Mabadi 2 ind sahitedel Tarihe karışan eski Şark mes'elesine nisbetle buna bir mes'ele bile denilemez. Osmanlı imparatorluğunun tas fiyesi neticesinde ortaya millî huduf ve hukuku ile yeni bir Türkiye çıktı. Cumhuriyet rejimini tesis ederek tamamen Avrupaî bir hayat tarzı kabul etraiş olan bu yeni mevcudiyetin bütün diinyaya kabul ettirdiği millî hudut ve hukuka bazı şark vilâyetlerimizde bazı çapulcular muhalefet etmek kaygusundadırlar. Bunların yaptığı ise şakavetten ibarettir. Nerede ve ne şekilde olursa olsun şakavet imha olunur. Bu şakavet te imha olunuyor ve olunacaktır. tşte Şark vilâyetlerimize nisbetle adına Şark mes'elesi dediğimiz yeni mes'ele bundan ibarettir, ve hükmedersiniz ki bu mahlyeti ile ona mes'ele demek bile fazladır. O kadar ki bu şakavet işinde şakller hep dışarıdan gelmişlerdir. Bunlarm maksadı dahildekJ halkı aldatabilmek ve ayaklandırabilmekti. Bunlar dahilde kimseyi aldatamamtşlar ve belki halk tarafmdan makavemete uğTamışlardır. Demek ki bu vilâyetlerdeld halkınuz dahi Cahuriyetçi ve memleketçidir. Eşkıyanın harekâtı ortaya bizim lehimize olarak böyle bir haklkat çıkarmıştır. Olsa olsa işin o taraflardaki hudutlarımıza muttasıl komşu memleketlerle münasebetlerimiz noktasından az çok bir mes'ele mahiyeti olabilir. Bu devirde akh başında hiç bir devletin komşularını iz'aç edecek şakavet hareketlerini terviç ve himaye etmesine ihtimal verilemez. Mes'elede büyük bir hassasiyetle en ziyade dikkat ettiğimiz en mühim nokta tabiî burasıdır. Hudutlarımızın emniyetine temas eden her nokta can damanmıza dokunur. Her ihtimale karşı alınacak tedbirlerin hiç birinden gözlerini brpacak biz defilis. Böyle bir vaziyette komşularımızdan açık ve ciddl hareketler beklemek hakunızdır. Teşekkür olunur td şimdiye kadar komşulardan hiç biri şakaveti himaye eder bir vaziyet göstermemiştir. Bilâkis her tarafta böyle bir vaziyetin değil, hatta onun ihtimalinin dahi şiddetle protesto edildiğini görüyoruz. Iran kendi hudutlarında bizi iz'aç eden şakavete karşı elinden geleni yapmağa başladı. tngiliz mehafili Irak hesabına o ihtimali şiddetle reddederek ciddl tedbirler almağa koyulduğunu anlattı. Suriye hesabına Fransız'Iarın şaki Haço ile avenesini tevkif ve teb'it ederek bize karşı bilâkis dostane olan hareketlerine delil vermek istediklerini görüyoruz. Buraları böyle olunca bize yalnız şakavetin tenkili kalır ki işten bile değildir. O yapıldı ve yapüıyor. Vaziyetin biraz nazik manzara arzeden tarafı şimdiki halde belki İran ile olan münasebetlerimizdir. Şakavetin kendl hesabına büyük ümitlerle evvel bu taraftaki hudutlarımızdan başlamış olduğn malumdur. Eşkiya İran topraklarında kendilerine emin bir ilticagâh bulacaklaruu farzederek işe oradan başlamışlardır. Filhakika kendileri hududumuzun bu kısmı ilerisindeki İran topraklarında hazırlanmLşlar ve ilk olarak hududu oradan geçmişlerdi. Eşkiya böyle yapmak için başlan sıkılınca tekrar İran topraklanna kaçıp kurtulabileceklerini farzediyorlardı. Filhakika hududun bu kısmında onlann bu düşüncelerine hak ve kuvvet verdirecek bazı gayritabiilikler vardır. tki devlet bu rahatsızlığa nihayet vermek hususunda ciddl bir hüsnü niyetle teşrild mesai etmezlerse hâdisatın müstakbel tekerrürlerle müzminleşmesinin önüne geçilemezdi. Bu nokta etrafında notalar teati olunarak bir anlaşma zemini aranılmaktadır. Biz mes'elenin hüsnü suretle halledileceğini ümit ediyoruz. Nitekim İran'm son cevabî notasını tahlil eden ajans tebliği dahi vaziyeti böyle göstermektedir. Bu tebliğe nazaran İran esas itibarile teşrild mesaiyi kabul etmiştir. Anlaşılan bu teşriki mesainin tarzı tatbikında halledilecek fenn' bir iki nokta vardır. Eğer İran kendi kuvvetleri ile meselâ Fransa'nm Haço'ya ve avenesine karşı yaptığı kadarmı yapar ve bir daha o taraf hudutlarımızda bu türlü şakavetlerin bizi iz'aç etmiyeceğinl bize hakikî emniyet verecek veçhile temin edebilirse mes'ele kalmaz. Bize nisbetle mes'ele bu emniyetin istihsalindedir, ve bu mes'ele ancak bu emniyetin istihsali ile nihayet bulabilecektir. İlâve edelim ki hayatımızla alâkadar olan bu mes'elede bu emniyet behemehal istihsal dahi olunacaktır. Gazi Hazretlerinin cevabı Şarkta harekâtbaşliyor Fethi BF. ile mülâkat Yeni fırka lideri, İsmet Pş, ya cevaben "Lüzumu kadar sariholacağını^demiştir fırka Ü, kâtîpligini Kütahya meb'usu Nuri B. deruhte etti» Halk Fırkası U. kâtibi "Bizim vaziyetimizde değişiklik yokM dî'yor Yalova 11 (Sureti hususiyede gideh muharririmizden) Serbest Cumhuriyet fırkası lideri Fethi Beyefendi bugün matbuat mümessil Ierini kabul etti. Fethi Beyefendiye ilk sualim, Serbest Cumhuriyet fırkasının programının ikmal edilip edilmediğine ve muhteviyatına dair oldu. Fethi Beyefendi, cevap verdiler: « Programım hazırdır; Çarşamba günü neşredeceğim. Gazi Hz. ne yazdığım mektuptaki noktai nazarlar, programımın esas hatlannı kâfi derecede göstermiş tir, zannederim. Evvelce de söyledim, gene tekrar edeyim ki, prog•ram, bugün şiddetle hissolunan ihtiyaçları tatmin edecek ve mevcut sıkıntılara çare bulacak tedbirleri havi bir tatbikat ve icraat programı Cumhuri t Fırkası Nuri B. Binaenaleyh öyle zannedildiği [Mabadi 4 üncü sahifede] YUNUS NADİ tstanbul 11 (A.A.) Reisicum riyet Halk Fırkası Reisi bile bulun bir maniaya ugFamıyacagıhur Hdzretleri, Fethi Beyefendiye saydım fırka programını ve icraa na emniyet edebilirsiniz eaşağıdaki cevabı göndermişlerdir : tını tenkit eden ve insanî ve siyasî fendim. Azizim Fethi Beyefendi, ahlâkına emin olduğum sizin gibi Reisicumhur 9/8/930 tarihli mektubunuzu al bir zatın mütalealarını dikkat ve Gazi Mustaf a Kenıal dım ve dikkatle okudum. Kendimi muhabbetle dinlerdim ve istifadeli mütalealarımza ve .suallerinize Re bulurdum. isicumhur ve Cumhuriyet Halk FırMemnuniyetle tekrar görüyorum kasının Umumî Reisi olarak iki sı ki, lâik Cumhuriyet esasında beYalova 11 (Sureti hususiyede gifatla muhatap gördüm. raberiz. Zaten benim siyasî hayatta den muharririmizden) ReisicumMalumdur ki resmî vazifem do bir taraflı olarak daima aradığım hur Hz. bugün akşama kadar köşklayısile ben bugün Cumhuriyet ve arıyacağım temel budur. lerinde meşgul olmuşlardır. Halk Fırkasının umumî Reisliğini Binaenaleyh, Büyük Mec Gece kendilerine yeni fırka lideri filen ifa etmemekteyim. Filî riya liste ayni temele istinat eden Fethi Beyefendi mülâki olniuştur. set, İsmet Paşa tarafından ifa olunyeni bir fırkanın faaliyete Büyük Millet Meclisi Reisi sanisi maktadır. Reisicumhurluk vazifeTrabzon meb'usu Hasan B. , bugün sinin hitamında bizzat teşkil etti geçerek millet işlerini sergelerek Gazi münakaşa etmesini burayaeylemiştir. Hz. ne arzı tağim Cumhuriyet Halk Fırkası Re best zimat isliğini filen ifa edeceğim tabiidir. Cumhuriyetin esaslarmdan Gazi Hz. ve Türk tarihi Hükumetin icraatına müteallik sayarım. Bu itibarla, noktai Yalova 11 (Sureti hususiyede giolarak serdeylediğiniz noktai na nazarlarınızı takip için siyaden muharririmizden) Reisicumzarlarm zamanında mevzuu bah sî mücadeleye girmenizi bithur Hz. hazırlamakta oldukları soldukça cevaplarını vermek hüTürk tarihine ait kıymetli eserin iktabi hüsnü telâkki ettim. kumete aît olacaktır. Bu suretle haReisicumhur bulunduğum malile meşgul olmakta devam kikatlerin daha açık meydana çımüddetçe, Reisicumhurlu ediyorlar. öğrendiğime göre, kabkacağına şüphe yoktur. lettarih ve kurunu kedime tarihleBüyük Millet Meclisinde ve mil ğun uhdeme tevdi eylediği rine ait olan tetkikat hitam bul let müvacehesinde, millet işlerinin yüksek ve kanunî vazifeleri, muştur. Bir kaç güne kadar yeniden serbest münakaşası ve hüsnü niyet hükumette olan ve olmıyan tetkik edilecek ve tab'ına başlanasahibi zatlarm ve fırkaların içtihat f ırkalara karşı adilâne ve bi caktır. larını ortaya koyarak, milletin âli tarafane ifa edeceğime ve Millet çiftliğindeki köşkün nakli menfaatferini aramaları, benim Yalova 11 (Hususî muhabirimizlâik Cumhuriyet esası dahi den) Millet çiftliğindeki köşkün gençliğimdenberi âşık ve taraftar Paşam, Perii Cnmhuriyete taktığımz bir kanat kâfi gelmiyor, olduğum bir sistemdir. Reisicum linde fırkanızm her nevi si mütebaki kısmı da dün muvaffakimüsadenizle şunu da ben takayım da daha çok yükselsin! hur olmıyarak yalnız filen Cumhu yasî faaliyet cereyanlarının yetle yeni yerine nakledilmiştir. Gazi Hazretleri