29 Ekim 1938 Tarihli Anadolu Gazetesi Sayfa 6

29 Birinciteşrin Cumartesi 1938 Kültürel varl YANADOLU) ığımız Cumhuriyet devri, en uzak köylere irfanışığını soktu On beş yıllık Kültür faaliyğtimiz, Atatürk inkılâbının en karakteristik vasıflarını taşımaktadır DEM v | Vatanımızı kuşatan düşmanlarla savaşır- ken bile, büyük Şef bizzat maarifle alâ- kadar olmuş; ilk ma- arif kongresinde di- rektiflerini vermiş- lerdir. Cumhuriyet devrinde kültür. ve on beş yıllık kültürel inkılâplar. Bu ciltlerle eser doldürabilecek kadar geniş ve muazzam — mevzua temas ederken, gazetemizdeki şu birkaç sütunluk hülâsada elbette bu " v nu tam anlamıyla ifade edemiyece, inktlâbı, kültür mücsseselerimizde ğimizi biliyoruz. Ancak, on beşinci tarakki merhalesi teşkil et- yılı kutlarken, Cumhuriyetle bera-|ti- Mekteplerde tahsil zamanının bü- ber başlıyan maarifçiliğimizi ana | Yük bir kısmını alan din detsleri kal- hatlarını, rakamları alarak, h'ı!»:ıl/lı selerde Arabi ve Farisi'ders- Büyük Şef, harf inkı ü Lâyiklik esasının kabulü ve harf)| a yi n ç mukayeseli bir şekilde yazmağı fay-|leri lâğvedildi. Çocukların boş yere dalı bulduk. kafa yormalarına, zekâlarını ısraf tmelerine meydan — birakilmadi. Türkiye, Ulu Önder Atatürkün| ©tmel aa kle l yüksek rehberliği ile mukadderatımı| Gerek ilkokullurımızda, gerekse |i- eline aldığı gündenberi, kültür ha-| Selerimizde Avrupanın en ileri mem- yatına yeni, geniş ve canlı bir ccn:rîl; ıî»ıı.—m.fıoı;. lîuı:ı,ı;:gîmxı:;;:. fakıyetle tatbi ğe başlandı. yan vermiştir. Vatanımızı dört ta- - “PERENİ g i ilk tahsillerini raftan kuşatan düşmanlarla savaşır-| ken bile Büyük Şef bizzat maarif-| mutlak Türk mekteplerinde yapma- le âlâkadar olmuş, on beş temmuz | İRri esas ittihaz olundu v 1337 de Ankarada toplanan maarif| — Cumhuriyet devri, en uzak k_oy- kangresinde irad buyurdukları nu-| İere azmiyle tuklarında, ihmal edilen kültürel durm: çocuklarının, 'an Işığını sokmak çalıştı. Her köye mektep sitede € Başvekil, Ölle ğ hayata lâkayd kalınamıyacağını şu'yaptı, muallim gönderdi. Evvelce veciz sözlerle ifade etmişlerdir yüzde bir nisbetle köylerde bulunan «Asırların mahmul olduğu derin|tek sınıflı mektepleri de üçer ders- bir ihmali, idarenin bünyei devlette| haneye çıkardı. İlkokulu bulunm- vücüuda getirdiği yaraları tedavi için| Yan kazalarda ortaokul, ortaokul bu masruf olacak himmetlerin en büyü İunmıyan sehirlerde liseler kurdu. ğünü hiç şüphesiz irfan yoalunda ib-| — Okumağa susamış Türk ulusu, zal etmemiz lâzımdır. Gerçe bu gün / Cumb a bu fethini- şükranla maddi ve manevi menabii kuyamızı, karglı Mekteplerde talebe sayısı bududu millimiz dahilindeki mem- kirdenbire iki, üç misline * fırladı leketlerimizde — müstevli bulunan | Vaktiyte kız erkek 358,548 Takamı düşmanlara karşı istimal etmek mec-'nı güçlükle dolduran talebe, - Gı buriyetindeyiz ve - irfanı memleket | çen seneki istatistiğe göre - 770,527 için tahsis edilebilen şey müstakbel maarifimize mabihil istinad olacak birtemel kurmağa - kâfi değildir. Ancak vasi ve kâfi şerait ve vesaite malik oluncaya kadar geçecek ey- yamı cidalde dahi kemali dikkat ve itina ile işlenip çizilmiş bir milli ter-'ye diğer Vekâletler tarafından ayrı biye programı vücuda getirmeğe ve'ayrı san'at mektepleri kuruldu. İlk mevcud maarif teşkilâtımızı bu gün-|tahsilini bitiren çoc uklar, buralarda den-müsmir bir faaliyetle çalıştıra-|hem lise tahsiline devam etmeğe ve cak esasları ihzar etmeğe hasrı me- hem de bir meslek sahibi olmağa sai eylemeliyiz.» >ğ başladılar. Memleket, ziraatte, sana- Ulu Önder, | Mart 922 de Bü- yük Millet Meclisinde irad buyur- dukları nutukları ile de kültür prog- Tamımızın esasını tesbit ve ilerliye- ceğimiz yolu tayin buyurmuştur. On| beş yıllık Cumhuriyet devrinin kül-| tür faaliyetini genel bir tedkikten geçirecek olursak, bu faaliyetin Atatürk inkılâbının en karakteristik | vasıflarını taşıdığını görürüz. Cumhuriyet rejimi, saltanat dev- rindeki tahsil ve terbiye sistemlerini tamamen değiştirdi. Hılâfetin yaşat- tığı eski medreseleri, mahalle mek- teplerini; insanları ahiret için hazır- hyan tahsil ve terbiye müesseseleri- ni ortadan kaldırdı. Cumhuriyetin ilânından dört ay sonra kabul edilen tedrisatın tevhidini amir kanun, mil- letin zekâ ve — ruhunu değiştirdi. devam ediyor. Cumhuriyet hükürmketiğ ; Türk geriçliğini ayni zamandâ 'san'atkâr olarak yetiştirmek kararını - büyük bir isabetle verdi. Maarif Vekâleti Kültür hamleleri de bunu takip et- ye kadar yükseldi ve yükselmekte| Bir-okulda —daktilo dersi.. b lâbında halkın başında.. yide kültürü tam, san'ate sahip ele- mahlar kazanmağa başladı. 1928 senesi Ağustosunun doku- zuncu günü Büyük Sef, bütün dün- yayı hayrete düşüren kültür inkılâ- bını yaptı. Sarayburnunda, harf in- kılâbını tarihf nutku ile tebşir etti. Asırlardanberi Arap harflerinin ka- rışıklıkları içinde bucalıyan ulus, bu inkılâp ile yeni bir devreye girdi. İlk zamanlar husule gelen şaşkınlık- |lar, her şeyi her kesten daha iyi gö- ren, daha güzel düşünen en büyül 'Türkün dediklerinin doğruluğu sa- bit olunca birdeni geçti. Okuma| hevesi; lisan sadeliği ve huruftaki suhulet ile arttıkça arttı. Millet mek- 'tepleri açıldı. Gündüz işleriyle meş- gul olanlar, gece mekteplere koşa- rak okumak, yazmak öğrenmeği en |büyük zevk telâkki ettiler. Üç sene zarfında harf inkılâbının meyveleri alınmağa başladı. Köylü, şehir çi, amele, kadın erkek herkes kitap, “|gazete ne buldu ise sarıldı ve bu gün- kü neticeye varıldı. Memlekette okumak yazmak bilmiyen pek az kimse kaldı, Harf inkılâbının on bi- rinci senesini idrâk ederken, ilk mek- tep sıralarından üniversite kürsüle- rine kadar yükselen Cumhuriyet çocuklarını sevinçle görmekteyiz. İlk, ortaokul ve liseler programlı bir çalışma şekline girdikten sonra, Darülfünunun ıslâhı, köylere, orta- mekteplere muallim — yel ele âlındı. Avrupadan celbedilen - profesörler, aramızda — yetiştirilen İstanbul - Darülfununu, kıymetlerle yüksetildi. İstanbul üniversitesi, Bal- kanların ve yakın şarkın ilim mer- kezi haline sokuldu. Garp üniversi telerinden bir kısmına üstün vazi yete getiril Memleketimizde üni- versite tahsili görmüş gençlik vazife almağa başladı. Örtaokul muallim - ihtiyacı, ilk- mektep muallimleri arasında açılan kurslar ve terbiye enstitüsünde 'iki yıllık muntazam tahsil ile berta- raf edilmeğe başlandı.. Muallimsiz köy bırakılmaması için eğitmen kurs İları açıldı. Cumhuriyet, Türk kadınlığına da e verdi. Bütün mektepler, ün versiteler kızlarırmmıza açıldı. Bu mu- azzam inkılâp, Cumhuriyetimizin — Devamı B nci Sahifede — v iş-|mek üzeredir. Şarkta, dü! ifrısı da Pransızlarla İngili: — DEMİRYOLU YASETİ — 15 sene zarfında 7 bin kilo metre demiryolu yaptık SİYA SAHİFE A '15 yılda 75 muazzam köprü kur- duk. 40 bin kilometre şose açtık Cumhuriyet id . kültür h yaparken, nafı müuvazi olarak yürütmüş, lik Osmatlı imparatorluğunun gerili- gini, önbeş sene gibi kısa bir zaman- da bertaraf etmeğe çalışmış ve etmiş- tir de, Nafıa işle Sİ; Ranayi, Tica- larımızda inkilâpler bunlara de işlerin )0) sene- 1 ve nihayet demiry lah, ihya ve ihdas olunmuşt Nafıamız, imparatorluktan — arta - kalan 7,500 kilometrelik köhne yolu; kısmen asfalt olarak, önbeş sene zar- fında kik bin kilometreye yüksoltmiş, ağır nakliyata tahammüilü olmuyan 150 | köprüyü tamir, yeniden 76 muazzam köprü kurmuştur. Yirmi köprü de bit- nin sayılı | ük köprülerinden ikisini yvücuda getirmiştir. İrana transit yol açılmış, buralarda devlet otobüsleri - munta - zam servislere başlamıştır. Cumhuriyet hükümaetinin ilk ehem- miyet verdi meslelerden bir! d yelerin er ya- rin ellerinde bulunuyordu. — Serm yarıdan fazlası Almanların, diğı rinde idi. Bundan başka demiryol rının büyük bir kısmı, lokomotifler , vağonlar muharebelerde tahribe uğ- ramış, vağonlar parçalanmış, — artık işe yaramaz bir hale gelmişti. Cumhuriyet Türkiyesi, - di iyasetini yürütm eni hatlar t Bile başladı. Eskilerini de satın alarak Si ıslah etti. Onbeş sene zarfında kendi pa amız, mühendislerimiz, işçilerimiz- | le yep-yeni demiryolları yaptı. Bugün Tevcut demiryolları 000 kilemet- reyi geçmektedir. Akdeniz ile Karad niz demir bir kuşakla birbirine bağ - lanmış, garpten şarka hatlar uzanmış ve uzanmaktadır. Şarki Anadolunun, aktile yol görmiyen köyleri, bügün lokomotiflerin düdükleri ile hayat bul mendifer siy tur. 1922 de memlekette an kilometre - zunluğunda dem vardı. Bunla- |£ rin hepsi de yabancı kumpanyaların e b YÜ arzuyu v min eti T kliyatında külebilmektedi. Demiry şubat 1931 de r gibi: « İtan daha mühim bir emniyet silâ olmuştur. larda zl Posi maktadır. Van gölünden geçecek olan ivas - Erzurum hattı, yakın bir za- cektir. Demiryolları, mertleketin içini çe- lik ağlar gibi sarmaktadır. Cunihurl- ri arasındadır. nda şarka yepyeni bir hayat vere-|ayda bir posta uğrayamıyan kazala; ve köylerimi: fında telgraf de de pos: B kalkııma yapmış ve bi mMüuVaffük ta olmuştür. y olları: telgraf, telefon ıslahı, Cumhuriy Devlet havayolları - İran transit yolu - şchîrlef arası tele« fonu -devlet demiryolları - köprüler - şoseler -su işleri M M / Va N »“— Bi A Demiryoluş Cumburiyetin çelik köprüsü üzerinde Bir nehri aşa- rak şarki Anadoluya uzanıyor.. Li de ticaret biletleri aratmıştır mız, Büyük Şefi Malat. ketin tüfenkten, t M temin edilmi idaresinin t afıasınım eserle- haftada değil, velce e » bugün birkar zar müayyen müddetler- zaman gitmek -| İratlyo istü otokarlar | > yada buyurdukla- | " telefonu, başlı başı - na bir meseledir. Bugün, memleketin büyük teli birbirlerine ekesi gün Türkiyemiz Amerika ve-Afri- la görüş- yleri telef Yarın küş 1 resmini y muz da na yük eserlerinden birini teşkil etmek - ir.| tedir. Balkanların en büyük istasyonu, rtık bütün yettedi reyi yalnız bir harp aleti de- dünyaya AZİ: r ayni zamanda asri bir n kil vası>, kullanmamız da Cumhuri- üsının nin etlerind h yoları, are ile seyahi nını bize bahşetm gemlel ve nakli; r. Hava servisle: n bir zan a büyük şehirle- rimiz arasında genişliyecek, Balkan memleketleri —ile şark — komşuları « miza da seferler yapacaktır. ızılayın yardımı Kızılay İzmir merkezi tarafından dün Kızılay merkez binasında yüz- lerce yöksul çocuğa elbise, ayakka- bi, kasket ve elbiselik kumaş dağı- imıştır. ANADOLU —— Günlük siyasi gazete Sahib ve Başmuharrin HAYDAR RÜŞDÜ ÖKTEM vo' yazı işleri mü- Umumi neşriyat İDAREHANESİ İsmir İkinci Boyler. sokak C.Halk Partisi binam içinde Telgraf: İzmie — ANADOLU Telefon 2776.. Posta kutusa: 405 ABÖNE ŞERAİTTİ Yıllığı 1409, altı aylığı 84) kuruştur Yabancı — memleketler için — senelik aböne ücreti 27 liradır. ANADOLU MAFBAASINDA BASILMIŞTIR