May 27, 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

27 Mayıs 1941 CUMKURİYET Maliye Vekilinin izahatı (Baş tarab 1 inci sahifede) Yüzdeler Lira aşağıda arzedeceğim zaruri bazı zam71,89 368,237,000 Millî Müdafaaya talarla birlikte 1941 bütçesi yekunu alluk eden muhteS09.734.307 lira olarak tebit olunmuştu. lif hizmetiere, Cumhuriyet devri ır.aliyesinin ana 13,45 68,992,000 Demiryolları İnşaat prensipine sadık kalarak huzurunuza masraflarına. mütevazin bir bütçe takdim edebilmek 5,58 28,604,000 Muhtelif nafıa ve jçin bu sene de bazı zamlar ve ihdasimar işlerine, larla varidat menabiimizi takviye et4,90 25,135,000 Maadin ve sanayi mek zarureti hasıl olmuçtur. tesisatile münakalât Masraf fazlalığmın tevziah gibi iktısadi ve tiBütçe encümenince tesbit olunan cari ihtiyaclara, masraf bütçesinde 1949 yılına nazaran 2,61 13,395,000 Sıhhat ve İçtimaî mevcud 41.257.986 liralık fazlabğın müfmuavenet İşlerine, redatı şudur: 1, 5,123,000 Maarif hizmetlerme, 17.800.000 küsur lira Düyunu Umumi0,58 2,730,000 Ziraî mevzulara. ye bütçesine zammedilmiştir. Ayni bütçe içinde yapılan bazı tenzilâtla birlikte 100.01 512,216,000 elde edilen takriben 21.5 liranın 4.5 liraya yakm kısmı 25 milyon isterlinlik Biitçenin diğer Veka.^ere teslihat kredisile diğer kredilerin takdiisen nisbeti sitine, 15 milyonu fevkalâde tahsisat Bu rakamların tetkik ve mukayesesi karşılığı olan borcların ıtfasma, geriye bize şu neticeyi verir ki şimdiye kadar kalan kısmı da muhtelif devlet borclaaiınan fevkalâde tahsisatın yüzde 71.9 u rına aid tertiblere ilâve edilmiştir. hizmetlerine, yüzde Fazlalığın 14 milyon küsur lirası, millî müdafaa başta demiryollar inşaatı olmak üzere 13.45 i demiryolları inşaat masraflarına, Ereğli kömür havzasmın devletleştiril yüzde 5.6 sı diğer nafıa ve imar işlerine, mesinden mütevellid fevkalâde sarfiya yüzde 4.90 ı iktısadî ihtiyaclara, bakiyye tın, şose ve köprüler. muhacir iskân yüzde 4.1 de sıhhat, maarif ve ziraat işleri, maske imalâtı gib' fevkalâde tah mevzuîarına aiddir. sisatla idare edilegelmekte olan hizmetFevkalâde tahsisat karşılıklan lerin adi bütçeye almmasmdan müteFevkaiâde tahsisat karşılıklarının bir velliddir. kısmı, madenî ufaklık para darbiyatın1.380.000 lira muhtelif nafıa hizmet dan elde edilip kat'î varidat meyanına lerine ayrılmıstır. Şurasını bilhassa te giren ve mevcud kanunların esaslı hübarüz ettirmek isterim ki bu miktarın kümlerine müsteniden avans ve kısa 750.000 lirası, fevkalâdeden nakledilen vadeli istikraz şeklinde daimî olarak miktara ilâveten yol inşaatına aiddir. hazinece istifade edilebilen menabiden Bu suretle yollar ve kcprüler inşaatı tahassül ettiğini, diğer kısmınm da muhiçin beş milyon liraya yakm tahsisal, telif kanunlarla kabul buyurduğunuz umumî bütçede daimî olarak yer almış hususî salâhiyetlere müsteniden temin bulunmaktadır. edildiğini geçen sene arzetmiştim. Bu Demiryolları inşaatına aid malî prokarşıhkların bazıları, Cumhuriyet Mergramın 1941 yılına aid miktarı 6.271.000 kez Bankan tarafmdan banknot ihracıküsur lirası adi bütçeye konulan tahnı istilzam etmekte olduğundan bankaFİsatla, bakiyesi de kanumın geçenlerde nın emisyon vaziyeti hakkında biraz kabul buyurduğunuz ddhili istikrazla karşılanmak üzere tamsmpn nazarı dik malumat vermeği faydalı bulmaktayım. kate alınmış bulunmaktadır. İcinde bu Bunu, billıassa, evrakı nakdiyenin arüş lunduğumuz fevkalâde vsziyetin doğur nispetini endişe verici telâkki etmeğe duğu müşkülâta ve malzeme yoklusuna temayül edebilecekleri tenvir için yapraemen bu sene Zonguldaktan Kozluya mağa lüzum görüyorum. Divarbakırdan Cizreve ve Elâzıgdan Paluya doğru olan demiryollar inşaat ameliyatı imkânın müsaadesi nisbetinde iîerlemistir. Önümüzdeki sene de propramı dahilinde bu inşaata devam edtîecektir. Farkın 1.5 milyon lirası Maarif bütçesine aynlmış ve başta köy enstitüleri olmak üzere devamlı bir inkişaf gösteren muhtelif maarif hizmetlerinin takviyesine tahsis olunmuştur. 600.000 lirası devlet ziraat işletmeleri kuramunun sermayesine mahsuben verilmek üzere ziraat hizmetlerine 1.100.000 lira ayrılmıstır. Fazlalığın 1.100.000 lirası da muhtelif sıhhî ihtiyaclara karşıhk tutulmustur. Bu arzettiklerimden başka petrol aramaları masrafîanna karşıhk olarak maden tetkik ve arama enstitüsüne aid mutad tahsisata bu sene için ilâveten 600.000 lira verilmiş. müieferrik kamınlann ve fevkalâde iktiyacların icabı olarak da muhtelif dairelere ceman 1.500.000 lira kadar tahsisat ayrılmıstır. Nihayet, doğrudan doğruya milllî müdafaaya taalluk eden zaruretlerden dolayı jandarma ile gümrük ve orman muhafaza idarelerindeki askerî teşkilâtın takvjyesi için de ilâveten 2,5 milyon lira tahsisat verilmiîtir. Hazine vaziyeti Fuad Ağralı hazinemizin vaziyetine geçerek: « Memleketimizde ancak cumhuriyet devrine nasib olan ve fevkalâde şerait altında dahi hiç bir müşkülâta maruz kalmıyan muntazam tediyatımız, hazine vaziyetinin sağlamlığını gösteren en kuvvetli delildir.. Dedikten sonra dahilî istikraz ve hazine bonolarının fevkalâde rağbet bulduğunu, yeniden çıkarılacak tahvilâta dair 3 lâyihanın Meclise takdim edildiğini ve döviz vaziyetimizin 1936 danberi çok müspet sahada olduğunu söylemiş ve dış ticaret bahsine intikalle sözüne şöyle devam etmiştir: « Av rupa harbinin dış ticaretimizin hacmi üzerindeki menfi tesiri devam etmektedir. Ticaret muvazenesi lehimizl de olmakla bera .>er ithalâtm azalması, devlet varidatt üzerinde olduğu gibi iktısadî hayatımızda da tesir icra etmekten hâli kalmıyor. İthalât ve ihracat yekunları 1938 yılında 294.7 milyon lira iken 1939 da 245.6, 1940 da ise 180.3 milyon liradan ibaret kalmıştır. İhracatımız ayni yıllarda sırasile 144.9, 127.3 ve 111.4 milyon lira olmuş, ithalâtımız ise 1938 yekunu olan 149.8 den 1939 da 118.2 ye, 1940 ta 68.9 milyon liraya düşmüştür. r Dış ticaretimiz (Ba? taran 1 inci sahifede) buulnmuşlar, İngiliz üslerini ve mühimmat depolarım ateşe vermişlerdir. İki büyük ticaret gemisini imha et . meğe muvaffak olmuşlar ve cereyan e . den hava muharebelerinde İngüizlerin üç savaş ve üç av tayyaresini diişür . müşlerdir. Diğer üç düşman tayyaresi de yerde tahrib edilmiştir. Malta adasında Alman av tayyareleri yerde bulunan dört av tayyaresini tahrib etmişler ve diğer altı tanesini de ciddi hasara uğratmışlardır. Girid harbi daha genis safhaya girdi Başvekilin beyanatı ramjzın kıymetini altın fiatlarile mukayeseye meydan hazırlayarak itibardan düşürmek isteyen karaborsacıların faaiiyetine temas etti: c Geçenlerde bir uydurma havadisle altm fiatmı dört lira düşürerek altın topladılar ve bundnn hayli'kâr temin ettiler. Bu altın scekülâsyonu menedilemez mi?» dedi. Muhtekirleri muzır farelere benzeten ve, bir kaçı kapana sıkışmada geri kalanların akla hayale gelmedik hilelere başvurduklarmı söyliyen Berc Türker, «Kemiyet yerine keyfiyet» kaidesi ihtikâra karşı mücadelenin şiddetlenFevkalâde tahsisatla idare edilen na dirilmesi lüzumunu ileri sürdü. Ziya Gevher Etilinin tenkidleri fıa, ziraat gibi âmme işlerinin normal Ziya Gevher Etili (Çanakkale) sözbütçeye neklini yerinde bulan Ah' Rana Tarhan, masrafın büyük bir kısmını lerine bütçede tasarruf lüzumunu ileri teşkil eden maaş fasıllarma temasla, sürerek başladı. Bütçeye zammedilen muhterem Başvekilin geçen sene «ke 20 milyonun tevziat rakamlaruu kaydemiyet yerine keyfiyet» İn gÖ7*tıleceği derek aslan payını Maliye Vekâletinin aldığını kaydetti ve tasarruf lüzumunhakkındaki sözlerine işaret edcrek: « Bunu tatbikat sahasına çıkar da ısrar ederken meselâ bir müdiriyeti makta muvaffak olmalarmı temenni et umumiyesinin senede 16 bin küsur lira miştim. Bu sene de ayni temenniyi kira verdiğini söyliyerek dedi ki: tekrar ediyorum» dedi. « Halbuki hayat bugün güzel apartımanlarda değil, alt katlarındadır. Birbirini tamamlayıcı tedbirler Ayni müdiriyetin mefruşat faslında lâzım 4000 lira görüyoruz. Bugünkü TürkiyeMüstakil Grup Reis vekili, bundan yi kuranlar tahta masa ve kırık sandalsonra yeni bütçe karşısındaki mülâha yede oturdular ve bütür. kudret ve ezalarını kısa notlar halinde sıraladı. bu nerjilerini yurdun kurulmasına sarfetarada devlet mübayaatının kabil oldu tiler. Bugün biz ilerdeki günlere hazırğu kadar birleştirilmesini, mütevassıt lanmak için elimizdeki on parayı bile ların imkân nisbetinde azalttlmasını, yememeliyiz. Bu bütçede behemehal 21 mubayaa ve tesellüm işlerinin müessir milyon lira fazlalık vard'r ki fevkalâde bir kontrola tâbi tutulmasını, eşya fiat vergilerin mahiyeti de ancak bu kalarında yükselmenin içtimaî ve iktısadî dardır.> mahzurlarından başka bütçe muvazeneHüsnü Kitabcmm, encümen sine yaptığı makustesiri de gözde tutanamına cevablan rak bütün tedbirlerin birbirlerini taHüsnü Kitabcı (Muğla) söz alarak, mamlayıcı şekilde alınmasını temenni etti. Varidat kısmına aid bir temenni hatiblerin mütalealanndan bütçe encümeni mesaisine taaluk eden kısımlara olarak da: « Varidat membalarının verimi va cevablar verdi. Bu arada Mazhar Mütandaşların devlete karşı malî mükel fidin fazla bulunan varidatın millî mülefiyetlerini tam ifalarına bağlı olmakla dafaaya hasredilmesi temennisi için beraber, tahsilât işlerinde olduğu gibi, •tbiz de bundan başka bir şey yapmatahakkuk işlerine de verilen ehemni'ye dık. Bu beş milyon lira şeklen Diyunu tin artınlmasında fayda görüyorum.» Umumiye bütçesine konuhnuş ise de, gene milli müdafaa hizmetleri için Dedi ve sözlerini şöyle bitirdi: « Cumhuriyet rejiminin tesis ettiği çıkarılmış bonolarm ödenmesi içindir» devlet itibannı her cepheden olduğu gibi dedi. Encümenin tasarruf fikrile haremalî cepheden de korumaya itina etme ket ettiğini ve mümkün olanı yaptıgını nin Büyük Meclisinin ve hükumetin baş~ izah etti. lıca kaygusu olduğunu biliyoruz ve buMaliye Vekili izahat veriyor na daima muvaffak olacağından emiMaliye Vekili Fuad Ağralı da söz niz.» aldı ve Ziya Gevher Etilinin «aslan payınm Maliye bütçesine aynlmış» olMazhar Miifid Tansunun vergî dufundan bahsetmesi üezrine izahatta zamlanna dair sözleri Bundan sonra söz alan Mazhar Müfid bulundu. Ezcümle dedi ki: « Maliye bütçesinin geçen seneki Tansu dedi ki: « Bu sene de mütevazin bir bütçe ile farkı 3 milyon 332 bin küsur liraye maliktir. Gerçi bu tevazünü husule dır. Bir milyon lirası Ereğli kömür havgetirmek için bazı vergilere zamlar yapıl zasınm devletleştrilmesi dolayısile takmıştır ve bu zamlar her ne kadar şa dir edilecek kıymete ve teşkilâtına veyanı arzu değilse de, hal ve icabatın rilecek paradır. 500 b!n lirası orman netayicinden olarak bu zamları kabul bütçesine yardımdır ve doğrudan doğruya millî müdafaaya müteallik zaruetmek zaruretindeyiz.» retlerden doğmuş bir haldir. Hali harb 148 bin memur fazladır! dolayısile bir taraftan vapur gelmediği Mazhar Müfid, vergilerin tarh ve ciiçin hudud ve sahiller bütçesine 200 bayetinde mükelleflerin mükerrer ve bin, ziraat işletmeleri kurumunun serhatalı vergi vermekten veya komisyonmayelerine mahsuben de1 600 bin lird larda, şurada burada dolaşmaktan kurayrılmıştır. Bunun haricinde 100 bin tarılması hususunda tedbirler alınmasılira askerî muhasibler için yapılan teşnı Maliye Vekilinden rica ettikten sonkilâtın karşılığıdır. Millî emlâk tamiri ra bütçede tasarruf icrası mümkün olup için 500 bin lira konmuştur ki hiç oîolmıyacağı cihetini ele eldı. Asker ve mazsa 2 buçuk milyon lira tahsisi lâjandarma harlc, 148 bin memur olduzımdı, zira bu emlâkin kîymeti 8 0 9 0 ğunu ve bunlarm yalnız on bini llse milyon liradır ve bunlara yüzde bir ve gene bir o kadarı da âli tahsil görderecesinde tamir konacak olsa 900 bin müş olduğunu kaydeden Mazhar Müfid, lira eder. misal olarak İstanbuldaki Petrol ve TiBilmem ki arkadaşım aslan payı tacaret Ofislerinin kadrolarını gösterdi ve bu kadroları fazla buldu. Mazhar Müfid: birinde hâlâ ısrar ederler mi?» Ziya Gevher, bazı tasarruflar « Ordunun satvet ve kuvvetine, vatanm müdafaasına, âmme hizmetlerine yapılabileceği fikrinde müteallik olmıyan masrafların, İçinde Ziya Gevher Etili bir meb'usun tenbulunduğumuz şu senelerde ihmal de kidlerinin bir vazifenin ifası şeklinde ğil. fakat imhali taraftandır. telâkki edilmesi lâzımgeldiğini söyledı. Encümenin fazla bulduğu 5 küsur Maliye bütçesinden bazı fasıllar okuyamilyonluk varidatın Millî Müdafaa büt rak bunlarda da tasarruf imkânı buçesine hasredilmesini isteyen Mazhar lunduğunu ileri sürdü ve meselâ 252 Müfid, müfettişi umumilerin bugünkü nci fasıldan 284 üncü fasla kadar deşekillerinden bahisle Dördüncü Umumî vam eden yardım tahsisatının kaldırılMüfettişlikten maadasının ilgasile tahması lâzım olduğunu anlattı. sisatlarının bütçeden çıkarüarak Millî Niçin Vekâletler umum müdürlükMüdafaaya hasrını teklif etti. (Baş taran 1 inei sahifede) raporlarma aksettirerek bu faaliyetler üzerinde tenkidler yürütmeleri istifademizi artıracaktır.» Ali Rana Tarhan beyanatına devamla ezcümle dedi ki: « Bütçe Encümeninin geçen sene bulduğu 6 milyon fazlayı masraflara taksim etmesini Grupumuz muvafık bulmamıştı. Encümen bu sene elde edilen 5 milyon fazlayı borcları ödemeğe ayırmıştır ki bunu da memnuniyetle karşılarız.» temin ederim ki, çalışmalarını takib e» diyorum. Tasarruf için çahşıbyor MasTafı azaltma meselesini mevzuu bahsettiler. Arkadaşlarım biliyorlar ki, devletin bugün kat'î ihtiyaa olmıyan işler için bir masraf yaptımamağa elimizden geldiği kadar çalışıyoruz. Bil hassa inşaat işlerinde ve diğer bir takım işlerde, bunlar için behemehal Başvekâletin müsaadesinin aknmasını esas ittihaz ettik. Meselâ Ziraat Vekâletinin aygır depolarmın inşaatı işi dahi Başvekâlete kadar, bütün tereffuartile, gelir ve benden müsaade alır, gider. Eğer bunun yapılmasma lüzum varsa ve kani olursam müsaadeyi veririm, olmazsam vermem. Bunu^ gibi diğer bir çok meseleler vardır ki bunlardan bazılarına Rana Tarhan arkadaşımız temas ettiler. İcra Heyeti buna dair tedbirler alsın dediler. Bunlar üzerinde tedbirler almak için çalışıyoruz. Giridin 3 büyük şehrine yapılan müthis bombardıman Kahire 26 (a.a.) Alman tayyareleri tarafmdan cumartesi günü öğleden sonra Giridde yapılan insafsızca bombardımanlar bu harbin en vahşiyane bom bardımanlarından biri olmuştur. Bu hücumu Rotterdam'a ynpılan hücumla mukayese etmek mümkündür. Alman tayyareleri dalgalar halinde gelerek adanm başlıca üç şehri olan Hanya, Kandiye ve Resmo üzerine büyük çapta bombaları yağmur gibi yağdırmışlardır. Bu ağır bombalar bilâfasıla altı saat mezkur şehirlerin tam merkezlerine büyük bir itina ile atıîmıştır. Ticarethanelerin bulunduğu mahalleler kâmilen tahrib edilmiştir. Halk takdire şayan bir soğukkanlılık göstermiş ve bu se beble telefat nispeten az olmuştur. Bir ingiliz subayının kullandığı bir tabire göre Giridliler Londralılarla mukayese edilmeğe lâyık bir tarzda hareket etmişlerdir. Bombardıman esnasında Giridli genclerin bombaların öldürdüğü balıklan yakalamak için denize daldıkları bile görülmüştür. Kandiye perşembe güfiü de şiddetli bir hücuma maruz kalmıştu. Mubayaatın birlestirilmesi meselesi Mubayaatın birleştirilmesi meselesi, geçen sene de mevzuu bahsoldu. Hemen hemen gayrimümkün gibi görünen bir kısım mevaddı gıdaiye meselesini bir elden mubayaab işini ele aldık. Ordu nun ve halkın ihüyacı için mevaddı gıdaiyenin bilhassa ekmeklik kısnunın doğrudan doğruya Ticaret Vekâleti buğday ofisi vasıtasile tavizatını yapmaktayız. Bu sene için de bir takım koordi nasyon kararları üzerinde de çalışmakta yız. Millî Müdafaa tahsisata 161 milyona varacak Biraz evvel arzetmiş olduğum gibi, fidi bütçe haricinde kalan bütün varidat menabiimiz bu sene Millî Müdafaa lhtiyaclarma karşıhk tutulmuş olduğundan yüksek Meclise aynca takdim edilmiş olan fevkalâde tahsisat lâyihasile şimdilik istenilen 83 milyon lira münhasıran muhtelif müdafaa hizmetlerine aid bulunmaktadır. Âdi bütçede Millî Müdafaa grupuna aynlan tahsisat yekunu 78 milyon liradır. 83 milyon liralık fevkalâde tahsisatla birlikte 161 milyon liraya baliğ olacaktır Şurasını derhal arzedeyim ki Millî Müdafaanın senelik hakikî İhtiyac miktarı umumî vaziyetin inkişaf tarzına ve bununla muvazi olarak alınması lüzumlu görülecek tedbirlerin şümul ve ehemmiyeti derecesine bağlıdır. Nitekim 1940 malî yılında Millî Müdafaaya verilen âdi ve fevkalâde tahsisatın yekunu malî sene bidayetinde 151 milyon mikterında olduğu halde sene içinde yeniden aiınan tedbirlerin neticesi olarak 302,5 milyon liraya baliğ olmuştur ki bu miktar devlet bütçesinin umumî yekunundan 34 milyon lira fazla bulunmaktadır. Millî Piyango idaresinin elde ettiği safi hasılât olarak malî yıl içinde hava bütçesine tahsisat kaydedllen 2,620,000 küsur lira bu rakama dahil olmadığı gibi askerî icablardan doğan ihtiyaclara sarfedilmek üzere, hizmetin ifasile alâkadar olan jandarma, gümrük ve orman bütçelerile maske imalâtı, yo', askeri lskeleler inşaatı gibi İşler için nafıa ve diğer daireler bütçelerine konıılmuş olan tahsisat da bunun haricindedir. Arzettiğim bu rakamlar bir taraftan memleketin sulh ve emniyetine verdiğimiz ehemmiyetin, derecesini göstermekle beraber, diğer taraftan da şimdiye kadar aldığımız emniyet tedbirlerinin istilzam ettiği malî fedakârlığın vüs'atini tebarüz ettirmektedir. Âdi bütçe içinde temini mümkün olmıyan bu ihtiyaclar İçin fevkalâde karşılıklar bulmak zarureti meydandadır. Geçen seneki maruzaüm arasında, muayyen bir pragrama bağlı isler için 1936 yılındanberi muhtelif kanunlarla verilen fevkalâde tahsisatın ve karşılıklarının tahlllini yapmıştım. Bu programa dahil İşlerden doğrudan doğruya Millî Müdafaa ihtiyacları haricinde kalanların tamamen adi bütçeye alınmış olması dolayısile bugüne kadar verilen fevkalâde tahsisatın son vaziyetini bir kere daha gözden geçirmeyi faydalı buluyorum. 934tenberi Millî Müdafaaya 512 milyon lira sarfedildi 1934 ve 1935 senelerinde sarfına mezuniyet vermiş olduğunuz 14.180,000 lira ile son tasvib buyurulan kanjnla kabul buyurduğunuz 8 milyon lira dahil olarak bugüne kadar verilen fevkalâde Maliye Vekili bundan sonra sanayi ve tahsisatın umumî yekunu 512,216,000 lirnaden işlerimiz hakkında izahat veraya baliğ olmaktadır. rerek maden istihsalâhmızın arttığını, Bu miktarın muhtelif hizmetler ara 25 milyon liralık su tesisaü yapıldığını sında sureti tevzii sudur: i söylemistir. i Harb hali dolayısile hemen her memlekette birçok maddelerin ihracı takyid edilmiş olmasından ve beynelmilel nakliyat müşkülâtından doğan bu vaziyeti mümkün olduğu kadar önlemek üzere lüzumlu mallara serbest döviz tahsisi ve akreditif temini gibi tedbirlere ilâveten bazı memleketlerle akdolunan anlaşmalarla takas muamelelerine vüs'at verilmekte ve bu suretle ihracatımız mukabili de muhtac olduğumuz mallarm ithaline çalışılmaktadır. 1941 senesinde gayrimuntazır yeni ahval zuhur etmediği takdirde ithalâtımızı 1940 senesinden daha yükseğe çıkarabileceğimizi ümid ediyoruz. Yeni takvim yılının ilk üg ayında ithalâtımız, geçen senenin ayni derecesine nazaran kıymet ve miktar itibarile şimdiden az çok bir artış gösMerkez Bankasının para ihracah termiştir. Ticaret sahasmda gayretlerimizi, harb çartlarına uydurmak suretiBankanm 17 mayıs 1941 tarihli vazile ithalât imkânlarını genişletmeğe doğyetine göre tedavüldeki banknotiarın uru tevcih etmiş bulunuyoruz.» mumî yekunu 505 milyon 495 bin 392 Millî para, borclar ve millî tasarruf liradan ibarettir. Bunun 137.495.392 lirası Maliye Vekili, harb vaziyetine rağmen Osmanh imparatorluğu zamanmda ihrac ve Cumhuriyet Merkez Bankasınca de mallarımızın haric piyasalarda serbest ruhde edilmiş olan evrakı nakdiyenin dövizle alıcı bulması sayesinde millî pabakiyyesidir ki mukabilinde, 46 milyo ranın istikrarını muhafaza ettiğini, danu esham ve tahvilât olmak üzere muh hilî ve haricî borc taksitlerinin 941 büttelif kıymetler tevdi edilerek hazinece çesine konulduğunu, yalnız Düyunu bankaya borclanılmış ve tasfiyesi banka Umumiye meclisi vazife göremiyecek kanunile muayyen bir şekle bağlan halde bulunduğundan hükumetin bu mıştır. Bu evrakı nakdiye uzun vadeli meclise aid vazifeleri bizzat İfaya karar muntazam bir borc haline gelmiştir. verdiğini bildirmiştir. Bankaların emniyetle çalışmakta deMevcud evrakı nakdiyenin 17 milyon lirası da karşılığı tamamen altın olarak vam ettiklerine işaret eden Vekil, 1938 bankaca tedavüle çıkarılmış olduğuna de 311 milyon lirayı bulan mevduatın göre tamamen karşılıklı vaziyettedir. ahvale tebaiyetle bazan azalarak, bazan 250 milyon lira reeskont mukabüi teda çoğalarak 10 mayıs 1941 de 302 milyonvüle vazedilmiştir. Buna mukabil ban da karar kıldığını söylemiştir. Vergi zamlanndaki zaruret kanın senedat cüzdanında mevcud kıy« Avrupada çıkan ve bir kaç ay metîerin yekunu 274 milyon 915 bin 229 liradır ki bunlar da hazine bonola sonra ikinci yılını tamamlıyacak olan rında, ticarî usullerle idare edilen dev harbin seyir ve inkişaflarının sür'at ve let müesseselerinin hazine kefaletini ehemmiyeti ve bu büyük siyasi buhran haiz bonolarından ve diğer ticarî ve muvacehesinde mevcudiyet ve istiklâlleziraî senedlerden müteşekkildir. Fazla rinin müdafaa ve muhafazası için bütün tafsilâta girişmeden yalnız şurasını ar milletlerin ihtiyarına mecbur kaldıklazedeyim ki bu kıymetlerin 213 milyon rı fedakârlıkların azameti teemmül edi798 bin 986 lirasını iktısadî devlet mü lir ve bu arada harb ve sahasının hu esseselerinin hazine kefaletini haiz bono dudlarımıza intikal ettiği düşünülürse ları teşkil etmekte ve müesseselerin aldığımız müdafaa tedbir ve tertiblerinin 1940 bilânçolarına göre ödenmiş serma İstilzam ettiği malî külfetlerin genişliği yeleri mecmuu ise 571 milyon liraya ba ve tamamen yerinde olduğu tezahür eiiğ olmaktadır. Tedavüldeki evrakı nak der. diyenin 101 milyon lirası da altın terhini Bu seneki bütçemizin gerek tanzimi, mukabilinde hazineye verilen avanstan gerek bütçe encümeninde tetkiki ayni mütevelliddir. Terhin edilen altının kıy şart ve hâdiselerin içinde olmuş ve bu meti 78.124.167 liradan ibaret bulundu vaziyet ihtiyaclarımızı geçen seneye nağuna göre buna mukabil filen yapılmış zaran daha yüksek rakamlarla karşılaolan emisyon miktarına nazaran altın mak ıstırarmı doğurmuştur. İşte bu cidkarşılığı halen yüzde 77,3 ü mütecaviz dî sebeblerdir ki vatandaşların vergi dir. Bu altmlann terhini mukabilinde mükellefiyetlerini muvakkat bir devre hazinece alınabilecek avansın azami için biraz artırmak mecburiyetinde kalhaddi kanunen 250 milyon lira ile tak mış bulunuyoruz. yid edilmiş olduğuna göre bu miktarın Büyük Meclise sukran tamamına muadil emisyon yapılması Tanzim ve tatblk tarzı yalnız devleün halinde de altm karşıhk nispeti yüzde 31 malî siyasetini değil, bütün umumî hizküsurdan aşağı düşmiyecektir. Bu izametlerin hatta memleket umumî faalihat, emisyonun bugünkü vaziyetinin yetinin hedef ve istikametlerini tayin ekarşılık itibarile endişe verici olmaktan den ve memleketin malî kabiliyeti dereuzak bulunduğunu tebarüz ettirmeğe cesini gösteren bütçelerimizin tetkik ve kâfidir zannederim. Diğer taraftan Merkez Bankasında mevcud altın miktarile tespiti sırasmda yüksek Meclisin gös halen tedavülde bulunan evrakı nakdiye terdiği bü>ük basiret ve isabet şimdiye miktarı arasında yapılacak umumî bir kadar bu sahada elde edilmiş olan mumukayese de şu neticeyi vermektedir: vaffakiyetil çalışmalann yegâne amilidir. Gene Büyük Meclisin memleket ihtiEmisyonlara nisbetle altın yaclarını ve menfaatlerini mevcud vestokumuzun miktan sait ve menabi İle en iyi telif eden Bugün Merkez Bankası emrinde mev isabetü kararları ve direktifleri sayesincud altının mecmuu kıymeti 119 milyon de bütçelerimiz senelerdenberi şayam liradan ibaret olmasına göre tedavül İftihar bir muvaffakiyetle tatbik edildeki umum evrakı nakdiyenin yüzde mektedir . Bu sayededir ki içinde bulun23,54 üne ve imparatorluk zamanından duğumuz şeraite rağmen 1940 bütçesi devredilip hususî bir tediye tarzına baş yalnız muvaffakiyetle tatbik edilmekle landığını demin arzettiğim miktarın ten kalmamış, elde edilen varidat fazlasına zilinden sonra kalan Cumhuriyet dev mukabil geçenlerde kabul buyurduğurinde çıkarılmış olan bakiyyenin de nuz munzam tahsisatla Millî Müdafaaya mühim bir yüzde 32,33 üne tekabül etmektedir ki aid fevkalâde masrafların emisyonu istilzam eden içinde bulundu kısmım ilâveten âdi bütçe içinde karğumuz fevkalâde şeraite nazaran bu nis şılamak imkânı hasıl olmuştur. petleri hatta normal telâkki etmek icab Yüksek huzurunuza gelen 1941 malî eder. yılı bütçesinin ve ayni surette göstereceğiniz yakın alâka ve esirgemiveceğiEmisyon mevzuuna aid lzahaüma niniz irşadlarla ihtiyaca en uygun bir şehayet vermeden evvel şurasını da kaykil alacağından ve bu sayede azamî dededeyim ki mevcud kanunî salâhiyetlerecede muvaffakiyetle tatbik olunacarin müsaadesine rağmen tedavüle çıkağından emin bulunduğumu arzederek nlacak evrakı nakdiye miktarını asgarS sözüme nihayet veriyorum.> had dahilinde tutmak için gerek hazinece gerek Merkez Bankasınca muhtelif tedbirlere müracaat edilmekte olduğu gibi diğer taraftan yapılmış olan emisyonları tedricen kapatmak çarelerini de ehemmiyetle nazarı dikkate almaktayız. Muğla 26 (a.a.) Dün öğelden bu Bu cümleden olarak düyunu umumiye bütçesinde fevkalâde tahsisat karşılıkla gün saat 11 e kadar şiddetli on bir sarrına aid borcların itfası faslına 15 mil smtı olmuştur. Merkezde 127 ev otu. yon lira ilâve edilmek suretile bu fasıl rulamıyacak derecede harab olmuş ve 128 ev de kısmen hasara uğramışhr. daki tahsisat miktarı 25 milyon liraya Köylerde mühim hasarlar olduğu anla. çıkarılmış bulunmaktadır. Önümüzdeki şılmaktadır. Merkezde daireler parklarda senelerde de bütçe imkânlarının müsaçalışmakta ve köylerde halk dışanda adesi nispetinde artrılmasını düşündü bulunmaktadır. ğümüz bu tahsisat yapılmış emisyonlann tasfiyesine kıymetli surette yardım edeÜSKÜDAR BİZİM SİNEMADA cektir. Eşya fiatlan Bir takım mahsulâtın fiatlarını tayin ederek memlekette tevziaünı yapmakta, gerek ordunun ve gerek halkın ihtiyacının ambarlara konulmasını temin etmeğe çalışmaktayız. Yakında bu kararnameler de çıkacaktır. Eşya fiatlan üzerindeki yükselmeğe mâni olacak tedbirler üzerinde Ti caret Vekili arkadaşım izahat verecektir. Tahakkuk işlerine ehemmiyet verilmesini söylediler. Maliye Vekili arkadaşım bu hususta icab eden cevabı verecektir. Müfettişi Umumiliklerin kaldırılmasmdan bahsertiler. Dahiliye Vekâletile beraber çalıştık, bunların kaldınlmasa bir zaman meselesidir. Bunu hali hazırda ipka etmeğe lüzum gördük, ahvali hazıra dolayısile bırakıyoruz. Keza ViIâyetler için de çalışıldığını heyeti celileye söyleyebilirim. Fakat daha o dereceye gelmemiştir. Kandiye ve Resmo harabe halinde Londra 26 (a.a.) Röyter'in Kahiredeki muhabiri bildiriyor: Alman tayyarelerinin cumartesi günkü kütlevî bombardımanı, Giridin esas şehri olan Kandiyeyi duman tüten bir harabe yığını haline getirmiş ve vaktile bir Venedik edebiyat merkezi olan Resmoyu da harab etmiştir. Bütün adayı sandıkları gibi sür'atle alamadıklarından mütehevvir bir hale gelen Almanlann bu kızgınlıklarını, sistematik bir surette ikametgâhları yıkarak sivil halktan çıkarmağa kalktıkları aşikârdır. Bombardıman, Almanlann Kandiye ve Resmodaki mevzilerini tutamıyacaklarının anlaşılmasmdan sonra başlamış ve buralarda İngiliz kıt'alarınm bulunuşu, geniş mikyasta tahribler yapmak için Almanlara bahane teşkil etmiştir. Memlekette mahsul bol Almanlar kendi kıt'alarını bombalayıp İngüizlere erzak atmıslar! Abnanların Kandiye ve Retimoya yaptıklan şiddetli aktnlarda bizzat kendi kıt'alaruu pike bombardıman etmiş olduklan zannediiiyor. Çünkü yanhşlıkla İngiliz kuvvetlerine yiyecek atmışlardır. Düşmanm Malemedeki mevzileri İn giliz topçu ateşi altındadır ve düşmanm bu mıntakada elde bulundurduğu sahanın bü>üklüğü hakkındaki iddiaları izam edihnektedir. Düşmanm kütle halinde denizden tevessül ettiği teşebbüsleri hakkında malumat yoktur. Fakat bir, iki kayığın bir kaç asker çıkarmağa muvaffak olmuş bulunması mümkündür. Alman paraşütçüleri azalıyor Kahire 26 (a.a.) Hanyadan bugün öğleden sonra az değişmiş olan Girid vaziyeti hakkında alman en son haber. lere göre. bombardımansız üç saat geçmiştir. Almanlann paraşütçü kıt'aları. nın tükenmeğe basladığına alâmetler de vardır. Berç Türker arkadaşımız memleketten buğdayın çıkmamasır.dan bahsettiler. Buğday memleketten çıkmamaktadır. eçen senedenberi dışarıya bir daha kafiyyen çıkanlmamıştır. Hatta sizlere şunu arzedebilirim ki son zamanlarda gerek halkın ve gerek ordunun buğday tevziatı altı ay zarfında 400.000 tonu mütecavizdir. haricden getirmemekteyiz. Buğday tamamile memleket dahilinden temin edilmiştir. Aldığımız ihtiyatî tedbirlerle hiç bir tarafta ne bir açlık, ne de buna benzer bir şey şimdiye kadar kulağiTna gelmemiştir. Yoktur. (Bravo sesleri). Baa fasıllardan bahsettiler. Bendenla yalnız bunlardan bir tanesine temas edeceğim. Meselâ kâğıd meselesine, kâğıd meselesi geçen sene bendeniz bunu koordinasyon kararile yüzde kırk kesmiştim. Devlet daireleri mevcud tahsisatlarını yüzde kırk tevkif ettirmistim. Fakat sene nilvıyetine doğru kâğıd fiatlan yükselmiş, a>Tii zamanda İhtiyac da çoğalmıştır. Bu sene Vekâletlerin mevcud kırtasiye tahsisatları ya 5000 lira fazladır, ya 5000 lira noksandır. iyice hatırımda değil. Ama fiatlarda yüzde otuz fazklık vardır. Onun için koordinasyon kararını kaldırdım. Gprek bütçe hakkında, gerek hükumet hpkkında güzel sözler söyleyen arkadaşlarımıza teşekkür ederim.» (Bravo sesleri ve alkışlar). Müfettislere dair hahralar Hatib sözüne şöyle devam etti: € Bir de müfettişler meselesi var. Her Vekâlette birçok müfettişler bulunuyor. Teftiş ve murakabenin lüzumu aşikâr. Bu müfettişler Vekâletlere tâbi oldukça teftiş ve murakabe hüsnü neticeye İktiran etmiyor. Bundan çok evvel eski bir Vekilin yanmda bulunduğum sırada ismi bence malum olan bir müfettişi çağırmıştı: ((Falanca adam hakkında bir şikâyet var, iyi adam olduğunu bilirim ama, sen alelusul bir tahkikatta bulun demişti. Bİrkaç \y sonra (Mazhar Müfid burada müfettişin ismini ağzından kaçırdı) müfettiş Nuriyi gördüm. Tahkikatın netice?ini sordum. «Neticesinin ne olacağını Vekil daha ev'/el senin yanmda söylemişti» dedi. tsmini bildiğim bir basmüfetüş de suiistimallerini bildiği bir memvr hakkında yazdığı raporları dinletem?diğinden dolayı Vekâleti terketmiştir.» lerini kendi binalarına sokmazlar? Kabul edilen bütçeler Muğlada şiddetli zelze'eler durmadı (Baj tarafa 1 ind «ahifede) nin tesir yapacağı mütaleasmda bulun. maktadır. Şimdiye kadar Rurveltin ne söylemesi muhtemel olduğuna dair salâhiyetli kaynaklardan hiç bir şey ifşa edilmemiştir. Ticaret Nazın Jesse Jones. dün Aolan. ta'da söylediği nutukta Ruzvletin ya . pacağı beyanat hakkında nazırlarla isti. şarede bulunmamış olduğunu bildir mlştir. Gazetelerin mütaleasına göre, Ruz velt, fevkalâde vaziyetin mevcud oldu . ğunu, Martinique'üı işgal edileceğini. ge. ml kafile sisteminin tatbik olunacağmı, ve bitaraflık kanununun ilgasım ilân edecektir. Wilkie bir nutkunda demiştir ki: < Amerikan milleti demokrasinin ileri karakollarını tutmaga kafiyyen azmet. miştir.»> Vaşingtonun bazı mahfillerindeki te. lâkkiye göre Amerikamn gemi kafile sistemini tatbik ettiki takdirde hasıl olabilecek vaziyete dair Alman donanma. sı kumandam Amiral Rederin ihtarı ve diğer taraftan Hindiçinideki Amerikan mallannm Japonlar tarafmdan musa . deresi Ruzveltin yarınki beyanaunda ih. mal edemiyeceği âmillerdendir. cdeceğî kararlar Ruzveltin bugün i Millî Şefin seyahatlerînden aiınan neticeler HALK T1YATROSU (Kenan Güler ve arkadaşlan birlikte) ilk temsilini veriyor. Büyük balet ve varyete heyrtl Kırkından sonra macera Bu sırada bazı sıralardan (Hangi Vekâlet bu?) sesleri isitildi. Mazhar Müfid: c Dışarıda sorun, söyloyeyün. Dedi ve sözlerine devamla. harcırah fnsıllarından da bahsetti, VekUlerin tetkik seyahatlerinde memleketin uzak köşelerine kadar gitmelerinin faydalarından bahisle İnönünün Akdeniz seyahatinin bu mmtakamızdaki feyizli neticelerini gösterdi. Mubayaaların bir elden yapılması hususundaki temenniye iştirakle Maliye kırtasiye deposunun buna güzel bir örr.ek olduğunu zikretti. İaşe işlerinden de hchseden Mazhar Müfid, şimdiki teşkilâtm muvaffak olmasını temenni ile Amiral Rader'in tehdidi beraber, bundan şüphesi olduğunu da Berlin 26 (a.a.) Alman donanması izhar etti: kumandam Amiral Radcr dün Amerikan « Çünkü bu iş, ayrı bir Vekâlet isgazete muharrirlerine beyanatta buluna ter> dedi. rak, Amerika tarafmdan vapur kafileleBerc Türker de tasarrufa rine refakat usulü kabul edildiği takdirriayet îsteyor de bunun bir harb hareketi ve AlmanMazhar Müfidden sonra Berc Türker yaya karçı tahriksiz bir tecavüz teşkil (Afjon) kürsüye geldl. Dünya ahvaedeceğini söylemiştir. lindeki buhran bütün şiddetile devam Diğer taraftan Domel ajansmın muha ederken memleketin denk bir bütçeye birine de beyanatta bulunan Amiral de sahib olmak mazhariyetinl tebarüz etmiştir ki: tirdi Tasarrufa riayet Iüzumundan bac İngiliz donanması lehine ve Al his; fakat israfın büyük şehirlerde olmanyaya karşı Amerikalılar tarafmdan duğunu, Anadolu köyîüsünün tasarrudevriye faaliyeti göstariimesine Alman fun kıymetini bildiğini kaydetti. Tüıkiyanm lâkayd ve seyirci kalmasını kimse yenin malî itibarı yüksek ve parası sağbekliyemez.> lam olduğundan bahsederken millî pa Bütçe encürseni namına söz söyliyen Hüsnü Kitabcının «karşı karşıya geldiğimiz zaman vaziyeti yakından tetkikle daha fazla tasarruf imkânı bularaadık» şeklindeki izahına karşı: « Bu doğrudur, dedi. Çünkü çok mülâyim görüşürüz. Görüşmelerimiz sert olmalıdır. Niçin vekâletler, umum müdürlüklerini kendi binalarına sokmazlar da şunun bunun apartımanını tutarlar, niçin herkese ayn telefon, ayrı dosya vesaire? Tasarruf imkânları vardır, yapmalıyız, yapmazsak mes'ul oluruz. Devletin milletin kudretini muhafaza ve takviye için tasarrufa borcluyuz.» Ziya Gevher, yardımlara Hüsnü Kitabcı tekrar cevablar vereitiraz ediyor rek ileri sürülen mütalealann alâkah Ancak maddeler okunurken yardım vegâletler bütçelerine sıra geldiği zaman faslı sırasmda muhtelif cemiyetlere yagörüşülmesini daha doğru buldu. pılan yardımlar hakkında Ziya Gevher Başvekilimiz kürsüde Etili dedi ki: Başvekil Doktor Refik Saydam söz al< Tiftik cemiyeti şu veya bu cemidı. Hatiblerin mütalealannda vekâlet yet hatta Maarif cemiyeti devletten palere taalluk eden kısımlara Vekillerin ra yardımı görmemelidir .Devlet parasıicab eden cevabları vereceğinden bahsile nı verdikten sonra bu cemiyetlere ne umumî meseleler üzerinde fikir yürüt lüzum var: bir devlet müessesesi halimüş olan hatiblerin bazı mütalealanna ne koyarız.» karşı izahatta bulundu. Başvekilimiz Ziya Gevher Anadolu ajansına yapışu beyanatı yaptı: lan yardım dolayısile de noktai nazannl « Arkadaşlar. müsaade buyurursa izah etti, maamafi bu fasıllar da aynen nız burada söz söyliyen arkadaşların kabul olundu. Maliye bütçesinden sonra vekâletlere taalluk eden mütalealanna Düvunu umumiye, onu takiben da Vekil arkadaşlanm icab ettiği gibi ce Gümrük ve İnhisarlar Vekâleti bütçesi vab ve izahat verdiler. konuşuldu. Ben, umumî meseleler üzerinde buraGümrük ve İnhisarlar Vekili Raif Kada arkadaşlarımızdan bazılarının temas radeniz de İnhisarlara taalluk eden mübuyurdukları noktalara cevab arzede talealara karşı arzu edilirse İnhisarlar ceğim. bütçesi konuşulurken cevab vereceğini Sayın arkadaşımız, Müstakil Grup re söyledi. Alâkalı bütçenin müzakeresi isi Rana Tarhan, geçen sene burada sırasmda cevab vermesi heyeti umumimevzuu bahs olan maaş ve ücret meyece takarrür etti. selesine temas buyurdular. Geçen sene Reis Abdülhalik Renda yarın 14 te size söz vermiştim. Ücret meselesi üzetoplanılmak üzere celse\i tatil etti. Yarinde çalışacağımı söylemiştim. Çalıştım arkadaşlar, bu mesele üzerinde Ma nnki müzakerelere Dahiliye Vekâleti liye Vekâleti müsteşarınm riyaseti al bütçesinden başlanacaktır. trnda vekâletlerin alâkadar memurlarından müteşekkil bir komisyon teşkil ettik. Ücretli memuriyetlerin kaldınlması ve maaşlı memuriyetlerin kadrolarmın keyfiyet üzerindeki tayin için uğraşmağa başladık. Birinci kısmı bitirdiler. Yeni ücretli memuriyetlerin kaldınlması meselesinde umum vekâletler mutabık kaldı. Kadrolar meselesinde uzun çahşmalar oldu, henüz neticelenememiştir. Maamafjh arkadaşıma Başcekilin beyanaündan sonra maddelere geçildi. Muvazenei umumiye kanun lâyihasının devlet bütçesine dahil lâyihaların 1941 malî yılı masrafları için 309 milyon 740bin 396 lira tahsisat verildiğine dair birinci maddesi okundu ve bu maddeye bağlı cetvellere geçildi. Sırasile Büyük Millet Meclisi, Riyaseti Cumhur, Divanı Muhasebat, Başvekâlet, Matbuat Umum müdürlüğü, Devlet Şurası, İstatistik Umum müdürlüğü, Meteoroloji işleri umum müdürlüğü, Diyanet işleri bütçeleri fasıl fasıl okunarak kabul edildi. Maliye Vekâleti bütçesine sıra geldi. Heyeti umumiyesi hakkında söz alan olmadı. Bacağı kesilen garHöfren öldü Çatalcada, bundan on beş gün evvel, bir kaza olmuş, marşandiz treni altında bacağı kesilen gardöfren Sadık oglu Mustafa, Cerrahpaşa hastanesine kal . dırılmıştı. Mustafa, dün ölmüştür. Adliye hekimi Hikmet Tümer, cesedin gömülmesine ruhsat vermi§tir.