Tanin Gazetesi Arşivi

Tanin, II. Meşrutiyet'ten sonra İstanbul'da yayınlanan İttihatçı bir gazete.

Hüseyin Cahit tarafından çıkarılan gazete, Türk Kurtuluş Savaşı yıllarında ulusal direnişi destekleyen gazeteler arasında yer aldı. Yayını aralıklı olarak 1947’e kadar sürdürdü.

Gazete, 1908'de Servet-i Fünûn dergisi başyazarı Hüseyin Cahit ile, Tevfik Fikret ve Hüseyin Kazım Kadri tarafından kuruldu. Gazete çıkarma fikrini Hüseyin Kazım Kadri önermiş, adını Tevfik Fikret koymuştu.[1] İlk sayısı 1 Ağustos 1908’de yayınlandı. Hüseyin Cahit Bey’in yönettiği gazete, İttihat ve Terakki Partisi ile özdeşleşti; İttihatçıların fikirlerini savunup siyasal hayatı etkiledi. Tevfik Fikret ve Kazım Kadri, bir süre sonra gazeteden ayrıldı. Gazetenin yazı kadrosunda İttihat ve Terakki Fırkası'ndan mebus seçilen Hüseyin Cahit'in yanı sıra Falih Rıfkı (Atay), Enis Avni (Aka Gündüz), Fazıl Ahmet (Aykaç) yer aldı. İttihatçıların dış politikadaki akıl hocası olarak tarif edilen Babanzade İsmail Hakkı, dış politika makaleleri ile gazetede önemli rol oynadı.[2]

Tanin matbaası 31 Mart Ayaklanması sırasında gerici güçler tarafından basıldı. Romanya’ya kaçan Hüseyin Cahit, Mehmet Reşat’ın tahta çıkarıldığı 27 Nisan 1909’da yurda dönerek gazeteyi çıkarmaya devam etti. Gazete, daha sonra da çeşitli saldırılara uğradı.

Tanin, Hükümete yönelik eleştiriler yayınlaması nedeniyle 1912’de kapatıldı. Bu sefer Viyana’ya kaçan Hüseyin Cahit, Bâb-ı Âli Baskını’ndan sonra 31 Ocak 1913’te yurda döndü ve yeniden gazeteyi çıkarmaya başladı. Gazete, 30 Ocak 1914’te İttihat ve Terakki tarafından satın alındı. Bu yıllarda, eski yazarlarından Muhiddin Birgen'in Başyazarlığında ve I. Dünya Savaşı’nın şartları içerisinde İttihat ve Terakki liderlerinin fikir ve görüşlerini yansıtacak biçimde ve silik bir gazete şeklinde çıkmıştır. İttihatçı liderlerin ülkeyi terk etmesinden bir gün önce de Fırka, 31 Ekim 1918’de gazetenin yayımına son vermiştir.[3]

İşgal yılları

İstanbul’un işgalinden sonra işgalci İngiliz kuvvetleri tarafından Malta’ya sürgüne gönderilen Hüseyin Cahit, 1922’de sürgünden döndüğünde Tanin{{'}}i yeniden çıkarmak istedi. Tanin adıyla gazete çıkarmasına izin verilmeyince Renin adıyla çıkardığı gazetede ulusal direnişi destekleyen yazılar yayımlandı. Gazete, bir süre sonra yeniden Tanin adıyla çıkmaya başladı.

Gazete, savaş yıllarında ulusal direnişi desteklese de Halifeliğin kaldırılması, Cumhuriyetin ilanı gibi konularda Hüseyin Cahit’in tutumu nedeniyle Ankara Hükümeti tarafından muhalif bir yayın organı olarak kabul edildi. “Dinsel gericilik” tehlikesine karşı Takrir-i Sükun Kanunu çıktıktan sonra 16 Nisan 1925'te süresiz olarak kapatıldı.

Tan Baskını'ndaki rolü

Tanin Gazetesi, 1943-1947 arasında Hüseyin Cahit Yalçın tarafından yeniden çıkarıldı. Yalçın’ın 3 Aralık 1945 günü gazetede yayımlanan “Kalkın Ey Ehli Vatan” başlıklı makalesinde Tan Gazetesi’nin komünizm propagandası yapmakla suçlaması, ertesi gün Tan Baskını’nın gerçekleşmesinde etkili oldu.

Tanin, 14 Kasım 1947’de 1542. sayısı ile yayın hayatına son verdi.

Orijinal kaynak: Tanin. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.