26 Nisan 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

26 Nisan l c 34 rmci Mahifeden mabat) • şanm İstiklâl barbinde kurtardığı fe ı.ıı L..I.İ.J ı . ... hirler, Doyçe Oryent bank, Elektrik Şirkeb* ve diğer bazı ecnebi ve millî müesseseler namına da birer çelenk gönderilmişti. (Birinci aahifeden mabat) Kahraman kumandanı dün gömdük ^ ^ aT * * . . , iniHMtftd ?ın . J Mhrflkirin besiediğini yamn ka karşı kumandanın söylemistir. Cençliğin teessürü Bunu müteakıp lürk ı a . . . e Birliği namtna Birlik kâttbi umumisi Rüknettin Bey çok müheyyiç bir nutuk irat etmiş ve ezcümle şunları söylemistir: « Aziz büyiiklerim, askerler, diplomatlar, arkadaşlar, Türk analan, Turfc babaian! Başınız sağ olsun! Türk va tanı başın sağ olsun! Büyük askeri, büyük başı 16 mart şehitlerinin arasına bnakıyoruz. 16 mart şehkleri! Ara • mza kim geldi, tantdınız mı? Aranıza başnnz geldi. Onu yedi yaşından yetmiı yaşına kadar herkes tanır. Türk büyüğünü tans. Kemalettin Sami bütün Türklertn kalbinde yaşıyor ve yaşıyacakhr. Merasimde bulunanlar Saat dokuz buçukta merasimde bulunacak resmî zevat meydanda toplandJaf. Bunlar arasuıda Alman sefiri Her Rozenberg, müsteşarı Her Fabriçyüs, jeneral koıuül Her Mark, sefaret er • kânile şehrimizdeki tngiliz, Fransız, Bulgar, tran, Yunan, Yugoslav, Ru men, Arnavutluk, Mısn, Hollanda konsoloslarile diğer devletlerin konsolos hık erkânı da vardu Hükumet namına Valî muavini Ali Rı | â , tstanbul Belediyeai ««"""» muavin Halk Köpruden kahraman aakerin eenazesînin güverteleri çelenklerle dolu olan Haliç vapurlanna bindirüiaini teyrediyor tan, harp malulleri, matbuat mümessilleri ve birçok maruf zevat takip edi yordo. Alaym iki tarafında silâh namlulan asağı çevrilmiş asker ve jandarma ef radı yüriiyordu. Çok kalabalık bir halk kütlesi de cenazeyi takip ediyordu. lih arkadaşlarile askerlerin elleri üs tiinde geçhilerek cenaze otomobiua konuknuş ve 16 mart sehitlerinin me zarlığuıa gidilmiştir. nutuk aat ederek demiştir ki: « Tabiabn insafsız eli bugün bQyük bir kahramanı aramızdan aluuştır. Bugün çok yüksek bir insaıu, büyük bir vatanperveri ve kıymetli bir kuman danı karatopraklara tevdi etmiş buhı nuyoruz. Kemalettin Sami Paşayı P«1kfl«! harbinde Yanya kalesi müdafaasındanberi tannnıyan Türk yoktur. Bilhassa 16 mart işgal baskmmda Letafet aparbmam hâdisesinden son ra ve tstiklâl harbinin bütün safhala • nnda onu daha iyi tantnz. Onun • 'n ' meğe borçlu olduğumua vardır. dersler de Kahraman kumandan şehit neferlerinin yanında 16 mart şehitliğmde, yatan ve Ke> malettin Sami Paşanm mütareke başlangıcuıda kumanda ettiği onuncu Kafkas fırkasına mensup olan, tngilizlerin şehit ettikleri kahraman üç askerin yanıbaşında, Paşa için bir kabir ha zalanmışh. Halk makberemn etra fım bir matem halesi gibi sarnnşh. Ta Cenaze geçerken Alay Divanyolunu takiben ilerle • meğe basladı. Güzergâhta toplanan binlerce kişi bu Türk kahramanına son hürmet ve selâm vazifesini ifa ediyorlardu Bunlar arasuıda ağlıyanlar da görülüyordu. Evlerin pencerelerinden nzanan bazı kadm başlannm gözJeri yaşlrydı. Yolda bütün resmî ve hususî müesteseler bayraklaruu, matem alâmeti olarak yarıpa indirmişlerdi. Yollarda iltihak edenlerle alaym kesafeti çok artmtf, Vilâyet önünde kısa bir müddet tevakkuf edflmiştir. ŞukrG Naîli Paşa tîlâh arkaSaşTnt hürmetle yadederken Hâmit, Haridye Vekâleti namına Sofya elçisi Şevki, C. H. Fırkası Isanbol merkezi reisi Cevdet Kerim, şehrimizde bulunan meb'uslar, ordu namana Ü çüncü Kolordu Kumandanı Şükrü NaiH, Harp Akademiai Kumandanı Fuat, Topçu atı* mektebi kumandanı Zihni, Süvari mufettişi Mürsel, Merkez Ku mandanı Fehmi, Birinci fırka kumandanı, Birinci ordu müfettişliği erkânıhar • biye reisi Zeki Paşalar, Deniz Harp A* kademisi kumandam miralay Fahri, Istanbul Deniz kumandanı kaymakam Talât, Universite namına Tıp fakültesi Dekam Tevfik Saüm Paşa, Şehir Mec Vilâyet önünde Bu sırada halk arasından bir gene, kua bir nutuk irat ederek büyük Türk kumandanımn ölümünden teessürünü ifade etmiştir. Biraz »onra alay Sirkeciye mmiştir. Yollarda bir sinema müessesesi tara fmdan merasimin muhtelif safhalan filme ahnryordu. Strkeci üstasyonunun duvanna çıkan bir harp malulfi ile diğer bkr genç te birer nutuk irat ederek merhumu y£* mütevellit Cazi Hazretlerinin kahraman Slüym gonderdİkleri çelenk but otomobilden çıkanlarak ebedî metfenine tevdi edıldi. Mezarı basmda merhumun annesi ve küçük kardesi Hayri Bey hazin hazin ağlarken Miifti Efendile diğer hocalar Hafız Bürhan ve Yaşar Beyler büyük öhı için dinî merasi* mi yaphlar. Mezar kapandıktan sonra Müfti Efendi tiırkçe belığ bir dua okumus ve «haki gufrana tevdi ettiğimiz büyük mücahidin» ruhuna fatihalar ithaf etmistir. fazileti, kahramanlığı hakkmda fazla söz söylemeğe dilim varmıyor. Kemalettin Sami Paşa yalnız Türk ordusunun, Türk miUetinin değil, ayni zamanda bütün insanhğm tevazu, fazilet, ahlâk ve namusunun aynasnu alnında parlatan bir Türk çocuğu idi. Kemalettin Sami Paşa Başkumandanlık meydan muharebesinde buyuk bir mevcudiyet göstermiş, bu harbin er • tesi günü Yunan jenerahnı esir etmiş ti. O zaman Başkumandan kendisint huzuruna davet etti. Kemaletti Sami Paşa çok mütevazı, adeta bir mektepli çocuk gibi Gazinin huzuruna çıkh. Büyük Gazi, kendisme: « Kemalet tin Sami Paşa, seni tebrik ederim!» dedi. Çolak Kemal Bey iste o anda Ke malettin Sami Paşa olmuştu. Bir kolunu yıllarca et yığmı halinde taşıyan, kahramanlığm canlı bir timsali olan ve harp senelerinde vücudünü hiç esirgemeden delik deşik eden Kemalettin Samiye, bunun canlı bir alâmei olmak üzere ordu arkadaşları: «Çolak Ke mal!» demişlerdi. Paşa, şundi öz çocuklarmın, hakikî felâket arkadaşlarınm yanındadır. Kemalettin Sami Paşa müsterihtir. Ve gözlerini kaparken biliyordu ki uğruna bu kadar fedakâr kklar yaptığı büyük Trük milleti hiçbir zaman kendisini unutmıyacaktır. Türk milletinin vasfı, büyüklermi hiç unutmamak ve daima hahrasmda yaşat maktH. Hepipmizi teselli ederken kendileri için mağfiret temenni ederim.» •İz TSrk mOIeti! Kemalettin Sami Varhk ve kurtuluş savaşlan başla diğı zaman yaratıhşnan en büyük filküsünü anlamış, kendi cisminden mebzulen yaptığı fedakârlıklarla beraber kumanda ettiği Türk kahramanlarmı zaferden zafere kofturmuf, bu çok kıymetli varlığı toprağın doymıyan iştiha • sma boakırken hissedebileceğinnz tek ve en kuvvetli teselli yurdun gidenin yerine geçecek olanı koymağa her zaman muktedir olmuş bulunduğunu bilmemizdir. Ey büyük kahraman, yasıyan ölüL. Seref meydanlannda ytkunm gibi yakan, seller gibi süpüren kodret!... Fani varhğunn vakitsiz bitmesmden ruhun mustarip olmasın! Varhğını aenin kadar yüksek bir faziletle taçlan • dvanlann ÖKMÜ önünde dirOerin «an* C*.vde~t Kmrim Bey merhttm hakktntl* gıpta ettiklerini gördü!... hitabemni irat ederken demek, yvnin adan demektir. Yanm Sana Cumhuriyet hükumetmin mmkoUle ölümfi harp meydanlannda konet ve şükranlannt, pek az faniye navalannş, önlemif ve ölüme p«s de « sip olan şan ve seref halesile ebediyet dirtmiş kahramandtr. yoluna getirdiğin şu dakikada hürmetl Bu büyttk kahraman hiç unatulnn « iğflerek anediyorum.» ytcakbr. Ali Rıza Bey sözün burasmda Ahnan Kalbunzde, kafibfanizde, kalpleri • sefirine hitap ederek: mizde daima yaşıyacakbr. tstiklâl savaşınm siperlermde ono « Seftr Hazretlerit Dost Alman gördük. Kuvayi mtltiyenm aüurli saf milletinin merhum hakkmda, Berlinden lannda da vardı. Büyük Gazi ona: itibaren, buraya kadar gösterdiği çok «Kahraman Kemalettin Sami!» dedi. kıymetU ve yüksek alâkadan dolayı Onun için daha ne denilebiür? derin teşekkür ve minnettarhğımua da Yarm çok, d«rt büyük! Ttirk milleti m ^ u m u n kabri önünde aaü w • , büyâk bir b«f, büyük bir Türk askeri Şükrü Naili Paşanın hitaberi Merhumun mezarı basında Uçüncü Kolordu Kumandanı Şükrü Nali Paşa beyecanh bir hitabe irat ederek ez cümle şunları söyledi: « O; senelerce harplerde göğsünü siper yaprnış, bilhassa tnönü, Sakarya, Dumlupınar harplerinde birçok kıt'a lara kumanda etmis, fazilette zabitana, kahramanhkta Türk sakerine nümune obnuştur Onun ar&mızdan ayrılışı vatan için, hepimiz için çok acıdır. Memleket, Kemalattin Sami Pasanın şahsiyetinde yalnız büyük bir asker değil, maruf ve değerli bir diplomat ta kay • betnuştîf. Sami Paşa însanlık meziyetleri ve kemalâh askeriyesi ile tanınm» bir ku mandan ve Türk ordusunun mümtaz bir uzvu idi. Tevazu ve necabeti ahlâkiyesile buIunduğu ve yasadığı her yerde kendi • smi sevdirmiştL Türk ordusu ve şahsun namına ta ziyeüerimi arz ve Cenabı Haktan mağfiretler dilerim.» Bir zamanlar onun kumandattnda harbeden malul gaziler tabutanun arkannda lui azasmdan Nakiye Hanımla, Selma Selim Sım Hanım, Galatasaray kulübü namuıa reisi Ali Haydar, Doyçe Oryent bank namına Yaver Beyler bulunu • yordu. ve hatvasnu tebcfl etmislerdir. Müte * akıben cenaze alayı tramvay yolile ve ağv agv yüriise devam ederek saat on bir buçukta köprüy gelmiş ve te vakkuf etmistir. Alman Sefiri, hükumeti temsil eden Vaü muavini Ali Rtza Beye beyam taziyet ediyor lânelerine bir kere daha arz ve tekrar ederim.» demiştir. ve diplomat kaybetti. Acımn çok de rin! Fakat müsterihiz! O da müsterih öklü. Çünkü ölmeden evvel zaferi, istiklâli, on yılı gördü. Söz veriyorus. Bütün yüksek Tfirk tahsil gençliği namma ahdediyoruz. O bize bir misal dir ve ona imtisal edeceğiz. Büyük kahraman önünde saygı ile iğiliyorum.» Bunu müteakıp diğer bir genç ve harp malulleri namına bir zat ta teessürlerini izhar etmislerdir. Nutuklan müteakıp bir manga as ker tarafmdan sOâhla havaya üç defa ateş edilerek bu kahraman kumandan için yapılan son hürmet vazifesi bitiril miş ve o, Allahı ve eski neferlerile b a f basa bırakılarak kabristandan çıkılnnşhr. Saat on dörtte Eyüpsultan camisin • de merhur"» için mev"* '^.urnuştur. Alman tefirinin nutku Bundan son>a Ahnan sefiri »u kısa nutku irat etti: « Kemalettin Sami Paşa! Türk' milletinin kahraman bir evlâdı tstiklâl muharebesinin cesur bir fedakân ve büyük bir diplomatm hatıra • smı taziz etmek, asil bir insanm ma • tanini tutmak, milletime ve vatantma karşı daima gösterdiğin dostluk ve muhabbete bir minnettarhk nişanesî olmak üzere bu çeleagi Türkiyede Alm&nya derlctmin mümessili ve seni seven ve t?kdir eden Ahnanyanm son felârrH olarak senin mezarma koyuyorum. Sana son selâm ve saygılar!» Bundan sonra merhumun yakın bir dctu. hazı hafaralanndan bahsederek Cenaze kaldvrılıyor Alman sefiri ve ecnebi konsoloslar Vali muavinine, kendi hükumetleri namma beyam taziyet etmişlerdir. Saat onda merhumun tabutu Gülhane hastanesinden alınarak alh atlı bir top arabasma konulmuf ve araba defne dallarile süslenmiştir. Top arabası, önünde, Almanyadan Reisicumhur von Hindenburg Hazretlerile Başvekil Her Hitlerin ve diğer teşekküllerin gönderdüderi çelenkler ve arkada silâh arkadaşlan olduğu halde hareket etmiş ve Ayasofya meydanına getirilmiştir. Bu «rada Merkez Kumandan mu > avini miralay Osman Beyin kuman dasile kıtaat selâm vaziyeti almış, birinci fcrkanm bandosu matem havası çalmağa başlamış ve merasime gelen resmî zevat ve halk cenazeyi selâmlamışlardır. Ayasofya camisinde, Istanbul Müftisi Fehmi Efendi tarafmdan cenaze na mazı küdmldıktan sonra merasim alayı teşkil edilmistir. Bu alaylar önünde süvari müfrezesı bulunuyor, bunu sıra ile birinci fırka bandosu, topçu, piyade, polis müfre zeleri, askerî mekepler talebesi, Ta • lebe Birliği ve Üniversiteye mensup gençler, Alman mektebi talebeleri, basta Reisicumhur Hazretlerinin çelenk leri olmak üzere askerlerimizm ve muhtelif müessese mümessillerinin tastdıklan çelenkler, tabutu hâmil top ara merhumun ailesi erkan^ sevat, askerî erkân ve ümera ve zabi» J Eyübe doğru Merhumun tabutu, top arabasmdan çdcanlarak Haliç vapuruna konulmustur. Alayda bazır bulunanlardan birçok zevat halk ve mektepliler, merhumun fahrî reisi olduğu Vefa kulübü azalan ve Vefa mektebi izcileri diğer bir vapurla Eyübe hareket etmislerdir. Eyüpteki alay Eyüpte iskele ile 16 mart sehitlerinîn mezarhğı arasmdaki yolun iki tarafı halkla dobnustu. Bu meyanda Eyüp mekteplileri de vardı. Tabut aelâm vaziyetmde duran asker. WJk ve mektepliler Önönden si Ali Rıza Beyin hitabesi Binlerce halk ve askerler.n gozyaşlan içinde dinlediği bu güzel hitabeyi Vali muavini Ali Rıza Beyin şu nutku takip etti: « Muhterem efendiler, ismini ve yüksek vasıflarını hepimizin bildiği büyük insanı ebediyetm kucağına teslhn ettiğimiz şu anda halin ve hislerin ifadesi nekadar müşküldür? Türk vata nınuı, Türk varlığınm korunması için son çeyrek asır içinde başlıyan müca delerin hepsinde haztr bulunmuş, yurdunun varlığı uğrunda kanını esirge meden alatmış, en yüksek kahramanlık ve asalet nümuneleri göstermiş, yeni Türkiyenin kurtuluş ve kuruluşundaki hizmetlerile mkılâbın mümtaz şah • siyetleri sırasma girmiş olan Kemalettin Sami Paşanın üfulü karsısında bü • tün memleketi taziye ederim. Adını tarihe geçirmiş, yurdun ve önünde yurttaşların hürmet ve takdirlerini kazannuş şu büyük mevcudiyet Cevdet Kerim Beyin nutku Bunu müteakıp Cumhuriyet Halk Fırkan tstanbul merkezi reisi Cevdet Kerim Bey Fvka n*mmfl haraptl' bir. Barsada ihtifal Bursa 25 (Hu. Mu. Te<efon!a) Bugün Halkevinde merhum Kemalet tin Sami Pasa için büyük bir ihtifal yapdırustır. thtifal pek kalabalık olmuş, muhtelif hatipler, merhuma ait hatıralardan bahsetmişlerdir. Bu aziz ölünün hatırasma bir hürmet olmak üzere bir dakrka sükut edilmistir. Doktor Sadi Bey, merhumun ikinci tnönünde aldığı son yarayı tedavi et tiğini ve bundan dolayı büyük haz duy duğunu, o zamandanberi kendisini en sıkınhh zamanlannda bile çok neşeli bir şahsiyet olarak tanıdığını söylemistir. Ziraat mektebi müdür muavini Hüa nü Bey de, bu kahraman ölünun Al • manyadaki faaliyetinden bahsetmistir. Ihtifalde bulunanlar derin bir teessür içinde salonu terketnnşlerdir. ,ezartnm bajtnda Alman aefirinin ve Alman kolonisinm merhu% ma son telâmlan duyduğumuz yüksek keder ve acı kadar ruhumuzun derinoklerine götür Merhumun küçük biraderi, mezarın başında dua ederken