10 Ağustos 1936 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 3

OKU —e el iyi ö GA EÜSEŞ AĞ SİYASİ İspanya ihtilali : İspanya'daki kanlı ihtilal devam edi- yor. Her iki taraf da askeri harekâtım kendi lehine inkişaf etmekte olduğunu iddia ediyorsa da vaziyette esaslı bir değişiklik - olmadığı anlaşılmaktadır. Faşist taraftarları Fas'ın tamamına, C- nubi İspanya'da Endülüs eyaletine Ve şimalde de Sensebastian müstesna “Ol- mak üzere bütün sahillere hâkimdirler. Hükümet kuvvetleri ise, Madrid ve Barselona ile beraber İspanya yarım a> dasının orta kısımlarını ellerinde tutu- yorlar. Hükümet kuyvetlerinin ilk he- defi, âsileri Saragoza'dan atmak, âsile- rin hedefi de Madrid'i ele geçirmektir. Âsi kuvvetlerine kumanda eden generîl Mola, hafta arası, bir fransız gazetesi- ne beyanatta bulunarak, isyanın sebebi- ni şöyle izah etti: “Bu hareket, İspan.- Yya'yr Marksizm, Masonluk ve bu nevi milletlerarası cereyanlarından kurtar- Mmak için askerin yardımiyle yapılan bir mill? kımıldanmadır.” Diğer taraf- tan hükümet namına Söz söliyen Cu- mur Başkanı da bunun, devlet otorite- sine karşı yapılmış bir askeri kıyam ol- duğunu bildiriyor. Her iki taraf de milletin kendi tarafında olduğunu id- dia etmekle beraber, herhalde halk kütlesinin hükümet tarafında olduğu şüphe kaldırmaz. Ve İspanya tarihi göstermiştir ki İspanya'da bu nevi kı- yamlar daima halk kütleleri hangi ta- rafta ise neticede o taraf kazanır, Bü- yük Napolyon'un bile mağlübiyetinin başlangıcı, bu Avrupa fatihinin, kar- deşlerinden birini, İspanya tahtına kı- ral yapmak teşebbüsüne karşı ispanyol- ların ayaklanması idi. 1813 senesinden- beri İspanya'da belki de yüz kıyam ol- Muştur. Bu hareketlerin ekserisinde halk galebe çalmıştır. İlk çarpışmada galib gelemediği zamanlarda da kısa bir fasrladan sonra tekrar bir hamle Yapmış ve sonunda galib gelmiştir. Bu defaki İspanya mücadelesinin de enin- de sonunda halkçılar lehine netice ver- mesi en kuvvetli ihtimaldir. Hot İhtilal ve devletler Fakat İspanya kıyamının tehlike noktası, milletlerarası münasebetlerin- de uyandırdığı akislerdir. Avrupa dev- letlerinin her biri isyanın Başlangrem- danbeti İspanya'daki harekete karşı va- ziyet almışlardır. Sovyet Rusya açık- tan açığa hükümet lehindedir. Alman- ya ve İtalya sarih surette âsilere taraf- tarlık yapmaktadırlar. Fransa'da sağ- lar, generallere taraftardır. Hükümet sosyalistlerle beraberdir. Bir aralık bu taraftarlık plâtonik bir sempati gibi gö- rünüyordu. Sonra daha maddi şekiller aldı. Beş fransız tayyaresinin İspanya 'hükümet kuvvetlerinin eline geçtiği bildirildi. Fransa hükümeti bunu şöy- le tevil etti: Beş tayyare fransız teba- nr alıp İspanya'dan dışarı çıkarmak AsI ea anya hükü- için gönderilmiş. Fakat İsp: meti bunları müsadre ederek askeri hiz- mette kullanmaya başlamış: İtalya geri kalmamak için bu defa on sekiz tayyare göndermiş, Tayyarelerin üçü, Frarısa'nm şimali Afrika sömürgeleri üzerinden uçarken 'düşmüş. İtalya hükümeti hiç bir gey- den haberi olmadığını beyan ediyor. Belki husust şahıslar satmıştır, diyor, Halbuki düşen tayyarelerin içinde İtal- ya zabitleri bulunduğu Tesmen tahak- kuk iştir. Rîı:î: otuz beş milyon frank pa.ra ile İspanya hükümetine yardım etmı!ı lerdir. Bu para güya Tus işçisinin kendi ücretlerinden tasarruf derek İ-panya İşçisine gönderdiği yardımdır. Alman- ya da en büyük zırhlısını İspanya su!ı: rına 'yollamış ve alman amirali ıle âsi general Mola görüşmüşlerdir. Bu vaziyetten kuşkulanan Frzrııa hükümeti, İspanya isyanına karşı bita- taf kalınması için devletlere bir tîkl.if.- 'te bulunmuştur. Bu teklifin prensip İti- bariyle kabul edildiği bildirilmekedir. İtalya bir takım — sualler — sormuştur. Rusya Portekiz'in de iştirak etmesini istemiştir. Devletlerin herhangi biri ta- tafından İspanya işlerine müdahale, çok büyük milletlerarası karışıklıkla- rınr doğuracağından karışmamak nok- tasr üzerinde mutabık kalınması muh- temeldir. Ancak bu bitaraflık hüsnüni- Yetle tatbik edilecek mi? e İfaşistlere ICMAT Yunuanista Yunan ke: ılan bir polllisd 3 ğ':îşlık. Mefaoksas komunistlerin tahri- kâtiyle başlıyan bir grevi behane ed.e: rek idarei örfiye ilan etmiş ve meclisi de feshederek intihabatın ne zaman ya- prlacağını ilerde bildîreceğixri söyle- miştir. Hükümetin bu darbesini, Şr"" den ziyade partiler arasında kabineyi düşürmek için yapılmak üzere bulunan anlaşmadan doğan bir korkuya atfe- denler vardır, Malümdur ki Yunanistanın bellibaş- lr iki partisi olan müteveffa Venizelos- un liberalleri ile müteveffa Çaldaris'in bugün iki zümreye ayrılan halkçıları arasında hükümeti iskat etmek için gö- rüşmeler yapılmakta idi. a Kıral restorasiyondan sonra partı hisleri sükünet buluncaya kaı.iar. l'ılükd— met başma bitaraf olan Demırcr'sı gf— çirmişti. Bu başvekil ölünce hukumetîn a Metaksas geçti. Partiler hükü- rek uzaktan içinde nevsası ile kar- başını mete beş ay mühlet vere l seyretmeğe başladılar. Beş ay geçiyor. Hükümeti düşürmek için aralarında u- yuşmak üzere iken, Metaksas bu ('ar: beyi yapmıştır. Metaksas'ın bu darbeşı ile yunan politika kazanınınm yeni bir kaynaşma devri başlıyor. Yunams.tanm parti mekanizması bir batnın elinden çıkmış başka bir batnın eline geçmek üzeredir. Venizeloslar, Çal.dşrisl?r. Kondilisler öldü. Onların varisi kim olacak? Dava budur. dekll Yeni Lokarnoya doğru Geçen hafta beş taraflı Lokarno Kön- feransına hazırlık olmak üzere Londra- da üç taraflı bir konfernas toplanmış ve İtalya ile Almanyanın da kr..—nî_eran- sa çağrılmalarına karar verilmişti. Bu karardan sonra İtalya ve Almanya kon- feransa çağrılmışlar ve her ikisi d_e da- veti kabul etmişlerdir. Her ikisinin de daveti aynı mealde sözler ve şartlarla kabul etmeleri, İtalya ve Almanyanın bu Lokarno meselesinde birlikte yürü- yeceklerine delil olarak gösterilmekte- dir. At Konferans herhalde teşrinievelin or- n evel toplanmıyacaktır. Alman- tasında! A ğ istemiyor. ya daha evel zoplanm;smı > Şustos ayı olimpiyad oyunları — var- âfş ı:yımîıe Almanya nazi partisinin senelik Nürenberg koöngresiyle meşgul olacak imiş. Teşrinievel ortasında top- Janmak mümkün görünüyor. Alman noktai nazarına göre garb sulhu ile alâkadar olmıyan meselenin görüşülmesi caiz değildir. Yşni Alman- ya şark sulhunun müzakeresine ynk'a.ş- mıyor. Daha doğrusu Rusyayı bu gö- rüşmlere karıştırmıyor. Diğer taraftan gittikçe daha sıkı bir surette.R.usyaya sarılan Fransa, şark emniyetini gfıırb emniyetinden ayırmak istemiyor. Şim- dilik Fransa ile Rusya bir tarafta, Al- manya ile İtalya diğer tarafta, İngilte- re de mutad olan hakemlik rolünü yap- maktadır. Ancak son günler zarfında İtalya'da da İngiltere ile birlikte yürü- yerek hakemlik değilse de iki tarafı da kollamak cereyanı bilirir gibi oldu. Fil- hakika bu da İtalya siyasetinin anan”- sine uygun bir haretet olacak K4i İtalva'nın siyaseti İtalya'yı böyle bir hattı hareket ta- kib etmeğe sevkeden sebeb şu olabilir: 1 — Habeşistan meselesi artık hal- ledilmiş demektir. İtalya Habeşistanda yerleşiyor. Zecri tedbirler kalktı. Ak- deniz anlaşmaları bozuldu. — İngiltere- nit hâİk uzatılmış olan elini alıp sık- makta İtalya için mahzur değil, fayda vardır. 2 — Avustuürya Üzerinde Almanya ile yapılan anlaşma İtalya menfaatleri bakımından © kadar parlak görünmiyor. Filhakika Avuşturya istiklalini korur gibi görünen bu anlaşma, Âvusturya istiklali için bir darbe teşkil etmişe benziyor. Avusturyadaki naziler mem- leketin Almanyaya ilhakı için ber za- mandan fazla faaliyet gösteriyorlar. A- tina'dan Berlin'e gidecek olan Olimpi- yad mesalesi Viyana'dan pecerken, na- ziler Almanya ve Hitler lehine tcnı!îü. rat yanmıslardır. Cumur Buka—ıı.Mık- las'ın Başvekilin ve Starhemberg'in ha- karete uğradıkları bildirili.yor. .Bu te- zahürlere yızşı hükümet âciz vaziyette- dir. Berlin bunların naziler ura.iındm değil, Almanya aleyhtarı yahudiler ta- rafından kasten vapıldığını bildiriyor. Ispanyada vaziyet kararsız görünmekte devam ediyor (Başı 1. inci sayfada) vetli kıtalar taşımakta idi. Bu kıtalar, karaya inmeye hazır bir vaziyettedirler. Yapılan bir bombardıman esnasında ke- silmiş olan Alcezira - Tarifa - Kadiks telefon teli yeniden işlemeye başlamış- tır. Tahrib edilen topların yerine yerleş- tirilecek olan bazı âsi topçu bataryaları Kadiks'den Alcezira'ya nakledilmişler- dir. Hükümet kuvvetlerinin yeni harekâtı Barselon, 9 (A.A.) — Gazeteler, Formentera adasının hükümet kuvve'le rinin eline geçmiş ve hükümet tayyare- lerinin Vika'yı bombardıman etmiş oldu- ğunu haber vermektedirler. Dün âsiler, Hueska yakınında bir ka- saba olan Alkala del Obispo'yu bombaF dıman etmişlerse de Hueska üzerine yü- rümekte bulunan hükümet kuvvetleri- nin ileri hareketlerine engel olamamış- lardır. Herhalde ortada tatsız bir vaziyet VâT- dır. Musolini bu tatsız vaziyetterr ho?. lanmamıştır. Gittikçe anlıyor ki geçi- ci bir politika zorluğunu halletmek için çevirdiği diplomasi man.cvrası İ- talya için devamlı gaile teşkil edecek vaziyet meydana getirebilir. Bunun için olacaktır ki yavaş yavaş cephe 'd:- ğiştirmek istiyor gibi görünmektedır. Meğik Mısır - İngiltere Mısır ile İngiltere arasındaki Bgö- rüşmeler müsbet bir neticeye doğru ilerlemektedir. 'Geçen hafta iki memle- ket arasında yapılacak olan mukavele- nin askeri ahkâmı üzerinde mutabakat hasıl olmuştu. Bu hafta mukavelenin en çetin noktasr olan Sudan meselesi 'üzerinde anlaşıldı. Malümdur ki - 1922 senesindenberi İngiltere ile Mısır ara- sında sürüp gelen dört ihtilaflı nokta- nın en ehemiyetlisi Sudan meselesi idi. Nil nehrinin mansablarına hâkim ol- duğundan Sudan Misır için hay.ti ehe- miyeti haiz bir memleket idi. Malüm- dur ki Sudan hükmen İngiltere ve Mı- sır'a aiddir, Fakat 1924 senesindenberi yalnız ingilizler tarafından idare edil- mektedir. İngiltere ile Mısır Sudan üzerinde münakaşa ederken, Nil nehrinir. man- sablarına daha yukardan hâkim olan bir memleket, Habeşistan, İtalyanların eline geçti. Bu, Afrika'da askeri ve si- yasi vaziyeti kökünden değiştirdi. İn- giltere ile Mısır arasında esaslı bir an- laşma, her iki memleketin de menfaati bakımından bir zaruret halini aldı., Ya- pılan anlaşma da bu zaruretin bir ifa- desidir. d$i Filistin'e gidecek komisyon İngiliz hükümeti, Filistin'e bir tah- kik heyeti göndermeğe karar vermiştir. Heyetin kimlerden terekküb edeceği Avam kamarasında sömürgeler nazırı Armsby - Göre - tarafından bildirildi: Lord Peel'in reisliği altında bir za- manlar İstanbulda fevkalâde komiser olan Horace Rumbola'ın da dahi! oldu- ğu bir heyettir. Sömürdve nazırına göre komisyon, ancak arabların kıyamı bas- tırıldıktan sonra faaliyete başlrvacak- tır. İngilterenin bunu sartsolarak ile- 'ri sürmesine sebeb, arah ayaklanması- a İçarşı bir koönsesiyon yapar gibi gö- tünmemek içindir. Halhuki hakikatte komisyonun teskili haddi zatind - bövle bir konsesiyondur. Diğer taraftan ko- misyonun salâhiyeti de tahdid edilivor. Avam Kamarasındaki izahata göre, ko- misyon mandayı tetkik etmiyecek, yal- nız mandanın tatbikini inceliyecektir. Arabların ayaklanması, mandanın esa- sına, yani Filistinin yahudi yurdu ya- pılmasına karşı hareket oldufuna pö- re, bu noktayı münakasava hile salâki. yeti olmıyan komisvon meeaisinin bir neticeye varabileceği süphbelidir. * General Franko, zaferden emin Burgos, 9 (A.A.) — Madrid'e doğ- ru yapılacak olan yürüyüşün muvaffa- kiyetle başarılmasını temin edecek olan general Franko, kuvvetlerinin muzaffer olması beklenirken, general Mola, aske- re hitaben neşrettiği bir beyannamede ezcümle şunları söylemiştir : “İspanya'ya hâkimiz, Bu ay içinde beni Madrid telsiz istasyonundan dinli- yeceksiniz. Savaşa hemen girişmeliyiz.,, M General Franko'nun bir ültimatomu Londra, 9 (A.A.) — “Sunday Dis- paç,, gazetesinin diplomatik muhabirinin haber verdiğine göre, general Franko, beynelmilel kontrol komisyonuna bir ültimatom göndererek, ispanyol hü- kümet harb gemilerinin 48 saat içinde geri çekilmelerini, aksi takdirde onları zorla uzaklaştırmak için lâzım gelen tedbirlere baş vuracağını bildirmiştir. *« fakat haber tekzib ediliyor Tanca, 9 (A.A.) — Salâhiyetli mah - filler, General Frankonun — Tancadaki milletlerarası komiteye bir ülmimatom göndermiş olduğu haberini kati surette tekzib etmektedir. Generalin bu ayın dördünde komiteye başvurarak İspan- ya hükümeti harb gemilerinin Tanca şehrinin bitaraflık mahiyeti ile telifi mümkün olmıyacak gekilde bu limanda faaliyette bulunmalarına komitenin dik- katini çektiği andan beri vaziyette hiç bir değişiklik yoktur. Âsiler tarafındı Lizbon, 9 (A.A.) — General Hran- konun kumandası altında bulunan âsi- lerden mürekkeb bir kuvvet, dün Lara del Rio Pena'yı zabtetmiştir. İspanyol Fasındaki lejyon etranjer eş yapmış olan g; l Astray, Buenoös Ayresten buraya gelmiştir. Raddio - Klub, bir Amerika gazetesi tarafından verilen ve Burgos hükümeti- ni İspanyanın yeni rejimini tesbit ede- cek olan plepistin vereceği neticeyi bek- liyerek kardinal Sarkura'yı İspanya na- ibi tayin etmek niyetinde olduğu şek- linde bulunan haberi tekzib etmektedir. Paris, 9 (A.LA.) — Navar'daki bir gazete muhabirinin YeilA verdiği bir habere göre faşistlerin lideri Primo dö Rivera sağ ve salimdir. Yalnız komünistler ta- rafından hafifçe yaralanmıştır. Âsi askerler arasında cesaretsiz- lik ve ümitsizlik Madrid, 9 (A.A.) — Vittoria'dan bir askeri otomobille kacarak hükümetçile- re sığınınış iki asker, hükümetçi kuvvet hatlarına geldikleri zaman, zorla topla- narak Vittoria'da toplanmış olan as- kerler arasında tam bir cesaretsizlik ve ümidsizlik hüküm sürmekte - olduğunu bildirmişlerdir. Âsilerin Oyarzundaki karar- gâhları yanıyor Basyon, 9 (A. A.) — Âsilerin Oyar- zun yakinindeki umumi karargâhları hükümet kuvvetleri tarafından yapılan bombardıman neticesinde alevler içinde yanmaktadır. Çünkü silâh ve mühim- mat deposunda bir patlama olmuştur. Milletlerarası gerginlik azalıyor mu? Londra, 9 (A.A.) — Diplomatik mah filler, milletlerarası gerginliğin yavaş yavaş zail olduğu kanaatindedir. Bu mahfiller, alman hükümeti tarafından verilen teminatın, Fransa tarafından teklif edilen karışmamazlık pernsipi ü- zerinde bir ittifaka varacağı ümidini doğurduğunu söylemektedirler. Kortezlerin toplantısı geri bırakıldı Madrid, 9 (ALA.) — Reisicumur, kortezlerin toplantısını ilkteşrine kadar geciktiren bir kararname imzalamıştır. B. Musolinin şahsi bir dostu Burgos'da Paris, 9 ÇA,A.) — B Musolininin — şahst bir dostu dün İtalyadan Burgos'a gelmiştir. Müumai- leyhin muvakkat hükümet zimamdarları ile mühim görüşmelerde bulunacağı sa- nılmaktadır. Arjantin elçisinin âkibetinden endişe ediliyor Buenos Ayres, 9 (A.A.) — B. Sava Vedra Lamas şimdi İspanyanın Zaraus şehrinde bulunmakta olan Arjantin bü- yük elçisinin âkibetinden kaygılanmak: tadır. B. Lamas, İspanya büyük elçisimi Madrid hükümetinin Arjantin elçili: ğinin mukaddes haklarını temin içiv hemen gereken tedbirleri almasını is temeğe çağırmıştır. Fransız kabinesinin kararı ve gazeteler Paris, 9 (A.LA.) — Dün bakanla meclisinin yapmış olduğu toplantınır sonunda bitaraflık hakkında neşredik miş olan tebliğ dolayısile sağ cenah ga: zeteleri, bitaraflığın şarta bağlı bıra kılmasından ve öteki devletlerin dürüsi hareketlerine tâbi tutulmasından şikâ yet etmekte; fakat Fransanın vermiş ol. düğü karar dolayısile hoşnudluklarını izhar eylemektedirler. Ami dü Pöpl diyor ki; “Nihayet makul tez kazanmıştır.,, Sol cenah gazeteleri hoşnud değil muvaffakiyet dirler. Lö Pöpl diyor ki: “Fransa bakanları ,bitaraflık lehin: de karar verdiler, Bu demokrat Fran- sanın ihtimal çaresiz katlanacağı ve fas” kat hiç bir zaman tasvib etmiyeceği bir siyasadır. Demek İspanyadaki dostlarımızla B Hitler ve B. Musolinin peşinden gi- denlere karşı aynı muamele gösterili- yör. Bunu ummak istemiyoruz, — Bu, mutlak bir bitaraflık ve fakat aynı za- manda utandırıcı bir iş olur.,, Ümanite gazetesi, dün ispanyollar lehinde kış bisiklet meydanmda yapıl- miş olan mitinge telmih ederek diyor ki: “— Pransa halkı, fransız hükümeti- nin her hangi bir surette müdahalede bulunmasını istemiyor. Fakat Fransa- nın dostlarının boğulmalarına göz yum masına kail değildir. Fransız halkı, normal yollarla her halde ispanyol cumuriyetinin zaferini temin etmiye azmetmiştir.” İsbvanya'da hergün rastlanan bir manzara: âsi zabitler kurşuna dN y dizilmek üzere götürülürken