16 Mayıs 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

ihtiyar Dost Halid Ziya Uşakhgil Cumhuriyet matbaasıdır * S Fiatı 50 kuruştur. Satış yeri : Yazan : 18 inci yıl sayı: 6023 umhuriyet tSTANBUL CAĞALOĞLU ^elgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanhul . Posta kutusu: İstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 DUnyanın enN^Lşşhur romanı İngilizceden cş|tiq«ç: ÖMER BIZA 360 sahife, 1 % ) kuruş. AHMED M 9 t a | KİTABEVİ Cuma 16 Mayıs 1941 Türkiyenin siyaseti Mevcudiyet ve istiklâlimize karşı gösterilecek hürmeti teşekkürle, fakat ayni mevcudiyet ve istiklâlimize vukuu muhtemel her tecavüzü, milli birliğimizin hiç bir fedakârlıktan kaçınmıyacak kuvvetli silâhüe karştlıyacağız. Alman hava kuvvetleri Bağdad'da 30 tayyare dün Suriyeden geçsrek ^ Inonu Yunan Devlet Nazırile Irak Harbiye Nazırını kabul ettiler Ankara 15 (aA.) Reisicumhur İsmet İnönü, bugün Çankayadaki koşklerinde saat 15,45 te, Yunan devlet nazuı ekselkns Argiroptılos'u, Yunan buyuk elçısi ekselans Rafael ile birlıkte ve saat 16,30 da Irak Harbiye Veziri ekselans Naci Şevketi, Irak elçisl ekselâns Kâmıl Geylâni ile birlikte, kabul buyurmuşlardır. Bu mü'âkatlarda, Hariciye Vekili Şükrü Saracoğlu haar bulunmuştur. «Şeften. Milli Sefe! Samsun Ankara arasında 19 Mayıs bayrak yarışı başlayor Aıtkara: 14 mayıs eni dunja harbi karşısınd memleketimizdn lakib ettiğ: siyaset bükumetimiz ve mat buauımz tarafından mütemadiyen tek rar edüegeldigi için dahilde ve haricdı herkesiıı nazaruıda açık ve püriizsüz bi bakikat olavak takarrür ejlemişür. Butıunla beraber tkide bir onun üzerinde tckrar tekrar konıışmak asla faydasız değildir. Durnada ve bilbassa Avrupa kıt'asında simdije kadar çok büyıik hâdiseler vuku buldu ve biiyiık çokuntiiler hıısule geldi. Iiâlâ bilmiycn harbin gittikçe hızır.ı artırarak berhangi bir neticcye varauilmek için daha büyük ölçüde daha geniş sahalı çarpışmalara doğru &ürülclendiği görülüyor. Mevcud ve muhtemel bütiın vaziyetlere karşTiırk siraıcünin şaştnaz istikameti hakkında hcr vesileden istifade olunarak devamlı malunıat veıilmesini gerek Tiırk efkân uırumi.>esinin arasız tenviri, gerek dış nıenılcketlcrin TUrk hareket hatti üzerinde janhş fikirlere düşmemesi bakımından yalnız faydalı dcğil, hatta elzem ve zarurî saymakta hata yoktur. Türkije, daha bıı harb çıkmadan çok evvel dünjanın yeni bir buhrana sürüklennıekte olduğunu kuvvetle ve kat'iyetle sezen biricik memlekettir. Münih anlaşması Avnıpamn büyük milletlerini tatmin etriği haldc bizi ikna edememis ve Çekoslovak yıkıhşı biz Türklere göre gimdi içinde yüzdiiğümüz muazzam maceranın kapısını ardına kadar açmıştı. Ufuklann arkasmda hazırlanarak ilk piştar alâmstlerin: de ileri süren büyük kargasalığa karşı kendi hür ve müstakil vaılığımızın korunması için tedbirlerimİ7İ o zanıandan almağa başlamıştık. Aradan iki yılı miıtecaviz uzun bir müddet, Avrupanın alıını üstiıne getiren hâdiselerle mahmul olarak, geçtiği halde biz hâlâ o nıillî siyasetiıniz üzerinde sablt bulunuyorıız: Memleketimizin tecaviıze uğraması ihlimaline karşı biitün milletçe yekvürtıd bir kütte halinde ha»ır buluntnak, budndlanmız haricinde herhangi bir sergüzeşte atılmaktan nzak kaimak. İngütere ve Fransa ile ittifakımızda dahi yalnız ve bilhassa bu ruhun hâkiın clnıuş bnlunduğunu bn vesile ile tebarüz etünnek ycrinde ohır. Nitekim bütün bir istiklâllc takib ettiğimiz bu milli tahaffuz siyaseti, harbin büyük hâdiseler içinde geçmiş iki yıla yakın uzun miiddetinin filiyatile de sabit olduktan sonra bugün iki büyük ınuhasım taraf olan İngiltere ile Almanyanın her ikisi tarafından takdir ve tasvible karşılanmış buhınuyor. Son nutkunda Alman devlet reisi Türk siyasetini istiklâllc tavsif ederek methetmiş ve İngiliz Başvekili dahi Türkiyenin ittifak bükümlerine daima ve tamamen mutabık düriist siyasetini bilhassa tebarüz ettirmistir. Zâhiren biraz şasırtıcı gibi görünen bu noktanın pek iyi anlaşılması lâzımdır: İngiliz Türk ittifakınuı son tahlilde ancak Türkiye taarnıza nğradığı takdirde işliyeceği muahedenin metinJerile sabit olduğu kadar hâdiseierle de teeyyüd etmis bir hakikattir. Türkiyenin İngiltere aleyhinde bir kombinezona girmjyerek yalnız kendi müstakil varlığına en büyük kıymeti atfetroiş bulunması elberte İngiUere için ehemmiyetli bir kazancdı. Türkiye bn ittifakına sadıkbr, ve İngiHerenin de kendi taahhüdüne sadık kalacağından şüphe etmemiştir ve etmemektedir. rinde yalnız kendi mevcudiyetinin selametini hedef tııtmuş olduğuna dikkat ctmiş ve bunu filî sahada Cumhuriyet nükumetimizin butiin vaziyetlere karşı karar ve harekctîerinde titiz bir itina ile muhafaza ettiği istiklâlde daha iyi görmüştür. Fğer Türkiye herhangi bir taarruza uğrarsa ellıefle kendisini varkuv\etinin en ileri fedakârlıkiaril© müdafaa edecektir. Buna kimsenin birşey demeğe lıakkı olmadığı gibi yalnız bu takdirde Türkiyenin Iıaricden temin edebileceği Iıer yardımdan istifade elmek hakkma da gcne boylece si»>lenecek söz bulunamaz. Cümlcsi TiirJrivenin kendi mevcudiyet ve iitik'âüni müdafaa mecburiyeüle tahaklruk edip yürüyecek tedbir'er Iraka vardı İngiltere Basraya yeniden kulliyetli kuvvet çıkarıyor Fransız işaretleri taşı yan Alman tayyareler YUNUS NADÎ jnütehassıs götürmüşsahife 5 sühın 2 de) ler Suriyeden Iraka gonullu geçtı Kahire 15 (a a.) İngiliz tebliği: Raşid Âlinin mihver dostları nezdindeki müstacel talebleri üzerine bir mıktar Alrnan tayyaresi şimdi Irakta bulun. maktadır. Bu tayyareler nuhverin tahrıkâtçılarım, propagandacılarını ve mümasil mütehassıslarını getırmişlerdir. Basra ve Habbaniye mıntakaiarmda vaziyet sakindir. Suriyede harb başlayor İngiliz hükumeti Suriye iislerine inen Alman tayyarelerine hücuma karar verdi Eden'in beyanatı Kahire 15 (a.a.) Sa'jâhiyetli mahfillerin mütaleasına göre, Suriyeden geçen Alman tayyarelerinin sayısı 30 kadardır. Ta>yarelerde Alman işareti yoktu. Fransız işaretlerini taşıdıkları sanılmaktadır. Gene sanıldığına göre, bu tayyareler nakliye tayyareleri olmavıp yalnız mütehassısları ve sivilleri hâmü bulunuj ordu. 30 tayyare, propagandacı ve mütehassıt götürmü? OfTHK ÂKÛ4GMAÛSNİ Dd Büyük Şcfimize izafeten yapılmakta olan bayrak yansına sabne olacak havaliyi gösterir harita Samsun 15 (a.a.) Ebedi Şef Ata bayragı iskeleye getlrerek bayragı Va 18 mayıs saat 5 te Çankmlılara, onlar türkun, Turk yurdunu kurtarmak üze liye verecektir. Bir numarah atlet, bay da aynl gün saat 14.30 da Ankarahlara re Samsuna ayak bastığının yüdonumü rağı Validen tesellüm edecektir. teslım edeceklerdir. Bayrab 19 mayıs münasebetile Beden Terbiyesl Genel Koşu, gece gündüz fasılasız olarak pazartesi günü saat 11 de 19 mayıa direktörlugü tarafından tertib edllen devam edecektir. Samsun bölgesi atlet stadyomuna gelecektir. büjoik bajrak yanşuıa bugün saat 16 leri bayrağı yann sabah saat 9,30 da Samsun Ankara arası tayin edllen da başlanacaktır. Bir heyet vapurla, Amasyahlara, Amasyalılar aynl gün güzergâh üzerinden 484 kilometredir. vapurlann demirll bulundugu yerden saat 20,40 ta Çorumlulara, Çoramlular i Bu mesafede 242 atlet koşacaktır. Basraya yeni İngiliz kuvvetleri «Biitün mes'uliyef, mütareke şartlarını ve taahhüdlerini ihlâl eden Vişi hükâmetine aiddir» Londra 15 (a.a.) Hariciye Nazırı Eden, bugün Avarn Kamarasında yap tığı beyanatta Suriyede Alman tayyareierlne kcrşı İngilterenin harekete geç nıekie olduğunu bildiroıiştir. Eden dcmiştir ki: « İnghiz hukumetinin elde ettiği rnufassal malÛT.at Suriye makamatının Aiman tayyarelerine Iraka uçmak üzere Suriye ttyyare meydanlarından merhale olarak istifadı etmelerine müsaade eyledikieriri göstermektedir. Binaenaleyh Büyük Britanya hükumeti Suriye tayyare meydaniannda bu Alman tayyareerine karşı harckette bulumılması için <Arkası sahife 5 sürun 6 da Hess'in kendisile sulh teşebbüsleri üzerinde konuşmayı tasarladığı Dük Hamilton Rudolf Hess ifşaata başladı Dük Hamilton'a mühim bir mesaj getirmîş Hillerin muavini. Alman milletinin harbden bıktı;ını ve İngiliz bombardımanlarından d o I a y ı nevmidî içinde olduğunu söylüyor çıkıyor Beyrut 15 (a a.) Basradan öğrenildiğine göre, bu limana İngiliz kıt'a!an ve malzemesi çıkanlmak İçin hazırlıklar yapılmaktadır. İngiliz ordusundaki Iraklı askerlere ihtar Bagdad 15 (a.a.) Resmî bir tebliğe göre, İngiliz kıt'alan arasındaki Irakhlardan bir çoğu kaçmıştır. Firarilerin mıktarı mütemadiyen artmaktadır. Irak hükumeti, hâlâ düşman kıt'alan arasında bulunan Iraklılara bugünden itıbaren bir hafta mühlet v«rmiştir. Bu müddet bittikten sonra bunlar vaf Arkası sahife 5 sütnn 3 te Fransanın fHükuınet tasarruf SoUumda siyaseti bonolan cıkarıyor Alman ileri değişiyor Yeni siyaset Fransaya istikbalde geniş ufuklar açacakmış Yekunu 25 milyon lira tutan bonolar için yüksek faiz verilecektir hareketi durdu Bazı Alman kollari da geri çekilmeğe mecbur oldular Ankara 15 (Telefonla) Tasarruf Mareşal Petain de dün bonolan ihracına dair kanun lâyihası Habeşislânda AmbaAlagî malıye ve bütçe encümenlerınden geçti. önlerinde şiddetli millefe hitabede buluna Tasarruf bonolan küçük tasarruf sahiblerinin bir işte kullanmadıklan parak anlaşmayı izah etli ralarma kârlı ve emin şartlarla bir muharebeler oluyor Vişi 15 (a.a.) Fransız Ofi ajansı bildiriyor: Mareşal Peten bu akşam radyoda aşpğıdaki deklârasyonu yapmıştır: « Fransızlar; Amiral Darlan'ın Almanyada geçenlerde Hitler'le görüştuğünu öğrendinız. Bu mülâkatı esas itibarile tasvıb etmiştim. Bu yeni görüşme bize istikbalin yolunu aydınlatmak ve Alnıap hükumetile girişilen müzakerelere devam etmek imkânını vermektedii1. İyi malumat almadığı için endişeye düşen efkân umumiye için artık bugün şanslanmızı tartmak, tehlikelen ölçmek ve hareketlerimizi muhakeme elmek mevzuu bahsolamaz. Siz Fransızlar için bugün mevzuu bahsolan şey milli şeref ve millî menfaat yolunda beni, gizli fikirler beslemeksizin takib etmektir. Eğer cereyan etmekfe olan müzakereleri efkân umumiyemizin sıkı inzibatı içinde neticelendirebilecek olursak, Fransa mağlubiyetini iktiham edebilecek ve dünyadaki büyük Avrupa ve müstemleke devleti mevkiini muhafaza eyliyebilecektir. Işte azız dostlarım, bugün sizlere söyliyeceğim bundan ibarettir.» faydalanma sahası temin etmek ve bu suretle toplanacak paralardan millî müdafaanın fevkalâde masraflan hususunda istifade olunmak maksadile çıkanlmaktadır. Esasen bir çok memleketler Avrupa harbi dolayısile mütemadiyen fazlalaşan millî müdafaa ihtiyaclannı karşılamak üzere «teslihat bonosu», «millî müdafaa bonosu., «taCArkası sahife 5 sütun 2 de) Londra 15 (a.a.) Reuter ajansının garb çölünde seyyar bir İngiliz keşif müfrezesi nezdinde bulunan hususî muhabiri bildiriyor: Almanlar Mısır hududundan 60 kilimetre kadar içeride ve 80 kilometre uzunluğunda bir cephede tutulmuş olduktan başka keşif tayyarelerimizin f Arkası sahife 5 sütnn 4 ta Londra 15 (a.a.) Rudolf Hess, indiği mıntakadaki çiftçilerle konuşurken Almanyada katlanılan mahrumiyetleri kaydetmiş ve İnRİliz hava kuvvetlerinin bombardımanlan yüzünden Alraan milletinin büyük bir nevmidi ve telâş içinde buhmduğunu söylemiştir. Anlaşıldığına göre Hess, Dük Hamilton'a çok mühim bir mesajı hâmil bulunAlmanyaya gelince bn devlet de Tür duğunu ve Dük Hamilton'u, Marki (Arkası sahife 5 sfitan 5 te kiyenin dahili ve haricî bütün tedbirie Askeri vaziyet İngiliz Alman çarpısmalaıina saha teşkil edeceği anlaşılan Suriye ile komsularuu gösterir harita Hava şehidleri ihtifali Türk semalannın mukaddes kahramanlan dün yurdutı her tarahnda hürntetle anıldı niçiıt Mihverle Bulgaristan birlesti? Yeni AlmanFransız anla.«masınm muhtemel gizli maddeleri ZZ Yazan : Emekli General •^* Uçüncü sahifemizde Filof 'un nutku «Revizyonîst olan Bulgarislan Üçlü Paktta âdil bir sulh için yegâne garantiyi göıüyordu» Fransız siyasetinin istikameti geniş ufuklar açacakmış Paris 15 (a.a.) D. N. B. bildiriyor: Vichy siyasî mahfilleri, Hitler ile A(Arkası sahife S sütıın 7 de H. Emir Erkilet m ^ Birkaç söx Dünya harbî bütün dehşetile günden giine kızışırken, son iki ay içinde iki kanlı dram seyrettik. Birinci dram: Sahne Budapeşte. Macaristan Yııgoslavya ile ebedî dostluk paktı imzalajah ür hafta olmuştur. Fa Fakat ınevzuu bahsolan kendi şerefi dekat, Belgradda siyasî bir değişiklik ol gil ki. Biıhranlar içinde çırpınan Teleki duğu için Macar lıükumetine, imzaladığı daha fazla tahammül edemiyor. Ertesi paktı tanımıyarak komşusunun üzerine günü odasında onu ölü olarak buluyorjurümcsi hususnnda tazyik yapılmakta !ar. dır. Dcvletin haysiyetini omuzlannda İkinci dram: Sahne Atina. Altı ayduyan Başvekil Kont Teleki odasında danberi İtalyaya karşı kahramanca muderin derin düşüuüyor. Tazyik çok şid kavemet eden Yunanistan, aynca Alman detlidir. Kalemi mürekkeb hokkasına ordusunun da taamızuna karşı koymak batırabilse Kont kendini kurtaracak. zorundadır. Kabine azasile Kral arasınBunu yapamıyor. İstifasını vermekle da ihtilâf çıkıyur. Başvekil Korizis, sasahsî şerefini de temize cıkarması kabil. raydan B?sv«>kâlete. oradan saraya, iki .1 çıkmaz sokak arasında kurtuluş yolu arar gibı koşup duruyor. Mukaveraet imkânsız, teslinı olmak acıdır. Son derece ıstıratı çeken Korizis'in artık tahamiiülü kalmıyor. Ertesi sabah onu ölü olarak buluyorlar. Son iki ay içinde seyrertiğimiz bu iki facia karşısında uzun müddet düşüncrek bunlardan cild cild romanlar, piyesler, operalar veya ilmî tetkikler çıkarmak kabildir. Edebiyatçılarveiçtimaiyatçılar bu işe girişecekler nıi, bilmiyorum. Fakat tarihçiler bugünü yanna anlatırken herhalde bn dramlan ihmal etmiyeceklerdir. Sofya 15 (a.a.) Bulgar ajansı bildiriyor: Mecüs dün toplanmıştır. Başvekil Filof sdz alarak Yu^oslavyaya ve Yuna nistana karşı Mihver devletlerinin ar zuiarına rağmen tahmil edilmiş olan harb hakkırsda beyanatta bulunmuştur. Filof ezcümle demiştir ki: Dün şehrimizde yapıian ihtifaMen intıbalar: Ortada < Bu harbin mes'ud bir surette neşehidlerin ruhuna hürnıeten havaya silâh atılıyor, ticelenmesı bızim için Ege sahillerindesağda hava üsrteğmeni Adil Kartal. solda Şehir Meclisi ki ve Makedonyadakı Bulgar topraklaazasından Meliha Avni nutuk söylüyorlar rile garb hududumuz boyundaki Bulgar topraklannm kurtanlması demektir. Bu Ankara 15 (a.a.) Bugün yurdun ıhtifale bnşta Buyük Mıllet Meclisi Re Genel Sekrcleri Fıkri Tuzer ve Parti topraklar şimdiye ksdar Yunan ve Sırb her tarafında yapıian ihtifallerle hava isi Abdülha'ık Renda ve Başvekil Dok umumi İdare heyeti azaları, meb'uslar, boyunduruğu altında bulunuyordu. Alor Refik Sayda:n olduğu halde VekiiHava Ktuumu Başkanı Şükrü Koçak, çehidlerirnizin hatıraları taziz edilmişGenelkv.rmay, Mılü Mudafaa Vekâleti daletin ve hakkaniyetin Mibver devletler, Parti Müstakil Grup Reis vekili Ratir (Arkan sahife 5 sütun 1 de) CArkası sahife 5 sütun 1 de) Şehrimizde UJus meydanıda yapıian na Tarhau, Cumhuriyet Halk Partisi Iki dram N.