October 31, 1943 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

20 nci yıl sayı: 6900 umhuri İSTANBUL CAĞALOĞLU Teîgrrf \e mektub adresi: Cumhurıvet, İstsnbul Posta kutusu: tstaııbul No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrlr heycti: 24298 İdare ve Matbaa klsml 2428924290 91011 (Te KENKLİ ve tanmmış kaleml resimlerl tos, Eylul) saylsl KAPAK İÇİNDE •li yazllarl ve ilarak t Ct Pazur 31 Birincitesrin 1943 Yılhği: 350, G ayllğl: P. K. 11 ^30 kuruş ,DAK Bütün sefaretlerimizde resmi kabuller tertib edildi Budapeşte 30 (a.a.) Anadolu Ajan. sının husust muhabiri bildırlyor: Turk Cumhurıyet nm 20 nci yıldönü. ır.ıı münasebetile bugun Budapeştede Macar Turk kan kardeşlıği ve dostlu. ğu şerefine buyuk bır toren yapılmıştır. Macar . Turk cemıyetı, Turan cemiyeti ve Macar . Turan cemıyetı nam:na Gellert otelmde verilen bır çay zıyafe. tıne 400 kadar davetli iştırak etmiş ve bunlann arasında birçok meb'us, yüksek memur ve gazetecı hazır bulunmuştur. Turk elçısı Şevket Fuad Kejeci ile butun elçılık erkânı, Anadolu Ajansı muhabıri ve Budapeşte üniversıtesi Türk t a . Iebesile Peştede bulunan dığer Turk tebaası da davetlller arasında Idüer. Zıyafet esnasmda davetlller lurkiye hakkındaki intibalarım anlatmışlar, pro. fesorler de Ural . Altay milletleri tarihinın müşterek menkıbelerini b&his mevzuu etmişler ve çaydan sonra dave. ti tertib eden cemıyetlerın erkânı, Türklerin de Iştiraklle, umuml bir toplantı yapmışlardır. Toplantıda Turk Macar cemiyeti reisl kont Mıchel An. drassy yeni Türkiye hakkuıda bır n u . tuk soylemiş ve buna Turkıye büyük elçisi Fuad Keçeci tarafmdan verilen cevab uzun uzun alkışlanmıştır. Parlak törenler Kırımın akıbeti Sovyetlerin Şark cephesi boyunca yaptıkları taarruz devam ediyor Rus süvarileritıin cenubda gösterdikleri faaliyet, Kırımın akıbetini tayin edecektir Büyük bayramımızın 20 nci yıldönümü münasebetile, Millî Şefimizin ve devlet er. kânımızın, Atatürkün kabrini ziyaret ettiklerini yazmıstık. Yukarıki resim, Cumhur Reisimizle Başvekilimizi, Mareşal Fevzi Çakmağı ve diğer vekilleri Atatürkün muvakkat mezarı başındaki hürmet vakfesi egnasında gösteriyor Millî Şefimizin irad buyuracakları nutuk büyük bir alâka ile bekleniyor Biz ve diinya irmi yıldır bütün diinya mil. letlerinin saygı ve sevgi duygularile tebrik ettiği Cumhıırijet bayramunız, İkinci Cihan Har. binin beşinci yıhna rasladığı faalde. bu sefer de her yerde yürekten bir alâka Londradan Tokio'.ya kadar buyiik küçük hemen bütün devletler, getıc Türk rejinıinin >~irminci yıldönüruünü takdirle andılar ve bizi hararetle kutladılar. Bu dostluk ve >akınlık gosterilerine bakarak. yurd içinde sa>ısız başarılar yaratan reiimimizin, jirmı yıllık dış politikasile kazandığı gerçek dcğerin büyüklüğunü gozle gormemek ve gurur duymamak imkânsızdır. Bu vesile ile, en kotü dunja sartlan ortasında da olsa, ecık ve doğru bir millî politikanın. lâyık olduğu şerefli yeri koruyabileceği bir daha açığa vunılmuş oluyor. Ebedî Şef Atatürk, büyük nutuklarmdan birinde dış politikamızm esaslanm şu dort kelime ile anlatmıştı: Yurdda sulh. cihanda sulh! Yirmi yıldır vazife alan bütün Cum. huriyet hükumetleri. dort kelimenin içine sığdınlan bu prensipe titiz bir itina ile bağlı kalmaktan bir an bile vazgeçmediler. Başka milletlerle basardığımız ve başarmağa çalıştığımız bütün anlaşıralann hedefi, yurdun Te cıhanın »ulhunu korumak gayesinden baska bir gaye tanunıyordu. Milletler Cemiyetinin en kanşık anlannda bile. TUrk tezi, sul. hun ve sulhçuluğun lüıurnunu ha\kırmaktan bıkmamıştı. Fakat bu sulh potilikasım, kendi ken. dine yeten. kendi kendini hedef bilen, körii kdrüne bir sulh politikası saymak, büyük hata olurdu. Böylc bir zanna düşmek reiimimizin temellerini inkâr sayılırdı. En temiz yuı'd evlâdlannın kanile vuğnılan Türkiye Cumhuriyeti, ancak, yurd istiklâline ve yurd bütünlüğüne hürmet edilmesini şart koşan bir sulhçuluk güdebilirdi. Bu itibarla barbi sevmiyen milletler'iı en ileri gelenlerinden biri olduğu halde. genc Tür. kıye, son yirmi yıllık hayatı içinde, ordıısuna, kendi tarihinde göriilmemis bir ehemmiyet gösterdi. Bir yandan muazzam yapıcıhk ve baymdırhk hareketle. rine glrişirken, bir yandan da bütçesinin büyük kısmile millî müdafaa ihtiyaclannı gidermeğe çalıştı. Gittikçe bozulan diinya «artlan içinde. kendi hürriyetini koruyucu tedbirler alırken, Türkiye Cumburlyetinin, dünya barısı uğrunda harcadığı gayretleri benüz kimse unutmamıstır. Eğer jstisnasız bütün milletler, bizim o zaman gösterdiğımiz samimî banş duygusunu yüreklerinde taşısalardı. kesin olarak söyliyebi. liriz ki, bu harb çıkmazdı. Hatta daha kesin olarak diyebiliriz ki. kanşık emelIer pesinde koşmaksızın, o zaman bütün milletler. düsünce ve hareketlerini yalnız kendi millî selâmetlerj uğruna harcasalardı, bu harb gene çıkmazdı. Yarın netice ne şekilde kendini gösterirse göstersin. bu harbi önliyememis olmanın arısını bütün milletler yıllarca sonra da >üreklerinde duyacaklardır Harb hareketlerinin dort senelik geliçimi, prensiplerinde açık ve doğrn sözlü olan Türkivevi ateşin dısmda bırakmıstır. Bir nevi tarafsızlık olan bu ateş dıçında kalış. ne kendi keyfimlzin. ne de baskalannın istegi neticesi degil. fakat sadece özlü politikamızla .hâdiseler arasındaki bugüne kadar süregelen uygunluğun eseridir. Meclis yarın açıliyor ,Ankara ŞP CTeleforuai Türlüye Büyük Mület Meclısi, pazartesl guntl saat 15 te toplanacaklardır. Meclia, yenl içUma devresine ba$larken Cumhur Reislmiz tsmet İnönU büyük bir alftka ile beklenen mühim nutuklannı İrad buyuracaklardır. Mılli Şefimizin nutuklarından gonra Meclls dıvan riyaset intihabı yapılacaktır. Encümenlenn İntlhabı lçin Meclıs, bir hafta tatll karan verecektir. C. H . P . Meclis G r u p u b u g ü n toplanıyor Ankara 30 (a a.) Cumhurıyet Halk Partısi Meclıs Grupu yannkl 31 llkteşrin pqgar eUnil saat 15 te .Buyııic Meclısmde toplanacaktır. Vichy elçiliğimizde yapılan kabul resmî Parti Meclis Grupu bugün saat 15 te toplantıya çağırıldı Millî Şefimiz Yüksek Ziraat Enstitüsünde Vichy 30 (EP.) Türk Cumhuriyetinln 20 nci yıldönümü münasebetile Türkiye buyük elçisa Şevki Berker. cuma gunü bir resmikabul vermiştlr. Mareşal Petain'in eşi ve Başvekil Pierre Laval, Alman sefaretl erkânı ve General Feldmareşal Rundstaett namma bir Alman generall hazlr bulunmuşlardır. Bir Alman müfrezesi lâstik sandallarla bir nehrin karşı sahiline geçiyor Artemovka vardır. Ayrıca bir kaç demiryolu istasvonu işgal edilmiştir. Dinyeper dirseğinde, Dinyeperopetrovskun cenub batıslnda Kızılordu taarruzlanna devam ederek bazı kesimlerde 5'8 kilometre ilerlemişler ve Dlnyeperopetrovsk çevreslnde bir nahlye (Arkası sahife 3, sütun 2 dei Ankara 30 (a.a.) Ankara Yuksek Sofya Elçimizin kabul resmî •Ziraat Enstitüsünde bugün lnıruluşunun Sofya 30 (a.a) Anadolu Ajans^nın onuncu yıllnı doldurması vesı'esile bühususl muhabirl bıldiriyor: yük bir tören yapılrmştır. Toreni Cum(Arkası sahlfe 3. sütun 3 te) hur Relslmlz, Millî Şef İsmet İnönü sayin reflkalarile birlikte şereflendirmlşleıdir. Saat on altıda başlıvan törende Büvük Millet Meclisl Reisi Abdülhal k Renda, (Arkası sahlfe 3, sütun 4 te) Moskova 30 (a a.) Sovyet tebliğinde lildırildiğine gore, Dinyeperle Azak deuzl arasmda hareketlerde bulunan Sov•et kıt'aları. çekilmekte olan düşmanı :aklbe devam ederek 15 '35 kilometre Bükreş Elçitiğimizde yapılan İlerlemişler ve Yenicesk şehrüe 150 mesresmi kabul kun yeri almışlardır. Bunlann arasında Bükreş 30 (T.P.) Turkiyenln Bük 'avlovka. Denidovka. Askar.yanova ve reş orta elçisi Suphi Tannöver. Türkiye Cumhurivet bayramı münasebet.le Türkiye elçlllği mensubinini kabul etmiştir. Öğleden sonra elçilik, binasında yapılan kabul resminde, başvekil ^ekili Prof. MÎhal "ÂıvEonescu ile ' müteaddfl hükumet erkânı. Alman orta elçisi von Killlnger. İsveç, Bulgaristan. Finlandiya orta elçUerl. bundan başka müteaddld Rumen şaV•slvetleri bu'.unrruşlardır. vaziyet Ruslar Balkanlara gelirlerse Moskova Konferansının harekâta tesirleri H. Emip Erkitet Yazan: Emekli General Toros tünelinde bir kaza Ekspres vagonları lokomotiften ayrılarak tünelde kaldı Nüfusça zayiat olmadı yalnız münakalât kesildi Uçler Konferansında verilen kararlar Washington 30 (a a.) Reuter; Zannedıldiğine gore Moskova konfernnslnda verilen başlıca kararlardan bırı üç devlet arasında daimî ıstlşare usul'erl teslsini gözönünde tutraak*adır. Üç devlet mümessillerl Londrada toplanacaktır. Washingtona gelen haberlere göre konferansta hersevden evvel. ş mdi Alraan işgali altmda bulunan Avrupa topraklannın geri ahnması net'.cesinde crtaya çıkacak meseleler müzakere edilmiştır. Zannedildiğine göre kortferans taraflndan harbden sonraki nihaî anlaşmaya dair ortaya atılan bazı umumî prensipler, harble sulh arasmdakl intlkal devri Sekizinci ve dokuzuncu ordular da karaya çıkacak Moskovada daha ziyade askerî islerin Moskova radyosu, konuşttlduğu, siyaset sahasında büyük Slav milletlerini birtaahhüdlere girişilmediği anlaşılıyor leşmeğe davet etti esnasında hareket birliğinin teminini hedef tutmuştur. Boyle bir hareket bilhassa askerî zaruretlere istinad edecektır. Harbden sonraki hııd'jdlann tesblti İçin hiç bir teşebbüste bulunulmaraıştır. Eu mesele sulh konferansında daha derln bir İnceleme mevzuu olacaktır. Polonyanın ve Baltık devletlerin'n İstikbali askerî zaruretler daha ehemmivetsiz bir yer tuttuğu zaman tetkik edilecektir. New.York Tımes ga^etesmın yaz. dığına göre Almanyanın askerî 'şgaline dair Moskovada ehemmiyetli ka. rarlar ahnmıştır. Mıhver memleketlerı (Arkası sahfte 3. sü. 5 te) Ix)ndra 30 (a.a.) Yorkshire Post gazetesinin askerî muharriri yaayor: «sRuslar Noelden ervel Dnıester'e ulaşabüirler. Sovyet ileri hareketînın süratı karşısmda bu imkânsız bır şey değıldır. Böyle bir vazlyet ise İngiliz Amerilsan sıyaseti üzerınde hayatl bır tesir husule getirecektir. Akdenizin şark kısmmda bulunan General Sir Maıtland Wılson ordulan faaliyet göstermemekle beraber harekete hanröırlar. Rus kuvvetlerinin Balkan hududlarına varmalan lhtimali 8 inci ve 9 uncu ordulann da yarımadaya çikmak saatının uzak olma<Jı|ını ilham bahis mevzuu olmamışsa, konferansta neler hakkında anlaşılabileceği az çok edebütr. aydınlanmış olur ki, bnnlan ergeç öğ(Arkası sahife 3, sütun 6 da) reneceğiz, (Arkası sahife 3. sü 5 te) Moskova konferansında bir anlaşmaya vanldığuu, âlem, Rooseveltin Washingtonda gazetecilere yaptıgı beyanaL tan oğrenirken Ruslar, doğu cephesinin cenub kesiminde şimdiye kadar mlsli örulmemiş bir devler muharebesine tutuşmuş bulunuyorlar. Moskovada Muttefiklerle Bolşevikler arasında ne hususlarda mntabakat olduğu, bunu yaKIEF zarken henuz tebli| olunmamıştı. Anlaşılan noktalar her halde kısmen ve icab ettiği derecede resmen bildirilecektir. Bize kalırsa Moskovada varılan anlaşmalar daha ziyade prensipe ve usule daIrdir. Ne olursa olsun, Rusyanın harbden sonra Muttefiklerle işbirliği yapacağına Boosevelt emin görünüyor. Fakat daha evvel harbi bitirmek mühimdir. Moskova konferansında harb ve askerlik meseleleri konuşuldu mu? B u . nu henüz bilmiyoruz. İkinci cephe, Balkanlara çıkarma, Japonyaya karşı dahi Rusyanın Muttefiklerle işbirliği etmesi, harbi bir an evvel bitirmek için esash konulardır. Şark cephesinde bugünkü umumî Eğer bunlara temas edilmemiş ve ha. vaziyeti ve Rııslann taarruz istikaber verilmekte olduğu gibi harbden metlerini gösterir harita sonra devletlerin alacalkan hududlar Mersin 30 (Hususî muhabırimlzden') . Perşembe günü Haydarpaşadan kalkan Toros ekspresi, dün gece Karapmar İstasyonundan hareket ettikten sonra T o . roslarda tünellerden geçerken en bü» yuk tıinelde lokomotifle vagonlan bağlu yan zmcirin klnlması yüzünden dort vagon roylardan çıkmış ve tünelın İçinde kalmıştır. Olüm ve zayiat yoktur. Yolcular aktarma suretile yollanna devam ettirilmiş ise d« orta Anadolu lle Çukurova münakalâtı kesllmiştir. Tünellerin temizlenmeslne çalısılmaktadlr. Vasfi Orgun Tren seferlerinde yapılan değişiklik Ankara 30 (a.a.) Şinıdiye kadar tek bır katarla yapılan Haydarpaşa Erzurum ve Haydarpaşa Diyarbakar yolculuğu, yaklaşan kls mevsiminde vagonların lâyıkile ısıtılmalarını temin ve kalabalığı önlemek maksadilç. 5/11'1943 tariknden İtlbaren ayrı ayn katarlarla temin olunacaktır. Haydarpaşa Diyarbaklr trenlerinia bugünkü işleme günlerinde ve saatlennde hlç bir degişiklik yapılmamıştır. Yalnız Divarbakır yataklı vagonu 5^11/ 1943 tarihinden itibaren. Haydarpaşadan (Arkası «ahife 3, sütun 4 te) c 350 gemiden mürekkeb bir deniz kafilesi Cebelitarıkta toplandı, bir kısmı Akdenize açıldı Madrid 30 (a.a.) Gazete muhabirlerinın Algesıras'tan haber verdıklerine göre, 350 gemiden müreklceb olan üc deniz kafilesi perşembe grünü Cebelitarık boğazında birleşmlşlerdir. En büyük de', niz kafilesi Atlantikten gelmiştir. 100 gemiden ibaret olan bir kafile de Akdei (Arkası sahife 3, stttun 4 te) Merhum Avni Yağız eller üstünde taşınarak ebedî medfenine gotürulu.vor Belediye daimî encümen azasmdan a. vukat Adah Avni Yağızm cenazesi dün saat 12,30 da Belediye bınası onünden kaldırılarak namazı Beyazıd camnnde kıhnmış, Edımekapdaki Şeh.dlıkte e. bedl istirahatgâhına delnedilmiştir. Ce. nazeyi Vali ve Belediye Reisı Dr. Lutfl Kırdar, Belediye Reıs muavinlerı, Şehir MecHsı azalajı ve'merhumu seven vuzlerce kımse takîb efn".ıstir. Cenazeye Be. ledıye rıyeseti ve muhtelıf mucsseseler tarafmdan birçok çelenk gonderılmıştir. NADÎR NADt (Aıfeaa sahlfe 3, sotun 4 te) Almanlar Karadenizin kayahk »ahillerinde sıiınaklar ve tahkimat yapıyorlar