2 Ağustos 1940 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

r HARAÇÇI KAROEŞLER Izmir ve Ankarada olduğu gibi İstanbulda da büyük blr MOBiLYE Mağazası açülar. Salonlan biı defa görünüz. Adres: Fincancılar Rızapaşa yokuşu No. 61 İZMİR ANKARA İSTANBUL I 7 I1CI Vll .ftft 5829 u mh u r iyel ISTANBUL CAĞALOĞLU I Ğ *<*&** *• »ektub *&^ Cumhurfyet, Istanbul Posta kutusu: tstanbuL Na 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. Idare ve matbaa kısmı: 24299 2429C 2 AîjUStOS I 9 4 0 Müstakbel Avrupa Bazı dttşünceler Umumî Harb sonunda baştanbaşa bütün Avrupanın pekâlâ altı üstüne gelebilirdi. Bu ihtimal bu gün ve yarın için ortadan kalkmış değildir; bilâkis... O halde başta Almanya ve İngiltere olmak iizere bütün Avrupanın iki ellerini şakaklarına dayayarak derin derin düşünecekleri günler gelmiştir. Avrupayı ancak yeni harbden çıkacak makul bir nizam kurtarabilir. Ç bın yldır Avrupa kıt'ası, kendı üzerinde sakin ınsanların çarpışma alanıdır. Asjadan Avrupaya gelen muhaceret akınlan ortalığı alabıldığine karıştırdıktan ve eski Yunanistanla Romanın ilk medeniyetleri yıkıldıktan sonra yavaş yavaş Avrupa memleket ve milletlerı teşekkul ve taazzuv etmeğe başladı. Fakat harblerin ardı arası gelmedi. Milletten millete mücadele devam ettiği gibi haçlı seferlerinde görüldüğü veçhıle kıtadan kıt'aya ve medeniyetten medeniyete de çarpışmalar görüldü. İnsanın öyle diyeceği gelir ki umumi muhaceretlerden ve buyük akınlardan sonra tarihin memle. ket ve milletler halinde teşekkul ve taazzuv ettiğine hükmettiği Avrupa henüz hakikî teşekkul ve taazzuvunu ikmal etmiş değildi ve galiba bütün kavgaların menşeini işte bu noksan teşkil etti. Bir bakıma hâlâ bugün Avrupa hakikî teşekkülünü arayarak boğusuyor gıbidır. Eğer Avrupa bu son boğuşmada kendisine bütün kıt'aya şamil yeni ve makul bir çekidüzen verebilirse pek uzun sürmüş bir barbarlık devrine işte o zaman nihayet vermiş olabilecektir. Insan ferdleri gibi cemiyetlerin, milletlefin ve mîlletrer camîasının da terakki ve tekâmül meîhalelerinde mesafe almaları için demek uzun zamanlar geçmek, kolay kolay bitip tukenmiyen ıstırablar yaşanmak mukadderdir. Acaba sonuna vardık mı? Acaba Avrupa kıt'ası bu aon boğuşmadan büyük bir anlaşma ile muvaffak ve muzaffer çıkacak mı? sanki sonu hiç gelmiyecek veçhile devam edecek. Bugün İngiltere ile, yarın tekrar sahneye çıkacak Fransa ile ve başkalarile. Unutmayın ki perdenin arka tarafında ferdlerle kümeler de var. Zaten ıstırab içinde kıvranan o canlı heyulâlar memnun edılmedikçe alınmış olacak hiç bir kat'î netice yoktur. Kuvvet ve kudret hâkim sınıfların elındedir, topsuz tufeksiz ferdler ve kümeler ne yapabılirler demeyiniz. Eski lranda demirci Gâve'nin meşin önlüğü bir sırığın ucuna takılarak bayrak yapılmakla en yıkılmaz sanılan ceberutlar tuzla buza dönmüştür. Çarlığı yıkan Rus ihtilâli topa tüfeğe değıl, fikre ve ıstıraba dayanmı;tır. Bütün Avrupa aynı yolda jürümek için kemale ermış meyvaya benzemektedir. Umumî Harb sonunda baştanbaşa bütün Avrupanm pekâlâ altı üstüne pelebilirdi. Bu ihtimal bugun ve yarın için ortadan kalkmış değildir, bilâkis... O halde başta Almanya ve İngiltere olmak uzere bütün Avrupanın ellerini şakaklarına dayayarak deıin derin düşünecekleri günler gelmiştir. Avrupayı ancak yeni harbden çıkacak makul bir nizam kurtarabilir. Avrupa bir tek medeniyetin ifadesidir. Bu kıt anın milletleri arasında emperyalist zihniyetle harb yapmaktan başka ve daha ehemmiyetli işler vardır. Avrupa milletleri yekdiğerlerinden hergün daha ziyade ayrılmağa değil, bilâkis hergün daha ziyade birleşmeğe muhtacdırlar. Dünya. nın yeni nizamı buradan doğacaktır. Bu neticeye varmak için Avrupa milletleri arasında harbi kanun harici yapmak istemekte çok samimi bir zihniyetle ise baslamak lâzımdır. Bir kere tahakküm yoktur, tesanüd vardır demeü. Yeni sulhun ve onun zımnmda veni nizamın hareket b ' c 1 ^ " " > r ı K.j olunca şu hükümler kendiliğinden gelir: iizerinde Molotof dün bir nutuk söyledi " Türkiye ile münasebatımızda esaslı hiç bir tebeddül olmadı,, « Yalnız neşredilen Alman ve. sikaları Türkiyede yapılmakta olan faaliyetin bazı nevi tezahüratını nahoş bir şekilde tenvir etmektedir.» Anksra 1 (a a ) M. Molotof un nutkundan Turkıjeye aid olarak gorduğumuz kısımları aynen dercedıyoruz: c Turkiye ile olan munasebetlerimızde esaslı hiç bir tebeddül vukus gelmemîştır. Yalnız Alman beyaz kıtabıle ahıren neşredılmış olan dokumanlar Turkıyede yapılmakta olan faaliyetin bazı nevı tezahüratını nahoş bir §ekılde tenvir etmektedır. Bılâhare ve Türkiyedeki Fransa buyük elçisi Massıglı tarafından venlmiş olan ızahat dokümanların bu mumeyyız vasıfları itibarıle hiç bir değişıklik husule getırememıştır. Bu munasebetle Sovyet hükumetinin Hayrikabıli kabul addettıği bir vak'a dolayısile daha geçen nisan bidayetınde Türkiye nezdinde teşebbusatta bulunmuş olduğumuzu soylemek mecburiyetindeyim. Vak'a şu idi: Geçen nisan zarfında Türk arazısın r~ İspanyanın taarruz edeceği soylenen Cebelüttarık ve General Franko N ingiltereye 1840 yeni Amerikan tayyaresi geliyor tngiliz hava ordusuna yazılan Amerikan pilotları hayrete şayan derecede arttı Londra 1 (a a.) ingiltere hesabına Amerıkada inşa edilmekte olan tayyarelerden muhtelif tipte 1840 ının ınşası bıtmek uzeredir. Ingiliz tayyare subayları bu tayyarelerın merhalesız yapılacak uçuşUrla naklıni temın ıçın TerreNewve'3 hareket etmışlerdır. ngiliz ordusuna giren Amerikan pilotlan Londra 1 (a.a ) Amerıka sıyasi tefsıratçılarından Pr. Arthur Newal, Oversers Club'un bir öğle zıyafetinde soz aUrak, Ingiliz, i>ava kuwct? „ lerine kaydedılen Amerıkahların hayret verıci bır adette o'duğunu bildırmiş ve şımdı gonullulere bu hususta Amerıka makamlarınd=m izahat ıstemıyerek daha mukemmel izahatı almak üzere Kanadaja gıtmelerının tavsıye edıldığıni ılAve eylemiştır Gonullulere uzun seyahate kâfi eşya ile hareket etma'en lu zumu da anlatılmaktadır. manda Cebdüttarıka ingiltereye Taarrız ırifesinde taarruz İngiiiz baslayor müdafaasının kudreti Ispanyada aynı zam hücum edecekmi? Italyan tayyareleri Sardunyada toplandı Moskova 1 (a.a ) Tass ajansının Londradan oğrendiğine göre, Ingiliz matbuatı Almanyanm ingiltereye taarruz için son hazırlıklarmı ikmal etmekte olduğunu yazmaktadır. Verilen malumata gore. Almanya ingiltereye taarruz ederken Franko da Cebelüttarıkı zaptttmek niyetindedir. Bir cok İspanyol kıtaaü ve topçu müfrezeleri halen Lalinea'da tahşid edilmistir. Cebelüttarık aynı zamanda Sardonyada tahşid edilen İtalyan hava kuvvetleri tarafından da bombardıman edilecektir. mühim nokta: Britanya hava kuvvetleri îngiltereyi müdafaaya muktedir hale gelmiştir» Harbleri hangi zahirî sebeb ve saıklerle kimler yaparsa yapsm, ön perdenin arkasında insan ferdlerinin ve kümelerinın ilk bakısta r >ze gorunmiyen hayatlarındaki kaynaşma en son merhalede daima vaziyete hâkim en kuvvetli unsurdur. Büyük kumandanlar ve muzaffer ordular bir zaman bayraklarını yükseltirler, ve geçerler. Ferdler ve kümelerse daima bir iyilık ihtiyac ve Katta iştiyakile oldukları yerde kaynaşır durnrlar. 1870 71 harbile Almanya NADİR NADİ Fransayı mağlub etmekle kısmen fArkası sahife 4 sıitıın 3 te] Alman birliğini temin etmekten başka hiç bir mesele halletmiş değildi. Üstelik ilhak ettiği AlzasLoren'le yeni bir kavga sebebi yaratmıştı. Prusyanın o seferi hakikatte Fransaya karşı olmaktan ziyade Avusturyaya müteveccihti Floryadaki Deniz koşkünden ayrıdenilebilir. Prusya, Avusturyaya lan Reisıcumhurumuz Mılli Şef Iskarşı beş yıl önce Sadova'da kamet Inonu Savarona vatile Boâazda zandığı zaferi daha o zaman V'ibir tenezzüh vapmıstır. Sahılierde yanayı da istihdaf eden bir Alman toplanan halk kendısini selâmlamış birliğine götürmek için ör>>'ine çive alkıslamıştır. kabilecek mânileri bertaraf etmek Millî Şefın bir kaç gün vatta istirahat edeceği anlaşılmaktadır. istevordu. lste şimdi Viyana da alınmış ve eski Avusturya imparatorluğu parçalarından diğer memleketler Alman hakimiyeti altına konulmuştur, ve üstelik Fransa bir daha mağlub edilmistir. Mesele halloAnkara 1 (a.a.) Fransız biilundu mu? Hayır, harb, kolay yük elçisi M. Massigli bu gün saat kolay bitip tökeneceğe benzemi 10,30 da B. M. Meclisi reisi Abyen daha çetin ve daha genis saf. dülhalik Rendayı ve saat 11 de de halarda devam ediyor. Ve bu gi Başvekil Dr. Refik Saydamı ziyadisle e5er esaslı caresi bulunmazsa ret etmiştir. Sovyet Rusya Basvekıl ve Haricıye Komiserı Molotof den gelen bir tayyare bırçok petrol t^sfıyehanelerını muhtevi bulunan Batum mıntakası uzerınde uçmuştu. Turkiye evvelâ meseleyi kendi arazısi üzermden guya hiç bir tayyarenın dışan çıkmamış olduğu şeklınde gostermiş ve fakat bılâhare bu nevı uçuşlar hakkmda istıkbalen tedbırler alacağmı da "adetmışti Dokumanların Almanyada intişarından sonra nasıl bir tavyarenin mevzuu bahsolduğu gorulmekte ve bırnetice Turkiye hükumetı nezdinde yaptıgımız I : Avrupada arazi ilhakını is[Arkası sahife 4 sütun 1 de] tihdaf eden fütuhat siyaseti mülgadır. 2 : Harb fikri inkâr olununca "Hülâsa, hazınz!,, Times'in mühim bir makalesi Londra 1 (a a.) İorkshire Post gazetesinın askeri munekkıdı, halıhazır vazıyeti içinde Buyük Brıtanyanm lehinde olan unsurları şöyle huiâsa etmektedır: 1 Alman ordusu, haziranda İngiiiz seferî kuv\ etlerinin çekihnesi keyfıyetınden lâyıkı veçhıle istıfade etmesını bılememıştır. 2 Şımdı tayyarelerimiz > Ingilterenin müdafaası için pek kuvvetli b i r ' vasıta teşkil etmektedir. 3 İngiiiz hava kuvvetleri manevî bır faikıyet elde etmiştir. 4 Abluka son sızıntı delikleriııi ü kamaktadır. 5 Duşmanlar, İmparatorluk ve Amerıkan kaynaklarımızın faalı^ etini mkıtaa uğratmağa muvaffak olamadılar. [Arkası sahife 4 sütun 5 te] Kopenhag şiddetle bombardıman edildi Stokholm 1 (a.a ) İsveç Telgraf Ajansı, 30 temmuz gecesı Kopenhag ve Kaitrup'un 4 uncu defa olarak bombardıman edılmıs olduğunu bıldirmektedir. Bombardıman takrıben bir saat surmuştur. Çok şıddeth infilâklar Isveç sahillerindeki binaları sarsmıştır. Şefin gezintileri Yugoslavlarla bir mukavele yaptık İlk parti olarak bizden 3000 ton pamuk alıyorlar Ankara 1 (Telefonla) Yugoelav ticaret heyetile $ehrimizde devam eden müzakereler bu akşam sona ermiş ve esasları hazırlanan mukavele imzalanmıştır. Bu anlaşma ile iki memleket arasındaki alış verişi kolaylaştırıcı bazı esaslar derpiş edilmistir. Bunun için muhtelit bir komisyon kurulmaktadır. Belgradda Yugoslav Dış Ticaret umum müdiirü ve Ankarada Dış Ticaret dairesi reisi, ticaret ataşelerile alış verişe müteallik teknik meseleleri hallettikten, alınacak veya satılacak malların cinslerini, fiatlarını, tediye şekillerini tespit ettikten son. ra hükumetlerinin tasvibine arzedeceklerdir. Yugoslavlar şimdi bizden 3000 ton pamuk satın alacaklardır. Pamuk dövİ7 mukabilinde satılacakhr. Yugoslavyadan buna mukabil satın alacağımız maddeler de bılâhare tavin olunacaktır. v J Frarsız elçisinin Dünkü ziyaretleri Londra 1 (a.a.) Tımes gazetesi yazıyor: «Balkanlardaki son hâdise ve temayullerm Hitler için sıkıntıya sebeb olduğunu ve buna binaen de İngilterenın istılâsı tehlikesinın zaıl olduğunu zannetmek delılik olur. Balkanlardaki vaziyet sebebile Hıt ler'in bir an için tereddüt etmesı mümkundur, fakat hâdıseler kendisini belki uzun muddet durdurmıyacaktır. Balkanlarda işlerin nıhaî bir tarzı tesviyesi Hıtler'in gayeleri i^in hayatî ehemmiyeti haiz değildir. Muvakkat bir tarzı hal kâfidir, zira Almanya İngıltereyi devirmeğe muvaffak clduğu takdırde arzularma tamamen uygun bir tarzı halh hiç bir memleketm itiraz ve mukavemetine maruz kal madan tatbıka muktedir olacaktır. Şurasını derhal kaydedelım ki, her ne şekilde olursa olsun herturlu ta arruzu defedebıleceğimizden emın bulunuyoruz. Kuvvetlerimizin tevzii işi yapılmışür. Tahkimat sahasında da muazzam ışler yaptık. Bu arada filomuz, kafılelere yapılan taarruzların deniz yolile iaşemiz için bır tehhke teşkil etmesine mâni ol muşrur. [Arkası sahife 4 suhın 3 tel «Ordumuz büyüdü, muazzam tahkimat yap İngiiiz filosu, Italyantık, denizyolları donanmamızın elinde ve az lara petrol taşıyan bir Yunan vapurunu mimiz büyüktür.» ^ / batırdı Londra 1 (a.a.) Ingiliz Amirallığının teblığı: «Akdeniz donanması başkumandanlığı, Italyan hükumetı tarafından kıralanmış olup, 12 ada mınfakasındaki Italyan kuvvetlerine sevkedılnıekte bulunan 300 ton petrol ve 200 ton makıne yağı olan Yunan Hermione sarnıç gemısının te%kıf edildığini bildirmekte dır. Geminin vazıyeti ve hamulesinin mahiyetı anlaşıldıktan az bir rnüddet sonra, kuvvetlerımize karşı kuvvetli bu: Italyan hucumu başlamıştır. Bu sebeble kuvvetlerimizin kumandam, murettebatını çıkarttıktan sonra Hermione >i topla batırmağa mecbur kalmıştır. Hava guzel olduğu ve Yunan gemısinin murettebatı da yardım istemedıği cihetle, mezkur murettebat kendi sandallarile uzak olmıyan karaya çıkmıştır. Deniz kuvvetlerimize karşı bu İtalyan hava hücumu, düşman tar3fmdan şıddetlendırılmış ve muharebe lıalyan tayyarelerile İngihz harb gemıleri a rasmda cereyan etmiştir. İtalyanların iddıalarma gore gemilerimize tam ısabetler vaki olmuş ve hasarat ıka edıl[Arkası sahife 4 sütun 5 te] Ahdenizde ntuharebe Maarif Vekili teftişler yapıyor "Orta tedrisat programının değişeceği asılsızdır,, Amerika ımbargosn Avrupaya tayyare benzini ihrac etmek yasak edildi Vaşıngton 1 (a a ) Bırleşik Amerika hükumetı, batı yarı küresine dahıl memleketler müstesna olmak uzere tekmıl memleketlere tayyare ben zini ıhracını menetmıştır. Bununîa beraber Amerıkalılara aıd olup batı yarı küresi harıcinde bulunan kumpanyalar da tayyare benzini alabıleceklerdır. En büyük zararı Japonya görecek Vaşıngton 1 (a a ) Amenkanın tayyare benzini ihracını menetmesi batı yarı kuresi dışındaki butun milletlere şamil olmakla beraber bışlıca tesırını Japonya gorecektır. Zıra mıhver devletlermin benzın tedarikine IngiLz Maarıj Vekili Hasan Âlı Yücel Pendikteki Universite kampını gezmiş ve talebeîerle hasbıhalde bulunmuştur ablukası esasen mâni olmaktadiı*. In (TaXe.be kampına dair bır roportaj bu gün ikinci sahifemızdedir.) gıltereye yapılan sevkiyatın bundan [Arkası sahife 4 sütun 4 te] (Yazısı 3 üncü sahifede) [ Akdenızin murakabes e*am eden İngüiz kruvazor Jüolarmdan biri