14 Ekim 1943 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 5

w ajans sonat” #). a FİKİR HARGKETLERİ 14 İlkteşrin 1943 imei eee No. 10 ULUS DERGİLER we kir Milli TARIM 3) veşimdikizaman Hans FREYER'den Türkçeye çeviren : Cemil Ziya ŞANBEY BÇEN harp sonrası yıları tarihin mânasi ve göyesi hakkımda ye, mi anlayışların ve değer Gupünönlerin. vrteyi Konmanndi yeli e de yeni bir istikamet vermekten harbini hazırlıyan rejimler ta e oi he lere revaç verdiler. Fa- De ME De a değer, n tarihçilerinden Frey, ile bugünk: yalı ey mr e iccliyn Mulla mili ik gi Tayışının tebellürü yolunda bize de faydalı olabilir düşüncesiyle tercü- ediyoruz, tn canlı kuvvetleri; tarafından zapt ve rapta alınmalıdır. Eğer yu mâna, mutlak ve dünyayı içine lan bir umumllik iktisabederse der irir. Müs- “Tarihin hayat için bir hüküm vermesi icabedi Tir. Bu hayat yalnız ölçüyü tespi rüş gain —— etmekle mi etmez, aynı zamanda yaşadığı za- mayor, za muayyen © manın ve istikbalinin ihtiyaçları. bir tr telükisi mevzu ve bün © ma göre müteber olması lâzımge- anlaşılabilmesine medar (len tarihin manzarasına şekil ve- lan hareket nöktesım da © FİL. e YAL kabile Met ekte ra ime zaruretler tari tetekkürün İsti. kamet ve mahiyetinde ve geçmi- şi manzaraşıma çizilmesinde ve inşasında da müessir olmaktadır. lar. OTÜN yarab hayak; ink -a karşı büyük işlerin baş recai Köni bir taçtır. Niçe'inin mütaleası iki bakım- sızdı. EMLEKETİMİZDE O çıkan mecmuaları şöyle gözden min eden kir sentezi yapabilmek lazımdır. Bu ol- Bir fikir sentezinin ihl in mezi ve Me katin renin melemen : den çıkmış diması ve buna dayan- mayı Mzmdan. Binibaki Sille se tezi diye ortaya konulan yazıla - bir kısmı başka yabancı yazı- Diniz yy. elişi lu yabı cılar yalnız kendi re Beril dayan > ru a dırdıkları ve tecrübe alanı yalnız ya ya olduğu için © yazılarda bir hakikat varsa bu Mala iğ Sö kame ek- basit dir "takltgikle ve kopyacı- hikla yazılan yazıların memleke - tlmizde gerçekten bir fir ceraya, nı vücuda getireceğini zannetmek çok yanlış in Glee nc kam MN ver yama diğer yi ve G3 sönmesin yeni dila e yazılmıştır. yayılamamışsa onun sosyal eli leri vardır. Bu sebeplerin müna - fikir hareketlerinin şartları faydalı olabilir. Fakat &8 - kiden bin kere yazılmış olanları orijinal fikir sanmak ve bu yazı- ların takdir edilmediğini görerek olur. Onun için yabancılar bazat önemli »02 söylüyormuş gibi size birtakım lâflar söylerler, bu 1âf - lar karşısında nezaket icabı sussa- yl belasi ii lr mi bilmiyen adamlar mı sanıyor: iniz. Ba malarda eği zılar da âdet nziyor. Mü- cerret birtakım mile” — Se DM Kil Dy ların bunları kimin için yazdığı! #oracağı geliyor. Bunlar bir okul nokta bu yazı sahiplerini Ketimizin fikir tarihini e Tİ olur. Memleketin tarihini hiç, bilmiyenlerin memleketimizin ger- çeklerine dayanır fir sentezi y üzüm pabileceklerine çok güçtür. 'EN, fikir sentezi de GEZ denebilecek bir yazıda ara- nacak diğer bir şart da yazı sahi- binin kendi kendine samimi olma: sıdır. İnsanım en güç varabileceği, attâ yaklaşabil fazilet nef- sine karşı samimi olmaktır. İnsan- ların sırf gerçeği ifade etmek için yazı yazdığım sandığı zamanlarda na pi a YA çok man kendinin sübjektif bir iste- gi, şuuraltı bir temayülüdür. Böy- 1 temayül! mânası yazanca bi iylediklerimizi objektif bir öle anlatmak, itiyeceğiz. Bizde bir aralık et aramama nn başında Ziya Göküip ee yordu. Ziya Gökâlp'ı böyle bir fikir cereyanının başı yapan kudret şu iki meziyetti. 1) Memleketin ger- geklerine dayanmamı 2) memek gerçekten bilmesi. Zi- ya Gö vanlı camiasındaki bütün kavimleri tek millet haline İmparatarlı- e 0 >khetm'in kitap'arını memleket yerseklerimdem yakardı. inirlri ve lam yordu. saydı yabanc: üçin hayranları, böyle ya irk dağ gerçeklerine e a gı Vi la pi icin ii e yeti elbimelerdir. Bu eğreti leri başkalarına da iri 5 Tışmak beyhude bir istektir. irlikte NİEREN ANLI tabiatın en büyük ka- nunu, neslin idamesi ve ha yaun muhafazasıdır. Tabiat, ne - SN Sillerini ve kendilerini . korumak mi için nlara türlü türlü müda- fâx ve eemrüz allam vermişiz. Dr. H. Fikret KANAD ıymuna. Kaz yad har ayet geğii Bim m Gi ve çürümüş asırlık çnarları kuv. li fırtınalar yere serebilir. Hayvanların viii kl e saldırmaları yanıda e e Sl a la ei Sİ ak im İk bkerm dam Dir müsavi ve İğ ır. Burada hayvanların iç- ia Mimi miline. uyarak Sarayi v4 sk amal “ve ayvanlarla boj diğer ta- raftan kendi s0) lmıyan di- insan zümre savaşarak > :a ortadan tamamen ılmuş - ya ortadı ka; lar ve yahut kendilerini ve nesil - lerini kurtarmaya muvaffak Ol- muşlardır. Yalmz hayvanlerla insanların Dion iğ Pp kd iegüdüle erinin. dap wi Me a içindi »ketlerini tanzim ve ida- reketlerin tek ve belli şekle inhi- sar etmesidir. Bu hal, şüpheye ve daha başka "bir hareketin N sine manldir. plulukla- i rının şekil ve renk me- sinin başlıca sebebi bundan ileri ge- vir. ari bu- gün rastladığımız iş bölümü ve ida- re şekli 1k bin yıl olduğu gibi ikt bin yıl mutlaka aynı olacaktır. dan hakikaten zamanı Çün. tir. Bu türlü mi de mazinin kü evvelâ, tarih ilminin işitilme- £ tam mânasiyle kavranamaması ve Tip bir inkişafa. mahar olduğu hattâ tahrif edilmiş bulunması bir devirde, bu sebep gurur. o mümki ene tarihin birçok la kendisini tarih arı diye anam © parçalarının unutulması Ve yalnız bir devirde tarih ilmini ve tarih te- £ bazı vakaların şişirilerek tebarüz nevvürünü. ettirilmesi de muhtemeldir. Fakat una rağmen faal ve tl ha yat, bu türlü tarihte harrik, bir misal ve bir cesaret unsuru bul- maktadır. Bu suretle âbidevi ta - rih yapıyanlara azifesini yap gi oluyo gizi eml keme pi lde bilmek ve bir masin s1, meyvası yahut mahsulü ük gelişmek ve geldiği ere hü de bakmak kıymet vel Dir mevki tahlil ve "ür tiye . Böylece eskinin tarihi hayata met etmektedir. Bu tarih mev- in kendi üzerinde top- lanmasına sebebiyet veriyordu, İÇE'ye göre, sağlar cal. Sevan gzl e e Haz kiki eriş bulun. mek Için her şeyi koruyucu bir el rihin lüzumlu bir le mia bii İklikt geçmişin ayat ha- Fikri hayatın nşelni bilmek ve VK A aziledir. Her biri - miz üyemiz ia lee fe çeşidini yı etirmek üzere okuruz. Esasında ihtiyaçtır denilemez: fakat öpen birçok. gi, gâmilmiş bir ihtiyaç a be- raber, okum ma, ŞD yaz a bil- e bile türlü gekillerie be; ağ fe lojik hâdise 'd mayız: çünkü dimağın her hangi ik yl hdizedir değil mi Nitekim okumak ekseriyet gö- zülde vazife mahiyetindedir. BU yet elddi ve müstait memur- di mur kafasiyle okumaları kendile rine yaramamak gibi bir. nimet sonra, bulur zamanla İstik - Halal ii al ur asıl mesele işi noktadadır: © iyi mühakeme, eğer ima acaba hayat hangi dereceye kadar © onu mahküm etmek ve böylece ha- MA e ekte VE. lihazırı an yl iel acaba tarih şuurunun fazlalığı ha- Handan yi yat için nerede tehlikeli bir Jai Tenkidi ei gelmiş o > Kimağa başlamaktadır? iie Gari | akgün; cikrik kayit sübjektin ne mikdar tarih hamu- © olmasını ayi e lesi taşıyabileceği ve hayat - © zetmektedir. Bu tehlikeli bir tec- vetini hnte:'bir istikbale yer kala sin beraber hal için-lü- mm miro igin ımlu bir şeydir. Şu halde gayesi kadar unutulması icabedeceği hu- © yalnız bilgi olan ve onun dağarcı- susları, o sibjektin elle tutulur © ğını doldurmaktan başka bir şey kuvvetine, yani geçmiş ve yaban- ünmiyen bir tarih değil, muh- a unsurları içine alabilecek ve ken- £ teşem manzaraların bir panorama- di kanunlarına göre inkişaf eti - onların sadık bir bekçisi, elek- rebilecek kudreti kendisinde bul - — ten geçiren bir münekkiti olan bir mu nispetine göre taayyün eder. kz telâkkisi zamanın maksatla- anların, kavimlerin ve kültür - Zi dana oyuna 5: yerin aniyi- itilatisği democsin- - suretle 'mazinla medeniyete kar de ve ancak lüzumlu miktarda bes- çin yeitlri de yerine yeli; leyici bir gıda olarak almak ve o GA KARLİ yeniden tarih yapmak üzere kana il etmek için hâtıralara ihti- yaçları vardır. Bunun haricinde İÇE'nin tarihin bayati kıy- maziyi unutmak mı inde - Çeri taka Ga iye dirler. “Tarihe uygun olanla ol . O derin görüşlerini, eğer zamanın miyanın bir ferdin, bir kavmin ve Si kanaran sıhhati bakımından vatan ve $8 e Ker e eden 2 k e lealar olarak kabul edersek, on- ların kıymetlerin kaybetmelerini ei file hayat arasın- © hiçbir sebep yoktur. Fakat Nİçe aç ve a mina, © but mantlamlarln madalyanın era sebet, tatbiki Sarma ilim nz ki etmesinden dolayı karışmış bu- kuşbakışı iy ceye varmak istiyen modern mü nevverliğin anarşisi ve gelmemiş pet tez çıkarmaktadır. Menfi şudur: şu halde tarihi mâna haya- la mevcut karışıklığı teşkilâtlan - ve insa- arasın: ün mevcut olduğu düşüncesi bu hususi mücadele du- rümündan müteessir olmaz. bu düşüncesi ne de olsa tarihin le- Kanli olarak telâk- Bu mevzuda Niçe'- rihin, şuuruna mazinin akşetmiş kuru bi tekerrüründen ibaret — olmadığını, MAK Reşat Nuri DARAGO teşi başka kimsenin tanı “Onlar okuduklariyis kahır, bu k kad ; yalnız, okumuşluk husus uyanık ve titiz unda güya e terbiyeyi münakaşasız. ik. ehlini “inmek erme yeti füsununa , vamımı bulun. Çünkü a söz olsun sa - nat yalnız. a fısıltılar de - El, uyutucu hassalar da taşır. tanı » mayı ihtiyaç diye kabul e- pal hangi, #htiyaşlara İm ateşiyle kıvranan yüreklerini an- çak kitabın ılk pizarında dindirir. w yerin ler. Nice muhai Şu daracık 4$, gül li ve gölgeli yerlerini ölçmüş, her muhitin» mahsullerini tatmıştır: böyleleri okurlara vekâlet şk lem gösterdi pette kıymetlidir. Ne dense den- #in okumanın hikmetini onlar keşfetmiştirler. Saadeti şahsiyetleri dışında arı- yanlar pm hayata neden Küs- tüklerini kitaplarda bulmağa ko - i var ki her hâdiseyi iş bir kötü ka- Lâkin indr İşte bu yüzd arif ve tesellisini kitap - nde ap Mala AM a 2 emaye hal tasavvur olunat az. Bu bakımân muharrirler, fal- elar ve münecdimlerle birleğir. Yanl hepimiz Afakl değil de en- füsi kaygılarla okuruz; kimimiz, bazı kimseleri iltimas etmek, ki- mimiz de çözemediğimiz mesele- lerin gıkar yolumu Ve kabahat uyuyanlar kadar-uyu lardadır da. siyle: bir e > lara uyaral akn dürmük bilmek “rbayylkela) kinleştirmek ümldiyle okur. Bun” ar önemi Liya ve — iryakiler gibi peşinden ke ayin kurvanlarıdırlar. Kitapları amli Mn diye görürler: ilk önce şahsiyeti len bine çı- X i veya vasıtasız okum. ni liyağ bili milyonlar amda usul edinmiş bir ana içme ler. Oku zın değer ve mânasını bilenler de ia ıkuyanlardı sl ki dalma, en İm .la dosttan yeğ sa) ci tenkid zevkına ze larak el var. Tenkid, edebiya - tın böyle adlanmış şubesine men- sup kimselerin m Sepil: di © kadar kolaydır. Bu yüzdendir ki münekkidlerin çoğu bir esere dair hüküm verme bahsinde ekseriyetin “enfüsi” liğine tâbi olur ve gene böylelikledir ki onların her eseri ıkları. beğenmez münekkid yok gil güya dimağın öz faa- n sayılmak itibariyle hazla ap da, Kitaplığını onlarla bilir. Çünkü bir kitabın özünü son damlasına ke dar çıkaranlar yalnız onlardır; kitabın cazi evi EMEK olüyor ki hayvanla - Tın canlı ve cansız muhitle münasebetleri basit irade hududu- ta; onların tasa tek Me eşyayı ta - ei si kameri İpi enez. Dağikanl 4 arma yani onların iradeleri kördü, şuur- ee “günlerine 'dayanırdı. © mm seni bir taraftan id - ve Ba g5 t al Şuurlu bugünkü mü- tekâmil una | insan- lar hâlâ, hayvanların hayat kav - gas kanununun basit şeklinden “yakalarını kurtarmaya m ve wvetli hisseden j ter baya saldırmakta ve son istikbalin tat! ret ve kaynakların çoğaltmaya m ise bunları parki ve di- bir hale sokmağa - yardım. irkinin ğü iç düşman - ii Şi e e ga bo - mekt ilimli bünyesini zayıflatır