20 Nisan 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 51

CIY- Felsefe, Ruhiyat ve İçtimaiyat 51 masıdır. Ölüm, sıcak kanlı hayvanlârda humuzlaşmanın bitmesi demektir(*1.» Loeb'e.nazaran çoğalma ya beyza ile spermatozoi- dein birleşmesi, yahutta yalnızca beyzanın parçalanmasile olur. Bu ikinci şekil gösteriyor ki hayati çoğalmada ilkah zaruri de- ğildir. Çok hücreli hayvanlarda tenasül hücrelerinin somatik hücrelerden ayrılması çoğalmanın hususi bir halidir. Esas şu- dur ki: her doğuş, fizikoşimik âmillerin bir devamıdır. Hayva- ni bütün kabiliyetler, sevki tabiile alelâde tropisme'lerin mürek- kep şekilleridir; onlar da, canlı mevcutların ziya ile münasebet- lerinde hâkim olan photochimigue hadiselerden ibarettir. Her üreme mihaniki bir parçalanma, her devam da mihaniki bir in- tikaldir. Fizik ve kimyanın süratli inkişafı sayesinde bu telâk- ki hayatiyatçılar arasında çok kuvvetle yayıldı. Fakat ona muvazi diğer bir fikir, yine laboratuar müşahe- delerine istinat ederek, üreme ve geçme vakıalarını büsbütün başka yoldan izaha çalıştı: Hans Driesch'e nazaran, eğer yumur- ta bir illiyet âmilleri mozayıkı ise, onun iki yarısından her bi- rinin, hayvanın mukabil birer yarımını teşkil eden illiyetleri ihtiva etmesi lâzımdır. Bir tohum ikiye kesildiği zaman, eğer bu kesilen parça yine bir şey doğurabiliyorsa, bu «yarım hay- van» olacaktır (7). Bu müellif telkih olunmuş deniz kestanesi- nin yumurtaları üzerinde tecrübe yapıyor. Bu yumurtalar bir- biri arkasından iki, dört, sekiz parçaya ayırıyordu. Driesch bu tohumları ilk seferde iki, sonra üç parçaya ayırmağa muvaf- fak oldu. Bu parçalardan her biri tam birer deniz kestanesi meydana getirdi. Eğer tohum olduğu gibi bırakılsaydı, parça- lanan hücrelerden her biri ancak uzviyetin birer parçasını mey- dana getireceklerdi. Halbuki mekanist telâkkiye göre, tohumun her parçasının ancak doğuracağı uzviyet parçasına ait illetleri ihtiva etmesi lâzımgelirdi. Zira mekanist ancak büyük tekâmül (phylogen&se) esnasında meydana çıkanlara karşılık olan illet- leri izah edebiliyor. Bundan başka bu izah, yalnız bu sebepler- le kanmaya mecburdur. Çünkü bu hali tayin eden yalnız onları doğuran illetlerin varlığı ve başka illetlerin yokluğudur. Fakat (11 J. Leb: La Conception meöcanigue de ld vi€. I21l Hans Driesch: Philosophte des Organischen.