20 Eylül 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

İlk okul öğrelmen kitabı Ünite Tevsileri Yazan : Öğretmen NAFİ ŞİNİKÇİ Ders başlangıcında çıkıyor. Çıkaran : ÜLKÜ KİTAB YURDU J 18 inci yıl sayı: 6142 umhuri ÎSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, tstanbul . Posta kutusu: Istanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa fasmı: 24299 . 24290 HAYAT Mecmuası B UG Ü N İnönü: Kâzım Sevinç Kemal, Namık Kemal' ya Türkleri, askerî hayat, üç şahsiyetli san'atı, hikâye, Afr< den tefrika, vecizeler ede] rakh yazılar, mizah, eâ 25 tanınmış imzaları. T I Rübai: Yahya diyatı, Polonıldukten sonra muvaffakiyet :i Pıyer Luiznukteler, mesark ve garbm kuruştur. H A F T A L I K KİYEF VE t~ Fevkalâde tahsisat POLTAVA 57 milyon lira daha ilâvesine ALINDI r Cumartesi 20 Eylul 1941 Alman fevkalâde tebliği dair kanun Bütçe Encümeninde Tasarruf bonolarına dair kanun Ankara 19 (Telefonla) Millî müdafaamızın kara, deniz ve hava kısmı ihtiyacları için Millî Mudafaa Vekâleti fcütçesıne konulmuş olan 83 milyon lira fevkalâde tahsısata yenıden 57 milyon lira İlâvesi hakkmdaki kanun Jâyihası bu gün Meclise verildi ve Butçe Encümenıne havale olundu. Ankara 19 (Telefonla) Tasarruf bonoları ihracma dair kanuna ek lâyiha Maliye ve Butçe Encümeninden çıktı. 25 milyon liralık bononun pek kısa zamanda. satılrnası dolayısüe hazırlanan bu lâyiha bono ihracı haddıni 50 müyon liraya çıkarmaktadır. Kiyeîin 200 klm. şarkında iki ordumuz birlcşti Çember içinde kalan 4 Rus ordusu imha edilmektedir Şark cephesinden resimler: Umumî karargâhta Mareşal Von Rundstedt, Hitler ve Mussoliniye h'arekâtı izah ediyor Tehlike Çaııı Yeni ihtilâflar Zayiat listeleri Ruslar 1,800,000 esir ve o kadar makful verdiler, Alman zayialı 84 bin ölii, 292 bin yaralı •(•« I a tehlike çanının Uzakşarkta çalmağa başladığuıı Japon Harbiye N'ezareti Matbuat BuIOSU mensublarından Bınbası Tominaji ahiren neşrettiği bir makale ile ilân etmiştir. Amerika ile Japonya arasında cereyan etmekte olduğu biünen ve fakat hangi esaslara taallük ettiği meçfaul kalan müzakereler devam ederken Japonyada nisbî ve iltizanıî bir sükun devresi geçirilmekte idi. Binbaşı Tominaji'nin makalesi bu siıkunu bozan ve biraz da muzakerelerin mahiyetini açıkAmerika Cunıhur Reisi M. Roosevelt layan oldukça şiddelli bir sadadır. Hindiçininin Japonlar tarafından askerî işgal altına alır.ması için Fransa ile Japonya arasında akdolunan müşterek mudafaa anlaşması uzerine İngıltere ve Amerika tarafından Japon\a\a karşı muhtelif tedbirler ve bu mejanda Japonyaya muhtac olduğu eşjanın Tokyo 19 (a.a.) Japon hükumeti; gidememesi için zecrî tedbirlere benVlâdivostok bnlerinde Sovyet makamları zer iktısadi kararlar ahnmıştı. Japontarafından denıze dokulen mayinlerin yantn derece derece sür'atle tatbik mevJapon sularında deniz seyriseferi için küne çıkarılan bu kararlardan mustateşkil ettiği tehlike hasebile Sovyet hürib olduğuna şüphe yoktur. Alman kumetinın müteaddid defalar nazarı dikRus haıbi hakikî inkişaf şekillerini goskatıni celbetmış ve bu hususta icab eden tcrerek ondan sonra umumî vazijetiu tedbirlerin almmasını S o ^ e t hükumemahiyet ve manzarası belli olmadıkça tinden taleb eylemiştir. herhangi bir harekete girişmeyi ihtiyaSovjet hükumeti matlub tedbirleri alta muvafık bulmıyan Japonya, geçiremamıs bulunduğundan Japon hükumeti ceği intizar de\rinde İngiliz Amenmayinler yüzünden vukua gelebilecek kan iktısadî tedbirlerinden vareste bukazalardan mütevellid tehlikeli vaziyeü lıınmak istemiştir: Işte Amerikan J a Moskova nezdinde protesto etmiştir. pon müzakerelerinin esas mevzuu; bil(Mabadi Sa. 3 sütun 4 te) hassa Japonya bakımından. Nevyork 19 (a.a.) United Press: İki devlet arasında müzakereler ce İnfiradcı liderlerden VVheeler, Padoreyan etmek için tabiî Japonya kendi moust'ta soyledıği bir nutukta, Ruzsine nisbetle mevzuun bundaıı ibaret veltın siyasetıni şiddetle tenkıd etmiş olduğunu tasrih etmiş veya edecek de ve şoyle demiştır: ğildir. Müzakereler Uzakşark ve Pasifik « Ruz\relt, Hıtleri, ekalliyetlere zulişlerinde Japonjanın mütecaviz hiç bir metmekle ve söz hürriyetlnı kaldırmakmaksadı bulunmadığı ve binaenalejlı la itham ediyor. Fakat Amerika BirleAmerika ile İngiltere tarafından alınan şik Devletlerinde bu soz hürriyetini kaltedbirlerin asla yerinde olmadığı esa rırmak veya tahdid etmek :stiyenleri sında başla>arak hal ve istikbal için icbar etmıyor. Bu söz hürriyeti Lindbu vaziycti karşıüklı teminata bağlamak bergden ahnmıştır. istemiş ve nihayet iktısadî zecrî tedbirAmerika Bırleşik Devletleri Reisi, şalerin kaldırılmasını istihdaf ejlemiş ola yed sız memleketi harbe sürüklemeğe caktır. karar verdinizse, bunu namuskârane ve Bu halle gayet masumane bir şekil meşruiyete uyar bir şekılde yapınız. Hitde başladığı anlaşılan muzakerelerin bi lerı, Stalmi ve Mussoliniyi taklid etlâhare Arnerika tarafından ilerı sürul mek suretile yapmayınız. Bırakınız ki harb, bu millet namına, muş mahiyeti meçhul bazı şartlar doiatarafından >>.sile muskülâta uğradığım bilıyoruz. bizzat mlllet mümessilleri ilân edilsın. Gclcn haberlerde müskulâtın bilhassa Japonya ve Bulgaristan • Asken vaziyet C Sovyet harb 1 1 tebliği 1 Sovyet Rusyayı protesto ettiler Roosevelt'e agır isnadlar • Kore'de bir Rus mdyinile bir Japon gemisi batmış ve Dobrucaya Rus paraşütçüleri inmiş Kiyef etrafında geniş ihata hareketi Burada Kiyefle beraber dört Rus ordusunun sarılması bu harbin en mühim hâdiselerinden birini teşkil eder Düşman Kief varoşlanna girmiştîr Alman ordusu Leningradm teslim olmasını istedi Irandaki tngiliz ordusunun Kafkasya üzerinden Ukraynaya gideceği bildiriüyor Moskova 19 (a.a.) Sovyet islihbarat bürosunun dun akşamkı tebliği: 18 eylulde kıfalarımız bütün cephe boyunca düşmar.la çarp'ŞT.ışlardır. Hava kuvvetlerirniz, muharebe meydanmda düşmamn zırhlı kıt'alarma, piyadesine ve topçusuna darbeleı indirmijl ve tayyare meydanlprmdı hava kuvvetlerine hücum etmiştir. 16 eylulde hava muharebelerinde va tajyare meydanlarında 118 Alman tayyaresi tahrib edılmı^tir. Bızim kayıblarımız 29 tayyaredır. Son günlerde Kiyef civarmda şıddetli çarpışmalar olmaktadır. Kiyefte siddetli m u h a r e b e l e r Alman faşist kıt'alan insan ve malzemece kaydettıkleri mupzzam kayıblaıi hiç nazan dikkate almadan muharebe meydanma durmadan yeni cüzütamlar sokmaktadır. Düşman Kiyefin mudafaa hattı üzerinde bölgelerden birinde istihkâmlarımızı yarmağa muvaffak olmuş ve şehrin varoşlarına doğru çıkmıştır. Siddetli çarpışmalar devam etmektedir. Moskova 19 (a a.) Sovyet istihba* rat bürosunun bu sabahki tebliği: 1819 eylul gecesi kıt'alarımız bütün cephe boyunca düşmanla çarpışmakta (Arkası sahife 3 sütun 3 te) İnfiradcı liderlerden Wheeler diyor ki: «Amerikayı harbe surâklemeğe karar verdinizse bunu namuskârane yapınız» Tazan: Enekli General H. Emir Erhilet Kiyef etrafındaki bü>ük çe\irme harekâtma iştirak eden, Almanların merkez ordular grupu kumandanı Mareşal Von Boch Berlin 19 (a.a.) Alman orduları başkumandalığının fevkaıâde tebliği: Bugün bildirılen muüasara harekâtı Ukraynanın merkezi Kiyefe karşı hücumu da ihtiva etmekte iji. Dinyeperın garb kıyısında kuvvetli surerte tanzim edılmiş Istıhkâmlan cüretkâr bir tarzda yaran kıfalarımız, Kiyef şehrine girmiflerdir. Bu sabahtanberi, Aimsn harb bayrağı, Kiyef kalesi üzerınde daljilarırrpkt dır. Boğazlara dair rivayetler Hindiçini işinden çıkmış olduğuna aid bir işaret vardı. Hindiçinije Japonja taraiından asker gönderilmiş olması, AngloSaksonlara nisbetle Uzakşark ve Pas;fik vaziyetlerinin anahtan mesabesinde olan Singapur için pek yakın bir tehdid ve tehlike teşkil edi\ordu. Singapur için tehdid ve tehlike demek, Siyam üzerinden Birmanya için, biraz aşayıda Holanda Hindistanı için bif tehdid ve tehlike demekti, ve zaten iktısadi zecrî tedbi'ler işte bu düşüncelerden ileri gelEğer işlerin sözle halli kabil olsa, J a panyanın Hindiçinideki müşterek müdafaa tedbirinin hakikaten muvakkat mabiyetli bir şey olduğu hakkında teminat vermekten çekinmiyeceği süphesizdir. Amerika bundan daha fazla teItunat istemiş olmahdır ki müzakere!erdf müşkülât çıkmıştır. Netice?.. Netice Biüzakcrelerin bir anlasmaya vsramaması, yani iktısadî zecrî tedbirlerin nterijette ve Japonyayı sıkmakta devam etMesidir. Evvelld gün İngilterenin Uzakşark başkumandam Sijamdan bahscderken bu memleketin Japonya lle iktısadî mukadderat birliği etmekte menfaati olmadığını anla>acağından bahsediyordu. Bu ifadeler dahi Japon AngloSakson \aziyetiniıı hâd bir devrede bulunduğunu göstermekte idi. Malumdur ki Japonya Hindiçininin müşterek mudafaa isgalinden evvel ve sonra Sijamla münasebetlerini daha hâkim dememek için daha dostane şekillere sokmağa muvaffak olmuştu, ve bu hal AngloSaksonları aldıklan tedbirlerin isabetine bir kat daha ikn» eylemisti. Binbası Tominajinin makalesi Japonyaya karsı alınan iktısadî tedbirlerin ve Japon Amerikan müzakerelerine rağmen bunlann kaldırılmamasındaki ısrarın bir aksülâmelidir. Makalenin su satırlan bu hakikatin tam ifadesini teşkil ediyor: « Holanda Hindistamndan Japonyaya yapılacak sevkiyata mâni olmak isteyen herhangi bir devlet bu gibi manevraların boşluğunu anlayacaktır. Ken Amerika Harbiye Müsteşan «Havalara hâkim olacağız» diyor Jakson «Mışigan» 19 (a.a.) Harbıye Nazır muavini Mcloy, Jakson'da söyledığı bir nutukta tayyarelenn, belkl de bombardıman tayyarelerinin, Atlanük devriye seterlerinde kullanuması muh<emel olduğunu söylemiştir. Mcloy, Almanyamn, dunyaya tahak küm için yaptığı mücadeleye muhalefet hususunda Birleşik Amerikanın oynsyicağı rolden bahsederek «denizlere tamamen hâkim olmak imkânma şimdiden malik bulunuyoruz» dedikten sonra şu sözleri ilâve etmıştir: « Fazîa uzak olmıyan bir tarihte, Büyük Britanya ile birhkte havalara hâkim olacağız ve pelecek sene, ordu'arımız. icab ederse şimdiden gözönune aldığımız vazifeleı 'en her hangisini ifav? haztr olacaktır » Berlin 19 (a.a.) Alman orduları başkumandanhğımn bugunkü tebliği: Mareşal von Rodsteet ve Mareşal von Boch ordu gruplarımn mütemerkiz taarruz hareketleri yeni bir muazzam ıhata muharebesme müncer olmuştur. Gomel muharebesinden sonra. muhim kuvvetler Desna nehri yukarı ve aşağı mecralarına doğru ilerleyerek şiddetlı muharebeler neticesinde bu nehri zorDünkü Alman tebliğlerine gore Ukrayna cephesinde hasıl olan Berlin 19 (a a.) Yanresmî bir mem lamışlar ve sonra da taarruza cenub isson vaziyeti gösterir harita badan bıldiriliyor: tikametinde devam ederek cenubdan Bir kaç gündenberi ecnebi memle Dinyeper nehrini Xıenv>nçug'un iki ta Doğu cephesi, bir müddet geçirdiği ketlerde dolaşan ve Bogazlar nıeseles^ne rafından 120 km. genislikte bir cephe nisbî bir sükun veya daha doğnısu az temas eden şayialar gittikçe fazlaîaşmak üzerinde fevkalâde müşkul şartlarla ge hareket devresirıden sonra gene deptadır. çerek Simak istıkametinde taarruza ha lendi. Bir kaç gündenberi bütün cepDr. Klodyüs'ün Ankarada guya Bo zır bu^jnrn dığer bir grupla birleşmis hede büjük bir k'mıldama ve bir hareğazlarm açılması için müzakerelerde bu lerdir. Bu iki grupun irtibatı 13 eylul ket olduğunu gosteren haberler gellunduğu rivayetleri de çıkarıldı. de Kiyefin 200 km. şarkında vuku bul mektedir. Garibdır ki, Kiyefte ve asağı Bu rivayetler hakkında Alnıan Ha muştur. Çember döit Sovyet ordasunun Dnieper doğusunda cereyan eden bazı ricıye Nezaretinde D> Klodyüs'ün mün etrafında kapanmıştır. Bu ddrt ordu im harekâtı, aleyhlerinde olmasına rağmen son günlerde hep Sovyetlerden öğrendik. hasıran Almanya ; le Türkiye arasmda ha edilmektedir. ki ticarî mubadele işlerini müzakereye Mareşal Kesslerin ve General Löhr'ün Meselâ Kiyefin simalinde Çernikofun memur edildıği bildirilmiştir. hava filoları bu parlak harekâtırı inki ve cemıbda Kremencuk'un tahliye edilEsasen Bogazlar meseîesinin kat'iyyen şafına büyük mikyasta iştirak etmıştir. diğini yalnız Rus tebliğlerinden anlabahis mevzuu olmadığı da ; lâve edil 18'19 gecesi, Alman savaş tayyareleri dık. Almanlar bu hususta ancak, o da Ankara 19 (a.a.) Başvekil Dr. Refik Saydam bugün saat 11 de Başvekâmektedir. Moskovaya ve Odesa şehrile iimanma bir kaç gün sonra, aşağı Dnieperi raıi lette, Alman ticaret heyeü reisi, orta elçi Clodius'u Türkiye murahhas heyeti teaddid fırkalarla gayet geniş bir cep reisi Numan Menemencio^lu ile birliket kabul etmiştir. Almanların Bulgar hududuna asker muvaffakıyetli bir taarruzda bulunmuşhede geçtiklerini bildirdiler. Ondan sontahşid ettıklerı ve Bulgaristanın da seri lardır. Birçok yangın çıkmıştır. Dr. Clodius Ebedî Şefhnizin manevî huzurunda eğüdi ra da, askerî harekâtın Dnieper şar(Arka<n sahife 3 sürıın 2 de) (Arkası sahife 3 siirun 2 de) kında müsaid ve muvaffakıyetli bir suAnkara 19 (a.a.) Alman ticaret heyeti reisi orta elçi doktor Clodius, rette inkUaf etmekte olduğunu haber bugün saat 16 da, refakatinde elçılik müstesarı Klaider olduğu halde Ataturvermekle iktifa ettiler. kün muvakkat kabrini ziyaret ederek muhteşem bir çelenk koymuş ve Ebedi (Mabadi Sa. 3 sütun 5 te") Şefin manevî huzurunda eğilmiştir. Almanya gittikçe artan şayiaları tekzib ediyor Kiyefin etrafındaki büyük çevirme harekeM Bulgaristandaki tahşidat haberlerinin de aslı yok Başvekil Dr. Saydam Dün, Alman ticaret heyeti reisi Dr. Clodius'u kabul etti Birkaç söx karşılanamazdı. Konfetiler. serpantinler, Geçenlerde, bir yazıında, Amerikalı öpücükler. ve milyonlarca insanın haytayyareci Lindbergh'den bahsederken kırışı: «millî kahraman, tabirini kullanmışım. Amerikalı olduğunu söyleyen bir adam, Yaşasın millî kahraman! Hkeye koymasıniar. Dünya efkân umubuna sinirlenerek bana imzasız bir mekMuzaffer tayjarenin muhtelü <ıarçamiyesi her teşebbüsle yakından alâkatub gönderiyor. Hulâsası şu: Lindbergh'e larını hazırlayan fabrikalar bu bedava Amerikanın millî kahramanı dediğım dar. reklâmdan o kadar memnundurlar ki, Derken günün birinde, bir Amerikalı hepsi keselerini açarak tayyareciye miliçin ben Besinci Koldanmışım. Çünku sayın tayyareci bir millî kahraman de delikanh çıkıyor. Yalnızbaşına bir tay yonlar veriyorlar ve zavallıjı, haydudyareye atlayarak, bir çırpıda Bourget lara oğlunu kaptıracak kadar zengin ğil, sadece bir vatan haini imiş. meydanma konuyor. ediyorlar. Mektub beni güldürdü. Dünya efkân umumiyesi deliye dönGel zaman, git zaman harb patlıyor. Hey gidi politika hey, dedim, ne Lindbergh'e minnettar olan fabrika sakahpe şcvsin sen! Bak insanları nere müştür. Genc tayyareci, Fransada değme kral hibleri, umumiyetle İngiltereye yardun lere sürüklüyorsun! Gözlerimin onünde on sene evvelki lara yapılmıyan bir restni kabul gorü taraftandırlar. Fakat olur a, o bu fiAvrupa ranlandı. Nisbeten sakin bir ha yor. Cumhur Reisi tarafından kabul kirde değil, Amerikanın harbe karısyat geçiren milletler, bütun iç heyecan olunmaklar, fahrî Paris hemşerilikleri. masını istemijor. Liberal bir memle* larını spor ve rökor merakile tatmine Legion d'honneur kordelâlan, vesaire... kette herkes düsüncesini açıkça sbyli» çalısıyorlar. Teknik hamlelerin en en Sonra Amerikaya donüş. Bütün Ne\v jemez mi? Vay sen misin soyliyen! teresanı olan tay\"arecilik ön plânda. York sokaklardadır. Koca bir ülke zap Hain. rezil. alçak. satılmış adam! İki ay geçmiyor ki, Okyanusu aşmak teden bir Roma İmparatoru, mümkün Dedim a, politika çok kahpe şey. gayretile birkaç genc hayatlarını teh değil böyle bir bayram havası içinde N. Lindbergh YUNUS NADt (Mabadi Sa. 3 sütun 4 te) Şark cephesinden resımler: Çok müskül anlar jasıyan Budienni ordularına mensub piyade müfrezeleri, mudafaa hatlarında