13 Ekim 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1
YENI ILK COĞRÂFYA Son tadılâtla ve fevkalâde bir nefasetie neşrolunan Abdülkadir Sadinin bu eseri, Maârif Vekâleti tarafından ilk mekteblerin 4 ve 5 inci srnıflarına kabul olunmustur. 4 üncü 25, 5 inci 36 kuruş. Toptan alanlara tenâlât yapıhr. SEMIH LUTF! KITABEVI J 18 İnCİ Yll SaVI : 6 I 6 5 umhuriyet Telgraf ve mektub adresi: Cıımhuriyet, İstanbul . Posta kurusu: İstenbul No 245 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyetl: 24298. İdare ve Matbaa kısmi: 24299 24290 ve YENİ STİL İLYA görmek istiyenler KARDEŞLER ed Şirkefi fa gezmekle tatmin edilirler. :ancılar, Rızapaşa yokuşu il/63. Telefon: 22060 İSTANBUE CAĞALOÛLU İSTANBUE CAĞALOÛLU ^ ^ I 3 BİfİDCfteSTln I 941 f Alman harb | • tebliği 1 Iran inktlabmdan ilk resimler: Yeni Şehinşah Parlamentoda kur'ana el basarak yemin ediyor Bütün cephe umumî taarruz halinde Yaldai yaylasından Azak detıizine kadar tekmil ordular Şarka doğrn ilerliyorlar Şark cephesinden resimler: Bir Alman motorlu kolunun, son sür'atle bir Sovyet kasabasına jnrerken alınmıs enstantane fotografı Bitaraflık Kaııuııu eis Ruzvelt nihayet kongrc>e bitaraflık kannnunun tadilini teklii etti. hakikatte tadili tekiif olunan kanunun adı bitarafLktır, ve bu vaktiie gördiığü liizum üzerine Amerikamn kendisine mahsus olmak üzere ihdas etmiş olduğu bir vaziyettir ki o zaman orada fazla ihtiyat ilade eden bu harekctc bilaraflık unvanı verilmişti. İtalyanın Habesistan seferi esnasında çıkarılmış olan bu kanun ju hükümleri ihtiva ediyordu: Rus ordusu intizamla geri çekiliyor Moskova yolundaki büyük meydan muharebesi şiddetle devam etmektedir Sovyet harb tebiiğl Briansk ve Viyasma muharebe meydanları çok geride kaldı, çember içindeki Rus ordularından şimdiden 200 bin esir alındı Fuhrerin umumî karargâhı 12 (a.a.) Alman orduları başkunıandanlığının tebliği: Hususî tebliğde kaydcdıldiği veçhile Azak denizi muharebesi nihayet bulmuştur. Orgeneral Lohr'un kumandasuıdaki hava filosile işbirliğı yapan piyade Generali von Manstein ordusile General Dumitresco kumandasındaki Rumen ordusu ve General von Kleiffin zırhlı ordusu 9 uncu ve 18 inci Sovyet ordularının kullî kısımJarmı mağlub ve imha etmişlerdir. Pek ağır ve kanlı zayiata uğrayan duşmandan bundan başka 64.325 esir alınmış, 126 tank, 519 top ve tahmin edüemiyecek miktarda harb Şehinşah Parlamentoya karşı mes'ul olacağını meb'uslara bildirdi Londra 12 (a*.) B B. C : Yeni İran Sahı Mermer saravında meb'uslara hitaben bir nutuk sövliverek meşruti prensiplere sadık kalacaRinı bevan etmiştir. Yeni Sah meb'uslar halka karçı nasıl rjbs'ulsa kendisinln de Parlamentoya karsı mes'ul olacağını söylemiştir. • 1 Hiçbir muharib memlekete Amerikadan silâh ve muhimnıat satılmıyacaktır. 2 Amerikan ticaret gemileri ve vaAlman İküsad Nazın Dr. Funk tandaşlan harb mıntakalarıııa çidemiyeceklerdir, ve gidenlerin bütun mes'uliyetleri kendilerine aid olacaktır. Almanya ile demokrasiler arasındaki jeni harb patlak vererek Avrupanın altını iıstune gelirmeğe başladığı zaman Amerikamn elleri işte bu karrunla bağh idi. Halbuki Amerika o zaman yüzde Moskova 12 (Radyo 7,15) G«ceya>üz kafijetle Avrupa harbine kansmak rısı neşredılen Sovyet tebliği: islemediği halde hiç olmaz«a demokraBırinciteşrinin on bınnci gunü bütün siierin kendi paralarile Anıerikadan sicephe bojunca bilhassa Vıyasma ve lâh ve mühimmat satın alabilmek şekBrıansk bolgelerinde şiddetli muharebeler devam etmiştir. Bu iki bolgede linde ve miktannda olsun yaıdım görAlmanlar ağır zayiat vererek arazi kamelerini kalben istiyordu. Bunun için zanfnafia muvaffak olmü$larsl "3a Sovadma bitaraflık kannnu denilen yukayet kıtaatı intizam dahılinde ricat etrüd %pıunda bazı mertebe tadilât icramektedir. siıia ihtiyac vardı. ~'*~' Moskova yolundaki büyük Uzun bojlu duşüniilüp taşınılarak meydan muharfebesi çöjle bir tadil ile zorluğun yenilebileceLondra 12 (a.a. ) Röyter bildiriyor: ği kanaatine varııdı: Muharibler AmeıiMoskova yolunda yapılmakta olan bükadan silâh ve mühimmat satın alabilyük meydan muharebesi şiddetle devam sinler, ancak buniarın p.ırasını pesin etmektedır. Rusların fevkalâde ınadodesinler ve naklini yalnız kendi vasıtacı mukavemetine rağmen uısanca ve larile japsınlar. malzemece büyuk fedakârlıklara katO zaman bu bulus fevkalâde ehemınilanarak ilerlemek isteyen Almanlar yetli ve kıymetli sajıldı. Çunkü bu taMoskovaya giden askerî yolların ele ge Merkez cephesindeki Alman ordulan dilden yalnız demokrasiler istifade edeçirılmesi için yığın halınde tank, pıyade grupu kumandanı Feldmareşal bileceklerdi. Bilhassa onlar peşin para ve topçu knvvetleri kullanmaktadıriar. Von Bock i k satın almalar yapabilirler ve yalnız «Tehlike büyüktür» onlar bu satın aldıkları eşyayı kendi Moskova 12 (a a ) Pravda gazetesi malzemesi iğtinam olun.nuştur. Piyade gemilerile nakledebilirliTdi. bugün yazdığı bir makalede dıyor ki: tümenlenle dağ kıt'aları ba muvaffaklAmerikamn Avrupa harbine karsı o «Tehlike buyüktâr. Bu tehlıkeyi azım yetlenn elde edıimesine kafî surette zamanki çok ihtirazlı vaziyetinin deresamak cinayet olur. Hıtler'ın yıldırım yardım etmişlerdir. cesine bakmalı ki kanunun yukanki şe26 eyluldenberı yukarıdaki ordularla harbinin akim kaldığı ve onu sür'atli kilde tadili için japılan tekliRn müzave kısa bir darbe ile yenmeğe muvaffak müttefık Italyan, Macar ve Slovak kıtkereleri aylar ve aylar siirdü. Bb>le bir olacağımız ümidine kapılmıyalım. Ha alarının merbut bulunduğu Mareşal von tadille Amerikamn harbe kaynıak basyır, Alman faşıstliğini mahvedecek olan Rundstedt ordulan grupu ceman 106 bin langıcım gösternıesindpn kovkuluyordu. Königsberg 12 (a.a.) Alman İktısad 365.<sır, 212 tank ve 672 top almışlardır Avrupada harbin safhaları malum şe Nazırı doktor Funk Şark fuarınm acılışı harb, uzun bir harb olacak ve bizden büyük bir kuvvet ve cesaret istiyecek Gene hususî bir tebliğde kaydedilmiş killerde tevali ettikçe Amerikada bu munasebetile şimdiki iktısadî ıslâhat tir. Ahval ne olursa olsun faşizm yıkı olduğu veçhile bu aym başlangıcındanAırupa harbile alâkalı o'mak luzumu çerçevesi içinde bir nutuk söylemiştir: beri Sovyet ordusuna indirilen kat'î ağ»r lacakür.» na kani olanların gayretlerile vaziyette « Bolsevizme karşı Avrupanın aç Londra, vazîyeti nasıl görüyor? darbeler neticesinde harekât yeni bir gittikçe artan değişiklikler husule geldi. tığı bu harbde dünya tarihi asırlarca ilesafhaya girmiştir. Bilhassa Fransanm yıkılnıasile İngilterc risi için taayyün edecektir. Alman orLondra 12 (a a.) Son Alman ve Azak denizinden İlmen göîünün cejalnır kaldıktan sonra mejdana gelen dusunun ve müttefıklerinm gdrülnıemiş Rus teblığlerinden anlaşıldığma göre nubu şarkisindeki Valda; vaylasına kayeni zihniyst nihayet borc *erme ve ki muzafferiyetleri sayesinde Avrup?nm dün gece ve gündüz Alman ordularıralama kanununu ^ıkartacak kadar kuv şark sahasında siyasî ve iktısadî ısla nın ileri hareketlerinde heyecan veri dar, yanl 1200 kpometrelık bir cephede vet kazandı. Bu yeni kamınla İngiltcre hat için serbest bir yol açılmıştır. Bize ci mülıim terakkıler elde edilmemiştir. Alman ve müttefık kıt'aları şarka doğru Amerikadan satın alacağı silâhlann bir vazife terettüb ediyor. Öyle bir va Muharebelerin hep ayni bölgelerde geç tam bir ilerleviş halindedirler. Briansk ve Vıazma muharebe meybedelini peşin ödemek külfetinden va zife ki büyüklüğü dolayısile ancak, ide tiği bildirilmektedir. Moskovadan gelen reste tutuldu. O vakittenbeıi Amerikada oloji itibarile imar enerjilerile dolu ve bir telde Brianskın seksen mil doğu danları cephenin gerisınde uzak bir mebu icar ve iare kanunu hesabma mil A\Tupanm şark sahasında ıslahat vü sunda Orelden ileride yol, düsman safede kalmışlardır. Anudane bir müdajarlarca dolarlık tahsisatlar kabul olun cude getirmeyi tarihî bir vazife olarak ileri hareketine kapatılmıçtır. Narkof faaya, birbirini takib euen çıkış teçebmuş ve Reis Kuzvelfin ifadesi veçhile benimsemiş olan Alman mîlleti gibi bir taki Sovyet mukavemeti azimkâr ve büslerine ve en büyük kanlı fedakârlıkAmerika bastanbasa muazzam fabrikalar millet tarafından basarılabilir. Bu şark kuvvetli duruyor. Ayni zamanda Pere lara rağmen çember içine alınan düşman mecmuu haline getirilmekte bulunmuş sahasının ıslahı munasebetile Almanya kof berzahındaki Alman taarruzu kat ku\"vetleri kendüerini bekliyen akıbetten (Arkası sahife 3, siitun 2 de) (Arkası sahife 3, siitun 3 te) hır. (Arkası sahife 3, siitun 3 te) Ancak çok zaman geçmeden bu kadarınm da kâfi olmadığı anlaşılmıştır. Atlantikte İngiltere ve müttefiklerine aid ticaret gemilerinin batınlışı bir hadde varmıştır ki eğer Amerika mevcud ve yapılacak gemüe.ile nakliyata iştirak edemezse vaziyetin büyiik tehlike icinde bulunduğu açıktır. Amerika bu müşkülâta çare olmak üzere Gıoenland İzlanda bö'çesindeki sefer yollannı kendi donanmasile bima\e etmesine ilâveten şimdi adına bitaraflık denilen kanunun feri kalan kısmrm da kaldırmak lıizumile karsı karsıya btılumıvor: Amerikan ticaret gemilerinin harb rölgelerine gitmelerindeki memnuiyet iste bu lüzum v« ihtijacla kaldınlmak fctenilivor. Reis Buzveltie hükumeti bu işe coktanberi hazırlanıyordıı. Ru^vadaki vayiyetin vahameti gözönüne almarak tadil veya llga teklifi şimdi kong*eyc se\kedilmiş bn'i'Buyor Reis Ruzvelt kongreden iki şey istemektedir: Biri Amerikan ticaret gemilerinin silâhlandınlması, aiğeri Amerikan ticaret gemilerinin harb bölçelerine seyahatlerini meneden ka\dm kaldııılması. Amerikada eğer bu kanunî tadiller yapılacak olursa Eü>ük Cumhnriyet beynelmilel hukukun tajin etti^i ıımumî bitaraflı'.<tnn çıkmış olarak değildir. Bu muamcleler va'nız adına bi Birinci ve İkınci küme kulubleri arasında turnuva usulüe vapılacak olan kupa maçlarına dun başlanmıştır. Yutarafhk I f i u r u deni'mis olan mevzi'karıki resim, Seref stadında oynanan Beşiktaş Hılâl maçından bir enstantanedir. Dunkü maçların tafsilâtı 3 üncü (Arkası sahife 3. siıtun 4 te) sahifemizdedir. Funk dedi ki: «Şarkta kazanılan kıymetler harb ihtiyaclarina göre kullanılacaktır» Pravda gazetesi, fehlike biiyükliir, bunu azımsamak cînayel olur» diyor Italyadan sesler "Muazzam Rus membaları ıslah edilecek ve Almanya daha kuvvetli olacaktır,, İngilizler Aıvrupaya asker ihrac edemezler! Bir Amerikan gazetesi de «Bir ihrac için elimizde vasıta yoktur» diyor Milano 12 (a a ) Corriera deîla Sera, yazıyor: «Sovyetlerin uğramış oldukları felâket, Londranın siyasî mehafüinde hakikl bir yeis tevlid etmiştir. İngilizler, Sovyetlerin askerî satvetlerinin tasfivesinden sonra olup bitecek şeyleri derin bir endişe icinde dusünmektedir. Londrada beyan edıldiğine göre İngilterenin aczi, Amerikan efkârı uımımiyesinde çok meş'um bir tesir icra etmiş olduğundan bir şeyler yapmak ve hem de bunları âcılen yapmak lâzım gelmektedir. Fakat İngiltere, Sovyetlere yardım etmek için hiç bir sey yapamaz. Ve Amerikan gazeteleri İngilız erkânıhaıbiyesine derhal A\Tupa kıt'asına asker ihrac edilmes;ni tavsiye ederken herhalde lâtife ediyorlar. Vaşingtonda İngiliz donanmasımn ne gibi nıüskülâta maruz bulunduğu meçhul değildir. İngiliz donanmasını maceralara sevketmek istemek, istihzadan başka bir şey değildir. Diğer taraftan izzeti nefsi yaralanmış olan ingilizler, Okyanusun öbür tarafındaki yeğenlerinın nazarmda iadei itibar etmek için herhalde bir takım çarelere başvuracaklar dır. (Arkası sahife 3. siitun 2 de) Şehinşah Şahpur Pehlevi Parlamento önünde Basvckil Furufî Han ve Meclis Reisi tarafından istikbal olunuyor jktısad Nazırı bu zaferlerle Avrupanın toprak kazandığını ve Almanyanın dünya ticarel fikrine muarız olmadsğını söylüyor "Bütün kuvvetimizi Atlantik müdafaasına vermeliyiz „ Sulh şayiaları nereden çıkmış? Amerikan gazeteleri, Hitlerin günlük emticaret gemilerinin rinde sulhun fay4.asilâhlandırılmasım larından bahsedilmesi tahminlere ısrarla istiyorlar yol açtı Nevyotk 12 (a.a.) Nevyork Times gazetesi yazıyor: «Hitler'ın yeniden batıya dönmeslni beklemek hakkımız yoktur. Elimizde oan herşeyi ve benliğimizı teşkil eden herşeyi muhafaza için, bütun kuvvetimizi Atkntığm müdafaasına vermeliyiz. Reis, 'alınması lâzım gelen kararları açıkça göstermiştir. Tıca'ret gemilerimLZİ silâhlandırmamıza ve İngiltereye leva(Arkası sahife 3, siitun 5 te) Moskova 12 (a.a.) M Lozovski, Almanlar tarafından mutareke tekiif edildıği hakkındaki şayıalan, aldatma manevraları olarak tavsif etmiştir. Londra 12 (a.a.) Almanya ile Rusya arasmda bir sulh yapılacağma dait olan şayialar bazı muhıtlerde ve bilhas» (Arkası sahife 3, siitun 7 de) Şayîalar esası nereden çıkıyormuş? Suad Davazın cenazesi Tahran Büyük Elçimiz dün büyük merasimle Şehidliğe defnedildi İhbarlı akınlar! Londra 12 (a a.) İngiliz hava kuvvetlerının dün gece Roterdam'a yaptıklan hücumdan bıraz evvel, Holanda hükumeti, Londra radyoları ile Roterdam halkına şehrin bombalanacağı ihbar edilmış ve doklar ve askerî hedefler civanndan çekilmeleri bildirilmiştir. Roterdam'ın bombardımanma sebeb, Hamburg ve Bremen limanlannın İngilizler tarafından bombardımanından sonra bu şehrin Alman nakhye faaliyetinde mühim bir merkez haline gelmiş olma. sıdır. Almanlar 4 vapur batırdılar Berlın 12 (a.a.) Resmİ tebllğ: İngılterenin iaşesını temln eden münakalâta karşı yapılan mücadelede Alman denizaltıları Atlantıkte ceman 23 bin tonluk 3 vapur batırmışlardır. Bır muharebe uçagımız Feroe adalan açığında ceman 3 bin tonluk 3 ticaret vapuru batırmıştır. 1 1 1 2 teşrinievvel gecesl Alman uçakları İngılterenin etrafındaki deniz bolgesınde ceman 9 bin tonluk iki t i caret vapuru batırmışlardır. Buj'uk bır ticaret vapuruna bir bomba isabet ederek yanmıştır. YUNUS NADİ Merhum Suad Davazın tabutu, omuzlarda cami\e naklolunurkcn ve cenaze mera&iminde bulunanlar (Tazısı 3 üncü sahifede)
