5 Ekim 1937 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1
Hüseyin Cahid, Reşad Nuri,, İbrahim Alâeddin, Peyami Safa, Sadri Etem, İbrahim Hakkı, Eşref Şe fık, F. Celâleddin ve başka birçok tanmmış imzalar bugün çıkan ., YEDİGÜN'de umhuri MKUüllİLUü jfulll Ull luıııuıuunn ııuuuıııu îngiltere • ttalya Fransa arasında müzakereler Londra 4 (Hususî) Nyon anlaş ması mucibince Akdenizde korsanlığa karşı mücadeleye memur İngiliz donan masına mensub Basilisk, adındaki İngiliz muhribi bugün Akdenizde meçhul bir tahtelbahirin hücumuna uğramıştır. Meçhul tahtelbahir birdenbire suyun üzerine çıkarak İngiliz muhribine saldırmış ve derhal suyun altında kaybolmuştur. Muhribin vaziyeti hakkında henüz malumat almamamıştır. Paristen alınan son haberlere göre, Akdeniz kontroluna iştirak eden birçok tayyare ve harb gemileri meçhul tahtelbahri aramak üzere derhal hâdise ma halline hareket etmişlerdir. FRANSIZCA TÜRKÇE ük Dil Kılavuzu lanişmend, A. Süha Delilbaşı, ^ > J l e ş a d Nuri, N. Ataç 5 3 BÜYÜK CİLD ^ransızcadan türkçeye en •s mükemmel lugat. Her üç cildin fiatı 12,5 liradır. Kanaat Kitabevi Min. AQIO ÎSTANBUL CAĞALOĞLU Sajl. 4ÖIZ Telgraf ve mektub adresl: Cumnurlyet, tstanbul Posta kutnsrı: tstanbul, No 246 Telefon: Başmuharrlr ve evl: 22366 Tahrlr heyeti: 24298. İdare ve matbaa fasmı 24289 24290 „ . , n i r | n n : * o p r i n 1007 Oflll 3 DllmGllBŞlin I3ül ispanya meselesinin son safhası Doğrusunu söylemek lâzımgelirse Avrupa tamamen akıllı bir halde değildir. En kuvvetli olduklarım iddia eden deoletler harb ve tnlh arasında dehşetli bir tereddüdden hâlâ yakalarını kurtaramamif bir halde bulunuyorlar. e galıba en mühim safhalanndan biri. Akdeniz emniyeti memnuniyeti mucib bir şekilde hallolunduktan sonra Fransa ilc îngiltere İspanyadaki gönülluler meselesini elc aldılar. Bu mevzu üzerinde Fransız Hariciye Nazm M. Delbos Milletler Cemiyetindeki îtalyan mümessili M. Scopa ile epey umud verici görüşmeler yaptıktan sonra bir merhale olarak İtalyan:n Ispanyaya yeniden asker göndermiyeceği hakkında teminat alındı. Fakat gerek İspanya hükumetinın ısrarlı şikâyetleri, gerek siyasî vaziyetin endişe verici şekilleri gözönüne alınarak îngiltere ile Fransa İtalyaya yaptıklan ayni manalı tebliğlerle tspanyadaki gönüllülerin geri ahnmasını mevzuu bahsettiler. İtalyanın bu tebliğlere cevabı bir gün meselesi olarak beklenmekte, fakat mahiyeti henüz inşirah verici ihtimalleri haiz olmaktan uzak bulunmaktadır. Bilâkis cevabın menfi çıkması ihtimali kendisinde sürpriz mahiyetli bir takım tehlikeler taşıyor. Çünkü cevabm menfi olması ihtimaline karşı Fransayı îspanyaya bağlıyan ve fimdiye kadar Fransa tarafmdan kapalı tutulan hududlann açılacağı Fransız efkân umumiyesince hergün biraz daha artan bir asabiyetle ileri sürülmektedir. Vaziyetin bu yolla varabileceği vahametini anlamak için Fransız îspanyol hududlannın açılmasile Fransa tarafmdan da îspanyol Cumhuriyet hükumetine yardım şeklinde bir müdahale vtki oiacağmı gözönüne almak lâzımdır. Bunun manası İspanyada şimdiye kadar biraz üstü kapalı surette devam eden Avrupa harbinin şimdilik gene İspanya topraklanna maksur olsa dahi açığa vurması demektir. M. Mussolini'nin Almanyayı ziyarete gitmeğe başlamasından evvelki günlerdc ve bu seyahat esnasında Avrupanın siyasî vaziyetinde harbi bertaraf eden bir yumuşaklık husule gelmiş gibiydi. Şu tek farkla: Duçe'nin Almanyaya seyahati münasebetile irad edilen nutuklann sulhseverliğine yalnız Fransada tam bir itimad gösterilememişti, ve Fransa bu seyahatin sulha kıymet verir gibi görünen tezahürlerini daha ziyade bedbin bir telâkki ile karşılamaktan kendisini alamamıştı. Fransa hâlâ bu şüphe ve tereddüdden kendisini kurtarabilmiş değildir. Şimdi İspanyadaki gönüllülerin geri alınması işi Fransada yeni mihak taşı olarak bekleniyor. O halde mesele yeniden şu tamamiyeti ile mevzuubahistir: Avrupa harb ateşine atılacak mıdır ve Uzakşarktaki Japon taarruzları bu yeni dünya badiresinin bir işareti midir? Son günlerin yumuşak havasile biraz yatışan sinirler için sual o kadar çiy görünecektir ki bunun karşısında saf ve samimî her insanın yoksa Avrupa deli mi oldu düşüncelerine düşmesini pek tabü buluruz. Doğrusunu söylemek lâzım gelirse Avrupa tamamen akıllı bir halde değildir. En kuvvetli olduklarım iddia eden devletler harb ve sulh arasında dehşetli bir tereddüdden hâlâ yakalannı kurtaramamış halde bulunuyorlar. Açık söylenemiyen bir takım hakikatler bazı zihinleri yakmakta devam ediyor. Açık söylenmiyen hakikatleri her taraf pek iyi takdir eylemekte ve ondan dolayı da gizli bir azab ve ıstırab için için mes'ul hükumetleri kararsız bir asabiyet içinde yuvarlayıp gitmektedir. Mesele şöyle tahlil olunabilir: Eğer harb tehlikesi yoksa her memleketi tepeden tırnağa silâhlandıran bu heyecanlı ve muazzam gayretler niçindir? Kim kimden korkuyor? Nihayet şu tarafın ve bu tarafın istekleri ve hesablan nedir? M. Adolf Hitler yakınlarda Alman kolonileri iade edümedikçe Avrupa meselesinin yani Avrupada sulhun ha'lolunmuş olamıyacağını söylemişti. Bugün Almanyanın yalnız kolonilerinin iadesini mi istediği bile belli değildir. Almanyadaki Rusya aleyhtarlığı ve Almanyanm şarkta hareket serbestisi istediği ötedenberi cümlenin bildiği şeylerdir. Almanyanm merkezî Avrupa davası RomaBerlin mihverile hallolunmuş bir mesele sayılamamaktan daha tabü ye daha ha Ingilterenin kontrola memur bir zırhlısı tecavüze uğradı Tecavüz Garbî Akdenizde vuku buldu, diğer harb gemileri hâdise yerine koşuyorlar gezerken Basilisk İngiliz torpido muhribi meçhul bir denizaltı gemisi tarafmdan hücuma maruz kalmıştır. Bu meçhul denizaltı gemisi, Basilısk'e bir torpil atmışsa da torpil İngiliz torpido muhribine isabet etmemiştir. Basilisk deniz altmda patlıyan bombalarla mukabelede bulun muştur. Bu mukabelenin ne netice verdiği daha malum değildir. Atatürk Ankarada Büyük Şef devlet merkezinde hararetle istikbal edîldi Cumhurreisimizin, manevralarda bulunmak üzere iki güne kadar Ankaradan ayrılacağı anlaşılıyor Ankara 4 (Telefonla) Cumhurreisi Atatürk, bugün saat 14,12 de Ankarayı şereflendirdiler. Daha sabahtan itibaren istasyon ve civarile güzergâhtaki yollar, Büyük Önderin teşrifini haber alan halk tarafmdan doldurulmuş bulunuyordu. Cumhurreisimizin treni, Sincan köyünde bir müddet tevakkuf etmiş, bu sırada Başvekâlet Vekili Celâl Bayar, Büyük Şef tarafmdan kabul olunmuştur. İsmet İnönü de Cumhurreisimizi Etimes'uddan karşılamış ve Ankaraya kadar beraberlerinde seyahat etmiştir. Atatürkle maiyeti erkânmın bulunduğu hususî tren, Ankara garında tevakkuf edince, Cumhurreisi mizi takiben İsmet Inönü, Celâl Bayar ve profesör Bayan Afet trenden inmişlerdir. Atatürk, karşılayıcılann ayrı ayn ellerini sıkmış, peronun hol kısmmda birikmiş olan halkın alkışlanna karşı şapkalarile selâm vererek iltifatta bulumnuşlardır. Atatürk, inşaatı henüz bitmîş olan yeni istasyon binasmın geniş holünden geçerek otomobille köşk [Arkast Sa. 1 sütun 4 tel Hâdise garbî Akdenizde olda Paris 4 (Hususî) Meçhul bir tahtelbahir bugün Garbî Akdenizde bir İngiliz muhribine hücum etmiştir. îspanyol sahillerinde Cap Antonio civannda bulunan 7 İngiliz muhribile 2 İngiliz deniz tayyaresi derhal hücuma uğnyan Bosilisk adındaki muhribin yardımına koş muşlardır. Tecavüz, sabah saat sekizde San Antonio burnunun yirmi beş mil açıklarında vukua gelmiştir. Şimali garbiye doğru yol almakta olan iki İngiliz torpido muhribi, birdenbire yürüyüşlerini hızlandırmışlardır. San Antonio sahil muhafızlan, biraz sonra üç şiddetli infilâk sadası duymuş lardır. îki İngiliz torpido muhribi, aksi istikamette yürümeğe başlamışlar ve denize bombalar bırakmağa devam etmişlerdir. Saat 14,30 da iki ingiliz tarpido muhribi daha gelmiş ve birkaç dakika sonra vak'a mahallinde toplanan İngiliz muhriblerinin adedi yediyi bulmuştur. tngiltere Başvekili Chamberlain ve Bu gemiler ik! grupa ayrılmışlar ve iki Hariciye Nazın Eden bir kabine İngiliz tayyaresinin yardımile denizi a içtimaından çıkarlarken tngiliz ajansımn verdiği tafsilât raştırmağa devam eylemişlerdir. Saat 15,35 te ikinci gniDun bulunduğu maLondra 4 (A.A. Reuter bildiri halde büyük bir duman sütunu görün yor: müştür. lArkası Sa. 8 sütun 3 te] Bu sabah garbî Akdenîzde devriye Mareşal Fevzi Çakmak dün şehrimize geldi Büyük Erkânıharbiye Reisimiz Atinadan ayrılırken Yunan Başvekilile uzun bir mülâkat daha yapti Mussolini ile Franco arasında telgraflar Duçe muvaffakiyetinden dolayı General Franco'yu tebrik ediyor ve temennilerde bulunuyor Yeni bes liralıklar Cumhuriyet M. Bankası on beş teşrinievvelde tebdil îşine başlıyor Ankara 4 (A.A.) Cumhuriyet Merkez Bankasmdan: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası hakkındaki 1715 numaralı kanunun 17 nci maddesinde yazılı salâhiyete müsteniden bankamız 30 kânunuevvel 1341 tarih ve 701 numaralı kanun mucibince basılmış olup tedavülde bulunan kâğıd paralan tebdile karar vermiştir. 15 teşrinievvel 1937 tarihinde teda vülde ilk çıkarılacak kupür, beş liralık kupürdür. Yeni beş liralık kupürün vasıflannı aşağıda bildiriyoruz. îstiyenler yeni banknotun aslî nümunelerini ban kamız ve bütün bankalar gişeleriyle malsandıklannda görebilirkr. Bu yeni beş liralıklann tedavüle çıkarılmasına baş landığı tarihten itibaren beş sene müddetle eski kâğıd paralar da mecburî olarak tedavül edecek ve bundein sonra müruru zaman müddeti nihayetine kadar yani beş sene daha Merkez Bankasj gişele rinde tebdil edilebilecektir. Diğer kupürlerin tebdile başlama tarihleri ileride aynca bildirilecektir. Bu yeni beş liralıklann eb'adı 7 x 1 5 , 5 santimetredir. Rektosu «ön yüzü»: koyu mavi olup sağ tarafında Atatürkün resimlerini, or tasmda renkli bir tezyinat rozetini, «Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası» «11 haziran 1930 tarihli ve 1715 numaralı kanuna göre çıkarılmıştır» ibarelerini ve bankanın umum müdür ve umum müdür muavininin imzalannı, dört yerinde kır mızı renkte seri ve sıra numaralannı ihtiva eder. lArkast Sa. 8 sütun 5 tel Mareşal Fevzi Çakmağın Atinada alınmış resünleri Yugoslavyanın askerî manevralannda bulunduktan sonra avdetinde Yunan hükumetinin daveti üzerine Atinaya uğn yarak orada da bir gün kalmış olan Büyük Erkânıharbiye Reisimiz Mareşal Fevzi Çakmak ve maiyetindeki askerî heyet dün sabah şehrimize gelmişlerdir. Mareşal Fevzi Çakmağı hâmil olan Adatepe torpidosu dün sabah erkenden Haydarpaşa açıklannda demirlemiştir. Mareşal Çakmak saat 8,20 de karaya çıkmış ve rıhtımda generaller ve kalabahk bir halk kütlesi tarafmdan karşılanmıştır. Bir askerî müfreze ihtiram resmini ifa etmiş, bando çalmıştır. selâm havasmî i Fevzi Çakmak Atinadan ayrılırktin Au'na 4 (Hususî) Türkiye Büyük Erkânıharbiye Reisi Mareşal Fevzi Çakmak, İstanbula hareket etmeden evvel Başvekil Metaksas'la uzun süren bir müzakerede bulunmuşlardır. Bu müza * kereden sonra Mareşal Çakmak, Yunan ordusu Umum Erkânıharbiye Reisi General Papagos'la da görüşmüşler ve birlikte Adatepe torpido muhribine gelmişlerdir. İspanyadaki yeni Alman sefiri Von Stohren, General Franco ile beraber resmi geçid yapan ihtilâlci kıtaatı selâmlıyor İspanya dahilî harbi siddetle devam ediyor betile Mussolini tarafmdan gönderilen telgraf okunmuştur. Duçe General Franco'yu «medeniyeti tahrib eden kuvvetlere karşı elde ettiği neticelerden dolayı» Salamanca 4 (A.A.) Dün akşam tebrik ve Frankist davasmın kazanılması radyoda General Franco'nun devlet re için temenniler izhar etmektedir. isi oluşunun birinci yıldönümü münase lArkast Sa. 8 sütun 3 te\ ııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııiıııııııııııııııııııııııııııı tıııııııııııııııı ı ıııııiMiııııııııııııııııııııııı ıııııı Irak Hariciye Veziri dün akşam Ankaraya gitti Ankarada iki dost ve müttefik memleketi alâkadar eden işler müzakere edilecek ve Hariciye Vekilimizle bir arada İki gündenberi şehrimizde bulunan homşu ve müttefik Irakın Hariciye Veziri Tevfık El Sueydi refakatinde Irak elçisi Naci Şevket olduğu halde dün akşamki ekspresle Ankaraya gitmiştir Tevfik El Suveydi bugün ve yarın Ankarada büyüklerimizle temaslarda bulunacak ve çarşamba gecesi Toros ekspresile Bağdada dönecektir. •*. kikî bir vaziyet olamaz. Habeş seferi neticesinde Almanya ile anlaşan İtalya henüz bu seferinin muzaffer neticesini Avrupaya kabul etü'rememekten mustarib olmasma zamimeten Almanyaya yaklaşmış olmanm bir takım icablanna uygun yürümekten de kendisini kurtaramamış ve kurtaramamakta bulunuyor gibi görünmektedir. Nihayet îspanya meselesinde Almanya ile İtalya hangi uzak veya yakın maksadları takib ediyorlar?.. îşte gün geçtikçe Fransanın ve Fransa ile beraber İngilterenin daha büyük bir ehemmiyetle evirip çevirdikleri müthiş sual budur. Excelsior adlı Fransız gazetesi nihayet baklayı ağzından çıkararak şöyle yazıyor: «Başka devleÜer ademi mUdahale esasmı ihlâl ederlerken îngiltere üe Fran~ sa buna üelebed bağlı, kalamazlar. Idelojik gayder lakih eliiklerini söyliyen ler, Îngiltere ve Fransanın münakale yollannı tehdid ediyorlar. Buna müsaade edilemez.» General Franco'nun îtalyan Alman muzaheretile galibiyetinin, Ispanyayı Avrupada İtalya ile Almanyanm bir istinad noktası yapmasından korkulduğu açıktır. Bu takdirde şimdiki ispanya vaziyeti Avrupada Fransa ile İngiltere aleyhine tevcih edilmiş bir İtalyan Alman müşterek harbinin mukaddimesi sayılır. İşte Excelsior'un müsaade edilemez dediği vaziyet budur, ve işte gene bundan dolayıdır ki bu vaziyet îspanyaAvrupa meselesinin en mühim ve en vahim safhalarmdan birini teşkil etmektedir. Umud edelim ki harbîn Avrupa medeniyetini yakıp yıkacak fecaatlerine karşı akıl ve mantık galib gelsin. BUGÜN Bir seyahatin notları Arkadaşımız KANDEMlR'in ilk yazısı üçüncü sahifemizde Ankarada yapılacak müzakereler Y A R IN Korkuyorum! Tanmmış değerli romancımız SERVER BEDİ'in bu yepyeni ve heyecanlı eserine yannki nüshamızda başlıyoruz. YUNUS NAD1 Ankara 4 (Telefonla) Irak Hari ciye Vekili Tevfik El Suveydi yarın buraya gelecektir. Dost ve müttefik memleket Hariciye Vezirinin bu ziyaretinin hususî mahiyette olduğu söy lenmekle beraber iki memleketi alâ kadar eden meselelerin bu kısa ziyaret vesilesile de mevzuu bahsedileceği tahmln edilmektedir. Misafir vezirin şerefine Hariciye Irak Hariciye Veziri Tevfik El Suveydi Vekilimiz ve Irak elçisi Naci Şevket safirimiz çarşamba günü Toros eksDretarafmdan ziyafetler verilecektir. Mi sıle. buradan ayrılacaktır.
