April 5, 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

M. TURHAN TAN'IN Müessesemiz tarafından çıkarılan en son eserleri Hurrem Sultan 150 Kr. Kadm Avcısı 100 » Tarihî Musahabeler 75 » CUMHURİYET MATBAASI J 17 nci yıl sayı: 5982 umhuri İSTANBUL CAÛALOuLU Telgraf ve tnektub adresi: Cumhuriyet, îstanbul . Posta kutusu: İstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 Hiç Merak Ertiniz m i ? Meşhur Muharrirler Nasıl Yazarlar? Bu meraklı mevzun, Naci Sadullahrn güzel üslubu ve nefıs buluş YENİ MEGMU Cumartesi 5 Nisan 1941 Bu hafta çıkan sayısında ol hararetle tavsiye ede: İktısad Vekilinin beyanatı Hüsnü Çakır muhtetif meseteleri dün gazetemixe izah etti Pamuk ipligi Kumaş sanayii Eritredc Deniz mücadelesinde Demir ihtiyacımızFazla isîihsal Musavvanın tayyare unsuru Kafflelerin harb gemilerine ilâveten tayyarelerle de himayesi mukabil ablukayı tesirli surette müskülâta uğratacak ve İngilterenin haricle muvasalasımn kesilmesi gayretini en doğru ifadesile suya düsürecektir. iiyük Britanyanın haricle nıuvasalasını kesmek gayretınde Alman denizaltı silâhlan tayyareden yardım görmek ihtiyacını hissediyor ve bundan faydalanıyor da. Bir kere Narvik'ten İspanya hududuna kadar Avrupanın bütün şimal ve şimali garbî sahillerinden istifade eden Alman denizaltılaruun varifesi geçen Umumi Harbe nisbetle çok kolaylaşmıştır. Geçen Umumî Harbde Alman lımanlanndan hareket eden denizalülan gidis gebş uzun mesafeler katetmek mecburlyetinde idiler. Şimdi Buyuk Britanya adasına yakın üsler yfizünden bu mesafe çok kısalmıştır. Sonra bu yakın •nesafelerde dahi tayyareler deniralülanna sür'atli ve emin keşif vazifesi ifa ediyorlar. Filhakika geçen Umumi Harbde d«nizaltı uzun mesafeler kateılerek babnlacak gemileri aramak mecburiyetinde idi. Şimdi tayyareler sür'atle uzun mesafeler alarak himayeli himayesiz keşfettikleri ticaret gemilerini, bunlann bittabi yürüyıiş istikametlerini ve mevkilcrini telsizlo denizaltılara bildirmekte olduklarından deniraltılanrun vazifeleri bu suretle pek fazla kolajlaşürümaktadır. Binnefis tayjarelerın himajeli hirnayesiz gemilere yaptıklan taarruzlar da hesaba katılacak olur=<j variyetin 1914 1918 harbine nisbetle daba müskül ve daha tehlikeli olduğu anlaşıhr. İngilizler vaziyetin bu çetinliğini bittabi herkesten daha iyi görüyorlar ve açık söyleyerek ona göre de daha tedbirli ve daha azimli hareket ediyorlar. İngilizler. bizzat Mister Churchill tarafmdan Atlantik meydan muharebesi adı verilmiş olan bu mücadeleyi kazanmak hususunda adeta kanaat derecesindeki çok kuvvetli umudlanndan /.erre kaybetmenıislerdir. Hatta denebilir ki tehlike büyüdükçe onların mücadele kudretleri ve mücadele azimleri de büyiimektedir. Üç gündenberi şehrimizde bulunan İktısad Vekili Hüsnü Çakır tetkiklerine devam etmektedir. iktısad Vekili dün de oğleden evvel ve sonra Eti Bankm İstanbul bürosu ile Sümer Bankın İstanbul şubesinde de meşgul olmuşrur. Öğrendığimıze gore Hıisnü Çakır şehrimizde iki gün kadar daha kafdıktan sonra Trakyaya gidecek ve Alpullu jeker fabrikasını tetkik edecektir. İktısad Vekili dün kendisile görüşen bir muharririmizin sorduğu suâllere cevaben. vekâletini alâkadar eden mühim meselelerle sanayi işlerimiz üzerinde şu bayanatta bulunmuştur: • Bir kaç gün için İstanbula geldim. Vekâleti alâkadar eden meseleler ve bu meyanda sorduğunuz pamukipliği tevziatı işile de meşgulüm. Bıliyorsunuz ki son zamanlarda iplik sıkıntısı ve burrun üzerinde bazı ihtikâr teşebbüsleri görülmesi üzerine malum olan kararname çıkanlmıştır. Normal zamanlarda menOeketm iplik İktısad Vekili Hüsnü Çakır İngiliz ordusuna teslim olması beklenen Eritrenin raaruf limanı Musavvadan bir gbrünüs "Türk •Alman istenildî Habeşistandaki Italyan ordusunda isyan çıkb, ingilizler iki şehir daha aldılar teslimi münasebetleri normaldir,, Nevyork Daily Alman Hariciye Nezareti dün bu Alman ordusunu par News gazetesinîn çalamak ve kıt'aları mühim bir makalesi cevabı verdi Berlin 4 (a.a.) Yanresmi bir membadan bildiriliyor: Türk Alfnan münasebetleri hakkında yabancı gazeteciler tarafından sonılan suallere Alman Hariciye Nezaretinden bu gün aşağıdaki cevab verilmîştir: € Türk Alman münasebetleri normaldir.» Libyada Bingazi şehrinin tahliyesi "Almanya Niçin Boğazları almak ister?,, içeri çekerek ezmek maksadına hamlediliyor İki İtalya» muhribi kendi kendini baürdı İngiliz ordusa ileri hatlarda tahaşşüde başladı Grl. Simoviç diyor ld: şiddetle müdafa "Istiklal ve şerefimjzi edecegiz!,, Naîrobi 4 (aa.) Bugun nejredilen (Arkası sahife 5 sütun 1 de) resmî tebliğ: Yavella mıntakasında harekâtta bulunan kıt'alanmız tarafından Sorpoppanm işgali hakkında sonradan alınan raporlarda, düşman zayiatının biri tugay komutanı olmak üzere 27 Avrupalı ve 360 yerli olduğu teyid olunmaktadır. Bunlann ellisi ölüdür. Alınan malzeme arasında 4 top ve 15 mitralyöz vardır. Negelli ile Yavella arasında geniş bir cephede yapmakta olduğumuz taarruz memnuniyet verici blr tarzda inkişaf etmektedir. * Harrar mıntakasında, kıt'alanmız Ayaş nehrine yaklaşmaktadır. Düsmarun piyade, topçu ve tanklarla mukavemeti çarşamba günü kırılmış ve 50 Avrupalı esir edilmiş ve 4 top alınmıştır. Düşman topçu ateşimizle zayiata uğramış ve tankları da alelâcele geri çekilm'.ştir. fArkası sahife 5 sütun 6 da AMERIKA Almanyanın protestosunu reddetti Berlinin Şimalî ve Cenubî Amerika devletlerine karşı mukabele bilmisilde bulunması muhtemel İngilterenin Yakınşark ordulan Başkumandanı General Sir Wavel Kahire 4 (a.a.) Ortaşark İngiliz karargâhınm resmî tebliği: ' Libyada: ileri unsurlanmızın tahaşşüdu devam etmektedir. Eritrede Asmarada 3,000 den fazla esir sayılmıstır. Kıt'alarımızın şarka, Musavvaya doğru ve Dessie istikametinde cenuba doğru yol boyunca serî ileri yürıitüşü neticesinde gerilerde kalan düşman kıt'alarından bir çok esirler gelmekte devam ediyor. Musavvaya giden ol boyunca yapılan geniş tahribat bu (Arkası sahife 5 sütun 5 te "Komşularımızla dost kalmaya hazırız, lâkin bu dostluğun muhafazası bizim elimizde değildir,, Yugoslav Basvekâlet birinci muavini ve Hırvat partisi lideri M. Maçek «Takib edileeek yoln bize kahraman Yunan milfeti göstermiştir» Yugoslav birliği sağlamlaştı Maçek Belgrada gelerek yemin ettî Hükumet progranı neşredilmek üzere Yugoslavya harbe girerse Belgrad, Zagreb ve Lubliana serbest şehir ilân edileeek (Yazıst 5 inci sahi<ede) Bulgaristanda karışıklık Bir köy halkı altı Alman askerini oldurmuş •• Nevyork 4 (a.a.) Nevyork Daily News gazetesi, Almanya şimdi İtalyanm yardrmına koştuğu takdirde ne fayda haşıl olacağını merak ediyor. Gazete diyor M: «Hitlerl temylz eden bu altıncı hls, yani stratejik hissin kendisini terketmiş olması tamamen mümkün görünmektedir. İtalyan donanmasma mensub en İyi gemilerin Hitlerin emrlle kaybedileceğine dair musırran dönen şayialara ku lak kabartılmca bu mütaleanın bllhassa doğru olduğu anlaşüır. Hitlerin neden dolayı Çanak kaleye sahib olmak istiyeceğini anliyamıyoruz. Evvelâ, Hitler cenuba Mussolini'nin Yunanlılar tarafından yuzkızartıcı bir hezimete uğratılmasma mâni olmak için gitmek istiyordu. Bunu yapmadı ve işte Mussolini'nin. Arnavudlukta itiban sıfıra Inmiş, Afrikada parça parça olmuş, Akdenizde de deniz dibini boylamıştu*. Bu vaziyette İtalyanın yardımına kosmanm Hitlere bir faydası olacak mıdır? İtalyada esasen mevcud Alman polis ve askerlerine bir miktar daha ilâve ederek slmdlki İtalyan hükumetini tutması kendlsi için kâfidir. Çanakkaleye gelince, Boğazlar. Hitlere ne petrol, ne de yiyecek verecektir. Irak petrol sahalan Boğaziçlne çok uzaktır.» İNGİLTERE Yeni Irak hnkumetini tatıımıyor Londra 4 (a.a.) Röyter ajansî bildiriyor: İtımad edilir kaynaklardan öğre« nıidığıne göre, Irak Baçvekili Taha Elhaşimi, sıyasi vaziyetin iyilesme' sini elde edemediğinden dolayı istifa etmiştir. Bunun üzerine parla menta tatll edilmis ve Kral naıbi hükumet merkezinden ayrılmıstır. Bunun neticesinde baslarmda Ra,;id Ali olan bazı nazırların iktidan ele gecirmesi sarahaten gayrinizamıdir. Büyük Britanya hukumeti şimdi yeni Irak hükumetine karşı jlan vaziyetini mütalea etmektedir. HARB VAZIYETI Bingazitıitı tahliyesi .Amerika Hariciye Nazırı Cordell Hull Vaşington 4 (a.a.) D. N. B.: Alman vapurlarının musaderesi ve Alman denizcilerinin Amerikan makamları tarafından tevkif edilmeleri üzerine Alman hükurnetınin 30 mart ve 1 nisan tarihlerinde verdiği notalara Amerikan Hariciye Nezaretinin cevabı dün akşam Alman buyük elçisine tevdi edilmiştir. Amerikan hukumeti vapurları ıade ve mürettebatı tahlıye etmıyeceğini beyan ve Alman taleblerini kat'î bır lisanla reddetmiştir. Msamafih Almamn denizcilerine tatbık edileeek iaşe ve ibate şartlarının, bu hususta yapılmakta olan tetkikat bitince, Alman elçıliğıne bildi(Arkası sahife 5 sütun 2 de) Atina 4 (a.a.( Atina ajansı bildiriyor: Katimerini' gazetesi hususî muhabiri Atina Akademisı azasmdan Spiro Melâs'ın Yugoslav başvekılı General Simoviç ıle >aptığı bir mulâkatı neşret mektedir. Muhabir, başvekile yaptığı vatanperverane hareketin altın harflerle insanlık tarıhine yazılacağını soylemiştir. Bsşvekıl Simoviç şu cevabı vermiştir: * Sözleriniz beni muteheyyic etti. Namuslu bir asker sıfatile size itirafa mecburum ki takib edileeek yolu bize kahraman Yunan milleti göstermiştir. Benim gibi bir askerin size sıyasî beyanatta bulunmasını beklememelisiniz, çünkü sözlerin bir kıymet ıfade etnıediği bir zamanda yaşıyoruz. Size yalnız şunu söyliyeyim ki Yugoslav milleti hiç kimseye karşı fena niyet beslemedıği gibi hiç bir milletle ihtilâf çıkarmak arzusunda da değildir. Yugoslav millet ve ordusunun yarattığı hareket, millî İngiliz adalarının evvelâ tecridi, son(Arkası sahife 5 sütun 5 te) ra istilâsı İnşiltere icin çok ciddi bir tehlike olduğu gibi, bu yoldaki tesebbüslerin muvaffakiyetsizliği dahi Mihver âlemi için aynı ehemmiyet ve ciddiyette bir tehlikedir. Hele istilâ teşebbüsünün akamete uğraması Mihver için tnuhakkak bir hezimet teşkil edecektir. O kadar ki makus neticesinin vahametinden dolayı biz bu tesebbüse girişilebileceğine bile ihtimal vermemektc musımz. Döniip dolaşıp harb. en büyük düğüm noktası olan İngilterenin kendi adalannda mağlub edilip edilememcsi meselesinde toplanıyor. İngilterc kendi ndalannda mağlub edilememiş olduğu takdirde harbin talihi Mihver aleyhine takarrür etmis olacakür. Gerçi Mihver devletleri galiba zaman zaman bu korkunc ihtimalin hayalini bertaraf etmek için: Hangi kuvvet gelip Avrupa karasınrîa bizi mağlub edecekta? Diyorlar ve Avrupa karasındaki variyetlerinin kuvvetine istinad ederek harbin simdiden Mihver lehinc kazanılmış bile sayılabileceğini ileri sürüyorlarsa da hakikî hakikatin böyle olmadığını elbeHe kendileri de biliyorlar ve hiç süphesiz bunu için için kendi kendilerine itiraf ediyorlar. Oraya vanncaya kadar Mihver ilk safha olarak simdi Büyük Britanyanın haricle muvasalasını kesmeğe çahsınakta ve bunun için hazırladığı bütün vasıtaları ortaya atmış bulunmaktadır. Bu vasitalar denizaltı ve deniz üstü silâhlarile tavyarelerden ibarettir. Beş altı haftadır devam eden bu mücadele safhası ise İngiliz mııkavemetini kıracak ozici tesirler icra etmekten henüz çok uzakbr. Bilâkis hatırılan gcmi tonannda eksilmeler kaydolunuyor. Bütün vasıtalara basvurubnak suretile batınlan gemilerin tonilâtoları 200 küsur binden 7080 bin tona düşmüştiir. Böyle olmayıp da ayda 500 bin ton bile batınlabilse İngilterenin âciz vaziyete düşürülmcsine im kân bulunmıyacaktır YUNUS NADI (Arkası sahife S sütun 1 de) Komşu'arından toprak vadile kandırılan Bulçar ordıısunda şikâyet başladı! ••Belgrad 4 (a a.) Röyter: Yugoslav hududu civarında Milnadolna köjninde vuku bulan bir kargaşahk esnasmda Bulgar köyıülerinin beş Alman askeri oldürdukleri öğrenilmiştir. Bildirildi&ine göre, Almanların tavır ve hareketleri o kadar tahammul edilemiyecek bir dereceye varmıstır ki, köylüler toplu bir halde isyan ederek Almanlara hücum etmişlerdir Hâdiseyi müteakıb köye karşı vahsivane mukabelede bulunulduğu bildirllmektedir. (Arkası sahife 5 sütun 6 da) I Bir mağlubiyet ifade etmez, Balkanlara kuvvet ayıran Nil ordusu, Habenstanın ifini bitirince tekrar Libyaya dönecektir. Libya cephesinde: Libyada, yeni bir Alman İtalyan taarruzu başlamıştır; İngilizier, bu taarruz karsısmda muharebeyi kabul etmiyerek Bingaziyi tahliye ctmisler ve şarka doğru çekilmeğe başlamışlardır. Libyadaki yeni harekâttan şu noktalar anlasılıyor: 1 İngilizler, Sırt körfezi dibindeki (Arkası sahife 5 sütun 7 de Imtihaıt yerleri ve guıtleri Maarif Vekâletinin tamimini bugün ikinci sahifemizde bulacaksınız. Birhac söx Rejimler, içtimai bünyeye yeni bir ruh aşılarlar. Zamanla ruh bünyeye iyice uyar ve gencleşen cemijet, tekâmül yolunda normal seyrine de\anı eder. Bu içtimai oluş, umumiyetle ferdlerin hajatından uzun sürer. Bir millet. tarihinin muayjen bir anında bir inkılâb yaparsa, o inkılâbın meyvalarını müstakbel nesiller devşirecek demektir. Çıplak toprağa bir ailenin diktiği fidanlar, ancak çocuklar büyüdüğü zaman ağac olup golge verebilir. Tarihte rasladığımız butün içtimaî yeniliklerin semereleri hep böyle sonraki nesiller tarafından toplanmıstır. Türk inkılâbı bu umumî kaideye bir istisna teşkil ediyor. Asırlan içine sığdıracak kadar güç ve çapraşık davalarla güreşen (millî mücadele nesli), ektiği tohıımların serpilip ağac olduğunu görmek bahtiyarlığına da erişmis bulunuyor. Daha yirmi sene evvel, ikinci İnönü zaferinin kazanıldığı günBel^raddan bk Pulaneafa} Millî miicadele nesli henüz ihtiyarlamadı lerde metnleket çorak bir köy yığınuıdan başka birşey değildi. Ve istiklâlimiz uğrunda yorulmak bilmeksizin didişen vatandaşlar, bu koylerden birînde otııruyorlardı. Yurdumuz, maddî \e manevî ihtivaclanmızı tatmin edebilecek vasıtalann çoğundan mahrumdu. İçtimaî bünyemiz geri ve noksan teşkilâtlı idi. Yirmi sene evvel Ankarada memleketin mukadderatuıı idare eden (millî mücadele nesli) henüz ihtiyarlamadı. Fakat o zamanki Türkiye ile şimdiki Türkiye arasındaki muazzam farkı o bahtiyar nesil işte gorüyor ve yasıyor. Ankara artık çorak köy yığınlanndan biri değil. Halkımız, giydiği patiskadan, yediği şekere kadar herşeyini dışarıdaa temine mecbur bir yan mustemleke kalabalığı olmaktan kurtulalı fiayli zaman geçti. Vaktile umacı hlıgında gezen kadınlar şimdi asridirler. Dün, camide sarıklı hocanuı va'zile beslenen mahalle erkânı bugun halkevin4e konferans dinliyor. Eskiden yaylı arabalarla Ankaradan Kayseriye sekiz günde gidilirdi. Bugün yurdumuzun dört tacafı demir ağlarla drülüttür. Eskiden okur yazar olmak bir imtiyazdı. Artıl» 'değildir. Askerliğini yapan Türk çocukfipff, Vıırd müdafaası uğrunda kolunu çetiklestirirken kafasmı yeni harflerle aydmlatıyor. Ve bütün bu inkılâbları basaran (millî mücadele nesli), onlaruı verdiği meyvalan kendi ellerile devşiriyor. Atatürke inanmanın, Atatürkle beraber çalısmamn paha biçilmez mükâfatıî N. Hava tehlikesine karsı müdafaa tedblrJeri aiınnuNta