14 Kasım 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 1

ON ALTINCI YIL. No: 5138 Adıııız. #ndımızdır Zecri tedbirler kanunu Kamıîtayda “Biz Itolya Habeş meselesiyle ancak milletler cemiyeti kararlarının bizi mecbur ettiği ölçüde iştigal ediyoruz,, Dün B. Fikret Sılay'ın başkanlığın- da yapılan Kamutay toplantısından ulus- lar sosyetesi heyeti umumiyesince teş - kil edilen irtibat komitesinin almış oldu- gu ekonomik ve finansal todbirlerin tat- biki hususunda hükümete salâhiyet ve- ren kanun projesi görüşülmüştür. Bu münaşebetle söz alan Berç Tür- ker (Afyon) demiştir ki; “— Bu meseleye dair bendeniz de iki söz söylemek isterim. Maksadım sizi vereceğiniz karardan geri çevirmek de- üldir. Ben sırf yurdurmuza alâkadar e- den bu meselede, şahsi mülâhazatımı hu- zuru âlinizde söylemekle vazifemi ifa et. miş olacağımı düşünerek kürsüye ç k- tım. Gündelik KÖMÜR VE DEMİR HATTI Cumuriyetin büyük ve güzel eserlerinden birini daha tamam- ladık: Şimdi Karadeniz kıyıları- na varan İrmak - Filyos hattı, 936 senesinin 15 haziranında Çatal- ağzı'ndan kömür taşımağa başlı- yacaktır. Hat Zonguldağa 10 ma- yıs 937 tarihinde ulaşacaktır. Dev- let, Havza işletmesini rasyonelleş- tirmeğe ve Ereğli limanının yapıl- masına da karar vermiş olduğun- dan, Türkiye'nin bu kısmı, esaslı iş kaynaklarından biri oluyor de- mektir. Hükümet vö tekaik adamları maızı ne kadar övsek yeri vardır: Çünkü bu hat türk işçileri ve mü- hendisleri tarafından, bir yabancı grupun idaresi altında, yapılmağa ,başlanmışsa da, son kısımları yal- nız bizim vasıtalarımızla bitiril- miştir. Bu hattın üstündeki tünel- lerden biri, yeni demiryollarımı- zın en uzun tünelidir. (3440 met- re.) Bütün tünellerin uzunluğu ise 4062 metreyi bulmuştur. Sınâiğ ameliyeler bakımından, Irmak - Filyos hattı, iyi bir tecrübe ve gü- 'zel bir zaferdir. Fakat dahası var: Gene bu hat Karabük'den geçiyor. Hükümet demir endüstrisini de burada kur- mağa karar vermiştir. Şu halde şimdiye kadar kömür yolu dediği- “miz bu hatta, bundan sonra kö- mür ve demir hattı adını verebili- rız. Kömür, demir, buna bir de e- lektrik sözünü kalınız; çünkü e- saş elektrik merkezlerinden biri- nin Havza'da kurulacağını biliyo- ruz. Bu üç kelime kadar bu mede- niyetin inşa kuvvetlerini anlatabi- lecek ne bulunabilir? Karadeniz'den İstanbul veya Akdeniz limanları vasıtası ile A- nadolu'ya taşınan kömür, onun bağrına sokulmuştur. Buna bir de hükümetin kömür ucuzlat- ma sıyasasını ilâve edersek, mem- leketin hayat şartları, Anadolu- nun endüstri kurumları ve milli müdafaa bakımından yeni hattın ehemiyetini daha iyi belirtmiş oluruz. Bir haftaya kadar Bayındırlık Bakanımız Diyarbekir hattını aç- mağa gidecektir. Anadolunun or- tasını ve cenubunu dolqın bu raylar, vatanın coğrafi birliğini kenetliyen ve yoğuran milli hat- lardır. Hiç biri cumuriyetsiz düşü- nülemez, cumuriyetsiz anlaşıla- maz, ve kurtuluş harbının ateş ve kanı ile beslenmiş olan iradeler başta olmaksızın başarılamazdı. F.R. ATAY “Dış Bakanımızın dünkü diyevinden” Sayın arkadaşlar, bugün Türkiye cu- mariyetinin yüksek siyaseti şudar: Yurdumuzun müdafaasını, yenilmez. yılmaz, kahraman askerlerimize tevdi ettikten sonra, dünyanın ber ulusu ile dost yaşamak ve, barış içinde yurdumu- zun ticari, iktısadi, imar, kültür vesair işlera kuvvet vermektir. Bir de, yurdu. muzu asla alâkadar etmiyen kavgalar - dan uzak durmak — siyaseti vardır. ki. buna da bitâraflık derler, ve - bitaraflık sulhla beraber yürür. Bugün, İtalya - Habeşistan harbı do- layısiyle ve bizim de uluslar kurumunun üyesi olmak bu kurümün kon- seyi, İtalya'ya alınacak zecri ted- birlere bizim de iştirak etmemizi istiyor. Şimdi İtalya bizden mal alıyor - ve bu memleketle ölaü ticaretimizin inki- şaf edebileceği bir zamanda, zecri ted - birlere iştirâk edersek, olabilir ki, İtal . ya, aramızdaki ticari münasbatmnı kessin, ve âtide bizden mal almamaya karar (Sonu 8. inci sayfada) İnebolu vapuru faciası Ölenlerin cenazesi büyük törenle İzmir, 13 (A.A.) — İnebolu vapuru f(aciasında ölenlerin cena- ze töreni bugün saat 14.30 da ya- pılmıştır. Törende vali Fazlı Gü- leç, müstahkem mevki kumanda- ni General Keramettin, askeri ü- mera, mülkiye ve tüze erkânı ve C. H. P. başkanı Avni Doğan, Gü- venlik düektörü Feyzi Akkor, İz- mirde bulunan saylavlarla konso- loslar, asşarbay, uray üyeleri, ban- ka direktörleri, devlet demiryolla- kaldırı’;ldı rı enspektörleri, resmiğ ve hususiğ kurumlaç mümessil ve üyeleri ve kazadan kurtarılan yurddaşlarla İnebolunün mürettebatı, yabancı vapur acentelerile limanda bulu- nan ecnebi vapur kaptan ve mü- rettebatı ve binlerce halk bulun. mauştur. Fkonomi bakanı B. Celâl Bayar adına olan çelenk en önde olduğu halde vilâyet müstahkem mevkü, İzmir urayı, C.H (Sonu 2, ci sayrlıdı) İrmak - Filyos hattı nasıl açıldı? İrmak - Filyos demiryolunun açıl- ma töreninde balunmuş olan foto muhabirimizin aldığı vesimleri okur- larımız altıncı sayıfamızda görecek- İerdir, Bu törenin nasıl geçtiğini dün- kü sayımızda anlalmış ve Bayındırlık Bakanı Bay Ali Çetinkaya'nın söyle- v diği nutku da Anadolu A jansından aldığımız gibi vermiştik. Bugün, aslı ile karşılaştırdığımız bu nutkun bir- çok parçalarında, telgraf verme yan- lışları gördük. Türk bayındırlık ve ekonomi tarihinde önemli bir günü (Sonu 5. inci sayfada) Tik tren, istasyondaki tokomotiflerin Mıu arasında Filyosa giriye. - T4 SÖNTEŞRİN. 1935 PERŞEMBE Habeş harbı haberleri ikinci sayfada Neryerde 5 ku “Ulus,, un dil yazıları Kâmilen “ Kâmilen, Kamus, C” ıyanos, Okeanoz, Oceaı ,, sözlerinin etimoloji, morlo - loji ve fonetik bakımından amalizi KÂMİLEN Kelimenin etimolojik şekli: () - (2) *(3) (6) - (5) (ak * am 4 ığ *l n) (1) ah Çokluk v. s. anlamları- na köktür. (2) am:; Kökün anlamını ken- dinde tecelli ve temerküz ettiren süje ve objeyi gösterir bir unsur- dur. (3) ğ (. ğ), ektir. Kelime- yi tayin ve ifade eder. Ak 4 cm | iğ — akamığ * kamığ: kâffe, halk, cemaat (*) manasınadır. Kelimenin başka şekilleri de vardır: T — Kamuğ V — Kamur H — Kamılh — VI — Kamay Hİ --- Kamık - Vil — Hamay IV — Kamuk VII — Hamıy Bu sekiz şeklin hepsi de “Kâf- fe, halk, cemaat, âmme, cümle” anlamlarınadır. (4) d: ( 4 D, ektir. Kelime- ) (D G) (9 1 — Kamus: — (ok * ağ H am | us) — H — Okiyanos: (ok * iy H an * 06) HHi — Ocâan: — (ok * eğ tan - ) Bu kelimelerde müşterek olan (ok) kökünün Türk Dilinde türlü anlamları vardır. Bunlardan şu üç manayı tesbit edelim: OK I — Ses, söz, okuma; H — Su; Hi — Bilgi, ahıl, ilim. (Ok) kökünün vokali değiş - mekle esas manaları değişmez. (K) konsonu yerine de meselâ (&), sonra (y), sonra (h) gibi ay- ni kategoriden olan konsonlar ka- im olabilir. Onun için (0) vokali yerine (v.)”işaretini köyarak (v. * k) nin dediğimiz anlamlarını araştıralım: I— Ok — ses, sada söz (1) Uk — fikir, mana, anla. mâ, idrak (2) a Öğ 4 1 — okumak (3) Öğ * incı — okuma yaz- — DK bilen kişi (4) nin manaasını gayrişahsi ve umu- ı & k mi kılar, Ka Z: - :ı’ (_S Ü (6) (5)ın: (. 4 n), ektir. Mahdut Ha — su (7) bir saha gösterir. Mefhumu bu Ök -- en — nehir (8) ü mahdut sahada toplar.. Üğ 3 ğe — yaktlitandü | .k-p am * ağ Hal an — ka bir göl adı (9) mığdın: “toplu, yığın halinde” an- Ük - üz — nehir (10) lamınadır. Hİ — Oğ * uk |- lak — oğukluk — Kelime, morfolojik ve fonetik — çok okumuş, mütalaa icaplarla şu şekilleri alıyor: etmiş adam (11) ğ::ı;:eu l KKmı= ŞS; gi:';(;%= kıraat, talim, n amuği 6 =oııîlım((2)) Kamukluk (7) YENTEİlE y Yeai Te lamılın” (3 Kamuluk (8) - Kamuğun (4) Kamusu (9) g'.: skz> akıl, idrek  KAMUS Üğ * al — anlamak, bil. — Ger d mek (15) OKIYANOS Uk -- alâ — eski hikâye- (Kamuğ) sözüne temas etmiş- " leri ve rivayetleri nakle- iini den (16) (D Kamus, (11) Okıyanos ve Dikkat: Arapça — zannolunan (IN) Ocdan (Fransızca) sözleri- | (ukalâ) kelimesinin ne kadar ori- ni de analiz edelim. jimal bir türk sözü olduğu açıkça Bu üç kelimenin etimolojik şe- | görülüyor. killerini altalta yazalım: ” () Orkan kitaböleri;. Radlot DAi ; zbon kıtabeleri; Radlol e Kişe ö K lnşnt_ı'. H. “Çağatay ve Uygur leh- lığ;::; (:::"kl:ıklüıı':ı:h:?uu H çeleri,, 12 İT IB — Ockğa kitabele: | bezak. Kemee, kelimcolai. anelis! ri; Radlof lügati, H, “Çağatay ve BT SRİ Uygur lehçeleri () (2) (3) (© V IV. Radlof lügati, I. “Çağa- Çok H ağ H am 4 us) ç tay lehçesi.”; Pavet de Courteil- - Sayfayı çeviriniz - le lügati; Çağatay lügati GAĞT LA P iğe V. Radlof lügati, II. “Çağatay 1,2 — Radlof. I. Uygur lehçesi — lehçesi” 3 — Pekarski: Yakut Lügati — VI., VIL., VEI., — Pekarski: 4 — Radlof. I. Baraba lehçesi Yakut Dili lügati. —;. 6 E Pekarski: Yakut Lügati 1.2,3 — Pekarski: Yakut Lü- | — 5 — R'â:j'.f;,"m Dili yadı- gati DA Ç gârları” 4, 5 — Uygur metinleri “Ana- | - 9, 19 — Orbon Kitabeleri Iytischer Index zu den fünf ers- 1 — Radlot. I. “Uygur lehçesi" — ten Stücken der Türkische Tur- 12 — Radlof. I. “Kırgız lehçesi" fan - Texte (Bang, von Gabain) 13 — Radlot I. “Kazan lehçesi”" 6, 7, 8 — Kilisli Bay Ritat'ın 14,18 — Radlof. I. “Uygur leh- fişleri çesi” 9 — Kamusu Türki 16 — Radlof, I. “Teleüt lehçesi" MAAARARAARARARAARAARARARARARARRARARRAARARRARARDARARAZ ARADARA: “ Ulus,, un Dil Meraklılarına nrııı.wauâ Bugünkü sayımıza ek olarak çıkmıştır. A l Ki