13 Aralık 1940 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 6
| i | | Başvekilin nutku İl inci tasarruf haftasını açan Başvekilimiz iktisadi sahadaki muvaffakıyetlerimizi çok veciz bir tarzda anlattı “ Bugünkü neli'eleri mümkün kılan âmiller, milletçe, hükümetçe birliğimiz ve beraberliğimizdir. Şıarımız nefsimize, meinlekeli izin kudret ve istikbaline inanarak çalışmaktır ,, Haftası, Cumhuriyet kuvvet ve hız veren bAvASı (Baş tarafı 1 incide) f beri muntazam Wir içinde mil! Bayatımızın sayılı teze | Bürlerinden biri olmuştur. Bunu ha Zırtıyan Mili İktisat ve Tasarruf Ce- miyetine teşekkür ve takdirlerimi, cemiyetin memlekette yarattığı hare Kete ön olanları ve oda ayak uyüu ranlara en iyi temennilerimi, bepinize saygılarımı sunarım, Mini İktisat ve Tasarruf hereleti, tenbelilğin verdiği vücut gevşekliğine çalışkanlığın vereceği gönül rahatı: Üstün tutan, işten kaçmanm sefalet ve pişmanlığı yerine iş çıkarmanın zevkini arayan bir hareketin ifadesi- dir, Şaşmayan tesiri: Ferdin hayatım” da olduğu gibi, daha geniş ve daha derin olarak, zelilelin hayatında da Kendini gösteren bir harekettir. Onun içindir ki, hükümetin bu mevzuda yaptığı ve yapmağı tasarladığı İşlere vereceği iza dair bükümet reisinin 1ssrmı açmak, âdet ol. Bundan sekiz yıl evvel, Üçüncü Ta: sarruf ve Yerli Mallar Haftasını & çarken, Milli Şefimizin verdikleri di- Tektif şu tdi: “Nefsimize, memleketin #etandi kudret ve istikbaline itimad sdsrek çok hevesle çalışmak, kati bir itimadia mücehhez olarak çok çalış mak, sarfetliğimiz gayretlerin mut- isk ve mu müsbet semere vereo8- fine iarsrak çalışmak, bizim giarr uz işte bu olacaktır... MİLLİ İKTISAT * SİSTEMİMİZ Saym arkadaşlarım; Benelerdenberi, ylarımız bi olmuş Vo büzünkü mili Urtımat sistemimiz, © sayade kurulmuştur. Milletler nrasndaki evvelce bilinen askeri savaş şeklinde ki manzarasını çoktan değiştirmiş, tatbik ve tesir anhası çok daha geniş diktisadi harp halini almıştır. Milleti- mizin iktisadi teşkilâtı ve kudreti bu möce delenin umumi hkıbetine yakın dan tesir edecek bir ehemmiyet iktr Sap ötmiş bulunmaktadır. Bu bakıme dnn müta'ca edilince, müm yecsic derecede üstün bir Bunu, sınsl ve ziral İs münakalât vas» #alarına kadar, mili iktınadın ber #8 handa görmek mümkündür. Aziz dinleyicilerin; Yeni Türkiyeyi tanımıyanların elde edilen bü neticeleri bir hayal, heniz tanrmıya baştıyanlarm ise bir gaye Zannettikleri zamanlar çok uzakta değildir. Fakat Türk milleti ve hü kümeti için bunlar, muayyen müddete alt birer progrumdan ibaretti, Bu Prozramları tahakkuk ettirmek için millet ve hükümet el ele vererek ça- Yuşmsış ve bir/çokmüşkülâta o yağmen muvaffak olmuştur. Milli iktımat ve tasarruf icaplarını evvelâ kendi işlerinde tatbik eden hif- kümet, denk bütçe prensibi, varidat sisteminin iktendi bünyemize uygun Ve “Bunun inkişafına müsalt bir gekii do tanzimi, sarfiynten: müsmir hiz- metlere tahsisi, railli paranın istikre- Fr, döviz vaziyetinin ssla? tin gerek milli müdafaa, gerek tısat Ve mafia bakımından #ürntle techiz! mevzülârında ötedenberi tatbik ettiği M yolu taassupla muhafaza etmektedir. Dünya siyasi vaziyetinin, pe yolda İmkişaf edebileceğini tahmin etmek bayii müzkül olen kararsı nda almağa mecbur olduğ #aslı tedbirlerin icabettirdiği ferkalâ “e sarfiyatı, bütçe , muvazenesine ve mihiparanın #stikcarına tesir etmiyo- çek rmenbalsrdan mağa azami dikkat ve ita gösteriyoruz. Içinde bulunduğumuz (fevkalâde şarilâra ve bübarsa güznrüklerde alı © ran vergilerin çok mühim nisbette « Zalmış olmasını yağmer, umum tihsalâtnizm şimdiye kadar olan mubarimenatını taksak göstermektedir BU SENE MAHSULÜMUZ BOL Bu yıl ziral istihaslitımız, son yıl lar vazatil üsttinde olmuş» çiltçi il, iyi pazar şartları : mizin başlıca zirnat nh sullerinden olan buğü Übubat povilerinin fiyatları işleri hükümetçe, müstarallin m âtini en iyi Koruyacak şeklide ta galimiatir, Mübtelif ziraat sahalarında ve tuhi telif mevzular üzerinde o #emelerdez- memleketimiz, İ zamanındaki haliyle kr; memleke* | m bırakan bir bolluk | İ rümiştir. ve diğer hu | vevede kıy | tr. Bu sene de ayni istik program dehilin de iikişaf ettirdi 2 masaiye devam etmekteyiz. Bu sene memleketin bil hassa Ziraat Aletlerile teehizi mühim paralar tabala etik. Memle- ket Iktisat sisteminin temelini teşkil eden zirdat İşleri, her amaa oluğu gilâ düşündüklerimizin başında gele vextir, Milli ssnaylimiz, bugünkü medeni. yetin istinat ettiği demir ve kömür emet annaylinden kimya o sanayiine, âlem islihlâk ve gıda maddeleri ins kadar o öğünlülebilecek bir ehram şeklinde kademe kademe yüx- selmektedir. MADEN İSTİHSALA'TTMIZ Kömür havtasındaki ocaklarm tek * idare slendü devletçe işletilmesi ta hakkuk ettirilmiş bulunmaktadır. Bu tedbir, yalnız madanciliğimiz için Ge- Kil, bütün iletuandi bünyemiz v mimiz için ehemmiyeti hat baklkat, kömür istihsal kalhde şeralt içinde dahi ar bulunmasına rüğiwen ve vardığımız istihsal rakamları, ne artış (misheti havzamızın zenginliği, ve iç ve diğ pi ların ihtiyaç ve talepleri kargr amda Dizi tatmin edecek dereceye var mış değildi. Kömür ocaklarını, yük- sek teknik ve büyük sermaye de tes biz suretile istifade edebilecek hamle getirmek mecburiyeti verdı. 1930 da (2.695.000) tonünm ibaret bulunan is Hbesâtı, aldığımız tedbirler sayesin- on ton civarında ni inkişailer hak- kmda bir fikir verebilirim, zanmadi yorum. Diğer taraftan, havzada içtimai te- sisler ihdası ve biihassa işçinin hayat İ şartlarının islahı du, iktsadi istismer mücadeleler, | He aynı tamanda yürütülmektedir ve biibazsa gurp lâtında, büyük te- erin istihesi işleri i işlerinin de ihti ys ve muntazam bir n busı tedbirler eldık, daha dn nincağız. Bakır sendenlerimizde artık tumu" men icani bir meden bahselilebi Ur. Ergani ve Kuvarsan bâkir maden» derimizde istibsalât artmakta ve mili müdafaamızın talep ettiği yüksek ev safla bakırın elde edilmesi temin © dimip bulunmaktadır, Dünya sanayinin kıymetli maden- lerinden biri olan ve bizim için her miyetli bir döviz toenbat teşkil eden Krom istihenli de genişietilmiştir. Divriğin Demirdağı, fabrikalarımızı besliyecek demiri muntazaman Ver | mektedir. | Birden arama işlerimiz ber sahada | ve geniş mikyasta dikkat ve gayret. | 1s yürütülmekti Raman dağında | petrol Bulunmuş olması, geçen yılın ümit verici hareketlerinde dir. taraftan bulunan artar araştırıtmaktarır. Türk közü rü ve Türk demiri gibi, Türk petro Wüiwlr. de işletmelerimiz arasına girdi $i gün, iktasadi bünyemiz yeni bir kuvvet bulacaktır, SANAYİLEŞME HAREKETİMİZ. Sünayileşmea barekelimiz, — inlişa. ini muhafaza etmektedir. Kara demir ve çelik Cabtikalarmın 1s şaf memnuniyet Ba fadrikalar raldafanmız ve tihaalatındaki verici hir şekilde: daha şimdiden mili ml saneyiim diği vazifeyi yapmaya Burasının ayni 24 büyük bir kimyu sana imam için ber gey yö Şeker fabrikalarımızın geçen sene kt isuhsnlâu yüz bin tona yaklı a kendisinden bekle başlamıştır. te ça J barbin sulanter n ve hatırlıyanlar, bunun ne demex olduğunu pek İ; takdir ederler. Şeker fağrikalarım maliyetinden pancar eken Türk k isüne düşen hisse altı milyon hira ödayan Hint N 2 “para iken Kırk, 3940 da elli paraya Çi karılmıştir, Hatta 1940 sonbaharında müstah #lin 56 para üzerinden teslim ettiği int Ga aldağı eski pancara ye farkı B Boğe Je karar ves Bu hal cumhuriyet hüküme- tinin, irat mebsulerimizi azami de #ndirmez ve köylünün etmek hususunda gös- retin yeni bir rolanlidir. nüzdeki senede pancar airsatira yet verirse, emeğinin komnacağına emin olmalıdır. KAğıt #mnayiimiz büyük bir hamle Um hgilmakta h günlerini Bi bi temin ame söylersem, bav» ? Dünya variyetinin begünkü müşkül nn biç bir sarsmtıya Ouğramadan parlak bir şekilde anlatan yolundarlır. Izmit selüloz fabtikas- nn kurulması sozu ermiş Ağıt ham maddesini dabildı yipe kurulması bi m kâğıt ve karton ihtiyacı mızı tamamen karşılamaya küf £ cektir, Deri sansyiimiz. hem halk, hem or çaliş du ihtiyacımız karşılamaya nakladır. DOKUMACILIĞIMIZIN GEÇİRDİĞİ İMTİHAN Dokuma sana, yübeleeimi, Br geçirmektedir. 1 memen durması, ihtiyacımız! Iplik ve dokumalartıızla karı doğur ecek netlesler alınmıştır. ar yerli iplikle mskta; basma, kaput bazi, diğer Fen, ii ve desenli bezler ve yünlü kurma htiyacımız dahilden terin olunmakta ve bilbassa ordumuzun ih kendi kumaştarımızla kargıla tadır. Hulâsa bir taraftan tutunmak, bir taraftan inkişaf etmek gayre- #lnde ve mücadelesinde olan sana yi ve maden işlerimizin bugünkü vaziyeti cumhuriyet devri için ha- kikaten şürefli bir manzara arzet mektedir. Bu işleri yürütmenin her şeyden evvel, bilgi ve azimle birlikte büyük bir sermaye işi ol duğu meydandadır. Bu sermayele- rs vücut vermek şerefi cumhuri- yet devrine nasip olmuştur. Cum- huriyet Türkiyesi, iktsadi kalkm- masını kendisinin olmıyan serma yelere bırakamazdı, Bugün vardığımız yer ve aldığı mi l, büy ii sermayeleri bizzat yaratmak suretile olmuştur. Bu saycdedir ki, bize benzer mam leketlerde eşi bulunmyan büyük milli sermaye ve kredi tegektüiile- Cine sahip bulunyoruz ve İnsa, te sis, işletme plânlerımız: muvaffa. kıyotle tahakkuk o ettirebiliyoruz. Şurasını da kaydedevim ki husı- şartlarına rağmen Türk Iktısadiyatı ayakta duroşundaki muvaflakıyeti Bağvekilimiz mutuk irat ederken sl sanayi İşletmelerine bile cek milli sermsyeler , bütür imkânlar ve bir çok teşebbüs sa haları açıktır. Hususi fabrika! > lerin kurulması fevkalâde #ırilmea ve bu hususta hü- muvafakatini almak ka" kaldırılmıştır. Bunların in- afmı hassasiyetle odüşündüğü- müxe işaret etmeği lüzumlu görü- yorum. va TİCARİ MUYAZE Aziz yurtdaşlarım ; Ticari hareketler o bakunmdan, gecen sene içinde memleketin ik- trsa1i veziyotini aydmlatacak baş- hen hâdise hareketler hakkım- a size malimat vermek iste- MİZ İ 1989 senesi harici ticaret bilân 9 milyon Jire kadar lehde Fkla kapatılmıştı. 1940 sene- arasmdaki fark, yine ihracatın le- hine olarak 30 milyonu bulmakta- nesinin bu fevkalâde aktif vaziye- Lim aret ederken, bu seneki ih- racatımızın ve bilhassa itheldtımi- zın hacimlerinde mahsus derecede husule gelmiş olduğu” etmeliyim. muharip olan V harp dişinda kalmakla beraber bir çök tahdit tedbirleri alan memle- ketlerin dış ticaretlerindeki menfi tebeddülleri göz önünde tutarsak, İ bu tensikusun, içinde bulunduğu” muz şartlar karşısında zaruri ve hattâ normal olduğuna hilkmede- biliriz, Bübassa şurası tebarüz ettir mek isterim ki, ihraç maddeleri- mize müşteri bulmamak gibi bir vasiyet karşısında değiliz. Bilâkis rek mahsullerimize, erimişa talep artmıştır. An memleketimizin kendi ihti- İ yaglarısı, her ihtimali göz önünde i twtan bir ölçüde kargılamak arzu- Su, Mallarının elden cfkarmak dısimdan getrilmesi İthalâtımıza gelince, bir çok memleketlerin koydukları ibreç yetleri, ve bilhassa hariç- teki mürarakt güçlükleri, bu sa hadaki azalmanm, başlıca o sebep- Maamafih, zaruri olan maddeleri, muhtelif yollardan te- darik edebiliriz ve etmekte devam edebileceğiz, BAZI FİYAT YÜKSELİŞLERİ- NİN SEBEBİ lerini teşkil etmiştir. Aziz yurtdaşlarım ; Gıda maddeleri ithalinden tama- men müstağni bulunan memleke- timiz, cumhuriyet idaresinin kur duğu ikindi tegkilât o savesinde, diğer öhtiya; Trenddelerinin en mühimlerini de dahilde ntemin et- meğa imkân bulabilmektedir. Bazı madde gruplarmda zaman zaman talebin artması, bu maddeletin'ki- fayetsizliğine işaret telâkki edil miyeceği gibi, bu talep neticesin- de ayni mallarm tükeneceğini zan- etmek de doğru olmaz, Vesile bulmuşken, yurdumuzda * görülen fiyat yükselişi mevzuuna temas ötmeden göçmek İstemiyo- rum, Dünyanm geçirmekte olduğu buhranm akislerinden, memleketi- miz de tamamen masun kalamaz- Yurdun emniyeti, bir çak mad- ibtiyatlarımızın ve edilmesi lüzumunu doğur muş ve bu suretle malların tevzi v8 #slesiminde yeni bir muvazene teseslin etmeğe başlamıştır. Fiyat yükselişleri bu istihale sırasında husule gelen bazı ani ve muvakkat sıkmtların bir neticesidir. Yükselmelerin en miihim İsme. eşyanm menşelndeki fiyatm, yani maliyeön tereffüünden ileri gel- mektedir. Bünyevi mahiyette o lan bu sahada kalabiliedi, Nitekim, bu gibi mallardan dışarıdan gelen- lerin daha geniş imkünlar daire- Sinde tedarikine ve dahilde temin edilenlerin de azami derecede İs- tihesl edilmesine çalışılmaktadır. Aziz yurtdaşlarım; Bir sene evvel, yine iktısat ve tasarruf haftası Oo münasebetile: “Hükümet müteyakkızdır. Yersiz ve sebepsiz spekülârif fivat teref- fülerine meydan verilmiyecektir.,, 10 aylık İhracat ve ithelât | demiştim. Hükümet, bu sahadaki tedbirleri milli korunma kanunu- mila | mun çerçevesi dahilinde | almıştır. dır, Ancak harici tearet müvaze* | Lüzum görüldükçe, bu kanun ce 7zaİ maddelerinin otatbikinde te- reddit edilmemiştir. Ve edilmiye- cektir. Baz ihtikâr teşebbüsleri, nüve halinde iken imha edilmiş ve yenilerinin baş göstermesine sed ekilmiştir. Şurast memruniyetle kaydadilmeğe değer ki: Bu hidi- seler mabdut bir sahada kalmış" tır, Maamafih, fiyatları sebepsiz ye- re yükseltenleri ocozalandırmakla iktifa etmemekteyiz; fiyatların za” ruri olarak tereffülnü icap etti- ren sebeplerin ortadan kaldırılma» sma da bühassa çalışmaktayız ve çalışacağız. Hükümetin bu yolda slmakta ol- duğu ve alacağı teğbirlerde, bil tün yurtdaşlarımın ikimadmı ve yardımmı beklerim, Bunun içindir ki, İüzumundan fazla mal müba- yaası suretile bir huzursuzluk ba» vası yaratmaktan içtinep edilme- Sini bülbasn tavsive ederim, hususunda ihtiyatlı Hareket etme- / mize afk olmuştur, Bu hal, malla- rTünizi sâtm almak istiyenler ara” smda bir seçmeyi zaruri kılmış ve ihracatımızı, bize en lüzumlu olan maddeleri verebilen memleketlere tercihan satmak yolu tutulmuştur. d BANKALARIMIZDAN DA Aziz dinleyieilerim: İktusadi hayatımızda çok mübi” bir rolü olan bankalarımından bahsetmeme müsaadenizi rica ©İ” rim, Bir 3cne evvel, bu mall saties* #elerimizir, sağlamlık ve b İtimadma mazhariyet (bakım! > dan geçirdikleri imtihandan Bati muvaffak olarak çıktılarına 8 ca işaret etmiştim, Bankaların” bu yüksek mevkilerini muhafs*” etmektedirler. Avrupa harbini” yeni iktilâtlarma rağmen, kreğl müesseselerimizdekl o movdunt” seviyesi hemen hiç düşmemiştir Bir taraftan bankalarımızn tib” rmdan diğer taraftan halkrmı” temkinine delâlet | eden bu gÜZPÜ netice, mmelekelin her sah mevcut kredi hareketlerinin s8” bestçe inkişafına imkân vermigÜf- İ Bankalarımızın muhtelif maks” larla ve şekillerde açtık'arı bu KP? dilerde, 1999 senesi hazirarma etle, bu senenin aynı ayında ©© mun 23 milyon lirayı müteesviz Dİ” ezayüt kaydedilmiştir. Bu kredilerin, bilhassa mili * tihsall takviyeye matuf bulunme sma hususi bir Ghemmiyet ver mektedir, Pabrikalarımızm ast” randımanla çalışmaları no k3ğ” matlüp ise, topraklarımızm en £” niş bir surette işlenmelerinin ** min de o dersen üzumludur. 5” yolda alman tedbirler o eümiesi” den olmak üzere, ziraat bunkasınc” kredi gabsl hadlerinin yükeeltilm”” si ve sair barı kolaylıklar gö rilmesi o suretile müstaheiiSi”. yapılan yeni yardımı kaydetmek isterim, : Memleketimizin sigorta sahın i inkişafma ayrıca temes © meği faydalı buluyorum. YanE sigorta Ücretleri tenzilitmdan b lenen müsbet netice tahaklrk * mis ve sizorla edilen kıymete yekünu bir sene zarfında 24 Mİ yon lira kağar artmıştır, HA, deri sigortaları şubsinde ise mü meblag yüzde yirmi beş mis de bir tezaylit kaydetmiştir. X-. sigorta şubesindeki ihtiya” yanl mili tasarrufun muhtelif * Xillerinden birinin yekün © milyona yaklaşmıştır. Aziz yurtdaşlarım; Milli iktisat o sahası meseleleri sayılabilecek olsa zulara kisaca temas çim” “ö rum, Bu sahada cumhuriyet yeri” sinin başardığı işlerin ehemiT.. 4, hattâ azameti, dünya vaz”... nin ihdas ettiği çok müşkül ei ra rağmen, memleketimizin “ya di sahada herhangi bir sari maruz kalmamız olsassile BR ar, Geçirdiğimiz ufak tefek MK on iktisndi Legkilâitmr eskiden” 1. iyi bir şekilde tanzime bu muş olan memleketlerd# DÜ seşait altmda görülebilecek ten ileriye geçmemistir. eği Bugünkü netlerleri elde — ve mümkün kılan öreüller, milet eş hükümetçe birliğimiz, bera. b. miz, kendimize ve birbirimiz?” bağ madımız, vazifeye kaipilliği” büsnü niyetimiz ve açık hs Vİ mizdir, Bugürxünden çok dl o. günler göreceğimize ominim. da iamare, MEN Şefimizin. YÜ ae arzettiğim sözleri olmakis edecektir, yele” Ay günü" mev” oluy” gt eğeci, . kati Jşacağız: ğiz, çok hevesle a ak cok inanâyak çalımacağız. Yepinizi hürmetle “ selâmlarım. ....
