16 Ekim 1941 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 4

4 — HASER (AKŞAM POSTASI) 18, BİRİNCİTESRİN — 1941 Almanyaya ihraç edi- lecek Türk malları (Baş tarafı 1 nede) bir şemasir Evvelâ bâ. Kim İzi pronsipi » şeceğim, 1 — Mübadele: MN 2 -— 'Tüvk ve A mallarının gerek nakâl kıymetlere gerek her İ Üj'memiçket isin haz oldukler: iktisadi Kiymetlere mutçmadi bir Teadili ve Levazün & mü. hadele çdiimesi, Bu iki cs nok. ta bülün mukavelenin nâzım pren. sipleri addolnayil'rler, İzah edevizt; Klrinz usulünde #üvaki mübadeleler öne söyliye - ceğim veçhile fülidir, Fakat bu bütün bir devre mübadelelerinn sonunda ve tasfiyesinde tahakkuk “der, Türk Alman anlaşmasında ise her iki taraf bugünkü şartların da. ha pratik bir usulü istilzem ettiği: ne kanaat getirmiş, olduklarından ralibadelenin zaman ve mekân itiba rile heran fili olmasın! kabul ederek hesapları Türkiyeye Alman malla. Yin itbali ve Türkiyâden Türk malarmım ihracı çsasma İstinat ettirmişlerdir. İkinci prensipi izah etmek için mukavelenin 6835 me- kanizmasma gireceğim, Mübadelçlerimiz evyelâ kıymet , leri yekün itibariyle birbirine te- kabul eden karşılıklı iki liste dahi, Jinde ve saniyen muayyen kiymet - teki Türk mallarınm gene aynı kıy mette fakat kızmen gayrimunyyen olan Alman mallariyle karşılaşma. w suretiyle serbest ticaret namını werdiğimiz bir usulde cereyan ede gektir, Birinci şekli tesbit cden liste , ler ihraç edilecek wemleket için ehemmiyeti birinci derecede olan mallera hasredilmistir. (Burada Türkiyeya ithal edilecek Alman mallarmda devlet da'releri ve mü- essciçlerine rüçhan tanm . mıştır, Demçk ki bu müesseselerin işti. ra hakkı ön safta bulunmakta ve onlardan kaincak kısımlar bu lis. te dalülinde piyasaya bırakılmak - tadır, Serbest ticaret dediğim ikin. ci Sekilde ise devlet dairelerinin rüğhan hakkı yoktur, Onlar da icap ederse piyasa alici gibi bu şe - kildeki mübadeleden istifade ede, bileseklerdir. Böylece anlıyacağı - nis veçidle bu İkinci şekli piyasa, ya doğrudan doğruya mübadele im. künmi vermekicdir, Simdi biraz evvel böylediğim kıymetler arasındaki tendü! ve te, vazlın prensipine gelerek her iki wsulde bunun nasıl tatbik edilece- Zinl anlatayım. Birinci şekilde umumi yekün 55 milyon Tiradır ve Mstelerin ihtiva ettiği maddeler şunlardır: Harp malzemesi, demir ve çe. likler, makineler, nakil ve cer va- sıtaları, bakır mamulleri, tibbi çe za, köğrt ve sellüler, pancar tohu. yu, Türk listesi ite aşağıdaki mal Jarı ihtiva ctmektedir: Maden cevherleri ve madenler, zeytinyağı, tiftik ve sair keçi kıl- ları, pamuk, yağlı taneler, küzbe, # palamut ve sumak, palamut kulâ- ması, afyon, deri, keten, kenüir ve * döküntüleri, pamuk ve ipek dö . "küntüsü, fasulye, bakla, nohut, da- TI, kepek, paçavra, süt tozu, Görüyorsunuz ki ithal edeceği - miz Alman malların: bizim içn ©. ian iktisadi kıymetle ihraç edece- «fiz, Türk mallarınm Almanya için “olan iktisadi kıymeti arasmda bu. İglinkl icaplara uygun bir tendül m fikmeilerden türlü janr'da kurde « Meler angaje etmeği de dilşünüye. yüz, Şimdiki halde, Fransız ve A» .merikan filmlerinden baska Paula #Vesseiy'nin (Bir ömür böyle geç- «4i) «il, Teo Lingen tarafından çev- #rİlen ve oynanan (Madam Lüna) “Paul Hartman'm (Bismark) 1, Her. ta Faylar'ın (Bir ölçü üzerine ka- dm), Pawl Hörbiger'in (Viyana heykeli), Zarah Leander ile Hans Stuva'mn (Kadm sevince) el... — Ecnebi filmlere nasıl türkçe isim koyuyorsunuz? — Daha ziyade mevzuuna uy - gun olacak şekilde, Bu iş isin 10- maner, edip, Ye basi başmuharrir « lerden de İstilâde ediyoruz. Derken bir telefon: zll!, Bir ko- — Selâmi İzzeti belediyeden is- tiyorlar, — Seli İzzeti mi? Sami Koray, yüzünden eksik ol. mıyan bir çocuk tebessüm' altın. da: — Benim akrabam da efendim, Htfunu rica etmiştik. Bu hayhuyun en şayanı dikkat #iması, muhakkak ki Sami Kofayın zevcesi kadın romancılarımızdan Mebrure Sami idi, Nuzik düğün sahipleri gibi, elinde davetiye lis. tesi, kimse güeenmesin, kimse u- butu'masm diye kendi kendini âde- ta yiyorda... ve muvazene vardır, Fakat bu ka, darla kalmıyor, Umumi yekünlar birbirine müsavi olduğu gibi mw | kavelenin tatbiki müddetinee he - men hömen hı künlarda birbi zaman büsusi Ye. n aynı olacak ve hilhasan bu listeye dahil muhtelif Türk emtiası aras:"Ja h'ç birisini fazla iarsç etmek imkânım bırak - - mıyacak bir tazsinı ve € takip edilecektir, Iz mükadelelerin umumi yekünu 4i milyon liradır. Türk Hatesin'n imti- va ettiği mallar şunlardır: Balık, tütün, kitre, kuru üzüm, İncir ve hurda fındık, sajr kuru yemişler, kusyemi, miyankökü ve hulâansı, yumurta, şarap ve kan , yak, sünger, barsak, anasnn, mazı, rouhtolif maddeler, balı, sigalaya - $ı, nebati boyalar, lületaşı, çöven, yaş meyvalar, balmumu, postlar ve mutabık kalmcak sair madde - ler, Burn mukabil alacağımız Alman malları gene iktiaadi kıymetlerin de b'#imkilerle bir tendül gi ren mallsr olacıktır. Serbest mü. badelede bunun nasıl temin edile, ceğini merak ederseniz söyliyeyim ki bü 41 milyonun yarısı bizim için birinei derecede ehemmiyeti haiz olan Alman mallarından yani dev- let düirelerinin rüchan hakkın; ha- »tede münderiç ve harp esi ile bakır mamulâtı hariç diğer Alman mailarından terekküp edecek, Burada birinel derecede zikre ga, yan canlar demir, çelik, makine ve hurdavatçılık ciralerine dahil olan mallardır, Geri kalan yüzde 50 Tür kiyoye ithali memnu olmıyan alel. ümum Aman malarından müteşek, fil olacaktır. Bizim içn kuru yemişler gibi sallar ihracı bakımından çok e hemmiyetli ve mesalâ tütün ise bi. zim için ehemmiyetli olmakla be, raber salın alınması Almanya için de o derece mühimdir, Mübadele - lerin yalnız rüchanlı listeye inki » sar etmesi ve bü malların ihraç edilmemesi ihtimali iyi bir usulle önlenmiştir zannederim, Bu usul de şudur! Mukavelenin bütün tatbiki esnasmda yani Tür, kiye bakımından iki ihracat mev - simine tekablii eden bir buçuk s0. nelik bir müddet zarfında her za. man bu servet ticaret hacmi rüç- hanlı listedeki mübadele bacminin Yüzün 75 inden aşağı düşmiyecek- tir. Demek ki Almanlar kendileri için birine; derecede ehemmiyeti haiz olan Türk mallarmı ihraç et. mek hakkina ancak bizim için ih - raç bakımından ehemmiyeti olan bu malları yüzde 75 derecesinde satm alıp Türkiyeden ihraç etmek. le malik olabileceklerdir. İhraç key fiyeti esasen Türkiyeye İthale mü tevakkıf oduğuna göre bu umumi seyir ahengi bütün mekanizmayı birden işletecek ve her iki taraf için azami randıman veren bir mü- badete tarzı teşkil edecektir, Şunu da ilâve edeyim ki satın alma ve ihraç etme keyfiyeti bu ikinci w. swlde de bir veya bir kaç cinse da- ha fazla tağbet göstermek, yapıla- mamak ve çene bü Türk lstesinin de muhtelif cinsleri Üzerinde tak. #im ve tevz'i esası mahfuz bulun - mak anlaşmanm hükümleri iktiza- sındadır ve bu da ihracat bakımın dan olan end'şelerimizi izale ede - “ek anası: takviye etmektedir. Türk ihraç mallarını biraz evvel si- ge saydım, Hububat yoğtür ve Tür, kiye hububat ihraç edeb'lerek va- siyette değildir. Ne 60 milyon liralık Alman ma- line de o kiymetteki Türie malt bir ihraç sönesi zarfmda mübadele e. Ölemez, Size söylediğim ©sa3 pren sibe göre mübadeleler fÜli olacak » tr ve bineanaleyk ithal ve ihraç imkânları mütekabilen göz önünde tutulmuştur, Bizim O piyasamız iki mevsimi göz önünde tutmağı mes burdur ve bu suretle de ihraç p- Yasasının sıkışmasına ve bir takım Bayri tabil neticeler tevlit etmesi. ne mahal yoktur, Buna esnson de imkân bırakılmamıştır. 25 temmuz 1940 mwkavelesi da. ha ziynde devlet siparinlerinin taz- Tiyesine müteallik hukust bir anin» madır, Almanya tarafmdan infazı taahhüt edilen deriet siparigleri ve piyasâya o verilen plafonlardan önümüzdeki 15 sonteşrin tarihine kadar sipariş verilecek olsn mal. lar 1940 mukavelesi hükümleri dez irealnde infaz edilecektir, O tarjh- ten sonra plafonlardan yeni 8ipu . TİŞ verilmiyecektir. Şunu da ilâve &delim Xi yapılmış olan takas an. Jaşmalarmın. ahklmına halel gel . memektedir. Onlar da kendi gerçe. veleri dahilinde tatbik ve taafive edileseklerd'r, Yeni tediye anlaşması ezas iti , barite 1928 anlaşmasının hükümliş- REŞAT MAHMUT rini ihtiya etmektedir. Yeni husu, aç d- SON HABERE EE Moskova meydan | muharebesi Gittikçe çetin bir şekil alıyor (Almanlar mütema- | diven ilerliyor Vişi 16 (A.A) Ofiden! Gelen son haberlere (o göre Sovyet cephesinde vaziyet şöyle hilmi edile, bilir: Leringrad müdafana devam etmek Moskova meydan muharebesi git tkçe daha çetin bir gekii almakta , dır. Almanlar, o Kulinin, O Mojaç ve Tulaya, varmışlardır. Ruslar da Al, yatle ilerlemekte bulundu sülyor. 15 teşrinlevvci göğesi o Mazkovada hâşredilen resmi tebliğde: “Vasiyet fenalaşmaktadır. Moskovanın müdas faası hazırlanmaktadır. denilmekte” dir. Almanlar Meskovaya — tazyiklerini artırmakta ve mütemadiyen İlerle » mektedir, Mücadele, devler muhare, besi geklini almıştır. İki oOtaraf da muharebe meydanma yeni yeni kuve vetler sevketmektedir. Almanlar, şi mali garbido Rus hatlarına girmiş lerdir, Moskovanın vaziyeti daha va, him bir gekli alıyor. Rus o gözebteleri Yunu itiraf ediyor. “Kızıl yıldız, Söve yet gazetesi Moskova tehlikededir dis yor, Azak cephesinden pek âx beber gelmiştir. Rusya yıkıldıktan sonra (Baş tarafı 1 neide) Güzete bu hususta dikkate şa » yan malümat vermektedir, Makale. bin muharziri şöyle demektedir; Ancak istlânm farihi Alman vüksek kumanda heyeti tarafından bir sur olarak. saklanmaktadır. Maharrir bundan sonra İngiltere ndismn ne gibi şartlar altında i- lâ edileceğini anlatarak ezcümle şöyle demektedir: Anglo Sakson matbuatı Rus bezime tinin tarihin şimdiye kadar kaydet - mediği miktarda malzeme biriktirii . miş olmasile izah edilebileceğini yaz makta olduğu düşünülürse bütün bu malzeme İngiltereye karşı kullunuldığı takdirde Londranm bali (ne olacağı kolaylıkla anlaşılır, Bolgavizm yı» “ tan sonra Alman ordusu ile bir Mizle Avrupâ hemen kümilen İngüte reye karşı seferber edilecektir. Av rupanın muazzam allâh endüstrileri bu tanrruzun husust ihtiyaçlarını karşı. Eyacak şekilde kullanılacaktır, İngiliz ve Amerikan © endüstrileri, bir araya gelasler bile, gerek keyfi - yet gerek komiyet itibarlle bu mua, zam kuvvete yüklaşmağa bile mu veffak olamıyacaklardır. 'Taarruza hazırlanması için İngiltereye verilen imkânlardan bahsetmeğe bile değmez. ——— ——— Sovyet tebliği (Baş tarafı 1 yejde) vemet etmekteyseler da düşmana ağır züyint verdirerek görilemek sadebürle yelirde kalmışlardır, 12 teşrinlevwelde 38 Alman tayyare si tahrip edilmiştir. 11 Sovyet tayya resi kayıptır. 15 tegrinlevvelde Moskova üzerinde b Alman tayyaresi o düşürülmüştür. İzi haftadanberi bütün Sovyet ga, hirlerinde ve kumabajarında. eli silâb talan bütün erkekler &skeri talim ve terbiye görmektedirler. Milyonlarca erkeğe şimdiki harbin usulleri öğret mektedir. Ingitiz filosu Londra, 16 (A.A.) — B.B.C, İngiliz filosu Akdenizle geniş bir cevelân yapmıs, düşmana rast gel. memiştir, Filoda bulunan harp mu- habirleri, İtalyan torpil tayyareles rinin bir İngiliz grrhhısr ile bir kru vazörünö torpil isabet ettirdikleri. ne dair İtalyan iddialarına karşı, İtalyan tayyorelerinin ansızm iki hücum yaptıklarını, fakat izisintı de akim kaldığını bildirmişlerdir. ancak tediye muvazenesini» genişletilmiş olmasında münde - #içtir, İki memlekette döviz mu . rakabe hükümleri baki kalmak ve ber hangi bir surete sermaye nak- Hini tazammun etmemek şartile bir taraftan diğer tarafa her türlü te, diyat klrinş yoluyla ovapılabile - cektir, Kızıl orduda yeyâne kusur (Baş tarafr 1 nejde) bulunan kıtaların oc2ası arasın. da hiç de beklenilmiyen bir ir. tibat muhafaza etmiş olmalarını sena etmektedirler, Fakat bu zevatın tetkik etmiş oldukları unsurlar arasıda on. ların nazarlardan kaçmış olan ve mühim olmakta diğerlerinden hiç de geri kalmayan bir unsur daha vardır, Filvaki, Alman ordusunun tek olan yjiksek kumenda heyetinin teşkilâtı oldukça etraflı olarak herkesçe malüm olmasına müka- bil Sovyet ordularında buna mi. masil bir teşkilüâtm mevcut oldu. ğu görülmemiştir ki bu da ilk nazarda garip görünür, Kızılordunun organı olan Kras, cia Zvezğa'da bu banta mevcut olan bazı mal matile diğerta. raftan elde edilen malümatı yakımdan tetkik edecek olursak oldukça korkunç bir müşaheğe- ye varırı:kioda ferdi veya kollektif *k bir kumandanlığın yokluğudur, Sovyet Rusyanm teşkilâtı Basiyesine nazaran Sovyet yük. sek riyaset divanı ve icabında onun reisi olan Kalinin bütün 28, keri kuvvetlerin en yüksek şefi. *dir, Fakat harekâtın baslangı- cındânberi Stalin. Molotof, Ma. lenkof, Berin ve Timoçenko'dan mllrekkep olan müdafaa kom'te. si, hudutsuz salâhiyetler almış, tır, Bu salâhiyetler, komitenin hattâ hükümetin yerine kaim ol. masına medar olacaktır, Bundan istihraç olunacak cu- zip netice, Stalinin başkuman. danlığı deruhte etmesi olacaktı ki bu husus, Kremlinin resmi sözcüsü olan Lozovski'nin ecnebi gazetecilere yapmış olduğu be. Yyanattan aşılmaktadır, Bu kust, bu iddiayı hiç bir ile teyid etmemiştir, rin askeri olan Ti moçenkonun hiç bir zaman hâzir Tek Kumanda heyeti, tecrilbe. nin ve mantığın ilcaatma tebai, yet edilmek suretiyle vücuda 20. tirilmiştir. Bu kumandanlığı deruhte et. meyi ya cesaret edemiyen ve buna tedir olamıyan Stalin. onu eylemektedir, Bu e imtina : suretle Rus seferinin başlangıcından uğ. ranılan ilk muveffekiyetsizlik. lerden sonra cephe, Üç kesime taksim ei ve bu kesimler hareket etmesi ve kendisinin muhtariyeti haiz olan kesimine müteallik mesuli. yeti deruhte etmesi lâzım gel mektedir. Müdafaa komitesinin yanı basında bir nevi “knik meclis vücude getirmiştir. Bu meslis Stalin ile maresal Che. poclnikof ve mareşal Mereir- kovdan o imüteşekkildir. Fakat hiç bir kumandanlık vasfı yoktur, Müşavir vaziyetin. de bulunan İki mmaresalin fikirle Ti fagl vaziyette hulunan üç ma. reşala ancek mutalâa kalibinden bildirilmektedir. Bütün bu alınan teribatın ne ticeleri açık olmüugtur, Kıtantın | ve malsemenin bir cepheden di. Zer cepheye nakledilmelerini em, rededilecek ( otoriter bir maka. mn meveyt olmaması #evkül. ceyş bakımından geniş mikyasta harekâta teşebbüs etmeğe hiç bir zaman imkân bırakmamıstır. Ordular gruplarından birinin cep hedeki her tüzlü hareket, mu fakıyetle tetevvüç etmiş olsa bi, le, tamamiyle tabiyevi bir mu, vaffakıyetten ibares kalmıştır, Timoçenko ile Budiyeni arasır- da bir takım müşkülât zuhur et. miş ve ba müs hesinde nisbi bir sükün hüküm sürmekte olduğu bir devirde bi. Je siddetli münazanlara inkilâp eylemiştir. Vaziyetin vehamet peyda et mesi üzerine Stalin bazı şeyler yapmak mecburiyevinde kalmış ve fakat mutadr olan inatcilıkla ancak yarım tedbirlere müraca. at etmiştir, Yüksek kumandanlığın bir se, fer erkânı herbiyesi vücuda ge- tirilmiştir, Bu erkânı harbiyenin başma 'Timoçenkonun eski er. kânı harbiye reisi ordu kuman, danlarından general Yukof geti. rilmiş ve yanma Üç muavin ve- rilmiştir ki, bunlar da general Nosot, Marakof ve Kojouchko. dur, O tarihlerde Moskova, Al. manların hedefi gibi görülmekte idi ve cenahiarındaki vaziyet da, ha az tehlikeye maruz bulunu. yordu, “oni heyet Moskovaya yirmi. otuz kilometre mesafede prens “N” nin eski ,malikânesi olan “M” şehri leşti, Fakât bu yeni heyetin imtiyg. zatı yakında tetkik edilecek O, Tarsa onda umumi bir büyük yi rargüha hâs olan evsaftan hi m mevcut olmadığı görülü. “Hüaiselerin tazyiki alında mü- | dafaa meclisinin yanında bir kontrol komitesi vücuda getiril. miştir, Bunun vazifesi, cephenin heyeti mecmuasına ait harekâtı tetkik ve ihzar etmektedir, Fa, kat bu yeni heyet, hiç bir emir veremedi, Hakikat halde bu he- yette Stalinin yüksek kumandan. ık ihdasmın önüne geçmek için bulduğu Lagamak yollardan biri. dir. Bir ilkteşrinde yüksek meclis riyaseti müdafan komitesi harp kömiserleri meclisi “askeri hare, kâtin teknik” idaresindeki -kusur- ları tasfiye etmek çarelerini tet« kik eylemek” üzere toplanacak. lardır, Kabulü zaruri olan sureti hah, sarihtir, 1918 de müttefikler ma. reşal Foch'u başa getirerek tek kumanda vücuda eğtirmek sure, tiyle meseleyi kat'i olarak ii letmisterdi. 1941 de Almanlar yaptıkları gibi, müttefikler aynı cephede harp eden muhtelif milliyetlere mefhsüv orduları tek kumandan. lığın otoritesi alunn koymakta. dırlar. Stelin ise, Sövyet kuvvetlerini parçalera ayırmaktadır ki, bu hal Sovyet Rusyada gahsf rejim ilçaatınm ber ş*ye tekaddüm et. mekte olduğunu göstermektir. Moskovanın tahliyesine başlandı (Baş tarafı 1 neide) intizamsızdık alâmetleri (o belirdiğine kani tulunmamaktadır. Alman tank yarma hareketinin do, Kurduğu müşkül vaziyet takdir edil» meki» beraber, cepheye mütemadiyen Rus takviye kuvvetleri gelmektedir. Moskova veuharebesi Verdin mubare- besi safhınlarına benzetilmektedir. Cemehi Rusyudan #hnan (haberler pek azdır. Ruslar bu mntakada mü vatfakiyet!! mukabil taarruzlarda bi, durmuşlardır, Müddeinmum likte . toplantı Miüddelirmenilikte yapdan dünkü toplantıya dar dünkü (sayımızdaki havadisin yanlış bir telâkkiye mahal İ bim dört veröcek surette çıktığın gördük. Mütemmim sealörnatımızn, güre bu toplantı #aüddelumumilik / erkânmn vüzlfeşerinde vahdet Aâheügini muhas fark maksadile ötedarberi her baftn yapılması myiat içtimalardan biridir, Aâliyenin zabıta ie alâkası Üserlinde zaten mevcut olan ve kasya Müküme | leri delreninde her uman (tatbik Ve | riayet edilen hükümlerini de yeni bir Kararla teyide İizum gösterecek örtün da hiçbir fevkalâdelik yoktur, İhtikü. rilakip Oobakmmımâandaha (evvelki iştimalarda fikir testisinden ibâret Ge isn bir keyfiyetin son bir toplantıya da atfedilmesi aynı yanlışlık netioesi- dir. zabıtamızın yeni erniyet müdürü “ Moskova râ ât cenmeep.|,, yakınımda, yer» | bu sabah b Conde, 1g Çi) Ni yy nda gün sgarbe mi kov; zarbinde bf lar adan & bir tehilkenin B dirmiştir. Spiker halim ASP binlerce ve yüz bi ve neterinin cegesifif, mat tankları ve © olduğunu söyimiş V miştir, Düşman Sovyet P gunu ve anamı ea” sülyor, Fakat mmağa katiyen azm yek halkını arm tur, Bir gazetesi ingiliz Herhangi bir taarruza Hitleri $i caphesin uzaklaşiıra"”” çaklardı.. di Nevyörk, 16 ee edecek kadar ku ei harbla kanuni kolayon sala gütere henüz A Jet küçük ve daha | birlikleri son vS ağır ay ütisak yokta” Şehrin Bada nün ruvetli yav ye Mi müharebeler man ve italyan gi Rus meveilerini barağinrı delmeği lardır, Bundan gone m Madrit, 16 (Aİ Harbiye mesa i riyor: İspanyanın gark Serkaları, cephsni edilmiş olan X' dg razunu ve değerli arkadağları elinde her Za, mandan fazla &'yebileceğimiz bir em, niyetin teminatını hair olduğuna da zamiz. Özür diliyerek tashih ederiz. Jose Acenta ci sinif demizhi$ miştir. Ma ik nişap alan 48