12 Kasım 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 2

i i l 4 Her taraftan bü SAEŞAM iştirak ediliyor 12 Teşrinisani 1938 ük matemimize Bütün dünya gazeteleri Atatürkün büyüklüğünden bahseden makaleler yazıyorlar (Baş tarafı 1 inci sahifede) Daha sabahtan itibaren sefaret defterine kaydedilen şahsiyetler ara- sında B. Mandel ve Marchandeâu ile âyan reisi B. Jeanneney, Ankara bü- yük elçisi B. Massigli, B. Leprovost, Belediye reisi B, Delannay, polis mü- dürü B, Langeron ve bir çok diplo- matlar meyanında İngiltere ve Bre- Zilya büyük elçisi ile Yunanistan ve Romanya orta elçileri mevcuttur, Diğer taraftan B. Lebrun, askeri Kabine direktörü albay Chaudessolle vasıtasile B, Suad Davaza tâziyetleri- ni bildirmiştir. Berlin 11 (A.A.) — Atatürkün ve- fatı haberi üzerine Berlinde bulun- mayan devlet reisi B. Hitlerin emri üzerine, devlet nazırı Dr. Mayaner kendileri namına ve Hariciye umumi kâtibi Baron Weiseger Hariciye Na- zarı nemina büyük elçiliğe gelerek taziyede bulunmuşlardır. Tondra li (AA) — Atatürkün vefatı münasebetiyle Kral George namına saray Teşrifat Nazırı Türkiye büyük elçiğine gi- derek Majeste Kralın bü büyük zıyadan dolayı Türk milletinin kederine bütün Kalbleriyle iştirak ettiklerini Hükümet namma da Hariciye teşrifat mü- dürü ümumisi ayrıca taziyede bulunmuş- tur, Fransiz gazetelerinin makaleleri Paris 11 (A.A.) — Havas ajansı bil. diriyor: Paris Atatürkün ölümünü büyük bir heyecanla karşılamıştır. Bütün gazeteler, Atatürke müteaddit sayfa. lar ve geniş sütunlar ayırmakta ve bu sayfa ve sütunlarda yeni Türkiye- nin Büyük banisinin harikalarla do- Ju hayatını anlatmaktadır. «Temps» gazetesi diyor ki: Yeni Türkiyenin yapıcısı ölmüştür. Bütün bir millet, şimdi, vatanının halâskârına ve memleketi baştan ba- şa değiştiren inkılâpları âmili, muh- terem Büyük Şefi için ağlıyor. Tems gazetesi, bundan sonra, Atatürkün eserini geniş bir surette tahlil ettikten | smra, sözlerine söyle devam eylemektedir: «Ölüm, mağlubiyet nedir bimiyen bu adamı mağlöb elmiştir. Fakat onun mu- azzam eseri bakidir ve Türkiye Cümhuri- yetinin mazisi, istikbal için bir yımandır. Balkan antantının lideri ve şark paktının #aiki olan Türkiye, dünyada kendi mevki- ini almıştır ve Büyük Şefim arkadaşları memleketin prestijini muhakkak ki ida- me ettireceklerdir.e İntranslgeani gazetesi, «Harp sonrasının iik diktatörü» nün hayatına geniş sütun- lar tahsis etmekle ve «Marcel Sauvagesın «Atatürkü nasıl tanıdım. başlığı altında bir röportajını neşreylemektedir. Marcel Sauvage, ezcümle diyor ki: «Atatürkün şahsında, yalnız etrafların- da hayat ve ölüm mistiği yaratmağa ka- dir şeflere hâs manyatizm vardır. Bir gün bana dedi ki: Çok büyük mil- letlere ald küçük memleketler vardır. arifesinde, yakin şarkın, battâ bütün yar- kin en şuurlu, en uyanık, en emin adamı olarak tecelli eden Atatürkün harikalarin dolu hayatırıın derin manasını göstermek- tedir. O Atatürk ki şöhreti memleketten memlekete geçerek hayatı efsanevi dene- bilecek bir mahiyet almıştır.» Matin gazetesi diyor ki: «Mustafa Kemal, banisi olduğu Türkiye Cümhuriyetinde, hiçbir zaman çarların bile malik olamadıkları hudutsuz kuvvet ve salâhiyete sahipti. Bu derece derinden sevdiği memleketinin modern inkişafına engel olan asırlık ananeleri ve dini âdet- leri yıkmak için bir tek “imzası kâfi gel- mişti. Böyle olmakla beraber, Atatürk, katiyen bu kudretini sui istimal etmemiş- Zira, Atatürk, hakikaten, zamani- , objektif zihniyetli temkinli büyük adamlarından biri idi» * Journal gazetesi, Atatürkün muaz- zam eserini tafsil ettikten ve 4 tem- muzrla Ankarada imzalanan Fran- sız - Türk anlaşmasını hatırlattıktan sonra, diyor ki: Ölüm, bir kere daha, zamanımızın esaslı karakteristik vasfını teşkil eden normalin fevkindeki büyük adamlardan birinin mukadderatına nihayet vermiştir. Kemal Atatürkün saltanatı diyebileceğimiz bir deyir, tarihte birinci Frahçolsya kadar yük- gelen bir tesanüdün teyidi ile niha- yetleniyor. Ayni gazetede, Fransanın sabik An- kara büyük elçisi B. de Chambrun, Atatürkün hi ait yazdığı bir c y P) i Bu esriada, Alatürkün bana karşı Berliner Tageblat güzelesi ezcümle beş sene ibzal buyurdukları dostane hissiyatı ve tarihini çok sevdiği Fran- saya karşı olan dürüstlüğünü hatırlı. yorum. Mustafa Kemal, zaferlerinden mahviyet ile bahsederdi. Fakat onun iftihar gttiği ve gurur duyduğu key- fiyet, medeniyet eseri idi. Atatürk her eline aldığı şeyin tâ âmakına kadaf nüfuz ederdi. Jour - Echo de Paris'de, Jurnal gü- zetesinde, Petit Journal'da Excelsior gazetesinde de Atatürkün hayatı hak- kında uzun makaleler vardır. Sovyetlerin teessürü Moskova 1i (A.A.) — Türkiye Cüm- hur başkanı Atatürkün vefatı müna- sebetile B. Litvinof Türkiye büyük el- çisi B. Zekâi Apaydını ziyaret ederek Sovyetler birliği hükümetinin taziyet. lerini bildirmiştir. Moskova 11 (A.A.) — Tass ajansı bildiriyor: Türkiye, Cümhur başkanı Atatür- kün ölümü haberi Sovyetler birliği hü- kümet mahfillerile diğer bütün mah- #illerde büyük bir tesir hasıl etmiştir. Atalürkün adı, Türk milletinin yaban- cı istilâcılara emperyalizmin cürüm ortağı olan sultanın istibdadına karşı mini kurtuluşu için yaptığı kahra- manca mücadeleye sıkı bir surette bağlıdır. Kemal Atatürk bu milli ha- reketi parlak bir surette neticelendir. miştir. Sovyet efkârı umumiyesi, Atatür- kün sevk ve idare ettiği ve Cümhur başkanlığı mevkiini muhafaza ettiği | bütün bu milli hâreket esnasında, Türkiye Cümhuriyetinin Sovyetler bir.| liğiyle en dostane münasebetler ida- me ettiğini de ziyadesile takdir etmiş- tir. Bu sıkı dostluk münasebetleri, "Türkiye ile Sovyetler birliği yabancı İistilâcıların taaruzlarına karşı mücade- le ettikleri anda tecssüs etiniş ve da- | ha sora beynelmilel sahada barış ve kollektif emniyet için yapılan müca- dele meselelerinde dostane bir teşriki messi ve iki memleket arasında siki ekonomik münasebetlerle takviye edil. miştir. Kemal Atatürk, Türkiyenin bu po- Mitikasının banisi ve dirijanı oldu. Sov- yet efkârı umumiyesi, Türk milleti- tinin maruz kaldığı ağır ziyağdan do- | layı çok müteessirdir. Bu münasebetle hükümet mahfillerinde Türkiyeye sa- mimi taziyetler ifade edilmektedir. Moskovadan telgraflar Moskova 11 (A.A) — Tas ajansı bildiriyor: Kemal Atatürkün ölümü münase- betile, Sovyetler birliği yüksek Sov- yet meclisi divanının başkanı B, Ka- inin, Türkiye Cümhur Başkanı Ve- kili ve Mület Meclisi reisi B. Abdül- halik Rendaya aşağıdaki telgrafi çek- miştir: «Dost Cümhuriyetin, ismi büyük Türk milletinin isliklâl ve refahı için olan kahramanca mücadelesinin bü- tün devresini sembolize eden yüksek başkanı Atatürkün vefatı haberinden pek ziyade müteheyyicim.» Sovyetler birliği halk komiserleri meclisi başkanı B, Molotov da Tür- kiye Başvekili B. Celâl Bayara bir telgraf çekerek, Türk milletinin, is- tiklâl mücadelesinin yüksek dirijanı olan Cümhur başkanı Atatürkün şahsında maruz kaldığı büyük ziya- darı dolayı hükümetin taziyetlerini bildirmiştir. Âli Hariciye komiseri B. Tivinor, Hariciye Vekili doktor Arasa aşağıda- ki telgrafı çekmiştir: «Türkiye istiklâlinin ve barış da- vasının yorulmaz mücadelecisi ve Türk - Sovyet dostluğunun banisi yüksek devlet adam: Kemal Atatür- kün ölümü haberinden pek ziyade. müteessir ve müteheyyiç olarak sa- mimi ve candan İaziyetlerim! arza müsardat eylerim.» Almanyada Berlin 11 (A.A.) — Alman ajansı bildiriyor: Bütün Alman matbuatı, Atatürkün ölümü haberini büyük baş- i re uzun tercüme h ) | neşriyat yapmıştır. diyor ki: «Bir hezimetin hiçbir zaman sağlam bir milletin hakkını muzaf- fer bir surette tekrar elde etmek için kuvvetlerini ihya etmesine mâni ola» mıyacağım« bütün dünyaya göster- miş olan adamın vdkitsiz vefatı, Al- man milletini pek ziyade müteheyyiç etmiştir. Alman milleti, Atasını kay- beden Türk miiletinin matemine işti. rak etmektedir. Atatürkün daha bu- günden politik bir gerçek olan tarihi eserinin kıymeti asıl ehemmiyet ve şumulü ile ancak daha sonra anlâşi- Jacaktır» Börsen Zeltyng yazıyor: «Milletinin, mevcudiyetini kendisine medyun bu- Tunduğu en büyük Türk ölmüştür. Haâlefleri onun mirasını koruyacaklar. dir.» Angrif? yazıyor: «Türkler, Alman- yanın kendi milli matemlerine sami. mi bir surette iştiruk etmekte oldu- ğZundan emin olabilirler.» , Deutsche Allgemeine Zeitung, di- yor ki! «Bu biricik adamın bir daha dünyaya geleceğini zannetmiyoruz. - Onun hakiki büyüklüğünü zaman göslerecektir.» Yugoslavyada Belgrad il (A.A) — Başvekil BE. Stoyadinoviç Türkiye büyük elçiliği. ne giderek hükümetinin ve Yugoslav- ya milletinin Türkün büyük matemi- ne iştirâk ettiklerini ve bu elemli ve kederli dakikayı Türklerle beraber yaşadıklarını bildirerek samimi ta- ziyelerinin Türk hükümetine iblâğını rica etmiştir. Hollandada Vaşington 11 (A.A) — Hariciye Nazırı Mister Cordeli Hull, Trkiye bü- yük elçiliğine giderek Atatürkün ve- fatlarından dolayı - Amerika hükü- metinin fevkalâde müteessir bulun- duğunu ve bu zıyam yalnız Türk mil- letine ve hudutlarına inhisar etmi- yerek sahası çok vasi bulunduğunu bildirmiştir. Amerikada Amsterdâm 11 (A.A.) — Bütün Ho- landa gazeteleri, Atatürkün ölümü hakkındaki acıklı haberi, ilk sayfala- rında büyük harflerle vermekte, ha- yalına geniş sütunlar tahsis etmek- te ve büyük meziyetlerini tebarüz et- tirmektedir. Holanda oradyosuda Atatürkün hayatı hakkında geniş Romanyada Bükreş 11 (A.A.) — Atatürkün ve- fatı haberi burada çok derin bir te- essür uyandırmıştır. Baş mabeynci Kral namına, ve Hariciye Nazırı Komnen hâkümeti namına elçiliğe gelerek taziyetlerini bildirmişlerdir. Resmi dairelerde bayraklar matem alâmeti olarak yarıya indirilmiştir. Gazeteler hususi nüshalarla halkı ha- berdar ettiler. Yarın Atatürkün ese- rini tanıtmak üzere fevkalâde nüs. halar çıkaracaklardır. Hükümet er- kânı, ecnebi sefirler, sabık mazırlar, maruf pek çok zevat elçiliğe giderek defteri mahsusu imza eylemektedir. ler. Polonyada Varşova 1l (AA) — Reisicümhur na- mına Teşrifat müdürü uumumisi ve hü- kümet namına Hariciye Nazırı B. Bek, Türkiye büyük elçiğine gelerek tasiyede bulunmuşlardır. Varşova 11 (A.A.) —- Reisicümhur Atatürkün vefatı haberi bütün Po- Jonyada büyük heyecan ve teessür uyandırmıştır, Gazeteler gece neşret- tikleri nüshalarla bu elim ziya habe- rini ilk sahifelerinin en mutena yer- lerinde neşretmişler ve Türk milleti. nin duyduğu azim kedere işaret et- mekle beraber Atatürkün bir hayat tarihçesini yaparak elde ettiği ese rin büyüklüğünü ve faaliyetinin muazzam sahasını tebarüz ettirmiş- lerdir. Gazeteler, daha hayatında iken bile Atatürkün isminin efsanevi bir mahiyet ârzettiğini kaydetmekte- dirler, Macaristanda “Budapeşte 11 (AA) — Macar hü- cü rt orta | nasebetile en samimi taziyetlerini bildirmiştir. Budapeşte 11 (A.A.) — Kemal Ata- türkün vefatı münasebetile, Macaris- tan naibi Türkiye B. M. Meclisi reisi- ne hararetli bir taziye telgrafı çekmiş- tir, Naib aynı zamanda hususi kalem direktörünü Türkiye orta elçisine gön- dererek taziyetlerini bildirmiştir. Budapeşte 11 (A.A.) — Akşam ga- zeteleri, Atatürk hakkındaki bür- metlerini gösteren çok geniş makale- der dolu olarak intişar etmişlerdir. Bu meyanda Pesterloyd gazetesi şöyle yazmaktadır: Şurasını objektif bir surette tesbit etmek icab eder ki, ezilmiş ve yıkıl- mış bir milletten şuurlu bir kütle, istilâ görmüş memleketten müstakil bir hükümet ve köhne Osmanlı im- paratorluğundan genç bir medeniyet yaratmıştır. Bulgaristanda Sojya 11 (A.A.) — Bulgar ajansı bildiriyor: Başvekil Kösetvanof, Atatürkün vefatı münasebetile B, Celâl Bayar ve B. Tevfik Rüştü Arasa taziyet tel- grafları çekmiştir. Sofya 11 (AA) — Bulgar ajansı bildiriyor: Reisicümhur Atatürkün vefatı ha- beri gelir gelmze kral sarayı üstün- de bulunan bayrak matem alâmeti olarak yarıya indirilmiştir. Krali Bo- ris, Türkiye Büyük Millet Meclisi rei- sine çok samimi taziyetlerini telgraf- la bildirmiştir. Bundan başka, kra- lan emrile, baş yaver general Çanev ve baş mabeyinci B. Panav, Türkiye elçisi B. Berkeri ziyaret ederek kra- hn taziyetlerini bildirmişlerdir. Başvekil Köseivanof da Türkiye Başve- kili Celâl Bayara taziyette halende gibi beraberinde protokol direktörü B. Stan- | rini söylemiştir. çev olduğu halde Türkiye sefâretine gide- Yek hem kendisinin hem de Bulgar hükü- metiyle Bulgar milletinin taziyelerini bil- dirmiştir. Mebusan Dgeclisi Reisi B. Moşanov. tel grafia Türkiye Büyük Millet Meclisi Riya- getine Bulgar parlâmentosunun taziyot- lerini büdirmiş ve bundan sonra Rois ve- kili B. Peşev beraberinde olduğu halde Türkiye elçiliğine giderek B. Berkere tazl- yede bulunmuştur. Dün öğledenberi, Solyada bulunan bü- tün ecnebi sefsretler bayraklarını yarıya indirdiği gibi elçiler, büyük resmi memur- Jar ve pek çok Türk dostları saat 13 denberi Türk sefaretindeki defteri mah- susa İmza etmektedirler, Belçikada Bürüksel 11 (A.A) — Kralın saray baş nazırı ile Başvekil ve Hariciye Nazırı B. Spaak, bizzat Türk elçiliğine giderek Kral ve Belçika hükümeti namına taziyede bu- Junmuşlardır. B. Spaak Türk milletinin kendisine mahsud metanetle bu ziyan büyük acılarına karşı geleceği ümldinde bulunduğunu ilâve etmiştir. Brüksel 11 (AA) Gazeteler, Atatürkün vefatına büyük sütunlar tahsis etmekte, büyük ölünün Biog- rafisini ve fotograflarını neşreyle- mekte ve hayatı ve büyük rolü hak- kında uzun izahat vermektedir. Soir gazelesi Türkiyenin diploma- tik zaferi Lozan muahedesinin €hem- miyetini tebarüz ettirdikten sonra Atatürkün harikulüde ıslahat ve in- Japları serisini birer birer sayarak makalesini şöyle bitiriyor: «Bu inkılâplar o derece büyüktür ki bunların büyüklüğü karşısında dünya hâlâ hayrettedir. Bu inkılâp- lar, köhne Türkiyeden Garbli ve mo- dern bir Türkiye yapmıştır.» giderek Ata- #ürkün vefuti haberini seyahatta bulunan Şehinşahr telefonla o bildirdiğini ve çok Diütasiaiz olan Şehinşah hazretlerinin. iğe giderek kendileri na- bildirmesini emrettikles Yunanistan büyük teessür içinde Cenaze merasimi günü Atina şehri büyük matem tutacak Yunan gazeteleri Atatürke dair uzun makaleler yazıyorlar Atina 1i — Payitaht Nazırı B. Ko- elas Atatürkün cenaze merasimi ya- pılacağı günün Atina şehri ile civa- rınm ağır matem âlâmeti olarak Yunan gazelecileri, Atatürkün ce- naze merasiminde bulunmak üzere Cumartesi günü hareketle Pazar gü- nü İstanbula vasıl olacaklar ve ora- dari Ankaraya gideceklerdir. Yunan gazetelerinin makaleleri Atina 11 (A.A) — Atina ajansı tebliğ ediyor: Cümhur başkanı Ate- türkün ölüm haberi bütün Yunan mahfillerinde hakiki bir yeis ve elem . Dost ve müttefik Tür- kiyenin Büyük Şefinin ziyaı her ta- rafta büyük ve samimi bir teessür hasıl etmiştir. X Bütün gazeteler, Atatürkün tercü- mel halini neşrederek memleketin bü- tün terakki ve medeniyet sahasında tekrar dirilmesi için başardığı muaz- zam eseri kaydeylemekte ve Atatür. kün yalmz yeni Türkiyenin banisi değil ayni zamanda Türk - Yunan dostluğu ile Balkan anlantının da en büyük hararetli amili olduğunu tebarüz ettirmektedirler. Estiyn gazetesi, Atatürkün dahiya- ne eserini kaydetlikten sonra diyor ki: «Yunanistan müttefik Türk mille- tinin matemine iştirak etmektedir. kiye içli ri, bir gaf. Yunan münasebetlerinin iyi bir hâ- misi olmuştur. Türkiyenin ihyası im- kânını anlamış ve başarmış olan Atatürk, devamlı bir Türk - Yunan dostluğu imkânını da anlamış ve ba- şarmıştır. Bugün hayata veda eden Atatürk, Türkiyeyi tasavvur ettiği ve nasıl olması Jâzımsa o şekilde ve Türk - Yunan dostluğunu da tarsin edilmiş bir şekilde bırakmakladır» Vradini gazetesi yazıyor: «Cümhür başkanı Atatürkün ölümü, dost ve müttefik memleketi elem içinde bi- rakmaktadır. Fakat Atatürk tarafın- dan atılan temeller öyle bir granit teşkil etmektedir ki yen! Türkiye bu granit üzerine oturmakta ve tarih de Büyük Islahatçı Kemal Atatürkün adını bu granit üzerine hakketmiş bulunmaktadır.» Mareşal Fevzi Çakmağın Ankara 11 (A.A) — başkanı Fevzi Çakmak, Büyük Ata- türkün vefatı münasebetile her ta- raftan almakta olduğu taziye telgraf ve yazılarına teşekkürlerinin iblâğına Anadolu ajansını tavsit etmişlerdir. ( Atatürkün hemşirelerinin teşekkürleri Ankara İl (A.A.) — Alalürk bem- şiresi Makbule Boysan ile zevci, dahil ve hariçten büyük felâketin taziyesi lütfunda bulunan zevata, yaralı kalp“ lerinin eyer iblâğına Ana- ; vassutunu rica €