13 Nisan 1957 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 24

F Atom Bir tatlı sürpriz Türkiye Atom Enerjisi Komisyonu- nun ilk üyelerinin kimler olacağı nihayet belli oldu. 6 ay kadar önce Büyük Millet Meclisinde komisyonun kurulmasına ait kanun kabul edildi- ğinden beri sabırsızlıkla beklenen ta- yinler Bakanlar Kurulu —tarafından iki hafta önce yapıldı. Bu üyeler, İs- Üniversitesinden Prof. Fahir Yeniçay, Prof. Tevfik Berkman, Ord. Prof. Hamit Nafiz Pamir, Tek— nik Üniversiteden Ord. Prof. Salih Murat Uzdilek, Prof. Mustafa San- tur, Ankara Universitesinden Prof. Besim Tanyel, Milli Savunma Bakan- lığından Prof. Behram —Kurşunoğlu, Sağlık Bakanlığından Prof. Perihan Çambel ve Dışişleri Bakanlığından Nato Dairesi Umum Müdürü Hüvey- da Mayatepek'dir. Tâyinler geniş bir tasvıple karşı- landı, hatta birçok kimse için tatlı bir Surprız teşkıl etti. Kanunda komisyo- nun 9 üyesinin Üniversiteler ve ilgili Bakanlıkların gösterecekleri arasından seçilecekleri yazılmış, fa- kat aradaki nisbetin ne olacağı be- lirtilmemişti. Bu sebeple az çok yay- n bir kanaat, Üniversitelerin komis yonda üçten fazla temsilci bulundu- ramıyacakları ve her halde ilim a- damlarının komisyonda azınlıkta ka- lacakları şeklindeydi. Halbuki şimdi komisyonun hemen tamamen ilim a- damlarından teşekkül ettiği görülü- yordu. Hakikaten, çalışmaları yakın- dan veya uzaktan atom enerjisi saha- sına temas eden profesörler seviye- sindeki ilim adamlarımızın hemen hep Si komisyona girmişlerdi. Hükümetin böylece ilim adamlarımıza güvendi- ğini göstermesi tebrike değer bir ha- reketti. Bu güvenin bundan sonra da devam etmesi, komisyon çalışmaları- --- verimli bir şekilde — gelişebilmesi ye isyonun kuruluş gayelerını gerçekleştirebilmesi için ilk şarttı. Önümüzdeki haftalardan birinde komisyon ilk toplantısını yapacak ve ilk iş olarak, kuruluşunu tamamla- mak üzere Danışma Kurulunu seçe- cektir. Komisyonun kararlarına esas olacak ilmi ve teknik raporları hazır- lıyacak olan bu kurul uyelerının doğ - rudan doğruya atom enerjisi sahasın- da çalışan ilim adamları ve mühen- dislerimiz arasından seçilmesi tabiidir. Böyle mütehassıslarımız da, bilhassa iki senedir tatbik edilen yetiştirme programı sayesinde, bugün mevcut- tur. Seçimler bittikten sonra, çözül- mesi bu kadar kolay olmayan esas meselelerin ele alınmasına sıra gele— cektir. Önümüzdeki birkaç sene için- de memleketimizde Atom enerjisi sa- hasında ne gibi çalışmalar yapmak İstiyoruz? Bu çalışmaları gerçekleş- tirebilmek için hangi imkânlardan nasıl istifade edeceğiz? — Elemanları- 24 E Prof. Niels Bohr Atomun 'öz babası" mızı nasıl ve ne nisbetle yetiştirece- ğiz? — Üniversiteler ve başka devlet müesseseleri gibi muhtelif teşekkül- ler arasında nasıl bir işbirliği yapı- lacaktır? Bütün bu meselelerin mem- leketimizin şartlarına en uygun hal çarelerini bir an önce bulması komis- yondan beklenmektedir. Bağdattaki merkez Bagdat Paktı devletlerinin ortakla- şa istifade edecekleri bir atom e- nerjisi merkezi Martın sonunda Bağ- dat yakınında Şalisiyah mevkiinde me- rasimle açıldı, İngiltere ile diğer pakt üyeleri arasında 4 aydan beri kesilmiş olan işbirliğinin böylece yeniden ku- rulmasındaki siyasi mânadan — baş- ka bu hadise Türkiyenin atom enerjisi yolundaki ilerleyişinde önemli bir adım teşkil etmektedir. Bağdat merkezi e- sas itibariyle bir radyo-izotop egıtım ve Araştırma merkezidir. Burasını in- gilizler, Harwell atom — araştırma merkezlerindeki radyo-izotop okulu- na benzeterek kurmuşlardır. Bağdat- ta Harwell'den gelen hocalar, Türki- yeli, İranlı. Iraklı ve Pakistanlı öğ- rencilere radyo-izotopların muhtelif tatbikatını örnekler üzerinde göste- receklerdir. Ayrıca merkezde radyo- izotoplarla ilmi araştırmalar da ya- pılacaktır. Böylece Bağdat Paktı dev- letlerinin radyo-izotopların tıpta, sa- nayide ve ziraattaki tatbikatından geniş Ölçüde istifade etmeleri en kı- sa zamanda sağlanacaktır. İlk kurs 20 öğrenci ile 17 Nisanda başlıyacak- tır. Senede bir kaç kurs yapılarak mümkün olduğu kadar fazla öğren- cinin merkeze gelmesine çalışılacak- tır. İlk kurslarda hocaların hepsi İn- giliz olacaksa da sonraları öteki dev- letlerin yetişmiş elemanları bu hoca- ların yerlerini alacaklardır. Açılış merasimine başta Kral Fay- sal olmak üzere bütün Irak ricali ve kordiplomatikten başka Pakt devlet» lerinin atom enerjisi sahasındaki en yetkili şahsiyetleri de iştirak etmiş- ler ve ilgi uyandıran beyanatlar yap- mışlardır. Mesela Harwell atom ener- jisi araştırma merkezinin müdürü ve İngiltere Atom Enerjisi Otorıtesının eski başkam tanınmış alim Sir Jo Cockroft, Bağdat izotop merkezının Harwell araştırma merkezi ile sıkı bir işbirliği halinde çalışacağını söylemiş ve bu merkezin gelişebilmesi için el- lerinden geleni yapacaklarını vaadet- miştir. Bağdat Paktının, ilmi komite- sine başkan seçilen Cockroft ayrıca bu komitede, atom enerjisinin Pakt devletlerinin ilmi ve ekonomik geliş- melerine nasıl faydalı olabileceğini araştıracaklarını söylemiştir. İran de- legesi Dr. Bazargan, Bağdat merke- zinde muhtelif milletlerin işbirliğiyle önemli ilmi araştırmalar yapılacağı ümidini belirtmişti. Barış için atom D ışarıdan bakılınca, Amerikada a- tom çalışmalarını daha fazla teş- vik etmeye hiç Jlüzum olmadığım sanmak kolaydır. Ama Amerikalılar böyle düşünmüyorlar ve daima daha fazla kabiliyeti atom sahasına çekmek için yeni yollar arıyorlar. Bu teşeb- büslerin en yenisi bu sene kurulan "Barış için Atom" mükâfatıdır. Bu, her sene, o zamana kadar bütün dün- yada atom enerjisinden istifade yo- lunda en faydalı keşfi yapmış olan ilim adamına verilecek bir mükafat- tır ye tutarı 75 bin dolardır. Böylece meşhur Nobel mükafatının iki katı değerindedir. Parayı verecek olan Ford tesisidir ve bu iş için 1 milyon dolar ayırmıştır. Mükâfatın kime ve- rileceğini tâyin etmek üzere tanınmış Amerikalı ilim adamları arasından bir daimi idare heyeti seçilmiştir. Bu heyet, tamamen tarafsız bir seçim yapabilmek için. — muhtelif milletlere mensup 75 atomcu arasında bir an- ket yapmış ve bu anketin sonuçlarına dayanarak kararını bildirmiştir. Oy- birliğiyle verilen bu karara göre bu seneki barış için atom — mükafatını Danimarkalı teorik fizikçi Niels Bohr kazanmıştır Jürinin kararının çok yerinde oldu- ğu şüphesizdir Gerçekten bugün ya- şayan ilim adamları arasında atom fiziğinin ve dolayısıyla atom enerjisi sanatının gelişmesine herkesten fazla hizmeti dokunmuş olan adam Niel Bohr'dur. Tatbikatla doğrudan doğru- ya ilgilenmediği için gazetelerde sık sık kendisinden bahsedilmemesi halk arasında atom enerjısının öteki kah- ramanları kadar iyi tanınmamasına yol açmıştır. Fakat ilim adamlarına sorarsanız atomun "öz babası" odur. Çünkü atomun yapısı hakkındaki doğru ilk teoriyi öne süren Bohr ol- muştur. Bugün hemen herkes atomun AKİS, 13 NİSAN 1957