7 Mayıs 1944 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

r" ANTİKACI DÜKKANI T E M S İ L Î B A L E T BuBün matlne saat 17 d« Bu gece suvare saat 21 de EMİNÖNÜ HALKEVİNDE Biletler; matine için saat 11 den 16 ya kadar, suvare için 11 den 20 ye kadar Sarav Sinemasmda ve Halkevi bürosunda. Bu saatlerden sonra yalnız Halkjffvl bürosunda satılır. Dönüs için vesalt temin edilmiştir. 21 inci yıl Sayı: 7G86 umhuriyet ÎSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, Istanbul Posta kutusu: tstanbul No. 246 Telefon: Basmuharrir: 22366. Tahrir heyeü: 24298 îdar» ve Matbaa klsml: 24299.24290 r ORTAOKUL CEB BELERINE CEOMETRI Yazan: B. ÖZGÖREN Aydınllk Baslmevi. Ankâra Caddesi Pazar 7 Mayıs 1944 Ankarada bir kaç tahrikçinin bir dava vesilesile bazı gencleri aldatarak yaptırdıkları nümayişler Yakalanan bu tahrikçiler, Rumanyanın başına belâ getiren Gardistlerin basit taklidcileridir. Istanbuldaki başlarile Ankaradakiler eskidenberi mektublaşıyorlardu ızam düşmanları ' Genelkurmay Bajkanı Orgeneral Kâzım Orbay'm evvelld R n Türk Hava Kurumnnun Etimesuddaki tesisatını Ü tetldk ertiğfci, bu meyanda motörü hariç olmak üzere bütün aksaml memleketimizde yapılan 3k Türk tipi tayyarenin uçuşlannda hazır bulunduğunu yazmıstık. Resimlerimiz bu tayyareyl ve tetkikteri esnasında Genelfcurmay Başkanımm ırösteriyor. Tayyare Etimesud tajyare fabrikasında ya pılmışttr. Bir kişilik «T pHotu yetiştinne tayyaresidîr. Köy Enstitülerinden beklediklerimiz n yıl butçcsinde maarif Işlerine aynlan para, reçen senedekinin yiizde elli faziasile altmı? mllyonu geçiyor. Buna hnsusî idare bütçelerinin maarif hisselerini de katınca, son dünya harbinin başlangıç yılında kiiltür işlerine harcadığımız miktarın be? mislini ferah ferah aşan «eksen milyon gibi kabarık bir yekunla karşılaşırız. Bunun manası açıktır: Diinya buhranının yarattığı ezici malî ve iktısadî zorluklar, Türkiyede jenlş ölçüde, p'.ânlı bir kültür seferberliğine engel olamıyor. Varlığımızın esas temeü olan milli müdafaa yamnda, yarmımum en knvvetli dayana£ı saydığımız bil(çi »eferberliğinl itina ile gütmek ve basarmak kararındayıı. Halkımızın bu nfurda seve seve katlanacagı fedakârlıklarm «onn ve ölçüsii yoktur. Cumhnriyet hükumetl, bn inan ve giıvenle yurdn koruma, mü. letl yttkseltme fayreUertai her yıl arUDbir hııla plânlaştırıyor. Maarife aynlan paranm yana yanl tam kırk milyon lira «Taşamamızm Te yaşama düzenimizin ilk mühim davası» olarak vasıflandınlan ilk ögTetimin S e lişmesine harcanacaktır. En büyügümüı İnönünün titiz ve duygulu dikkatl bu 1; üzerinde toplanmıştır. Çünkü kndretli, müreffeh bir vatan, bütiin medenî dünyanın saygısına Iâyık yöksek seviyell bir millet yaratmanın yoln bndur. Sayın Maarif Veküinln dedigi gibi, devlet, iik öğretimi kuvvctll olmanın teraeli olarak almıştır. Cumhnriyetl, kendlnden önceki rejimlerden ayıran dünya görjçü farkı burada bir kcre daha açıja çıkıyor: Bngünün realist düşünce sistemi, gerçekten kaçınıp köklerl havada cennctlik bir fnba hayalinin gölgeslne sıgınamaz. Eğer maarifi muhakkak bir agaca benzetmek lâzımsa hayaia, haklknte bağlı kalarak onun köklerinl aşagnda *ramak büyümesinde, gelişmeslnde gâmülii bnlnnduğn topra£m teslr Te rolünıi hesablamak en dogrn bir görfiş olnr. Hâdise nasıl cereyan etti? "Ulus,, diyor ki: "Cumhuriyet kanunları ne Gardistlik tethişçiliğine, ne de Troçkistin anarşisine bu memleketin başına belâ getirmek fırsatını vermiyecektir,, Ankara < (Hususl) yarınki «Ulus» ] tlğlnt göre. bir kaç tahrikçi, bir ! gazetesinde, Palih Rıfkı Atayın, Ania ' genci aldatarak mahkemenin İçinde ve rada baa genclerln Sabahaddın AH ile dlşlnda tertibli nümayi«!erde bulunNihal Adsız arasıodakl davanın son du muşlar, akıllarınca davacıyı tedhiş etruşma gününd* yaptıklari nümavışler mek. hâkimi ve hükumeti tefir f.ltîna bulunmuşlardlr. dolayısile tNlzam dtlşmanlıgı yaptıra almîk yeltenişinde mayız> serlevhalı bir makalesi intışar Suçlular tutulmuş aldntilnış oiankr serbsst bırakllmlştır. Oîup biten bunedecektir. Palüı Rıfkının başyazısı şöyle başla dan İbaret! Bu tahrikcüer, Rumanyanın bnşır.a maktadır: «Vak'ayi herkes büiyor: İstanbulda millî tarihinin en biiyük feiâketini gebulunan bir öğretmen Ankarada bulu tiren Gardlst'lerin bu memleketts ürenan bir öğretmene <va»an haini» dlye yip üremelerine imkân olmjyan basit hakaret etmlştlr. Hakarete uğrıyan va takjdcüoridir. Yakalanan vesikrlardan tandaç mahkemeye glderek adalet iste anlaşüdlgma gore, Tstanbuldoki başla Ârkast Sahife 3 Sü. S te mi'tir. Zabita lahkikatHe meydanâ çlk Karaborsayı idare edenler meydana çıktı Ticaret Vekâleti, bunlara mal satılmamasf hakkmdaki teklifi kabul etti İthalât mallarınm nasıl tevzi edileceği kararlaştırılıyor Ithalâtçı Birlikleri tarafmdan piya. sada bir muddettenbeıı g zli yapılan kontrollar neticesınde kara bnrsa tica retmin, bılhassa ithalât malları üzerinde ^ötedenberi memlekette teessııs edip İ5 goren şirket ve ticarethanelerden zıyade. yeni açılan ve sayıları gıttıkçe çoğalan ticarethsneler tarafmdan ya. pıldığı neticesine varılmıştır. Yttksek hava paraları ödeneraK açlan bu dük. kânların elleri, ithalât malı gelen bir fırmarun camını çerçevîjıni kırarak bir günde malını yağma eder gibi kapışmakta. sonra bunlar kara borsa fiatile buralarda satılmaktadır. Bılhassa otomobil ve makine yedek sksamı ve mani. fatura gibi scn yıllarda en çok aranan mallar üzerinde iş yapan ticarethsnelerin tahminden fazla çıgalması buna lerin tahminden fazla çoğalması buna için, ithalâtçı tacirlerin yeni tesis etmiş Celâl Said Siren ticarethanelere ithalât malı vermemesi, İthalât mallan ne şekilde motorlü vasıtalar. makine yedek aksa. tevzi edilecek mı tthalâtçı Birlıği ile manıfatura ıt. Ticaret Vekâletince, ithalât mallan. halâtçıları birliği idara heyeti tarafından teklif edilmiş ve bu teklif Ticaret nın memleket içinde ne şekilde tevzi vekâletince tasdik edilerek meriyete edileceğine dair esaslar hazırlanmağa Arkast Sahife 3. Sü. 7 de girmiştir. Mitli Şef Alman, Japon ve îran Devlet Reislerine yolladıkları telgraflar Ankara 6 (a.a.) Alman milli bay. ramı münasebetile Reisicumhur lsmet İnönü ile Alman Devlet Reisi ekselâns Hitler arasında karsıhklı tebrik ve teşekkür telgrafları gönderilmiştir. Ankara 6 (a.a.) Reiîicumhur ismet Arkast Sahife 2, Sü. 4 te Zabıtaya mühim bir tamim Ankaradaki hâdiseile tatbik edilen hile Ankara 6 (a.a.) Öğrendiğimize göre usul dairesinde müracaat ve mezıı. niyet istıhsal edilmeden yapılan içti. malarda zabıtayı, vazifesini ikaya mâni duruma düşünmek makiadlyla İ=t)klâl marşı söyliyerek selâm resmi ifasma Arkası Sahife 3, Sü. 6 da Sıvastopola Rus taarruzu şiddetile basîadı Moskova: «Mermi yağmuru aîtında kalan şehir bir cehennem haline geldi» diyor Moskova 6 (a a) Sovyet tebliği: gemisile iki motörlü mavna batırıl6 mayısta cephede hiç bir def!5.klik olmamıştır. Hava kuvvetlerimiz KaradeAlman tebliği nizde diişman deniz nakliyatına a§ır Kihrerin umumi karargâhı 6 (T.P.) darbeler indirmekte devam etmişlerdlr. Alman orduları başkumandanlıgınm Uçaklarımız üç bin tonilâtoluk bir düş tebliği: man gemlsile iki refakat gemisi batırSıvastopol önlerinde Ruslar, hava ve mıştır. Sıvastopolun batı bölgesinde Sov topçu kuvvetleri himavesinde ku'vvetli yet hücumbotlan bir diişman kafilesini teşkillerle yeniden taarruza geçmişlerdir. bozguna utratmıştlr. Torpil isabetile 7 Kara ve deniz teşkillerimizle Rumen bin tonil&to tutannda 3 diişman nakliye Arkası Sahife 3. Sü. 2 de Cumhuriyet • | 21 yaştnda Alarm tecrübeslnden alman neticeler Düdüklerin takviye edilmesine karar verildi; sokaklardaki lâmbalar bundan sonra maskelenmiş olarak yanacak Evvelki geceki alarm denemesine aid raporlar yaruı Vilâyette Valinin başKonferansın mesalsi hakkmda radyoda knlığmda toplanacak komisyonda tetkik edilecektir. E^'velki geceki alarm. izahat veren Ahmed ŞUkrü Esmer da istihdaf edilen gaye: Halkın telâş göstermeksizin açık veya kapalı yerlere sığınıp sığınmadığı, karartmanin ya. pılıp yapılmadığı, düdüklerin ötüp ötmediği, ekiplerin vaktinde vazife başmda bulunup bulunmadıklan idi. Deneme saati evvelce mslum olduğu cihetle birçok kimseler bu saatten itibaren dışan çıkmamış, sokakta kalan. lar da nisbeten intizamla bir yere çekil. mişlerdir. Karartma tertibatı da bundan Arkast Sahife 3. Sü. 7 de Cumhuriyet maarifi, enerji Te jayretlerinin biiyük bir kısmını ilk ögretim üzerinde toplarken bn göriişe dayanıyor. Daranın esası, beşte dördü köylerde bnInnan 7 ile 12 ya? arasında lki buçuk milyon Tttrk çocuğnnu okutmaktan, onlara oknl Te öfretmen bnlmaktan ibarettir. Dil e kolay gelen bn işin hakkile başarılması her şeyden önce her köye bir tane düşmek ozere bngünkü mevcuda katilacak en ax otuı bin öğTetmerJn yetişmesine baf lıdır. Çofc himmet ve dikkat istiyen bn i?, maarif idarecilerinin en kısa bir zamanda yenmek zoranda olduklan giiçlüklerden yalnıa bir tanesldlr. 17 nisanı bayram yapan köy enatttdIeri, iki inllyon köy çocnfuna nnr Te ifik dagıtacak otuı bin kahramanı en yıl içinde yetlştirmek iizere knrnltant mnesseselerdir. On yıl, başarüacak lşe före kısa bir zamandır. Bn derrenin muvaffakiyetie atlatılmasmOaa •onra Türtc ynrdunun bütttn çocuklan oknl Te 3ğretmene kavnşacak, bllfi merakım fiderme, hayat eöıüşfinfi fenlşletme fankânlarıru elde edecektlr. Böylece Ok 6%retim davasının hemen hemen be^le dört nisbetlnde halU köy enstitüterinln başan derecesine baflı bulnnnyor. Şnnn da flâve edelim kl, köy ensiltfllorini sadece eoenklanmıcın dörtte fictinü okntmak tizere dtaz bin SğTetmenin Haydarpaja Lisesi Ulebelerinden bb kısmı ditakü törende geçid resm! yapiyor % etişmesini saglıyacak bir kemlyet me Haydarpaşa lisesinin kuruluşunun atletizm müsabakalan için bu akla sığ. p!esl olarak mütalea etmek k&fl değii 10 uncu yılı münasebetile tertib edilen maz kalabalığın stadı doldurraılş olma. dir. Köy enstitülerini bitirip yurda ba spor bayramı, dün Fenerbahçe stadm sı memleketimizde ender görülen bir Prof. Yavuz ABADAN da 10 binden fazla bir seyırci önünde spor hâdisesidir. ATkası Sahife 3. SH 7 de Arkası Sahife 3, Sü. 4 te yapıldı. Prograrnin esasını teşkil eden Haydarpaşahlar bayramı Filâdelfiya iş konferansı Lisenin kuruluşunun 10 uncu yıldönümü münasebetile dün parlak bir tören yapıldı • 7 mayls 1924 günü çlkmağa başll• yan gazetemiz, bugün, yirmi ya'jinl • bitirdi, ylnnl birinci yllına bastL ! Yİrml yll önce bugıin «Cumhuri: yet. gayesini ve progra:nlnj enlatır: ken ( «Cumhuriyet> sadece Cumhu| riyetia, daha İlmî ve şamü İfadesile • demokrasinin müdafiidlr,. Menı'e• kette, her mânasile haklkl bir de•mokrasi ve hakikî bir cumhuriyet İ tesisi İçin, gazetemiz bütün varllğile • çallşacaktır) demiştl. Gene ayni ya: zlia, umumî efkâra, me'.rJeketin en | güzel ve en mükemmel gazetesi olj mağa borclu bulunduğunu söylemeği • de unutmamlştl. • Gazetemiz, İ ü çlktlğı gün kendisl; ne çizmiş bulunduğu bu yoldan zer; re kadar ayrllmakslzm, tam yirmi İseredenberi, hududsuz bir saâakatle ibcğll bulunduğu rejimin yılmaz müI dafiliğ^ni yapmlş, muhterem okuyu• cularlna verdiğl dereee derece tekâ• mül vâdinl de yerine getırmekten bir • in geri durmamış olduğu kanaatinİ dedir. Gazetemiz, mukaddes bellediği İ vszifesini, geçen yıllarda olduğu gi; bi, gelecek yıllarda da, ayni değismez j yollardan yürüyerek yerine getlrejcek, Cumhuriyet müdafiliğinin şere• flnl ve aziz okuyucularınm teveccü| hünü, gururla taşiyacaktir. MANCHE'DA Konferans bütiin dünyaya şamil bir Beveridge plânı hazirlatıyor Filâdelfiya 6 (R.S.) Beynelmllel 5ş bürosu konferansmm he/ecanll toplantllarmda bütün dünyanln Istlfade edebüeceği bir «Dünya Beveridge plânı, hazlrlaniyor. Burada hazlrlanan bevnel milel iş nizamnamesinin müstakbel sulhün nizamnamelerinden birinl teç^îil edeceği kuvvetle ümid edünektedlr. Arkası Sahife S. Sü. 3 te Sokaktan Gelen Kadın 2 Esad Nahmud Karakurd'un yeni romanı { K , ^ « ^ ^ ^ ^ ^ ^ (ÜCUNCÜ SAHİFEMİZDE) • w « » . 4 r Bttgün başladık Başvekil Bursada birkaç gün daha kalacak Şükrü Saracoğlu, dün şehîrde bir gezinti yaptı ve maç seyretti Bursa 6 (Hususî) Başvekllimlz bugün öğleden evvel refikabrile birlikte yalnız olarak Bursanın meşhur fayten arabalarından blrile şehrin İçinde blr gezinti yapmlş ve Yeşil'e kadar gitmiştir. Yollarda kendisini taniyan halk Başvekilimlzl alklşlarla selâmlamlştır. • ^ . ATkası Şahije s, ŞÜ, 6 dg ? Boşuna bekliyoruz!.. Ikinci cephe Dunkeroue'e Neden?.. feenziyorlarj benzemiyecek...