21 Eylül 1919 Tarihli İrade-i Milliye (Sivas) Gazetesi Sayfa 1

21 Eylül 1919 tarihli İrade-i Milliye (Sivas) Gazetesi Sayfa 1
Metin içeriği (otomatik olarak oluşturulmuştur)

Veliaht-ı Saltanat Hazretlerinin Layihası Memleket Gazetesi nüsha-yı fevkaladesinden: Hakpay-ı meali ihtiva-yı Cenab-ı tacdar-ı a'zamilerine Ma'ruzatı mahsusa-ı bendeganımdır: Menafi-i aliye-i memlekete müteallik fevkalhad mühim gördüğüm mesail ber vech-i zir hakpay-ı meali ihtiva-yı Cenab-ı tacdarilerine arz itmeyi bir vecibe addeylerim. Vaziyet tedkik ve tahlil edilince evvela bugünkü halin bilhassa hükümet-i hazıranın böyle buhran-engiz bir zamanda idare-i umura adem-i kabiliyetinden ileri geldiği ve keza esbab-ı atiyeden tevellüd eylediği nümayan olur. Mütarekeden beri merkez-i saltanat-ıseniyede ve vilayat-ı şahanede kulub-ı ammeyi te'min ve tatmin idecek bir idare-i milliye ve salime te'sis idilememiştir. Umumun muntazır olduğu hak ve ma'deletin te'sisine ve selamet-i memleketin husulüne hadim icraat yerine bir takım a'raz ve ihtirasat takip olunarak halk arasında tefrika ilga ve a'da-yı vatanın ma hasal a'mali olan şikak ve nifak meylanı ihdas olundu. Umur-ı idarede devam eden tezebzüb ile fırkacılığın teşeddüd eyleyen ihtirasatı yüzünden günden güne merkezde ve vilayatda mütezayid olan neş'et-i efkar-ı Milleti Necibe-i Osmaniyeyi en vahim ve hayret-engiz bir zamanda vahdet-i milliye seciyesinden mahrum müste'id tefessüh göstermektedir ki bunun maddi ve manevi mazarrat-ı mü'limesi muhtac-ı izah değildir. İzmir, Edirne vilayetleriyle Vilayat-ı Şarkiye gibi her dem ma'ruz-ı tehdid olan aksam-ı vatanda kulub-ı ahaliyi tatmin idecek tedabiri saibenin ittihazına sarf-ı mukadderet olunmamakla beraber ahalinin hukuk-ı milliyelerini muhafaza emrinde yapmak istedikleri mesa'i-yi vataniyyenin hükümetçe muzaharat-ı münasibeden mahrum bırakılması ve bilhassa İzmir fecayi'ini müte'akib ahalide uyanan müdafa'a-i vatan hissiyat-ı necibesinin hüsn-i idare ve tevcih-i himmet olunmayarak Dahiliye Nezaretince yağma-girlik çetecilik gibi amal-i hasise isnadıyla şaibedar edilmesi inkisar-ı kulub-ı ammeyi badi olduğu gibi Sadrazam Paşa'nın Vilayat-ı Şarkiye'de vasi Ermenistan muhtariyeti te'sisi bulunduğu beyanatı dahi havali-yi mezkurece mucib-i teessür-i azim olarak memleketlerinin ahara terk olunacağı zehabını tevlid eylemiştir. Bu gibi tesirat-ı ahaliyi hükümet himmetinden kat'-i ümit ve necat ve selamet çarelerini bizzat tahribe sevk etmiştir. Ber vech-i ma'ruz tesirat ve infialat-ı milliyeyi teskin ve ezhan-ı ahaliyi tatmin idecek tedabire tevessül olunmak vecaib-i kat'iyeden iken bu emr-i mühimme hala atf-ı ehemmiyet olunamamakdadır. Sulh Konferansı'na davet münasebetiyle umum efrad-ı millete ilga idilen ümitler dahi bu kere te'ati idilen muhtıralar münderecatının intişarıyla Avrupa'da olduğu gibi zemin-i inkisar olacağı ve infialat ve tesirat-ı mevcudenin tezayüd ideceği bedihidir. Ferid Paşa'nın Sulh Konferansı'na takdim eylediği muhtıra ma'nası itibarıyla şayan-ı esefdir. Bila-lüzum temas edilen harb, techir ve taktil meselelerinde devlet ve milletin mes'uliyetini tahfif idecek delail ihmal olunarak bütün mes'uliyetinin ruş-ı millete tahmiline sebebiyet verilmiş ve Rumeli'de hudud-ı şarkiyede ve ahiren İzmir'de yüzbinlerce kat' ve imha edilen nüfus-ı islamiyenin uğradığı fecayi' büsbütün meskut bırakılmıştır. Bir fıkrasında ise memalik-i şahanenin herc ü merci içinde ve muhtacı muanet olduğu beyan olunarak müdahalat-ı ecnebiyeye meydan vermiştir. Mevzu-ı bahs olmaması icab eden Toros Silsilesi'nin cenubunda milyonlarca Türkler meskun ve ekseriyet-i azimesi Türk olan Adana, Haleb, Diyarbekir vilayetleri ve Maraş, Urfa livaları bulunduğu unutulmuş ve bu gibi nice gayr-ı muvafık ifadat ile ele geçen kıymetdar fırsatlar iza'a ve hatta muarızlarımıza kendileri için faide-bahş senedler i'ta olunmuştur. Sulh Konferansı'nın cevabıysa baştan nihayete kadar efrad-ı milletin intibahını davet eyleyecek bir vesikadır. Tarih-i muahedatda emsali görülmemiş tahkirat ile memludur ki Ferid Paşa muhtırasının kaide ve üslub-ı diplomasiye ve icabat-ı hal ve vaziyete gayr-ı muvafık şekil ve mahiyeti bu cevabı davet eylemiştir. 30 Temmuz tarihli Tan Gazetesi pek vazıh bir suretde ahvali irae etmektedir. Ve bu suretde Avrupa'nın zaten hakkımızda pek cüz'i olan emniyeti bu kere tamamen zail olmakla heyet-i murahhasamızın Dersa'adet'e i'adesi gibi tarihte emsali na-mesbuk bir hakarete duçar edilmesine sebeb olmuştur. Hey'et-i murahhasamızın bu akibeti üç sebebden neş'et ider. Evvela ekseriyet-i milletin adem-i itimadını kazandığı müte'addid telgraflar ve beyanat ile işaa kılınan bir kabinenin reisi olan Ferid Paşa'nın o milletin hukukunu müdafa'aya salahiyetdar olamayacağı hatta dörtler meclisinde anlaşılmıştır. Saniyen memleketde tezelzülün terakkisi mu'arızların menafi'i iktizasından olduğundan sulhun te'hiri ile bu kargaşalığın tezyidine hizmet eylemiştir. Salisen bugün mukasememizin tevlid eylediği Avrupa rekabetine mürur-ı zaman ile çareler taharri olunabilecekdir. Binaenaleyh ahval pek vahimdir. Bittabi' devlet ve milletin muhafaza-yı şeref ve haysiyeti emrinde derhal ecvibe-i münasibe i'ta olunmak veya lüzumuna göre teşebbüsat-ı lazımede bulunmak ve bu netayic-i elimeyi davet edenler hakkında mu'amele-i lazıme ifasında tekasül edilmemek muktezidir. Muhtıraya verilen cevab Devlet-i Osmaniye hakkında konferansça takarrür eden hukuk-ı esasiyeyi ihsas eylemekdir. Türk unsurundan gayrı hiçbir kavim ve unsurun İdare-i Osmaniyede bırakılmaması iltizam olunduğu anlaşılmakdadır. İnkişaf-ı Osmaniye tahsis idilecek muhit-i mahdud hakkındaki i'malar ile tezahürat-ı mevcude pek ziyade calib-i dikkatdir. Mesele-i Osmaniyenin düveli saire menafi'ine ta'allukundan dolayı daha ziyade muhtac-ı tedkik ve ta'mik olunmasına binaen bir müddet daha te'hiri icab ettiğine dair konferansın tebliğ-i ahiri fevkalhad şayan-ı teemmüldür. Amerikan tarafından Ermenistan ve Dersa'adet için vekalet (manda) taleb edilebilmek üzere kongrenin re'yi istimzaç olunacağının hemen resmi bir mahiyette intişarı ve İtalya murahhas-ı cedidinin konferansa Asya-yı Osmani'deki İtalya menafi'inden bahs eylemesi keyfiyet-i teehhüre ta'alluku itibarıyla kemal-i ehemmiyetle tedkik ve teemmül edilecek hususat-ı mühimmedendir. Bilhassa vekalet meselesinde hukuk-ı esasiyemizin desatir ve şerait-i hilafete nazaran te'min-i müdafa'aası fevkalhad cay-ı dikkat ve teemmüldür. Konferans Memalik-i Osmaniye hakkında tedkikat-ı amika icra ideceğini dermeyan eylemekdeyse de ruş-ı ahvale nazaran ilan edilen prensipde sadık kalarak hakkımızda mukteza-yı hak ve ma'deleti tamamen tatbik ideceğine intizar olunamaz mutala'asındayım. Ancak devlet ve milletin muhafaza-ı hukuku emrinde yekvücud olarak göstereceği kudret ve kabiliyet ve mümkünü'l-istihsal olan gayeyi tayin hususunda ibraz eyleyeceği fetanet ve ru'yet ile mukadderatını muhafaza ideceği ümitindeyim. Binaenaleyh ber vecih-i ati arz idilecek tedabirin bila ifate-i vakit ittihazı vücub- kat'i tahtındadır. Artık menafi ve ihtirasata mağlub veya birtakım ümitlere farizaten olarak imrar-ı evkat idilirse düvel-i garbiye arasında i'tilaf husulüne meydan bırakılmış olacağı ve maazallah-i Te'ala devletin inkısamı doğrudan doğruya teshil edileceği muhakkakdır. 1. Millet ve devletin nokta-yı istinadı olan makam-ı mualla-yı hilafet ve saltanatın hiçbir fırkaya temayül göstermeyüb mevki-i bendinde bi-tarafane muvazene-i umumiyeyi muhafaza ve bu suretle yalnız muhtelif cereyan-ı efkarı ve harekat-ı umumiyeyi tevzin ve te'lif eylemek. 2. Bu mühim devrede irade-i milletden istiğna idilemeyeceğinden ve bilhassa bütün mes'uliyeti der'uhde etmek akıl ve mantığa sığmayacak derecede mühlik ve hatırnak olmasıyla derhal intihabatın icrasına ibtidar etmek. 3. Fırka münafereti hemen külliyen bertaraf idilerek ve esasatı siyasiye ile tenemmür

Bu sayıdan diğer sayfalar: