17 Mart 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

M. TURHAN TAN'IN Müessesemiz tarafından çıkarılan en son eserleri Hurrem Sultan 150 Kr. Kadm Avcısı 100 » Tarihî Musahabeler 75 » CUMHURİYET MATBAASI 17 nci yıl sayı: 5963 umhuri ISTANBUL CAÛALOÛLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 Pazartesi 17 Mart 1941 16 mart şehidleri i Yirmî iki sene evvel vatan uğrunda canlarını veren kahramanların aziz hatıraîarı dün hürmetle anıldı Akim kalan büyük taarruz Italyanlar beş günde büyük zayiat verdiler Yıınan Başkumandanı. «Zafer için imanımız kuvvetlenmişfir» diyor DUnkü merasimden intıbalar. Solda: Geçid resmi, Sağda: Havaya silâh endahtı Yirmi iki sene evvel, 16 mart 1919 da memleket işgal altmda bulu nurken, Şehzadebaşındaki karakoida uyuyan Mehmedclklerimiz, uykuları esnasında şehid edilmislerdi. Dün bu acı günün yıldönümü idi. Her sene olauğu gibi dün de bu acı hatrra anılmış ve aziz şehidlerünizin Eyübdeki mezarları başında içten gelen en samimî teessürlerle ihtifal yapılmıştır. Saat 14 te Köprüden kalkan iki vapur, davetlileri Eyübe götürmüştür. Havanm güzel olması halka bu kara günün şehidlerine nünnet duy gularım tekrarlamak fırsatını daha geniş mlkyasta vermiş bulundu(Arkası sahife 3 sütun 5 te) Amerika Cumhur Reisi Roosevelt, sesini bütiin dünyaya duyuran mikrofonlarm önünde nutuklanndan birini irad ediyor Vaşington 16 (a.a.) Reia Ruzvelt, dün akşam, Beyaz Seray nezdine memur gazetecıler birliğinin akşam ziyafetinde bir nutuk söylemişür. Ruzvelt, Alman isgali alünda bulunan memleketlerin dilleri de dahil olmak üzereH dil üzerinden radyo ile neşredilen nutkuna su cümle ile baslamısbr: « Bugün bütün söyliyeceklerim, harReis Ruzvelt bilhassa dünya fi harfine tarıhe geçecektdr.» buhranı karsısmdaki hareket Ruzvelt, sözlerine şöyle devam etmiştarzile tarihin büyük çaptaki tir: sayıh devlet adamlanndan bi« Bugünkü harb başlamadan evvel, ri olduğunu ispat etmiştir. 1 eylul 1939 tarihinde, istikbal hakkında birçok kimselerden fazla, ekser kunseden fazla endişede idim. Hâdiseler, bcnim ardım kanunu çıktıktan sonlüzunau kadar endışe duymamış oldura Cumhur Reisi Ruzveltİn ğumu ispat etti. vaziyeti bir de bu son seklinAmerikan milleti, bugün taribinin yede ..şrih ve ilân eden bir nutuk soyleni bir sayfasını yazıyor. mesi beklenebilirdi. Amerikan devlet sefinin evvelki gun irad ettiği bu nutuk Bu haftanın büyük haberi şudur: radyo ile başlıca dillerde bütiin dünyaDünya şunu öğrendi ki müttehid millet ya yayıldı. Amerikanın bu yeni dünya olarak bizi tehdid eden tehlikeyi anlacidalinde Ingiltereye yardunı nekadar yoruz ve bu tehlikeye karsı koymak için Ynnan ordulan Basfcumandam mue&sir ise Reis Buzvelt'in nutku da o demokrasimiz harekete geçmiştir, General Papagos kadar heybetlidir. Hem de mantığın, Prusya otokrasisi fena idi, fakat nabakkm, hakikatin ve insanlığın basit zizmin bundan çok daha fena olduğunu Atina 16 (a.a.) Reuter: olduğu kadar azimli ifadeleri içinde biliyoruz. Nazi kuvvetlerinin istediği, Mussolini'nin faşist şeflerine 23 juheybetli. müstemleke harifalannda ve yahud batta vadettiği ilkbahar «kat'î» taarruikinci derece ehemmiyetli Avrupa hu zu baştan başa tam bir muvaffakiyetHerşeyden evvel yeni nutkunda Reis dudlarında basit değişiklikler değildir. sizliğe uğramıştır. Şimdi sabit olmuştur Ruzvelt'i totaliterlere karşı senelerdenNazi kuvvetleri, açıkaç, bizim kıt'amız ki General Papagos ordusunun merkezî beri takib ettiği siyasette musır göriida dahil olmak üzere bütün kıt'alarda bölgede Tepedelen civannda hayatî ejoruz. Şimdi artık muzaffer olmuş olan bütün seçimli hükumet sistemlerinin hemmiyette tepeleri almak suretile gefikrini tekrar ederek Reis Ruzvelt mihtahribini istiyorlar. Nazi kuvvetleri, ik çen hafta sonunda yaptığı ileri h*reverin yalnız Avrupaya değil, bütiin dün(Arkası sahife 5 sütun 1 de) ket, büyük İtalyan gayretine takaddüm yaya musallat kılmak istediği rejimin hiç bir yeniliği haiz olmadığım, bununla etmiş ve bunu önlemiştir. beşeriyetin sadece ilk vahşet devirleriİtalyanlann kaybı asgarî 15 bin 61ü, nin tahakkumüne götüriileceğini ve inyaralı ve esirdir. İyi organize edilmis sanlığın bu felâketten korunraası en olan ve eesurane ve nevmidane bir yuksek bir medeniyet vazifesi olougunu zihniyetle tatbik edilen İtalyan hücumbeyan etmiştir. ları, zaferi elde etmek için son bir teFilhakika ilk gündenberi Ruzvelt haşebbüsün bütün emarelerini taşıyordu. yat sahasını ve yeni nizamı hep bu reKuvvetli bir zırhh otomobil içinde cepalist zaviyeden görmüş ve sulhan totaheyi dolaşan Mussolini, ricat edenlaliter taarruzunun önüne geçmek istedirin kurşuna dizilmesird emreylemiş ve ği zamanlarda dahi bu göriiş şeklini ne esir aluıan her Yunanlı için mükâfat saklanuş, ne de ondan, vetev bir an için, vadinde bulunmuştur. Baa şayialara şaşmıştır. Nihayet bu tehlike yeni harbgöre, Mussolini, askerleri, düşmana tesle korkunc bir realite olmak cür"et ve lim olduklan takdirde aüelerini sürgücesaretile ileriye atıldığı zamandan itine göndermekle bile tehdid etmiştir. baren de onun muvaffak olmaması için (Arkası sahife 5 sütun S da) Amerikaya düşen rolün oynanması Ruzvelt'te sabit bir fikir halini alnuştır. Evvelki gün nutuk söyliyen Ruzveltte bu görüşünü Amerikan efkânna kabul ettirmeğe nihayet muvaffak olan muzaffer bir kumandanın sevinci ve itminanı açık farkolunuyor. Amerikan devlet şefi istihsal ettiği bu neticeden biraz müftehir ve hatta biraz mağrur bile olsa haklıdır. Çünkü dünyanın altını üstüne getirmek istidadındaki yeni cidale en doğru istikametini verecek olan bu Amerikan müdahalesi münhasıran onun eseridir. Bu eseri yaratmak için adeta dünya ölçüsünde bir harb tngiltere Bahriye Nazın kazannuş sayılacak kadar gayret ve Alexander'in nutkunu 5 inSarıyerde dün yapılan denemelerde Ebrit fabrikasının gaz ekipî marifet göstermek lâzım gelmiştir. ci sahif emizde okuyunuz (Yansı 5 inri sahifede) Kendi hür memleketinin dahilî idaresinde ve dünya siyasetinde büyük stratej: İşte tarih Ruzvelti bu vasıflarla öğerek sahifelerine öyle kaydedecek. Bir buçuk yıl zarfında büyük bir hür memleketin efkânnı onun istemediği bir cerevana sokmak, bunu da büyük bir sabır içinde safha safha mesafe alarak temin etmiş bulunmak.. Bu azbuz birşey değildir. Reis Ruzvelt bilhassa son dünya buhranı karsısındaki hareket tarzile tarihin büyük çaptaki sayıh devlet B'mlarmdan biri olduğunu ispat etmiştir Simalî Amerika Birleşik Devletlen aha Esi. Amerika haricindeki dünya vak'alarına hiç kansmamak azminde çok kat'i idi. Reis Ruzvelt Avrupada bu defa meydan alan cidalin ondan evvelki harb vakıalarile asla kıyas kabul etmiyen fevkalâdeliğini ve bu meyanda hatta Amerikayı bile tehdid eden tehlike halini pek iyi görmüstü. Bu cidalde demokrasiler lehine yapılacak müdahale ile Insanliğa olduğu kadar binnefis Amerikanın huzur ve selâmetfne de hizmet olunacaktı. Ancak bu fikri, büyük ekserivoti hicbir haricî harbe kansmamak akidesine siddetle bağlı bulunan Amerikan efkânna nasıl kahul ettirmeli idi? R«*is Rnzvelt ken^i rnptnleketinin efkânnı kendi göri> :; "e fcazanmak Içln cepheden tesebbüs »'"îamağa bilhassa itina etti BHâkis kendisi de haricî bir latasaray kalecisini bir gol kurtarırken göstermektedir. Dort kulüb arasındaki müsabakalara dün de devam harhe filen kansmamak hususunHa D ü n k ü spor hareketlerinin tafsilâtı dördüncü sahi. edilmiştir. Galatasaray Beşiktaşı 1 0 , Fenerbahçe de Y U N U S NADİ femizdedir. İstanbulsporu 2 1 yenmişlerdir. Yukarıki resim G a . CArkan sahife 5 sütun 2 de) Ruzvelfin nutku Amerikanın kat'î vaziyeti hitabesi niıt yeni llava harbi İngiltere ve Almanya uzerine yapılan hücnmlar genişliyor Londra 16 (a.a.) Salâhiyettar membadan bildirildiğine göre, 14 mart *abahı biten hafta zarfında Ingiliz hava kuvvetleri tarafından Almanya ve işgal altındaki memleketler üzerine yapılmıj taarruzlar son derece siddetli olmuş ve çok büyük bir sahayı ihtiva etmiştir. Hücuma uğrayan hedefler arasmda şunlar vardır: Berlinde emtia garları, taksim noktaları, kışlalar ve diğer hedefler bombardıman edilmiştir. Taarruzlar çok siddetli olmus ve bir çok saat sürmüçtur. MiıgyrnTTt yaugmjac s^knustır. Bremenin sanayi mıntakasma bir çok saat süren siddetli hücumlar yapılmıştır. Taarruzun neticeleri çok iyi görülebUmiştir. Hamburgda gemi tezgâhları, Berline ve Bremene taarruz edildigi gece bombardıman edilmiştir. Bu üç taarruz bundan evvel bu şehirlere yapılan hücumlann en şiddetlisi ohnuştur. Bu taarruzlar yedi saat sürmüştür. Müteakıb gece Hamburg üzerindeki hücum daha çok siddetli olmuştur. Deniz üssü ve sanayi merkezi olan Kiel de bombardıman edilmiştir. (Arkası sahife 5 sütun 5 te) Yugoslav bitarafhğı Belgrad hükumeti vaziyetini muhafaza etmek azminde M. Roosevelt çok mühim bir nutuk irad etti " Yardım, kat'î zaferin alınmasına kadar durmadan f azlalaşacaktır „ Almanya Devlet zafere inancını dün tekrar etti Camhurreisi diyor ki: «Diğer insanlara efendilik edeeek hiçbir millel yokfur ve olmıyacaktır!» M. Hitler Berlin 16 (aj.) D. N. B. ajansı büdiriyor: Aiolf Hitler bugün vatan için ölen kahramanları anmak ma&sadıle yapılan merasim esnasmda askerî müzede bir nutuk söyliyerek Alman milletinin kahramanlarile iftihar ettiğini anlattıktan sonra geçen Büyük Harbi yapan ve Versay'ı Almanyaya yükleyen devletlerin Almanyayı bir kere daha yere vurmak istediklerini söylemış ve nutkuna şu şekilde devam etmiştir: ı İngiltere ve Fransa, harb istiyorlardı. Filhakika milletleri değil, fakat arkasında cihanşümul teşkilâtlarile, demokrasile ve farmasonlukla enternasyonal yahudiliğin bulunduğu politikacı ve maliyeci tabakalan harbi isti yordu. Harbin bütün bu mes'ullerinin ümidi, Umumi Harbde faydalı olarak kendisini gostermiş bulunan taktikle, yalnız harbi açabilmek için değil, fakat ayni zamanda Alman kuvvetlerini de dağıtabilmek için Polonyadan istifade etmekti. Polonya seferi 18 günde bitti ve muhasımlarımızın ümidlerine seri su rette nihayet verdL Alman milleti, 1940 senesine itimad ve iftiharla girebili yordu. Maamafih, ileride almacak kararların vahameti üzerinde şüphe edilmiyordu. Eski muhariblerde sonu gehnez ıstırabların hatırasını uyandıran garbdaki sa(Arkası sahife 5 sütun 7 de Prens Pol Belgrad 16 (a.a.) Röyter: Almanlar tarafından yapılan dört haftalık sinir harbinden sonra Yugoslavyanın üçlü pakta iltihak etmiyeceğine bu akşam Belgradda muhakkak nazarile bakılınaktadır. Her ne olursa olsun Yugoslavya sıCArkası sahife 5 sütun 3 te Sarıyerde dün bir bava tecrübesi yapıldı İngilterenin askerî kudreti Denizde, karada ve havada her taarruza karşı konacak şekilde silâhlanıldı Atlantik harbine hazırhk: İngiltere deniz üslerinden birinde harb gemilerine torpiller yerleştirihyor Birkaç söx Anlaşamamazlık ! Vay sen beni tahkir ediyorsun! Demeye hakkımız yoktur. Çünkü nefes borumuzInsanların birbirlerile anlaşmaları ne zor şey. dan çıkarmaya alıştığımız sözleri klişe halinde kâEn uzak tanıdıklardan en sevdiğimiz dostlara, her ğıda geçirdiğimiz zaman bunların manalanndan bir gün beraber yaşadığımız en yakınlarımıza kadar, şey kaybetmediklerini iyi biliyoruz. Fakat olmuyor işte. Dünya kuruldu kurulah gündelik hayatımızda sırf anlaşamamazhk yüzünden kaç kişinin kalbini kırar ve kaç defa kalbimi ferdler, zümreler, cemiyetler ve milletler arasında zin burkulduğunu hissederiz. Geçimsizliklerin, kav bir anlaşamamazlıktır gidiyor. gaların ve kan davası halinde nesilden nesle inti Hayır masa başında oturuyorum demedin. kal eden ebedî düşmanlıkların' kökü, son tahlilde, Erik ağacına tırmandığım iddia ettin! bizdeki bu anlaşma kabiliyetsizliğine dayanmıyor Yahud: mu? Toplu kusurumuzdan bahsetmiyorsun. Bizi Halbuki duygaılu mahluklarız. Zekâ denilen bo fılân suçla itham ediyorsun ve kendini bizden üstün zukdüzen bir seziş cihazımız var. Bunun yardımile, farzediyorsun. nefes borumuzdaki uzvî hassalardan istifade ederek »Ve arkasından anlaşamarnazlığ neticesi: bir dil yaratmışızdır. Muhitimizi dolduran caniı ve Halbuki biz üstünüz, sen cansız şeyleri, kafamızda yaşayan mücerred mefİyi niyet sahibleri için ne haziı eğil mi? humlan hep aynı sözlerle ifade ederiz. «Masa baak veya şında oturuyorum!» dediğim zaman bundan hiç Fakat umidsizliğe düşmiyelim. A: roisa bildikimse erik ağacına tırmandığım manasmı çıkaramaz. ters anlaşılmış gösterilmek paha ısına rtnek, şu Bazı kusurlu hareketlerimizin cemiyete zararı ğimizi ve düşündüğümüzü çekinme yegâne ölümlü dünyada memlekete yapabi dokunuyor. Bunlara dikkat etmezsek yazık olur. N. ' Cümle açıktır. Artık bunu duyup yahud oku hizmettir. zah» vardır. NOT: Bugün üçüncü sahifemizde «Z; yup d a : Üstad H. T. V$, arkadaştm C. B. ve dostnm Server Bedi'ye ithaf