17 Kasım 1930 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

17 Kasım 1930 tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1
Metin içeriği (otomatik olarak oluşturulmuştur)

7 Liderin nutku —— Memleketin > her tarafında, demokrasi namına bir facıa ha- linde ceryan eden intihabat yol- suzlukları, dün, muhterem lide- rin lisanında en kuvvetli ifade- sini bulmuş, ve bu sesin hakikati tebaruz ettiren ahengi tıpkı bir şamar gibi, hakkı çiğneyenlerin suratına indirilmiştir. O günlerin heycan içinde yaşayan kaç vatandaş vardır ki en mukaddes bir hakkın istima- linde, şabit olduğu veya «bizzat maruz kaldığı haksızlıklar, vic- danında derin bir elem ve in- fal bırakmamış olsun. Kalbi millette acı bir hatıra uyandıran, o kusvetli günleri unutmak müm- kün müdür? Daha intihabat başlamadan evvel, vatandaş reyini kendi keyfine göre imal etmek istiyen meş'um bir cihaz, nereden aldı- ğı belli olmıyan bir kuvvetle hare- kete geçmiş ve vicdanı milli üzerin debir tahakküm şebekesi kurmıya azmetmişti. Bu cihazın her tarafta faali- yete geçen aksamı, elinde bu- lundurduğu bütün. vasıtalardan istifade etmeyi: ihmal etmiyordu. Tehdit, tedbiş, ikna ve iğfal gi- biher vasıta mubah görülmüş, rey- lerin serbesçe tezahürüne engel olacak her türlü manialar ihdas edilmişti. Yeni fırkaya rey ver- mek. istediği “için - hakaret ve tazyik görenlerin, işinden, ek- meğinden olanların, (saatlerce, günlercehtirriyetlerinden mahrum edilenlerin adedini Allah ve bu u- ğurda, sağa sola serpilen bank- vot yağmurunun miktarınıda ken- dileri bilir. Para ile, tehdit ile vicdan- lara tahakküm etmeyi kolay bir iş zannetmişlerdi. Aldandıklarını anlamakta gecikmediler. Hakikaten ne bahasına olursa olsun hakkını kullanmaktan vaz geçmiyen halkımız, şayanı takdir bir cesaret ve vatani bir tehalik- le, mukaddes vazifenin ifasına şilap etmekten geri kalmadı. Hakkin hakikatin tecellisine den ürkenler, hakka ( delâlet edenleri akla ro hayale gelmiyen iftiralarla İekelemek (istediler, Buda mfiessir olamayınca , reyle- rin öfüniyet Ve iasuniyetİne ap» açık bir tecavüzle bakla çiğne- Yip geçtiler. Şimdi bu yolsuzlukların hesabi Büyük - millet. sıselisinde görüle mektedir. Maselehin ne suretle netiöölöneteği, kakkin hâhgi yol- dan zafere ulaşacağı henüz belli değildir, Eğer ka edilen haksızlık ve kanunsuzluk itiraf edilip, intis habata yeniden başlanacaksâ, evölce bu husüsta esaslı tedbire ler almak lâzımdır. Dünkü şerait devam ettikçe, ayni facianın teke var edeceğine hiç şüphe yoktur. İntihabatın sıhhat ve belâ metl& cereyan &tmesi için, evvel emirde, geçen sefer, en ufak bir müdahalesi . görüleri memurlar vakife başından uzaklaştırılmalı, ve yerlerine, kanunun hükmünü ber tesirin fevkinde tutabilecek iktidarda: kuvvetli ve bitarf uh- surlar getirmelidir. Bu tedbirlerin kuvveden file sıkması, karşımızdakilerin zihni- etini değiştirmesine, yani hü kümet kuvvetlerine istinat ede- rek rakip taraf üzerinde: tahak- küm ederek meşru bir mücadö- le olamıyacağını idrak etmelerine | Başari Faik Minbittn, Lider diyor k Ankara, 16 -(S.C) — Dün t 14,30 da başlıyan Büyük Millet Meclisi gece yarısından yarım saat sonraya kadar hâra- retli müzakerelerle devam etti. Gazi hazretleri celsenin' sonuna kadarlocalarnda kalarak müza- kereyi büyük bir alâka ile ta- kip ediyorlardı. Meclis müzake- ratı o kadar hararetli idi ki, tek müzakeratı takip ve münakaşala- râ iştirakeyliyorlardı. Şükrü Kaya bey çok sakin ve itidalle. Fethi . beye © cevap verdi. Bir çok dosyaları hitabet kürsüsüne © yığmıştı. & Dabiliye memurlarının verdikleri rapor- ları ibrbiri “ arkasına okuyordu. Sıra Adâna intihap mazbatası- na gelince şu suretle eyledi: — Cihan re korunu kıran ga- Tip” ve mezkür mazbata, dedi. Vasıf (İzmir) , Ali (Afyon) , Refik (Konya), Etem (Samsun), Hilmi (Adana) beyler de söz mışlar kendi mintakalarına ai intikabat . mücadelelerini kendi adeselerine göre anlatmışlar ve Fethi beye hücum etmişlerdir. Bilhassa Vasıf; Ali ve Antal- ya meb'usu Rasih beyler Fethi beyin “şahsima ve arkadaşlarına ağır tarizlerde bulunmuşlardı. Rasih beyin kendisinin hoca ol- masına rağmen Fethi beyin ar- kadaşlarını irtica | fikirleri taşı- yan hocaların hareketi suretinde göstermesi garabet O numunesi teşkil ediyordu. Nihayet tekrar Fethi bey kürsüye çıkarak 75 dakika sti- ren uzun ve çok kuvvetli bir nutuk daha irat eyliyerek ken- disine cevap veren meb'uslara ve Dahiliye vekiline mukabele nâğeli görünüyor, imuavizlarına; tevüplar veriyordu. İlder mutat hilâfına çek sakin ve ince ince istihzalarla utkuna devamlayordu. bir aralık. dedi ki: Mahasız bir tariz: — Sanki istizâha çekilen be- nim, bütün sualler bana tevcih edildi. Mamafih ehemmiyeti yok. Arkadaşlarımı tatmine çalışacas gam, Afyon meb'üsu Ali bey be- nim (Mondrös) mütarekanamesini, imzaladığımdan bahisle tarizde bulundular, dn bu mes'ut tahavvülün, ameli sahada hemen. tahakkuk edeceğini hiç ummadığımız içih, şimdilik, geçen intihabatım bu günkü yayri tabit netayicine ta- hammül etmekten kalmayacak mıdır? Gibi bir su- al varidi hatır oluyor. Muarızlar, istedikleri kadar aksini iddia etsinler, ve hakikati vabestedir, Fakat, herkesin sabirsızlıkla ğiştiremiyecekler, göze batıp du- Vasıf, Ali, ediyorum. Meclis müzakeratı bütün ha bir meb'us bileyerini terketmeden İE gök kuvvetli ve muvaffakıyetli Ss diğer beyanatının da ayni mahiyette olduğunuz tahrif ve tevile uğraşıp dursun-|ra etihiştir.. Haksızlığın, millet rl e Ya e ran bir çirkinliği setre muvaffak İmadığımız fakat mütehassirane i ve çok balye Hürriyet Fırkvmuz ' potinsizlerin de 1 ( Mondros ) mütate-|hücumlara maruz kalırlarsa kal- zaman i-|sınlar açık alınla hesap verebi- nada dahiliye nazırı idim. Cephe-|leceklerine nümune teşkil edi- ler bozulmuş vaziyet çok feha-| yordu. Sözüne devam etti. laşmıştı. Müttefikler çok ir Hürriyet Aşıkı olmak şeraitle kendi başlarına kabahat mi? reke yaparak (bizi, Tü — Meb'us arkadaşlarım, ge- HANIN — 9 a ns iğ ii © < N 5 © o. < 6 Bütün Türk veilleti muvacehe-E Esinde elli bin şhitle ispat ede-E eğiz diyoruz, hakikaten, yıl mıyanlar müsaade etsinler MA NAR Serbes Fırka: vilâyet ocağı Vasıf beyin İzmir fırka teşki- lâtına fırlattığı iftiraları tekzip için Büyük Millet Medisi yüksek, riyasetine ve Lider: Fethi beye işbu telgrafı keşide eylemiştir: Meb'us Vasıf beyin Seferihisar kaymakamı- nın Serbes fırka tarafından dövdürüldüğü hak- kında meclisteki beyanatı külliyyen hilâfı ha- kikattir. Kaymakamı dövdüren elyevm mevkuf bulunan Seferihisar jandarma baş çâvuşudur. Gerek kaymakam beyin ifadesi ve gerek mahkemece yapılan tahkikat bunu mü yyettir. Göz önündeki hakikatleri tahrif eden meb'us beyin İzmir intihabında Serbes fırka mensupla- rının Halk fırkasına rey veren vatandaşları yu- ha ile tezyif ettikleri hakkındaki iddiası da gü- lünçtür, Serbes fırka mensuplarının değil san- dık başlarında, sandıkların bulunduğu dairele- rin yüz metro ilerisindeki sokaklardan bile geç- melerine polis ve jandatma kuvvetlerinin mü- gg saade etmediği bütün İzmirce malümdur. ÜşE 5 gün zarfında elli'bin şahidin imzalarile bu ha- z gi Bu deh Fethi bey söle kili ispat edebileceğimizi bütün Türk milleti. E rini daha serbes söyliyor, çeklEE pi s — yoruz. S.CF. — İzmir vilâyet ocak reisi İ Ekrem Hayrı ğ ALE mL LAAEAI yalmiz. bırakmışlardı. O zaman/çen Başvekilliğimdeki hürriyet © fena vaziyet içerisinde ne ya-| âşıklığımdan bahsettiler, Ve bu- pılabilirdise onu yaptık. nu bir kabahat suretinde gös- Fethi bay filhakika bu sör-|termeğe çalıştılar. Eğer hürriyet leri o kadar pervasızca ve o ka-|âşıkı olmak bir kabahat ise çok dar kudretli söyliyordu ki, hakka|âlâ; bunu şerefle kabul ediyo- dayanan ada, k olamıyacaklardır. iğimiz mesut bir hâdise Halkın « vicdanında bir. üktelolduğu — için, içimizde memmun olarak yaşayan bu vaziyetin, hiç olmıyan bir fert kalmamıştır. olmazsa bir dereceye kadar tah-| © Fakat, millet, bu iiemnüni- Fifi için bir tedbir düşünülmi- Yetini, haksızlığın ve kantnsuz- büşka çare)yecek ve efkân âmme tatmin edil- fuğun tam bir mağlübiyeti ile miyecek midir? takviye etimek istiyor. er ye lere Va Biz, muhterem İliderin, de- Yikamı nme)mokrasi namına dikilmiş yülesek m ves elle alan la boz bisşettiğimiz nihayetsiz gükran- deriz... E.A. - ife ilebilir rey hakkını Diğer bir arkadaş “Son Pos- ta, ya mülâkat vererek “Hükü- metin borcunu vermesi şereftir,, dememi tenkit ettiler. Bu da bir kabahat etmiş, aksini söylemeli imişim. Teşkilât yapmadan mem- leketi gezerek ayaklandırmışım. Sebep, Iktısadi zaruretlerdir: Arkadaşlarım, -tabirleri veç- hile - memleketin ayaklanmasını benim ve Şunun bunün şahsında arayacaklarına bunun hakiki se- beplerini iktisadi zaruretlerde aramalıdırlar. Medrese kaçkını kimlerdir! ecilerle, anarşistler- le teşriki mesai etmişim. Benim arasında. arkadaşlarım adamlar yoktu medrese tah: böyle Ben hiç de ülemalık sınıfından ye- tişmemiştir.. Fethi bey bu sözlerile Rasih beye cevap vermek istediği ba- rizdi. Potinsizler siyasi haktan mahrum mudurlar? Vasıf bey hücumların- da İzmirdeki Serbes fır- kaya ro veren müntehip- lerin yakalıksız, kavatsız ve ayak kapsız olduğunu söylemişti. Vasıf beyin imüntehiplere yavtığı bu ağır hakarete cevap ve- ren Fethi bey yüksek sesle bağırarak dedi k — Bizim nazarımızda vatandaş hakkı mü: vi- dir. Telebbüs tarzı ve fa- kirlik vatandaşlık hakkina nekisa getiremez. Firka- mız nazarında otinsiz vatandaşların da rey hak- kı vardır. Sorbos Firkanın vaziyeti Lider artık heycana kapılmış yumruklarını sıkmağa ve j Çe başlamıştı. Bur: ağırdı * “ Biz her vakıt söyliyoruz ve| ima söyliyeceğiz. Gazi hazret- lerine karşı “cephe almış, ona İkarşı çıkmış fırka değiliz. Biz de bize tariz eden arkadaşlar * gibi sımsıkı ona merbutuz,, Dedi ve kürsüden indi. Bütün celse esnasında bil- hassa Vasıf ve Ali beylerin mu- kabeleleri çok hararetli idi. Fet- hi beyden sonra tekrar dahili- ye vekili ve Vasıf beyler söz al: dılar. Şükrü Kaya bey aleni rey ile itimat reyi talep eyledi. Ve ekseriyetle itimat reyi aldi, Anrara, BÇAA, BM. Meclisi bügün Kâzım Paşa Haz. retlerinin riyasetinde | toplan mıştır. Belediye intihabı hak kında karşı fırka lideri tarafın ni. yapılan istizalı © müzakere Cuileceğinden bütün samiin loca Yarı dölü idi. Reisicumhur Haz. retleri kendi. localarından mii- Rasih, beylerin hücumlarına Fethi bey açık | kuvvetli cevaplar verdi aşıkı olmak kabahat ise bunu şerefle kabul tanıyor ,, tile gece yarısından sonraya kadar devam eyledi Gazi Hazretleri sonuna kadar İocasında munakaşaları büyük bir alâkaile takip etti açıldıktan sonra istizah takriri okunmuş Fethi Bey(Gümüşhane) kürsiye gelerek bir saat süren nutkunu okumuştur, Muhalif li- der bir çok yerlerde Belediye intihabı esnasında hükfmet 1e- marlar'nın bitaraf kalmadıklarını Serbes fırkaya rey vermek iste- yenlere müşkülât gösterdiklerini intihaba fesat karştığını söylemiş, ve Dahiliyo: momurlarım tenkit etmi İkinci celsede : Cumhuriyet Halk fırkasına mensup bir çok hatipler kendi intihap dairelerin» deki müşahedelerine — istinaden kuyvetli müdafantta bulunmuş” lardır. Yirmiye yakın meb'ne söz, almıştır. Gece saat yirmi ikide müzakere devam bey (İzmir) belediye intihabi sıralarında İzmirde bulunduğu- nu. ve buradaki müşaıedelerinin Fethi “beyin ifadatıma muhalif olduğun diğer-yerlore ait söyle- dikleri de İzmir için söyledikleri gibi ise maalesef muhalif liderin gok yanıldıklarım — arkadaşları tarafından aldatıldığını beyan ederek demiştir ki: İzmire gitti- gim gün her sandığın etrafında yaygara kuparan bir grup göt düm. Mabiyetini tetkik etrim. isimlerile ispata hazırım ki, Ser- bes fırka namına gür yap- mak ve erbabı haysiyeti korku- tarak rey temin etmek için tav. #if edilmiş kimselerdir. Ve san- dık başlarında böyle bir zencir varken serbes bir intihaba imkân. yoktur, O esnada tanıdığım bir arkadaşım refikası rey atmağa geldi. Halk fırkasına rey vere- ceğini anladılar. Arabacıya hü- nm ettiler. Ve yula deye bağır- dılar. Kerbes intihabın tezahmru bu mudur? Fethi beyin korktuğu” anarçi bundan çıkar. İntihap yerinden ayrılmak üzere çıkarken üzerin- de yakalık kıravat bulunmayan bir grap tarafından ihata edil dim. Makeatları beni tehdit ve yumuşatmaktı. Oradaki Serbes fırka ocağı reisi Ekrem Hayri beyi tesadüfen gördüm: Manzara beni tethiş ediyor sandık. Baş- larındâ yaygara yapanların inti- bap hakkını istimal için oraya toplananlar değil talimatla yö- rütülen kimseler olduğu muhak- kaktır. Bunları iğfal eden fırka- cılardır. Teşkilâtı idare edenler. dir. İzmir halkinn rey verme. sine mani oluyorsunuz, dedin, buna karşı ne yapalım halkın hareketidir, mani olmayız. Ge vabını verdi İzmirde bir çok ailelere ne- den rejinizi kullanmıyorsunuz? dedim. Saatlaren bekleyip Fey atabilir miyiz. Yuhalarla karfı- lanmağa niyetimiz yoktur. De- diler. Bu şerait altında nasıl ar- zu ederiz ki bir mile reisi reyini verebilsin. Bn hareketler yalınız. intihap sandıkları başında tecelli etse idi. bertaraf edilmesi kolay — Sonu üçüncü sahifede — Serbest Cümburiyet piyangosu zakeratı © dinleyorlardı. — Celse Altın Ki n No20

Bu sayıdan diğer sayfalar: