17 Ağustos 1936 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 3

” kat İspanya hükümetini 17 AĞUSTOS 1936 PAZARTŞSI SİYASİ Uskeri vaziyet nedir? komünistler ile faşistler boğuşma dünya et(hkâî- içvalde devam — ediyor. ti- :;;udör:lşüîü haftasını bitirdiği halde hâlâ neticede hangi tarafın galebe çala- cağı hakkında kati söz söyıle.ncmez. Bu- nunla beraber, “son hafta _lçıtfde askeri vaziyetin faşistler lehine inkişaf etîne- ğe başladığı anlaşılmaktadır. Malüm- dur ki isyan Fas'ta başlamış ve onıdafı sonra İspanya yarım adasına geçmîşîn Donanma hükümete sadık kaldığı için uzun zaman, Fas'tan İspanyaya asker geçirememişlerdi. A_ncak İıp;ı;- ya donanması, İtalya, İngiltere ve Al- manyanın tazyiki ve Fransanın da ıîrî- riyle Tanca'dan ayrıldıktan sonra âsi- ler Fas'taki kuvvetlerini İspanya yarım adasına geçirmeğe başladılar. Bunun üzerine bir taraftan şimalde San Selîas- tien, diğer taraftan da Mad.rid"üzef'me taarruz başladı. San Sebastien in âsiler tarafından isgal edildiği bildirilmekte- dir. Madrid bu taarruzlara karşı mukaî- vemet ediyorsa da hükümet kuvvetleri- “nin her tarafta tedafili bir vaziyette bu. lundukları anlaşılryor. gi İspanya'da arasındaki kanlı âsiler, İhtilâl ve devletler ada iki zümre boğuşurken DAĞT lerine karşı bi- devletler de İspanya iş l taraflık siyaseti üzerinde göruşmelfte- dirler; Fakat bu görüşmeler bir netice- ye varmadığı gibi, işlerin ıh_ixğı _c'ere- yana göre, bir neticeye varabileceği de “ şüphelidir. Bitaraflık teşebbüsü malümdur ki Pransa tarafından ileri sürülmüştü. Buna başta İngiltere olmak üzere her devlet prensip itibariyle muvafakat eıe- vabını verdi. Fakat prensip itibariyle “evet” demek bir mana ifade etmez. Al- etmiş; - Rusyanın da şartiyle. Rusya mu- vafakat etmiş; Portekizin de nmf.m kat etmesi şartiyle. Portekiz muva NaZ ediyor. Mülki tamamiyeti garanti altı- na alınmak ve komünist propagandası yapılmamak şartiyle. Diğer taraftan şartların en ağırını İtalya ileri :ürdiâ.: İtalya, bu memlekette İspanya kom nistleri lehine yapılan. propıg?nâı;î nihayet verilmesini 'ıstı.yor. Ya;:_ı . SIz ğazetelerinin sosyalistler lî ııîe)-î ' amalarını şart olarak ileri sür- r sosyalist fransız manya muvafakat muvafakat etmesi zı yazmı z ktedir ki bunu, Di hmüek';::ı::înin Fransa'daki sol cena.ıh g.a zetelere empoze edebilmesinin imkân ve ihtimali yoktur. Bu, bitaraflık - de- ğil, faşistliğin ihracı demek olur. gağk İtalya'nın si_wuw!i y Bitaraflık etrafmdadbı; îo;:ş:îî yie sörr ed"ker;ak::rolane zümreye yar- dımda devam ediyor. İtalya tayy::î gönderiyor. Almanya parzı ve t:yy ai yolluyor. Rusyâ: yarım mı.l.ygııımr_ı.îik" lirası yolladı. Fransa'dan gön BER gidiyor. Tabit bü yırdmflar maksa ğ yapılmıyor. Her devlet bıı.' ıeylk ere tadır. İtalyanın bü isyan ile y mh K kasr resmen sabit ol_du: Geâ;nen Sö Cezayir üzerinden geçerken ş z yareciler bir fransız mah.kem_cu b ı;z;ın runda 15 temmuzda Fas'a gıtıne ğ ıî,. hazırlık emri aldıklarını myleımşba ; dir. İspanya ihtilali 18 şemmu:d:rd n:, ladığına göre İtalya, iı"ılete y sin için üç gün evel hazırlığa ba.şhmîıü" lunuyordu demektir. Filhakika e Bllet;e çaldıkları takdirde bu muva kıyetten en çok istifade ede'cek ol;: İtalya'dır. İtalya ne İspanya'da, ne x panyanın Akdenizdeki adılarmdı,Fı:- de İspanya Fas'ında arazi alamaz. n dostluğu İ- di- prensiplerine talya'nın bir taraftan İngîlt:re'ye._ ğer taraftan da Fransa'ya karşı vaziye- tini hayli takviye eder. d Fransa'nın vaziyeti Sağların galebesi Fransanın hiç İNi ne elvermez. Fransa bugün iki (27 diktatörlüğünün komşusudurî t'îî'ıY'_ ve Almanva, Bu fasist diktatörlükleri arasına üçüncü bir faşist komsu — t etmek İstemez, Fakat Fransa için 18 Pahyanın, İtalya ile kıyas edilemiyecek bir ehemir>*i vardır. Avrupa haritasına n hiç işi- ilâve ransa- İCMAL D ile Afrika imparatorluğu — arasındaki münakale hattr üzerindeki ehemiyeti anlaşılır. Fransaya düşman bir İspanya Fransanın imparatorluğu ile olan mu- vasala ve münakalesini kesebilir. Almanyaya gelince; bu devletin si- yaseti sarihtir: Fransayı zayıflatan her âmil, Almanyayı takviyeye yarar. Kaldı ki âsilerin İspanyada kurmak istedikle- ri devlet şekli Nazi partisinin prensip- lerine uygundur. ga İngiltere'ye gelince... İspanya ihtilaline karşı en müşkül vaziyette bulunan İngiltere'dir. İspan- ya'da hangi taraf kazansa İngiltere za- tarlıdır. İngilterenin yüz senelik, hat- tâ iki yüz senelik Akdeniz politikası, pasif bir İspanyaya dayanmaktadır. Akdenizdeki ingiliz hegemonyası on sekizinci asır içinde İspanyol impara- torluğunun sukutu ile başlar. Bundan sonra zayıf ve milletlerarası münase- betlerinde daima pasif kalan bir İspan- ya İngilterenin işine en elverişli bir İspanya olmuştur, Yüz küsur yıldır İs- panya, Belçika ve İsviçre gibi hükmen İspanyol âsileri 1500 milisi kurşuna dizdiler lerin vaziyeti çok fenadır, Albay Tranda subaylara milislerle konuşmalara giri- şilmesini teklif etmiş fakat bunlar bunu reddederek albayı hapsetmişlerdir. (Başı 1. inci sayfada) miş olan tayyareleri, 10 kilometre uzun- luğunca hükümet kuvvetleri cephesini bombardman etmişlerdir. Fakat hükü- met kuvvetleri Bilbao'dan gelmiş olan 1000 kadar milis kuyvetiyle kuvyetlen- dirilmiş olduğundan, şiddetli bir mşıka- vemet göstermişler ve sonra mukabil t.ı- arruza geçerek ihtilâlcileri büyük zayi- at vererek çekilmeğe mecbur etmişler- dir. Öğle vakti İrun cephesinin her ta- rafında sükün yeniden kurulmuş bulu- nuyordu. Hükümet kuvvetleri Kordoba- dan sekiz kilometre uzakta Madrid, 16 (A.A.) — Kordoba üze- rine yürüyen milis kuvvetlerine kuman- da etmekte olan sosyalist mebus Güe- ro'nun bildirdiğine göre, kumandası -'l.l' tındaki kuvvetler mezkür şehre sekiz değilse de filen bitaraf bir leket va- ziyetinde bulunmakta idi. Böyle bir İs- panyanın garbt Akdenizdeki ingiliz hegemonyasının devamı için elverişli olacağı aşikârdır. Şimdi sağlar da kazansa, sollar da kazansa, İspanya milletlerarası müna- sebetlerinde pasif olmaktan çıkıp aktif olacağa benziyor. Sağlar kazanırsa, İs- panya İtalyanın ve Almanyanın nüfu- zuna girecek. Sollar kazanırsa, Rusya- nrn ve herhalde Fransanın siyasetine tâbi olacak. Hiç bir cereyana tâbi ol- masa da İspanya Akdenizde iddiası o. lan bir devlet olarak ileri atrlacak. Bu * üç vaziyetten her birinin İngiltere için ayrı tehlikesi vardır. Hindistana sahi- nimsiyen İngilterenin bu iddiasına ev- vela, bir Akdeniz devleti olan İtalya meydan okuduktan sonra şimdi de di- ğer bir Akdeniz devleti mi meydan o- kuyacak? İşte İngilterenin endiseleri. dakai Fransa ve Lehistan ——— | Şarki Avrupa politika hareketlerin- da askerler daima büyük rol oynamış- lardır. Harbtan evelki tarihi Fransa « Rusya askert ittifakr Fransa g l kil Te yaklaşmışlardır. K Grenada üzerine yürüyen öteki kuv- vetler de bu şehirden 15 kilometre u- zakta bulunmaktadır. Oviedodaki âsilerin vaziyeti kötü k Madrid, 16 ÇA.A.) — Gazetelerin yazdığına göre, Oviedo'daki âsi kuvvet- evel resmen müselles ittifaka, filen de müselles itilafa bağlı olan İtalyaya ben- zer. Şu muhakkaktır ki her iki tarafa da bağlılık ifade eden böyle bir siya- seti idare etmek çok zordur. Bu, ancak Makyavellerin yapabileceği bir iştir. Çünkü her iki tarafa da bağlanmak de- mek, hiç bir tarafa bağlanmamak de- mektir. İki tarafr da kollayım diyen devlet bazen açıkta kalır. e v ei İngiltere ve Mısır —— — , İngiltere ile Mısır arasındaki mua- hedenin müsveddesi tamamlanmış ve Jyyarım asırlık bir meseleyi nihayetlen. . direcek olan muahedeyi imzalamak ü- zere Mısır heyeti Londraya hareket et- miştir. Muahedenin en çetin olan iki noktası askeri ahkâmı ile Sudanın mu- kadderatı lJesi idi. Askert ahkâm lerinden Boisdeffre ile rus erkânıhar- biye reisi Obrüçef'in eseri idi. Fransa- Lehistan ittifakr da general Weigand'ın Lehistâanrı ziyareti sıralarında yapılmış- tı. Bunun içindir ki fransız erkânrhar- - biye reisi general Gemlin'in bu aralık Varşova'yı ziyaret etmesi Avrupada de- rin alâka uyandırdı. Gerçi bu ziyaret, Rusyaya karşı ka- zanılan zaferin yıldönümü münasebe- tiyle Lehistan hükümeti tarafından ya- pılan bir davet üzerine vuku bulmakta- dır. Fakat herhalde Şarki Avrupadaki siyast vaziyetin mahiyeti göz önünde N k olursa, b ehemiyeti aşi- kârdır. Lehistan Âvrupa'da askeri ve siyasi vaziyeti en nazik olan bir devlet- tir. Şarkında kocaman.komünist Rus- ya, garbinde de kocaman fasist Alman- ya vardır. Bu devlet, uzun zaman em- niyetini Fransa ile 1921 senesinde yap- tığı bir askefi ittifaka dayadı. Sonra 1934 senesinde Almanya ile on senelik bir misak imzaladı. Fakat bu 1934 misa- kına rağmen Fransa ile olan ittifak bağlarını & di. Bi leyh r Fransanın, fakat filen — Almanyanın dostudur. Ancak vaktiyle resmi? dostu olan Fransanım Soövyetler ile yaptığı misak hoşuna gitmediği gibi, geçenler. de fili dostu olan Almanyanın Avus: turya ile yaptığı anlaşma da hoşuna git- mömiştir. Bilhassa Danzig hükümeti- nin siyaseti Lehistanda endişe uyandır. miştır. Bu vaziyette acaba Fransa, yeni müttefiki olan Rusya ile eski müttefiki olan Lehistan arasındaki menfaatleri te- lif ederse, Lehistan tekrar Fransa cep- hesine geri döner mi diye sual akla ge- liyor? Lehistanın frarisız dostluğuna kırymet ve ehemiyet verdiği şüphesizdir. Fakat Almanyadan da çok korkuyor. Binaenaleyh 1934 anlaşmasından sonra Almanvayı pücendirmek istiyeceği de günhelidir. Fransız dostluğu Lehistana şarktan, alman dostluğu da garbtan em- nivet verirse, Lehistanın bu elverişli vasiveti bir tarafa brrakmak istiyeceği ; tutul gi üzerinde evelki hafta, Sud lesi Hükümetçilerin bir taarruzu püskürtüldü Burgos, 16 (A.A.) — Âsiler umumi karargâhının bir tebliğine göre, hükü- metçilerin kuvvetli bir kolu, 'Avila'yi 30 kilometre mesafede kâin Naval - Peral'a sıkı bir hücumda bulunmuştur, Sanıldı- Bına göre, hükümetçilerin hedefi, Mad- tid etrafında yarı daire teşkil eylemekte olan âsilerin hatlarını yarmaktı. Hükü- metçilerin bu hücumu, büyük zayiat verdirilmek suretiyle püskürtülmüştür. Asilerin tebliğleri Rabat, 16 (A.A.) — Saat 13,30 da Sevil radyosunun bildirdiğine göre, şi- mal cephesinde, hükü in irtibatı- nı kesmek ve Biskaç ve Guipuzkoa vi- N $ ,lâyetlerindeki âsiler arasında irtibatı vücüda getirmek maksadiyle İrun'a kuv- vetli bir hücum yapılmıştır. Valera kolu Malaga'ya doğru ilerlemesine devam ey- lemektedir. Malaga radyo vasıtasiyle yardım istemiştir. Oviedo'daki âsileri takviye için Feriol'a bir çok gönüllü ka- fileleri çıkmıştır. Âsilere göre Kordoba'da Sevil, 16 ÇA.A.) — Sevil radyo is- tasyonu aşağıdaki tebliği neşretmiştir: “Madrid hükümeti tarafından neşte- dilmiş olan haberler hilâfına olarak Kot- doba'da sükün hîlHl_ııı sürmektedir. O- rada münakalât ve ümümi müesseseler, Alceziras'dan hareket etmiş olan mil- Ni kuvvetler kızıl milislere hüicum ederek onları büyük zayiata uğratmışlardır. Antekuera şehrine karşı yapılan taarruz esnasında ve şehrin zabtı sırasında mü- B. Azana'nın bir kararnamesi Madrid, 16 (A.A.) — B. Azana, bir kararname neşrederek ihtilâlcilerin elin- üzerinde de geçen hafta mutabakat ha- sıl olduktan sonra daha az ehemiyetli , olan kapitülasyonlar lesine geçil- miştir. Malümdur ki kapitülasyonlar rejimi Maısır'a osmanlı devrinden inti- kal etmiştir, Mısırlılar bu rejimi kaldı- rabilirlerdi; fakat İngiltere, diğer me- seleler kendi nöktai nazarına uygun şe- kilde halledilinciye kadar bunu elinde silah olarak tutmak istedi. Mısırda kapitülasyonlardan her dev- let istifade etmektedir. Yalnız , Türki- ye istifade etmiyor. Çünkü hiç bir za- man kapitülasyon hakkı — almamıştır. Sonrâ Almanya, Âvusturya ve Maca- ristan harbtan sonra haklarından vaz geçmişlerdir. Rusya da bu hakkını terk- etmiştir. Şimdi diğer devletlerin de ka- pitülasyon hakkından vaz geçmeleri lâ- zımgeliyor. İngiltere ile Mısır arasın- da yaprlan müzakerelerin mevzuu, pren- sip meselesinden ziyade şekil meselesi etrafında olmuştur. Yani kapitül de bul Espana ve Nalesko ismin- deki iki harb gemisini korsan vemisi . / ) etmiştir. Üç ingiliz tayyaresi Barselona gi?p Londra, 16 (A.A,) — Üç Haviland tayyacesi bugün Barselon'a gitmek Ü- zere Kroydan meydanmdan uçmuşlardır Bu tayyareleri idare edenler mezkür kumpanyanın adamlarından değildir. Öte taraftan Fransada tevkif edilmiş iken İngiltereye dönen dört Foker tay- yaresi de yapancı pilotların idaresi al- tında Lixzbon'a uçmuşlardır. Kolumbiya hükümetinin Ameri- kadan bir dileği Vaşington, 16 (A.A.) — Kolumbiya hükümeti, Amerika dış işler bakanlığın- dan Madrid'deki Kolumbiya - elçisiyle konsolosunun amerikan elçiliğine sığın- ınalarına izin verilmesini istemiştir. Bu- vun üzerine dış işler bakanlığı, Madrid'- oeki amerikan elçiliğine gereken tali- matı vermiştir. Âsiler denize, torpil döktüler Londra, 16 (A.A.) — Majorka ada sının merkezi Las Palmasdan Roytere bildirildiğine göre, âsiler, muhtemel bir hükümet taarruzuna karşı bütün koylara torpil dökmüşlerdir. Yabancı gemiler bu vaziyetten haberdar — edil- miştir. gü Burgos'da bir ihtilâl — komitesi kuruldu Burgos, 16 (A.A.) — Burgosda hü- kümet aleyhine isyan etmiş bütün vila- yetler üzerine hâkim olmak üzere bir ihtilal komitesi kurulmuş bulunmakta- dır. Sekiz kişiden mürekkep olan bu komitenin reisi general Kabanellasdır. General Mola şimal orduları başkuman- danı, general Franko, cenup - orduları başkumandanıdır. Ve her ikisi ds bu komitede azâdır. Eski Burgos valisi, iç işler bakanlığını yapmaktadır. Komite- de bunlardan başka azâ. olarak albay Menlaner, albay Moreno ve albay 'Gal- deron vardır. Komiteye bağlı ayrıca finans, ziraat şinhisarlar, nakliyat ve matbuat işlerine bakan komisyonlar da mevcuddur. " İspanya işlerine karışmamak meselesi İngiltere, ademi müdahale hakkındaki fransız teklifini resmen kabul etti Paris gazeteleri Almanya ve- İtaly.. 1n, fransız teklifine tahmin edildiğinden daha elverişli bir cevab vereceğini sanıyorlar Paris, 16 ÇALA.) — Sir Klerk, dün öğleden sonrca B. Delbos'a İspanya iş- lerine karışılmaması hakkındaki fran- sız tekliflerine İngilterenin Tesmen muvafakat etmiş olduğunu biidirmiştir. İngilterenin vermiş” ölduğu cevap- taumumi bir itilaf akdinin italyan, al- man, sovyet ve Portekiz hükümetlerinin iştiraki şartiyle mümkün olduğu bil - ların ilgası meselesi değil, nasıl ilga edileceği meseleki, Mısırlılar emrivaki yaparak ilga etmeğe taraftar olmuşlar, İngilizler ise, alâkadar devletlerle mü- zakereye girişilmesini iltizam etmişler- dir. İngiliz noktai nazarının Mısır ta- rafından kabul edildiği bildiriliyor. Bi- naenaleyh Mısir - İngiltere muahede- #inin imzasından sonra Mısır kapitülas- yonların ilgası için alâkadar devletleri bir konferansa çağıracaktır. İngiltere- nin bü konferansta Mısıra yardım ede- ceği bugün yapılan anlaşma iktizası Jır. Mısır ile İngiltere arasında kapitü- lasyon meselesi üzerindeki bu anlaşma- dan sonra artık hedenin (i dirilmektedir, Paris sıyasal mahfilleri, İngiltere- nin kararını hoşnudlukla karsgılamıştır. Bu manfiller İngilterenin vermiş oldu- ğu cevabın doğrudan doğruya Roma ve Berline karşı yapılmış bir hitap mahi- yetinde olduğunu çünkü Moskova ve Lizbon hükümetlerinin fransız teklif- lerine daha evvelce müsaid bir surette cevap vermiş olduklarını bildirmekte- dirler. Fransız dış bakanlığının tebliği - Paris, 16 (A.A.) — Dış İşleri Ba: kanlığı tebliğ ediyor: İngiltere büyük elçisi, Fransanın İspanya hâdiselerine - karışmamak hakkında teklifine Büyük hiç'bir engel kal ştır. Muahedeni imzasiyle 1882 ilkbaharında Mısırın ins gilizler tarafından işgali pününden be: ri sürüp giden daha halledilecek ve Mı- | sır da İngiltere ile imzalryacağı mua- hedenin hükümranlık haklarını bir de- receye kadar tahdid eden çerçevesi için- de milletlerarası hayatmmna müstakil bir devlet olarak karışacaktır : N Britanya hükümetinin resmi iltihakını tazammun eden bir mektubunu dün öğleden sonra Fransa dış işleri bakanı B. Delbos'a tevdi eylemiştir. Büyük Britanya hükümetinin bu kararının tat- biki, fransız, alman, italyan, sövyet ve Portekiz hükümetlerinin — iltihakına bağlıdır, Fransa hükümeti, İngiltere hükü metinin bu tebliğini öteki hükümetle- Paris, 16 (A.A,) — İspanya ışlerin- de bitaraf kalınması hakkındaki fran- sız projesine İngilterenin iltihak etti» ğine dair olan tebliğin neşri dolayısiy- le Paris gazeteleri, İtalya ile Alman- yanın da bu hususta şimdiye kadar tah min edildiğinden daha elverişli cevap- lar vereceklerini ümid etmektedirler, Jurnal gazetesinin Berlin muhabi- ri-diyor ki; “Alman cev.'or hazırdır ve müsbet- “tir.” Bünunla beraber Maten gazetesi- ne Berlinden gönderilen Bir telgrafta da şöyle deniliyor: “Umumiyetle iyi haber alan mahlil- lere göre alman hükümeti fransız notasına cevab vermemeğe ka- rar vermiştir.” En sağ cenahın gazetesi olan Jur” italyan gazetelerinin neşriyatını ele alarak diyor ki: .©- EFransız teklifleri eğer ümid edi- len neticeyi vermezse- bunun se - bebi resmi tekliflerin edası ile hükü- metimizin doğrudan doğruya mesuli - yetini işin içine sokan bazı efal ve İc- raatın mahiyeti arasındaki mubayenel- H" Karışmamazlık teklifine muva:- fakat cevabı- verenler Paris, 16 (ALA.) — Dış işler bakan: lığı İıpınyı işlcrjne karışılmaması yoa- lundaki - fransız teklifine — Portekiz, Bulgaristan, İrlanda, Yunanistan ve İ:v_:eç_ten esas itibariyle muvafakat ce, — öi £ aö l Müz iE ZAREİ şimdilik - L Ka