April 20, 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 58

8. Yer Asi lâmetidir. Daima yenileşmekte olan içtimai idealin, ve her (şe- kil) içerisinde (anane - hürriyet) zıdlığile ifade ettiğimiz (içti- mai inkilâp) ın bizzat bu tabii oluş ve karşılıklı tesirler silsile- sinin neticesi olduğu bu suretle anlaşılır. Nitekim tarihi kahra- man da, ayni suretle bir içtimai şekil içinde intibaksızlığın alâ- meti olduğu halde yeniden meydana gelmeğe başlıyan karşı- lıklı tesirler sistemi içinde intibak kıymeti halini alacaktır. Atina kanunları nazarında mücrim olan Sokrat bizim için ahlâk kah- ramanıdır. Eğer içtimai şekil karşılıklı tesirler arasındaki mü- temadi bir inzibat ve intibak araştırması olacak yerde, statik ve fasılalı bir kıymetler sistemi olsaydı, hem tarihi kahramanın rolünü izah etmek mümkün olamıyacak, hem de değişen şekil- ler arasında devam eden ve tarihi oluşun sürekliliğini gösteren büyük şahsiyetlerin kıymetini anlamak imkânsız olacaktı. Fa- kat bir kâşif, mucit veya devlet kurucu gibi, bir ahlâk kahra- manının da devirler ve şekiller üstünde kıymetli görülebilme- si, ancak bütün cemiyetlerin mütemadiyen yenileşmekte olan bir inzibat araştırmasından doğduğu ve iğreti bir istikrardan ibaret olan içtimai şekildeki (mevcut - gayri mevcut) alternativi yerine, hakikatte sürekli bir intibaklar merdiveni bulunduğu için mümkün olmaktadır. Hilmi ZİYA