18 Nisan 1936 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 2

SAYF <AYFA 2 — (Başı 1. inci sayfada) Colpo — zok -t ol * op * oğ Golpe — :og t ol * op t eğ Bu tablonun göz önüne serdiği dil manzarasını analiz edelim (1) Ak, ah, ug, ok, og: de “varlık” ve “çokluk” gelenana kökü kendinde temsil eden prnesipal elemandır. Vokal- lerin de; imi Semantik fonksi- hep bir katagoriden ve müsavi olduğundan, delaletleri de hep birdir. (2) Al, ul, ol: Hep ( .4 1) el dir. Yukarıki iki elemanın mana - larını umumi ve mutlak kılan un- surdur. (3) AB, üv, up, af, op, ob. veya obje Vokallerin (a, , p, f) şekillerinde görünmesi de, hep avnı kategariden ve avnı” se: mantik fonksiyona bağlı konson- lar olduğundan, manava tesir et- mez. Yalnız (Halk) kelimesinde Di AA S öR di lll si de kelimeyi tamamlıyarak isim- lendiren eklerdir. Vokaller (a, u, ©, e) sekillerini alıyor. Konsonlar. dan (8) ile (k) biri dir. Yalnız Lâtin ve Yunan keli - melerinde görülen (s) konsonları ise kelimeyi isimlendirmeğe yara- İllılııınl-vı (8) den değişme Iııı Sönek ” valnız - hale delâlet eden - (gulüv) kelimesivle - Pro - vansalcanım avrı ve eksik bir şekli olan - (eolp) kelimesinde yoktur, (Kalabalık) kelimesiniri #onu da analize sokulmıyan (lık) 'ne gelince, bu da kelimeyi ilk ön: ce vasıflandıran'(al) elemanı ile bu sıfatı yeniden- isimlendiren (ık) ekinden mürekkeptir. Şu analize göre, kelimelerin an- Tamlarını sövle nalatabiliriz 1. — Kalaba: Gayet şamil ve umumi bir çokluğun süje veya ob- İeler üzerinde tecell ismi (Altay lehcesinde “Kalabas” keli mesi de . harekette çokluğu gös teren “seri”, yani “çabuk”- anla- Halk. - Gayet umumi ve şamil bir cokluğun adıdır. (2) İll. — G: Gayet umumi ve şamil bir çokluğun süje veya obje- şamil bir çokluğun süje veya bjeler üzerinde tecel V. — Kolafus .- Gayet umumi ve şamil bir çokluğun süje veya gbleler üzerinde tecellisinin adı VI. — Kalafos - Gayet umumi 've şamil bir çokluğun süje veya objeler üzerinde tecellisinin dır. Vi şamil İesini anlatır (3). VİN. — Kolbe .- Gayet umumi 've şamil bir çokluğun süje veya -ebieler üzerinde tecellisinin adı- İyHüK. — Kolpo y Gayet umumi ve “şamil bir çoklüğün süje veya îxla üzerinde tecellisinin adı - V)Radlof: Türk fehçeler lüga- tt denemesi, cilt; I. ”" tan maksat toplu kalabalık manasıdır; yar ma manası değildir. 3) Bu iki kelimenin sonların - daki füv) ve (op) ekleri, kelimeyi isimlendirme vazifesine alınırsa bu kelimeler de - ( hal ) gibi - umu- İ ve şamil bir çokluğun adı me nasını alır. Jlus,, un Dil Yazıları X. — Golpe - Gayet umumi ve şamil bir çokluğun süje veya ob - jeler üzerinde tecellisinin adıdır. Görülüyor ki kelimelerin gerek ve gerek delâletleri, hepsinin de bir asıldan geldiğini açıkça gös termektedir. HALK - PEUPLE Bu kelimeler arasındaki (halk) kelimesini (peuple) sözüyle kar - laştırmak —i : önce (peuple) sözünün etimol moloji lüvatinden nakledelim: « Peuple. — Li i “popu- fransızcası “poblo” sonra 12 inci asırda ; bundan son- " nin baştaki vi almıştır. Manası « Te bu kelime Lâtince ile temas asız kelimesidir. Bu bakımdar #ransızca “puehle” sözünün almasında « yolcası “preblo”, eski Provan - « salcası “poble"”, İtalyancası “Po- ” dur. » (4) ilüyor ki (peuple) kelime - basında görülen (p) konso- mivle ondan sonra gelen ve eski sekli (b) olan (p) konsonu hep birdir. Bu halde fone icabı ola- rak bu (p) lerden biri (#) dive a- lınmak lâzımdır. Buna göre (peu- ple) ve (halk) kelimelerinin eti- molojik şekillerini karşılaştıra - hım a) () () (0 Halk (ağ Hah H al H ak) Peuple : (öğ 4 öp * öl * eğ) Bu iki şeklin karsılastırılması, kelimelerin ikisi de bir kökten gel- “diğini açıkça ortaya koyar. Yükarıda geçen (pewple) keli - Mmesinin başka dillerdeki şeküleri "de etimölojik âsılları baktımmdan hep (halk) ve (peuple) - gibidir. bunları da şu tabloda - kraşılaştı- ralım : () () () © Halk — zağtahtal tak Peuple — :öğ * öp t ölt eğ Populus — : oğ * op * ul * us (8) Poblo — : oğ * bt ol * oğ Pueble (5): uğ H eb t el Heğ ğ H eb bel * oğ zoğ t ebtolteğ Popolo —: oğ 4 op * ol * oğ İşte bu tablo, bütün bu kelime - lerin hep: (1) Varlık ve çokluk anlamına bir ana kök ile, (2) Ana kök anlamını kendin- de temessül ettiren bir prensipal elemandan ve, (3) Şümul ve mutlakıyet anla- tan bir afiks ile, (4) Kelimeyi isimlendiren bir üfiksten ibaret olduğunu meyda- na cıkarmaktadır. Gene bu (7) elemanı ile yapılan (bol) çokluk sözüyle benzerlerini de yarınki yazımızda analiz ede- ceğiz. L .N. DİLMEN 141 Dictionnaire ötymologigue de la langue française, par Oscar Bloch. T. II., P. 148. (51 Bu iki kelimedeki (ue) Ter sonradan gelme olduğundan bir tek vokal gibi analiz edilmiştir. V ALMAMLARAALANNEARAR Halkevinde konferans Ahlâk terbiyesi BAYAN TÜRKÂN ANTALYA SAYLAVI Bupgün saat 17,30 da verilecek olan bu degerli konferansa her- kes gelebilir. ULUS 18 NİSAN 1996C'N> KüSE | İÇ HABERLER 1STANBUL TELEFONLARI Dostlarımızın büstleri İstanbul, 17 — İstanbul belediye- sinin türk dostluğuyla tanınmış ve türklüğe hizmetleri dokunmuş bancı şahsiyetlerin birer büstlerini yaptırarak Gülhane parkına koymak tasavvuru vardır. İstanbulda yenen et İstanbul, 17 — Geçen ay İstan- bul mezbahasının 1.178.423 kilo a- #irlığında 48.855 muhtelif hayvan kesilmiş ve yine geçen ay İstanbul balıkhanesinden 83.413 İira kıyme- tinde muhtelif deniz hayvanları mu- amele görmüştür. Üniversite dil okulu hakkında rektörün söyledikleri İstanbul, 17 — Üniversite dil kulu hakkında rektör- şunları les — Üniversitenin bütün kanun- lırmı it çalışma şekillerini gözden üniversiteyi şiddetle alâ- ada eei Öliiini de Wi öükdi bulundurduk. Gerek bu tetkikler ne- ticesine, gerek dil meselesi hakkında- ki dedikodulara istinaden çalışmala- rımızı tesbit etmek üzere toplandık. Bu toplantıda eh talebesinin imtihan gekilleri, talbe organizasyonu, ders saatları, öğretme sistemi, kitap, pro- gram, sınıflardaki kalabalık hakkın. da konuştuk. Bazıları hakkında pren- sip yapmaya karar verdik. Ötekileri için de tetkiklere devam etmek üze- re komiteler seçe'k. Bu komiteler en 8“ç 15 günde çalışmalarını bitirecek- ler ve raporlarını vereceklerdir. Pren- sin kararlatı"sünlarder. 1 —a Na Mçüelecışa biramiversi- te işi değil, Tise işidir. Bu sebeple 1939 dan. itibaren üniversitede dil dersleri yalnız üniversite fakülteleri- nin birinci smıf talebeleri için olacak. tır. İkinci, üçüncü smmıflarda dil der- si olmuyacaktır. Liseler talebelerini ona göre hazırlamağa mecburdurlar. Dil bilmiyen talebe üniversiteli ola- mıyacaktır. 2 — Dil bilmek üniversite tahsi- Tini yapmak için ayrılmaz bir şarttır. Binaenaleyh üniversite mezunu ol. mak istiyen gencin yabancı bir dil bilmesi mutlaka zaruridir. 3 — Dil derslerinde öteki fakülte dersleri gibi sınıf geçmek şarttır. Dil imtihanmı kaybetmek talebeye versite tahsilinde bir yıl kaybettirir. Prens Bibesko İstanbulda| İstanbul, 17 — Prens Bibesko bu gün tayyaresiyle geldi. Bu akşam tayyare cemiyeti prensin şerefine bir ziyafet verdi. Romanyalı uçman ya- rın Bükreşe gidecektir. Bir mütekaid polisin marifeti İstanbul, 17 — Polislikten müte- kaid Osman polise Sarıyerde Karlo adında bir adamın evinde bomba ol- duğunu haber vermiş, tahkikat so- nunda bü'bombanın buraya Osma- 'Tum tavsiyesi ile marangoz Mehmet tarafından konulduğu anlaşılmıştır. Osman bu işi inhisar idarelerinden istediği bir memurluğu temin etmek için yapmıştır. Madam Sellier geliyor İstanbul, 17 — Milletler cemiye- tindeki — fransız / delegasyonund! Madam Sellier bir tetkik yolculuğu için 24 nisanda İstanbula - gelecek, ayın 28 inde Ankaraya, mayısın be- şinde Sovyetler birliğine gidecektir. İstanbul, 17 — Bu gün gümrük memurları Galatada Çinili ve Mer- kez rıhtım hanlarını gezdiler ve iki binanın liman ve gümrük muhafa- Çocuk Haftasının kutlama programı hazırlandı. 23 Nisan perşembe günü başlıyacak olan çocuk haftası programı- 'nu tesbit etmek üzere Başbakanlık müsteşarı B. Kemalin reisliğinde toplanan komisyon - çalışmasını tir. Program şudur: 1 — 23 Nisan perşembe günü Anka- ik okulların beşinci sınıf talei bütün okul ve izciler stad- yadı riyle yomda toplanacaklardır. “A) Toplantı saat 10,30 da olacak ve toplantıya geliş ile toplantının - tertiba. 'tı ve toplantıdan sonraki geçit resmini Ankara Maarif Müdürü Bay Rahmi setindeki Heyet idare edecektir. B) Toplantıda talebe tarafından ev. velâ istiklâl sonra çocuk marşları” söye denecek ve bundan sonra Çocuk - Esir- geme Kurumu namına Edirne / saylavı Bay Şeref Aykut ve Kültür bakanlığın. dan bir zat ve iki talebe tarafından söy. Tenecek birer nutukla hafta açılacak, türk çocuğunun andı bütün okullar tarafın. dan tekrar edilecekt C) Toplantı nutuklardan sonra bi. tecek ve mektebliler yine Kültür direk- törü tarafnıdan tertip edilen - program dahilinde bir geçit resmi yapacaklar. dir. 2 — Geçit vesr A) Geçit resmi, toplantı. yerinden Çocuk Sarayına kadar olan caddede ya. pilacak ve talebe geçerken / Kamutayın ve Atatürk Heykeli Çocuk Sarayının önünde tezahürat ya- pacaklardır. B) Atatürk Heykeline Çocuk- Esir. #geme Kurumu Genel merkezince hazır- lanmış çelenk konacaktır. 3 — Geçit resmine, talebeden başka. Çocuk Esirçeme Kurumu, okullar ve Tasarruf Cemiyeti tarafından hazırlanan kamyonlar iştirük zedecekler bu kam. olacaktır. KeRama A) Talebeler. B) Çocuk Esirgeme Kurumu kam- yonu, C) Okullardan birinin kamyonu ile bu kamyonu hazırlayan okul talebesi. Bundan sonra gene bir kamyon ve bu kamyonu hazırlayan okul. E) Okullar ve kamyonlar bittikten sonra Tasarruf Cemiyetinin kamyonu. 4 — Geçit resmi Samanpaparında tecektir S — 24, 25, 26, 27, 28, 29 Nisan günleri her sabah saat ondan itibaren Kulüp sinemasiyle Yeni — sinemada ço- cuklara bedava - filimler - gösterilecek. tir. “A) Her gün bir seans lecektir. B) Filimler tamamen — ders ve ter- biyeye ait olduğu için bunlardan gös. terilen günlerde talebelerin behemehal tifade etmeleri için Kültür. Direktörü Bay Rahmi bir program — hazırlayacak ve bu propaganda lise ve orta mekteb ta- debelerinin de istifade etmelerini temin edecektir. 6 — 25 nisan cumartesi günü öğle- 'den sonra sant 2,30 da Çocuk Esirgeme kurumu tarafından çocuklara otomobil- gösteri. za idareleri teşkilâtmi alıp alamıya- cağını gözden geçirdiler. Tetkik müs- bet neice verirse iki idare bu binala- ra taşınacak, şimdiki gümrük idaresi de bina ve yedek makamına antrepo olarak kullanılacaktır. İstanbul, 17 — Dün İstanbüla ge- len yüz kadar belçikalı seyyah dağ- cılık kulübünün çağırısını kabul e derek bugün Bursaya gittiler. Yarm döneceklerdir. İstanbul, 17 — Fluryada yaz ha- zırlıkları başladı. bitirmiş ve program hazırlanmış- mektebliler tarafından bir temsil verilee cek ve bu temsile iştirâk şartlarını Ço cuk Esirgeme kurumu tesbit edecektiz 9 — Çocuk me - kurumunun bahçesi haftanın her gününde gece gün- düz çocukların eğlencelerine tahsis edi. decektir. 10 — Hafta içinde Çocuk Esirgeme kurumu tarafından mekteblere tebrik i- çin bir heyet gönderilecektir. 11 — Okeullar tarafından — haftanın inde, - tedrisat programına gö e - eğlenceler tertib edilecek ve bu eğe Tencelere çocukların ayleleri davet ettiri. decektir. 12 — Hafta içinde her akşam Ankar va ve İstaonbul radyoları ile halka ço- cuk mevzuuna dair konferanılar veriler cektir. 13 — 28 nisan salı günü öğleden son. va Çocuk Esirgeme kurumu genel mer kezinde gürbüz türk çocuğu müsabaka- at yapılacaktır. 14 — Hafta 29 nisan çarşamba ak- 'şamı yapılacak fener alayı ile bitecek. tir. 15 — Hafta içinde talebeler arasında “yazı müsabakası yapılacak ve bu yazılar. la “Çocuk” dergisi hususi bir surette gankırılacaktır. Tahran büyük elçimiz serefine bir şölen T ğ MA eei ği eli Hai g a şad e ea le şöleni verilmiştir. Ziyafette dış işleri bakanı Dr. Tevfik Rüştü Aras ve genel mlamer Rezmn Haati Bi aa kanlığın bütün ileri gelenleri hazır bu. kunmuşlardır. Şölen iki memleketi biri- birine bağlıyan tam ve samimi dostluk ierin ee Ben Bir izah 15 nisan tarihli bazı gazetelerde Nis şantaşında muallim Hayri adında birinin talebesi Rânâ'yı vurduğu yazılmaktadır. Hayrinin bir muallim olmayıp terzi mek. tebinde ustalık yaptığı tavzih edilmekte. dir. Sünger avı mevsimi başladı Marmaris, 17 ÇA.A.) — Süngerciler sünger avlamak üzere denize açılmıya başlamışlardır. Burada altı makine ile kark kangava ve 15 sünger kayığı var. dır. Geçen yıl sekiz dokuz bin kilo sün. ger istihsal edilmiş ve bepsi süngercilik girketi tarafından satın alınmıştır. Bu yüzden Marmarise altmış bin lira kadar para girmiş Ekonomik konferanslar Ankara halkevinden: Evimizde verilmekte olan “ekonomik'? konferansların 8 incisi olan “DÜNYA EKONOMİK / BUHRANI” CUMURİ- | YET MERKEZ BANKASI KONTRO- | LÖRÜ BAY SANEVBER TARAFIN. DAN saat 116.30 da ve 9 uncusu olan. *STANDARDIZASYON" TİCARET LİSESİ ÖĞRETMENLERİNDEN BAYI ŞUKRÜ FUAD ERLAÇIN tarafındı sant 18 de verilecekt ' HERKES GELEBİLİR. — * — M a e A —— Türk maarif cemiyetinin çiçek balosu bu akşam halkevi salonunda verilecektir