27 Eylül 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

YENİ İLK COĞRAFY Son tadilâtla ve fevkalâde bir nefasetle neşrolunan Abdülkadir Sadinin bu eseri, Maftrif Vekâleti tarafından ilk mekteblerin 4 ve S inci sımflarına kabul olunmuştur. 4 üncü 25, 5 inci 36 kuruş. Toptan alanlara tenzilât yapılır. u m h u r iye( 18 mCI Vll ISTANBUL CAĞALOĞLU l 6149 Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, îstanbul . Posta kutusu: tstanbul Ko 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24293. İdare ve Mat'oaa kısmı: 24299 24290 Yerli ve biitün dUlerden çevrilmiş EN GÜZEL HİKÂYELER 20 büyük sahife Renkli bir kapak 10 KURUŞ. Her cumartesi çıkştfk, s z e zevkli, neş'eli, hisli bir eJMPaJıaftası geçirtecektir. İlk sayısıpHII^LCİ teşrinde çıkıyor. Çıkaran: H ^ A l » NEŞRİYAT YURDU SEMİH LÛTFİ KİTABEVİ İ 27 EVİÛİ 1941 J Millî Sef imizin Mesa jı Cumhur Reisi Dil inkılâbımn derin manasını anlatıyorlar Öz dilimize Dönnşün 9 nncu yıldönümü una kendi öz benliğiınize ve milK huviyetimize donmek de diyebilıriz. Çünku insan şuurunun en şaşılacak ve en sihirh belgesi olan dil milli topluluğun da en kuvvetli bağıdır. Millî kudret ve kabiliyet en belâgatli tecellisini dılde bulur. Millıyet fikirlerinin tarihte açtığı diriltici devri duşünmek ve onun yarattığı çok ileri kudretli hamleleri gözönune almak Buviik Ataturkün Tıirk dil ve tarihine verdiği büvük ehemmiyetin ne kadar yerinde olduğunu hepiraize anlaimağa kâfidir. Hakikatte Buyük Kurucu ve Kurtancı Atatürk bu dil işile uğraşmağa dokuz yıldan daha evvel beslamıştı. Dolmabahçe sarayında kendi huzurile açılan ilk Dil Kurultayı bundan dokuz yıl once toplenmış ve bu milH meselemiz orada dünyanın gözü önüne konulmuş Maarif Vekili Hasan Âli Yücel ve Dil kurumu azalan Ebedî olduğu için o toplantının her yıldonüŞePn mane\i hu/urlarında... münü millî bir bayram olarak kutlulamakta devam ediyoruz. Ataturkün Xürk diline ve Türk tarihine verdiği ileri ehemmiyeti hakikî Turk kurtuluşunun en doğru yolunu gosteren en kuvvetli işaret olarak almakta hata yoktur. Bu hamle ile Büyük Kur' tancı, İraparatorluktan ayrılan Türk milletinin bundan sonra ancak kendi benliğinde alacağı tekâmül merhalelerinin sağlam temelini kurujordu. Anayasarauda da mevki alan altı prensipten mUliyetçiliğimiz kendi öz dilimize dort elle sarılmak sureüle en feyizli inkişaflannı bulabiîirdi. Şüphe yok ki Imparatorluk dahi btiyük Turk milletinin tarih boyunca uzanan büyiık işlerinin en sonuncularından bir parlağını teşkil eder. Burada biz bir yeni Roma İmparatorluğu yaratarak büDil bayramı münasebetile yapılan toplantılardan: Eminönü Halkevinde tün dunya karsısında asurlarca siiren kudretli bir varlığın jiice timsalini yaşattık. Ancak şu var ki milletler balitası demek olan İmparatorlukta asıl yapıcı ve yürütucü millet olan Tıirk kendi • • • hayatından ve ezcümle dilinden fedakârlıklar yapmıştı. Geniş İmparatorluğu adım adım müdafaa etmekten milliyetimizi diışunmcğe vaktimiz olmamıştı. O kadar ki 1908 de ilân ettiğimiz Meşrutiyetle bile diinyanın kar*ısına hiç millî manası olmıyan bir Osmanlı cemiNevyork 26 (a.a.) Nevyork Times yeti halinde, yani gene halila olarak çıkmıştık. Türk hacı ve hocasımn Buşo gazetesi yazıyor. ve Vartakesle dirsek dirseğe oturduğu Hırvatistanda gündeEk işler mahiyeOsmanlı Meb'usan Meclisinin garabetini Ankara 26 (Te'efonla) Hem meb'us tini alan kargaşalıkların Norveç ve çimdi gülerek hatırlayoruz. Temeli çüve hem de İstanbul Universitesmde pro Fransadaki giziiden gizliye isyanlardan rük olan bu kurum ya yıkılacak vefebor olanların ikisinden birini tercih daha büyük bir manası varsa ve eğer yahud ancak milliyetin sibirkâr elile etmeleri hususuı.da, evvelce tatbık edıL Hırvatlann İtaıjanlara karşı çarpışmakurtulacaktı. miş olan kararın Ankaradaki yüksek §a kadar varabılecek müthiş kinlerine Geçen Umumî Harb İmparatorlujjun mekteblerde kıjrsüler ve dersleri bu'.u bir bürhan aranıjorsa, mevcud olmıyan tasfiyesine müntehi olduktan sonra milnan meb'uslara da teşmili muvafık go Hı^vatıstan tahlı için İtalya tarafından liyetin kurtaneı kudretini Atatürk önrülJüğü haber \'erilmektedir. Ankarada beçilen Kralm tacını giymek üzere Zağderliğile başardığımug İstiklâl Savasında ki fakülte ve mekteblerde dersleri olan rebe gitmeğe bir turlü cesaret edememegörduk. İmparatorluğun artık hayatiaprofesör meb'uslarımızın isimlerini bıl si kâfidir. ruu yaşamış eski müesseseletini jıkadiııyorum: Maçek hükumet kurmak için rak yerine ileri cemiyetin kanun ve Hukuk Faküıtesinde; Yusuf Kemal, tazyik ediliyor kaidelerini koyan inkılâblanımzdan sonra dahi Ebedî Şefe göre henüz yapı Hasan Saka, Mahmud Esad Bozkurd. Londra 26 (a.a.) Londradaki Hırvat lacak büyük vazifeler vardı. Bü\ük Yusuf Ziya Özek. mahfıllerinin alaığı haberlere gore, AlKurtancı bütun o müstesna irfan ve Siyasal Bilgiler Okulunda: Hasan Saka, manlar, Hırvat lıderi ve sabık Yugoslav \icdanile büyüklüğüne inandığı mille Mahmud Esad Bozkurd, Hazım Atıf Ku başvekil muavını Dr. Maçek'i Hırvatis1 timizin engin tarihi üzerine eğildi ve yucak, Raşid Hdüboğlu, Fuad Köprü !], tanda yeni bir Klsling hükmeti kurm.iğa Atıf Akgüç, Dil ve Tarih Fakültesinde; ikna etmeğe çaiışmaktadırlar. Yugos onun zengin diline el attı. Kendisinin geceyi gündüze katan çalışmalanntn Fuad Koprülü, Ali Muzaffer Göker, Be ıa\yanın istilâsndanberi Maçek üzerınde muvaffak olmuş ve olmanus, isabet et sim Atalay, doktor Saim Dilemre, Ha fevkalâde büyük psikolojik tazyikler yamiş ve etmemiş bülün tecrübelrrini bu ssn Reşid Tankut, İbrahim Necmi Dil. pılmaktadır. Fakat Maçek. Almanya ve. gün ancak sonsuz bir hürmetle ana men, Naim Hazım Onat, Şemseddin Gü ya İtalyan emclıeri hesabına çahşmiğı (Arkası sahife 3 sütun 6 da dainıa reddetmıstir. nz. O eşsiz hamlelerin sıkı sarsrr.alariledir ki nihayet gidilecek doğru yolu görebildik ve bugün işte onun iizerinde yürüyoruz* Atatürk hayata gözlerinı yumroadan hepimize bu yol Uzerinde çalısmayı emreden kuvvetli isaretler bıraktı. Ankarada yükselen Dil, Tavih ve Coğrafya Enstitüsü cümlemizin hırzıcan edeceğimiz bu çok kıymetli vasıyetin bir abidesidir. Dilimiz üzerindeki çalışmalar devam ediyor ve hayatında Ataturkün en yakın arkadaşı ve bütun fikirleri "Büyük Ataturkün, Türk dili uğrunda harcadığı enekler boşa gitmemiştir ve gitmiyecektir,, Dil Bayramı Ankarada ve Istanbulda büyük tezahüratla kutlandı Ankara 26 (a.a.) Dil Bayramının 9 uncu yıldönümü münasebetile Milli Şefimiz Inonünün Türk milletine hitabı: « Vatandaşlanma, Dil Bayramını sevincle kuthıyoruz. Bu bayramın, vatandaşlanma bir büyük da. vanın heyecanım tattırdığını ve ödevlerini hatırlattığını duşünüyorum. Bizim inandığımız ve bağlandığımız esas sudur ki, milletimize lâyık olduğu kültür hazinesini az zamanda sağla\ abilmek için dilimizin, millî dil olarak işlenmiş ve yükselmiş olması gerektir. Bu memleketin aydınlan, belki \üz yıldanberi eksiği görmüşlerdir. Millî dili antmanın bn kadar uzun ve yavaş sünnesi, (Arkası sahife 3 sütun 5 te Şark cephesinden resimler: Alman istihkâm kıt'aları makinelerin püskurııugu alev dalgalarile tel örgiilere ve müstahkem mevkilere hücum ediyor Alman harb tebliği 1 Askeri vaziyet Kiyefte esir miktarı 574,000 kişi.. Düşman ordusu bakiyesinin int^asına merhametsizce devam ediliyor Harkof, Tula, Moskova arasındaki demiryollar ve fabrikalar tahrib edîldi Fuhrenn umuml karargâhı 26 (a.a.) Alman orduları başkumandanhğımn tebliği: Hususl tebliğde kaydedllmlş olduğu veçfıile Kiyefin şarkında muhasara e(Arkası sahife 3 sütun 2 de) Harekâtta meriialeleı Almanlar bir yandan Rostov^ diğer taraftan Worones Harkof istikametIerinde taarruza hazırlanıyorlar H. Emir Yazan: Emekli General Erkilet En fazla meskun olan earb ve cenub vilâyetlcrinin miihim bir kısmını kaybeden Sovjetler Birliğinin nüfus kesafetini gösterir kroki konferans dinleyen halk Meb'usluk ve profesörliik Meb'us olup da ayni zamanda profesörlük yapanlar hangisini tercih edecekler? Sür'atle neîiceye İranda bulunan ulaşmak için Tacını giymeğe mihver diplomatları Amerika, bitaraflık gidemiyor! HIRVAT KRALI kanununu ilga etmeden vapurları silâhlandıracak Büyük bir kafile hududumuza geldi Nevyork 26 (a.a.) Ofi: Ruzvelt, kongreden, bıtaraflık kanununun derhal ilgasını taleb etmiyecek, yalnız tuccar gcmilerinin tesllhıne müteallık maddenin ilgasını İstemekle iktıfa edecektır. Bu usul. sür'atle netıceye ulaşmak arzusunu göstermekledir. İnfırad taraftarlan, muhalefet imkâ . nı^a malık olmadıklarını itiraf etmekte. dirler. Vaşington 26 (a.a.) Bitaraflık kanununun kaldırılması için Mackeller tarafından Âyan Meclisine verilen takrır münasebetile siddetli münakaşalara yol açılmış ve kanunun kaldırılması lehınde ve aleyhlnde beyanatta bulunulmuştur. Bitaraflık kanunu kalkarsa Stokholm 26 (a.a.) Stefani ajansmdan: Vaşingtondaki İsveç gazetelerinin muhabirlerine göre Şimalî Amerıkarun bazı siyasî mehafilinde reis Ruzveltın bitaraflık kanununun feshi için Kongreden mezuniyet alması takdirinde uzun bir metalib silsilesi tevdi etmekte istical edeceği beyan edılmektedir. Artistlerin imtihanı YUNUS NADİ (Arkası sahife 3 sütun 6 da Mesele ş u : Safiye imtihana girmeğe tenezzül edecek mi, etmiyecek mi? Etmezse ne olacak ? BARBAROS İHTİFÂLİ BUGÜN Büyük Turk Amıralı Barbarosun ölumunün yıldönümü münasebetile bugun Beşıktaşta, Amiralın turbesinin onünde bir ihtıfal yapılacaktır. Merasıme, deniz talım alaymdan muretteb bir tabur Ue mektebler, müesseseler ve halk iştirak edecektır. 'Törene deniz bandosunun çalacağı İstiklâl marşıle başlanacak, bu sırada vapurlar düduk çalacaklardır. Beşiktaş Kaymakamı ile bir deniz sutayı tarafından söylenecek nutuklardan sonra merasime nihayet venlecektir. Gece, Barbarosun türbesi ve vapurlar elektrıklerle tenvır edılecek. Halkevlerınde merasimler yapılacaktır. Bununla beraber Alman Rus harbinin ilk safhası da Smolensk'in zaptı hâdisesine kadar başdondürücü bir sür'atle cereyan etmi^ti. Sou günlerde Dinyeper nehri Kiyefın siına! ve cenubundan geçildiği, beş giın zarfında Kiyeflc 200 Km. şarkındaki sahalarda 4 Rus ordusu sarıldığı ve bilhassa Ukraynanın idare merkezi Kiyef de düstüğü için biraz harb heyecam hasıl olur gibi olmuştur. Halbuki AlmanRus barbini Fransa harbile ölçersek, Rusyada Almanlarca yalnız şimdiye kadsır başarılan ve elde edilen işlerin ve neücelerin belki bütün Fransada kazanılandan bir kaç misli fazla olduğu anlaşıhr. Bununla beraber Almanlar, bir kaç haftada Rusyanın bir tarafından giMoskova 26 (a.a.) Kızılordu umurip bbür tarafından çıkamadı'ar ve Sov mî karargâhının 25 eylul tarihli akşam yet ordustınun bir ayda altını üstüne tebliği: Eski Hükümdarla beraber Amerikaya getiremediler; çOnkü bu işlerin bu kadar 25 eylulde kıt'alarımız düşmanla bügittikten sonra gene Tahrana donece az zamanda vâk: olabilmesi muhal idi. tün cephe boyunca çarpışmışlardır. 23 ği bildirilen sabık İran İmparatoriçesi (Arkası sahife 3 sfltun 3 ta (Yazısı 3 üncü sahifede) (Arkası sahife 3 rötnn 4 te Eski İran Şahı, bir İıtgiliz vapurile Amerikaya gidecek Odesanın ve Leningradın Almanlar tarafından muhasarası, şurada ve burada bir, iki, üç ve bazan Kiyefin şarkında olduğu gibi dört Sovjet ordusunun çemberlentnesi ve nihayet Kiyefin zaptı gibi 1 haddizatında çok ehemmıyetli hâdiseler, vaziyette meraklı değişiklikler yaratmalarına rağmen Alman Rus harbinin ilk gününün büyük heyecanlan tabiatilc kalmamıştır. Bunun sebebi şüphesiz harhin, müzminleşmemekle beraber, uzaması ve azçok muttarid bir gidiş alması. dır. Halbuki Aimanların Polonya, Norveç, Fransa've Balkan seferlerile Giridin havadan istilâsı böyle olmamıştı. f Sovyet harb ] tebliği 1 Bir günde 138 tayyare duşuruidu Gorael cephesinde bir mevki geri alındı Londra görülmemiş vahşette muharebeler cereyan eden Leningradın akıbetinden yeis duyuyor Birkaç sox r Spora Bugün Dil inkılâbımn m anası Dün Dil Bayramını kutladık. Dokuz sene evvel 26 e\lulde, yüzlerce Türk münevveri, Dolmabahçe sarayının geniş salonunu doldurduğu zaman, bu ilmî topiantnı bazırlajan Büyük Atamız, millete asılamak istediği yeni nıh hamlesini kendi içinde bütün heyecanile duyujordu. Dil müessesesi milleti meydana getiren unsurlann süphesiz en reeli ve en muhimmidir. Başka başka dınlere inanan iki insan ayni millete mensub olabilir, fakat birbirinin dilinden anlamnan ferdlerin ayni millete mensub olmaları ancak nazariyatta kabildir. A>n ırklardan dünya>a gelen, hatta a\rı devletlerin tabii\etinde yaşayan kütlelerin kendilerini avni millete mensub hissetmeleri, o millctin dilile konusttıkları içindir. Türk milletini teşkil eden biz vatandaslar, aramızdaki duygu ve duşünce birliğini, her seyden bnce. bizi birbirimlze yaklaştıran dil birliğine borcluyuz. Dil, sadece hissi bir bağ olorekten da daha mühimdir. Istiklâlden nıahrum esir bir dŞin yalnız edebiyatı değıl, ilmi ve tekniği de geri olur. Aqfıyan, bulan, yaratan ferdler okumaya ve düşiınmeye muhtaçdstar. Kendi dihle okuyamıyanlar ise kendi dillerile de düşünemeder. Binaenaleyh yaratamazlar. • " • t Millî bünjede bu kadar mühim lolü olan bir müessesenin daima daha mütekâmil bir hale gelmesi için çalış» mah, calışmalı, bıkmadan, usanmadan çalısmalıdır. Dokuz sene evvel, ilk Dil Kurultayını topladığı zama^ Büjük Atamız iste bu ruh hamlesinin heyecanım b'ze aşt* lamış bul.ınuyordu. Onun blnıez adım saygile anarken, giristiğimiz davada yeni zaferlere doğru yürümekten bir an geri kalmıyacağınuza yemin edelim! N. 3 üncü sahifede dair Yazan: Eşref Şefik •Cumhurij et» spor hareketlerine fazla ehemmiyet verdiği için futbol mevsinıinin baslaması dolajısile bundan sonra, maruf spor muharriri arkadaşımızın spora ve maç tenkidlerine dair yazılarını gazetemizde okuyacaksınız. Maruf ses «ın'atkârlanmiTrian Müzeyyen Senar, imtihan heyeti huzurunda (Yazısı 3 üncü sahifede)