November 15, 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

r m Bugün 1 2 Sahife 2 nci sahifede: İspanya harbi Siyasî İcmal. Musahabe . Fazil Ahmed Aykaç. 5 inci sahifede: Madridde felâket yağmuruAtlantıkteki facia. 6 ncı sahifede: Zonguldak mektubu Spor haberleri. 7 nci sahi fede: Niçin kaitab okumuyoruz Kandemir. Kadın ve moda. • ı .,nı I )fll Sa]fl I 4494 umhuriyet tSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, tstanbul Posta kutusu: tstanbul, No 248 •u KEMALİZM Yazan: Tekin Alp Türk inkılâbı hakkında şimdiye kadar yazılmış eserlerin en mükemmelidir. Fransız parlâmentosu reisi Herriot ve doktor Köprülü Fuad eser için birer mukaddeme yazmışlardır. Her gencin elinde bir tane bulunmalıdır. 15 Telefon: Başmuharrlr ve evl: 22366. Tahrir heyeti: 24298. tdare ve matbaa kısmı 24299 . 24290 1936 Antakyada Vaziyet Nazik Bir Safhada Antakya meselesinde Ermenilerden sonra Aleviler ve Museviler Antakya ve havalisi Ermenileri bütiin Türkiyede uyandırdıkları bu fikir ve hislerden dolayı belki geçmişin hatalarını tamire vesile teşkil edecek çok hayırlı bir iş görmüşlerdir. skenderun, Antakya ve havalisi Türk davasında oralardaki Ermenilerin ekseriyetle Sancağın muhtar vaeiyetini istemekte Türklerle birlik hareket etmeği tercih ettikleri malumdur. Bu Ermeniler Taşnak komitasile alâkaları bulunmıyan Ermenilerdir, ve Sancaktaki Ermenilerin hakikaten büyük ekseriyetini teşkil edıyorlar. İskenderun, Antakya ve havalisi Ermenüerinin bu hareketi bütiin Türkiyede derin bir tesir uyandırdı. Bu münasebetle İmparatorluğun tasfiyesile müterafık Rum ve Ermeni hercümercine dair yazdığımız makaleler, Sancaktaki Ermenilerin hâlâ Türklüğe bağlı saf ve temiz hisleri karşısında bütün Türk fikirlerine ve hislerine tercüman olmağa çalışan yazılar oldu. Bu makaleler üzerine İstanbuldaki Rum ve Ermenilerden bize minnettarlık hislerini arzeden ziyaretler kabul ettik, buradan ve dışarılardan mektublar aldık, hâlâ da alıyoruz. Bize mektub yazanlar içinde Türkler de var. Onlar da bizimle fıkir ortaklığı ediyorlar, ve ezcümle bir takım zaruretlerin tozdan, dumandan ferman okunmıyan kıyameti arasmda, yalnız bir tarafın değil, her tarafın hatalarıle olup bitmiş işlere çok teessüf ediyorlar. Antakya ve havalisi Ermenileri bütiin Türkiyede uyanthfdıklan bu hkirler ve hisl^rden dolayı, belki geçmişin hatalarını tamire vesile teşkil edecek çok hayırlı bir iş görmüşlerdir. Bundan dolayı alabildığine memnun ve müftehir olmağa hakları vardır. n J Türk halkı dipçikle intihaba iştirak ettirilmek ıstenıyor IIHIMIIIIIIMIIIMIIIIIIIMMIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIMIIIIIIIIIIIMIMIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIt D Fransızlar Halebden takviye kuvvetleri getirerek halkı cebren intihab yerlerine sürüklüyorlar. Birçok Türkler hapis ve nefyedildiler. Bir kısım halk Türkiyeye ilticaya hazırlamyor. Kanlı hâdiseler çıkması muhtemeldir Antakya 14 (Hususî) Sancak Türklerinin intihabata istirak etmemek yolundaki kararı köylere varıncıya kadar genişlemiştîr. Türk kütlesinin bu şuurlu hareketi bu topraklar için duyulan istiklâl aşkının ne derece kuvvetli olduğunu açıkça teyid etmektedir. Delege Doryonun bütün tazyikleri Sancak Türklerinin bu karara olan bağlıltklarını sadece takviyeye yaramaktadır. Türk halkına yapılan işkence Dörtyol 14 (Hususî) Bir kısım Ermeniler, ortodoks Rumlar, Aleviler de dahil oldukları halde Sancak halkının yüzde sekseni te ve firar edenlerin arkalarından silâh istimal edil mektedir. Antakyadaki Yeni Gün gazetesi Fransızlar tarahndan kapatılmıştır. Halk mü messillerinden Samih Azmi, Vedi Münirle yedek azadan Kadri Mürsel, Haydar Kiliç nefyedilmişlerdir. Birçok Türkler de hapsedilmişler dir. Türklerin bir kismı da kaçmağa mecbur olmuştur. Türkiyeden gelen doktor Antakyada, son günlerde cereyan eden Köprübaşı hâdisesine dair bir fotoğraf Abdurrahman da bugün tsintihabata iştirak etmiyor ga ve bölük halinde kam ren intihab mahalline geti kenderundan Türkiyeye îalar. Fransızlar buna rağmen yonlarla köylere sevkedi riyorlar. Fırsat bulanlardan de edilmiştir. Şimdi Dörtmüsellâh jandarmaları man lip, köylüleri döverek ceb birçoğu yolda firar etmek\Arkası Sa. 3 sütun 6 da] Suriyede Onlar şundan dolayı da memnun ve müftehir olabilirler ki hareketleri yalnız Türkiyede takdir hisleri uyandırmakla kalmıyarak Sancakta diğer azlıklara da örnek teşkil etmiştir. Filhakika memnuniyetle öğreniyoruz ki Ermenilerden sonra Alevilerle Museviler dahi Türk tezinin isabet ve makbuliyeti üzerinde ittifak ederek Türklerin haklı davalarını iltizam etmeğe çalışmaktadırlar. Çahşmaktadırlar sözümüze dikkat olunmasını rica ederiz. Çünkü ahde mugayir Fransız Suriye anlaşmasını hiç olmazsa muvakkaten vaziyete hâkim kılmak istiyen yerli yabancı Suriye memurları halkın başında hergün daha fazla zebanileserek Türklerden başka Türklere temayül gösteren diğer unsurları dahi tehdid ve tazyık hususunda gıttıkçe gemi azıya alan bir pervasızlıkla hareket etmeğe başlamışlardır. Galib kuvvet olan hükumetin bu cebir ve tazyikı önünde Alevilerle Museviler bugün Türk davasına karşı hislerini tabii ancak temayül göstermeğe çalışmakla ifade edebilirler. Onların bütün bir serbestlıkle reylerini izhar edecekleri fırsat ancak hür bir pilebisitte tahakkuk edebilir. Eğer ortada Fransanın Sancakta Türk muhtariyetini temin etmeği taahhüd eden vesikalan olmasaydı bugünden tezi yok, biz hemen bu pilebisiti isterdik. Ve yalnız Sancak için. Evet, yalnız Sancak için.. Çünkü biz Suriyelilerin kendi ırkî haklanna dahil sahalarda komşu ve kardeş memleketin hakikaten müstakil olmasma kıymet verdiğimizden dolayı oralara aid temennilerimiz ve eğer elimizden gelirse yardımlarımız bu istiklâlin hakkile tahakkuku gayesine teveccüh etmi<itir ve edecektir. Yoksa bütün Suriye için bir pilebisit mevzuu bahsolsa Fransanın böyle bir tecrübede Türkiyeye taraftar bir ekseriyet neticesile karşılaşmağı şimdiden ciddiyetle derpiş etmekte yanılmıyacağını temin edebiliriz. Dediğimiz gibi biz böyle birşeyi ne istiyoruz, ne düşünüyoruz. Bilâkis biz hakikî Suriyenin makul, tam ve kâmil bir istiklâlini istiyoruz. Şimdiki davamızsa oldumolasıya Türk olan îskenderun, Antakya ve havalisinin hatta Türkiyeye ilhakı bile degildir. Biz Suriyenin istiklâli mevzuu bahsolmadığı bir zamanda Fransanın bu Elcezire mıntakası da muhtariyet iddiasında anarşi başlıyor * Fransaya verilecek cevabî notamız Notanın metni hemen hazırlanarak Parise gönderilecek Küçük san'atlar kongresi çalışmakta devam ediyor alınınca Başvekil mühim bir nutuk söyliyerek san'atkârlarımızdan memleketin beklediklerini izah ettî Ankara 14 (Telefonla) Kü çük san'atlar kongresinin ayırdığı encümenler bugün de geç vakte kadar çahştılar. Kongre umumî toplantısını pa zartesi sabahı yapacaktır. Kongre azası şerefine bu akşam saat 5,5 ta Celâl Bayar tarafından bir çay ziyafeti verildi. İktısad Vekili Baevekilimiz nutuk söylerken ziyafette kongreye gelmiş olan san'atkârlarla hasbıhallerde ya geldi. Mümessiller Başvekilimizi alkışlarla karşıladılar. Eskişehirden gelen bulundu. Derdlerini dinledi. [Arkası Sa. 8 sütun 4 te\ Başvekil İsmet İnönü de saat 6 da çallllllllflHtlMIIIIIIIIIMItllHMIMIIIIIMIIMIIlMUIIMIflMUIIIIIIII .IIIIIIMIMI1IIIMIMMIMIMIMII1IMMIIIIMIIIMIH l l l l l l l HM111MIIIMIIIH IIIIMIIIIIMIIIIH Elcezirede açılan Beyazgömlekliler şubesine hıristiyanlar muzaheret ediyor Ankara 14 (Telefonla) Fransız Hariciye Nezareti tarafından Paris sefirimize tevdi edilmiş olan notanın posta ile tam metni alınır almmaz cevabımız süratle hazırlanarak Parise gönderile cektir. Bazı ecnebi gazetelerde ve onlardan naklen bazı Türk gazetelerinde nota muhteviyatı diye gösterilen haberlerin hakikate tetabuk etmediği muhakkak tır. i Versaym son kaydı da koparıldı! Son Suriye • Fransa anlaşmasını Haleb 14 (Hususî) Vatanilerin aleyhinde çalışmakta olan ve hıristiyanları korumak maksadile faaliyete geçmiş bulunan Beyazgömlekliler Cemiyeti Elce zirede şube açmak teşebbüsünde bulun muştur. Şube bir garaj binasında açılmış* IIMMMMIMMMlllll ı > 111111 ıı 1111111111 >M •I11II1IIIMI11III imzalıyan Suriye heyeti bir arada Nehirlerin beynelmilel ol. ması maddesi feshedildi Macaristan arazi ilhakı istemiyor! Viyana 14 (A.A.) Budapeşte hükumetinin yakında serbestçe silâhlanmak hususundaki kararını resmen bildireceği tahmin olunmaktadır. Sanıldığına göre, bu tebliğ, Naib Hortinin Romaya yapacağı ziyaret arifesinde yapılacak ve Italya tarafından tasvib edilecektir. Bazı siyasal mehafilin ehemmiyetle kaydettiğıne göre, Macaristanın yeniden silâhlanması yeni bir vaziyet doğurmı yacak, fakat hakikatte Macaristanın gizli gizli yapmakta olduğu silâhlanmayı kanunî bir şekle sokacaktır. Bu mehafil, tebliğin «İtalya, Avusrurya ve Macaris tır. Hıristiyan eşrafından kısmı azamı Berlin 14 (A.A.) M. Hitler, cemiyete müracaat ederek Elcezireye Versay muahedesinin, nehirlerin beynelmuhtariyet verilmesi yolundaki harekete milelleştirilmesi hakkındaki maddesini iştirak ettiklerini ve bu hareketin inkişafı fesihetmiştir. için bütün varlıklarile muzaheret edecekM. Hitler, bu hareketile, Almanya lerini bildirmişlerdir. ( nın şimdi Versay muahedesinin son en I I I I I I I I I I I I I • IIIM • 11 • M111IIIMIII111M1111111II11 ril 1 • 11 • • 11111111IIIIIIIIMIIIII111 r 11I ril MIIIII Mll M gellerinden kurtulmuş olduğunu bildir mektedir. Dr. Şaht şehrimizde Alman İktısad Nazırı ((Seyahatimin merak edilecek tarafı yok)) diyor Dün gelen Nazır pazartesi günü Ankaraya giderek devlet ricalimizle temaslarda bulunacak Alman İktısad Nazırı ve Devlet Bankası Müdürü Dr. Sahtm riyaseti altında bir Alman iktısad heyeti dün Akys isimli bir tayyare ile sehrimize gelmiştir. Alman İktısad Nazırı ve refakatindeki zevat Yesilköy Hava meydanında Vali muavini Hüdai, Devlet Bankası Müdürü Said, Alman konsolosu ve Alman konsoloshanesi erkânile şehrimizdeki Alman bankaları direktörleri tarafından karşılanmıştır. Doktor Şaht ve arkadaşları Yeşilköyden otomobille Perapalas oteline gitmişlerdir. Alman İktısad Nazırı dün kendisile görüşen bir muharririmize şu beyanatta bulunmuştur: « Bundan evvel altı defa daha Türkiyeye gelmiştim. Memleketinizin harbden evvel, harb esnasında ve harbden sonraki vaziyetini bilirim. Şimdi de Londrada akisler Italya, Hırvatistana tecavüz fikri beslemediğini temin etmiş. Küçük Antant icab ederse teminat almakta ısrar edecek Londra 14 (Hususî) Londra radyosu dün geceki neşriyatında M. Hitlerin Versay muahedesinin 13 üncü maddesini feshetmesinden bahsederek demiştir ki: « Her zanjan olduğu gibi, M. Hitler bu seferki kararını da cumartesi gü nü ilân etmiştir. Almanyanın bu son hattı hareketi Lozan muahedesinin Boğazlara aid ahkâmının tadili için Türkiye tatanın, Macaristan ve Avusturya için hu[Arkası Sa. 8 sütun 2 del kuk müsavatı temin edilmesinin tavsiyesi bakımından tamamile hemfikir oldukla rını» tasrih eden kısmında bu üç devlet arasmda askerî işbirliği yapılacağı demek olmadığını kaydetmektedirler. Diğer taraftan, temin edildiğine gö re, Macaristan, Belgradla Roma arasında son yapılan yakınlaşma üzerine, muahedelerle Yugoslavyaya verilen topraklardaki Macar ekalliyetleri hakkmdaki tadilci maksadlarından vazgeçmiştir. Roma, Italyanın bundan böyle Hırvat mem[Arkası Sa. 8 sütun 1 de] Mareşal Fevzi Çakmak bugün geliyor Bükreş 14 (A.A.) Anadolu ajansının hususî muhabiri bildiriyor: Büyük Erkânıharbiye Reisi Mareşal Fevzi Çakmak ve maiyeri yarm Kös tence yolile îstanbula hareket edecek lerdir. lArkası Sa. 3 sütun 5 ie] Dr. Şahtın dun aldırdığımız bir resmı yeni ve modern Türkiyeyi görmeğe geldim. Pazartesi günü Ankaraya gidece ğim. Bu suretle Türk hükumet ricalile temas etmek ve evvelce Berline gelmiş olan meslektasım, Türkiye Devlet Bankası Umumî Müdürü Salâhaddine îadei [Arkası Sa. 8 sütun 3 fc] ^ YUNUS NADt lArkası Sa, 3 sütun 3 tel