22 Mayıs 1933 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 8
“Yeni Vesikalar Başmakaleden Devam süs bir surette tevessül kılınması- »r zaruri addediyorum. Bu hu - - sus, ihtisas hasebile biz askerlerin uhdei valanperveranesine terettüp etmektedir. 2 — Vilâyatı şarkiyede ecnebi işgalini iki şekilde tasavvur et - mekteyim, Ya Karadeniz sahilin- deki Rum ahalisi isyan ederek cüm huriyet ilân ve bir taraftan da kuvvetli dahili ve bilhassa harici çeteleri vilâyatımızı taraç edecek- © tir. Buna karşı bilmukabele jan- - darma ve asker müfrezeleri ile ve kemali şiddetle takibat yapacağız o veislâim köyleri de ellerindeki — silâhlarile köylerini bizzat mü: — faa edecektir. - yan ile gerek müteradif olsun ve © gerek olmasın sahile ufak veya! büyük ecnebi kuvvetleri çıkarak — sahilde yerleşecek ve belki dahile © de sarkacaktır. Çıkan yalnız Yu- > nan kuvveti olursa ahali ve kuvayi askeriyemiz ile tardı çaresine te- wessül olunabilir. Diğer itilâf dev- — etlerinin kıtaatı olursa sahilde yer leşmelerini... ve dahilde mukabe - © lenin de zirdeki suretlerle ve mi- — tingler ve tezahüratı günagün ile milli protestolar yapılabilir. Fa- — kat bu kuvvetlerin dahile sarkma- sma, yani memleketi bilfiil istilâ > eylemelerine bittabi halk ve asker — yekvücut olarak filen silahla mü- © dafai istiklâle uğraşacaklardır. Bu ihtilâller ile beraber şark - tan Ermenistan ve Gürcistan ci « hetlerinden vuku bulabilecek te - wüzatin nazarı dikkate alınarak İ.ca istikametlerin gerilla (çe- te harbi) tarzında müdafaası hu - susünum şimdiden ihzarı, sahile © yakın olup ecnebi kontrollerinden : K hariç kalmış mahallerdeki esliha - ve cephane ve techizat ve malze - mei sıhhiye ve askeriyenin sureti münasebede setredilmeden dahile © nakillerinin temini, hattâ kontro - “le tabi olanların da vaziyeti kat'i- “ye halinde kaçırılmasının şimdi - “den ihzarı. Köylerin vaziyetine göre halkın kendi kendini müda - ve yahut civar kıtaatı askeri- 'yeyi takviye etmelerine göre ih - © zaratı lâzimeye tevessül ve bunun - çin esliha ve cephane ve tarzı in- — şanın vaktile kararlaştırılması ve kıtaat mevcutlarının tezyidi ve kı- otaat yedinde mevcut eslihanın mümkün mertebe tevhidi, uzun güzergâhlardaki inşaatı cesimenin — icabında tahrip edilmek üzere ih- “zari gibi hususatın şimdiden teem- - mülü ileson derece mahhem bir ta- .vzda ikmali lâzımdır. Yirminci ko- © Jordunun garpten şarka, on ikinci colordunun . Adana bhavalisinde ktan gelen istikametleri temin ine ihtiyaç olacağı mü- K - talasındayim, Hususatı maru- © zaya dair mütaleai âliyelerinin İşar buyurulmasını rica ederim. o 3 — Yalnız mahrem olarak ü- , çüncü, on beşinci, yirminci kol - o ordu kumandanlarına yazılmıştır. Üçüncü Ordu müfettişi Mustafa Kemal © © XOetineli ordu merkezi Sivasta, en be- “inci Erzurumda, yirminci ankarada idi) , Kâzım Karabekir Paşa mektu- “bunda bu direktiften bahseder- - ken şöyle diyor: “Teferruat esasen yapılmıştı. Debarkmanlara gelince: Ben iti - lâf devletlerinin aleyhimize hare- kete geçeceklerini bugün dahi « tahmin edemiyordum. Asıl ve &- eril hik Gl Xelil K Yahut böyle bir is- | ; bula gelmiş, sonra tekrar memu - müddet ii iaşe esbabının temini ve | - cephanenin tarzı ikmali, mühim sası tahakkuk etmiyen bu gibi şa- | yialar üzerine kıtaatımı çete halin- | de dağıtmak, inhilâlini ve bir Er- meni taarruzuna mukabele ede - miyecek hale gelmesini mucip o- | lurdu. Ben geldiğimdenberi bir şark taarruzu hazırlığında bulun: | duğum için bu emri mevkii tatbi- | ka koymadım.,, Bu mütaleanın hiç birile tu - tar yeri yoktur. Çünkü Kâzım! Karabekir Paşa bu mütaleada bu: lunmakla hem yukarıda suretini aynen yazmış olduğumuz direkti- fin mahiyetini anlamadığnı gös -| termiş, hem de milli mücadele es- | nasımda şarkta cereyan eden ha - diselerin hakiki şeklini inkâr et- miştir, Karabekir Paşa niçin yukariki direktifi anlamamıştır, diyoruz. Çünkü mütaleasında (direktif) in tatbiki şarktaki kıtaatının çete halinde dağılmasını mucip olaca- ğını söylüyor. Halbuki (direktif) dikkatle okunursa içinde böyle bir hüküm bulunmadığı pek iyi görü- lür. Mustafa Kemal Paşa Hazret- leri tarafından verilmiş ve milli | mücadele teşkilatmın esasını ku - ran, teferryat itibarile bin bir türlü tedbirleri ihtiva eden o mühim di- rektif içinde askeri kıtaatın çete halinde dağıtılması değil, bilâkis ! yeni kuvvetler toplanarak takviye | olunması, “Kıtaat mevcutlarının tezyidi,, bildiriliyor. Binaenaleyh Karabekir Paşa- nın “direktif, içindeki o (gerilla) tabirinin manasmı anlamamazlı - ğa geldiğine hükmetmek icap e - diyor. Kâzım Karabekir Paşanın yu- karıdaki sözlerinden çıkan açık netice şudur: Şarkta gerilla (gu- erre civile) olmamıştır. İşte Paşanın bu iddiası hakika- te taban tabana zıttır. Zira garp“ te, cenupta olduğu kadar şarkta da gerilla olmuştur. Hem de Ka - rabekir Paşanm kuvvetleri yerle - rinde bir sene kadar sadece bu gerilla sayesinde durmuştur. Umumi harp içinde Kafkasya cephesinde Yakup Şevki Paşanın bulunduğu Omalümdur. Yakup Şevki Paşanın emri altinda olan kıtaat içinde (Halil) Bey isminde bir binbaşı vardı. Halil Bey mü- tarekenin ilk zamanlarında İstan- riyet ile şarka gönderilmişti. Bin- başı Halil Bey Kâzim Karabekir Paşanın Erzurum havalisine gön - derildiği sıralarda (Nahçivan) ta- raflarmda bulunuyordu. Bu zat o zamanlarda Karabekir Paşaya müracaat ederek gerilla teşkilâtı yapmak için müsaade ve yardım istemiştir. Fakat Karabekir Pa - şa muvafakat etmemiştir. Halil Bey mwrar etmiş, yanma celbedil - mesini rica etmiştir. Karabekir Paşanın emrile ya - nına gitmiş, bir aralık Karabekir Paşadan muvafakat cevabı bile al- mıştır, fakat Paşa, sonra gene kara rından dönmüştür. Nihayet Er - zurum (kongresi (omünasebetile Mustafa Kemal Paşa Hazretleri buraya vardığı zaman şarkta ge - rilla teşkilâtının o yapılmadığı» nı, hattâ bir takım silâhların İngilizlere teslim edilmek üzere hayvanlara yükletilmiş bulundu - i vetlerine İ bir dostuna yazdığı mektup bu - ğunu görmüş, buna mani olmak - la beraber binbaşı Halil Bey ile diğer bir iki arkadaşını bu işe me- mur etmiş ve (Bayezit) e gönder- miştir. İşte bundan sonradır ki şark cephesinde gerilla faaliyeti başlamış ve bir sene kadar Erzu- rumdaki Karabekir Paşanın kuv - istinatgâh o olmuştur. i Ermenistan meselesini m halledil - mesi de bu suretle tahakkuk et - miştir, Binbaşı (Halil) Bey bir müd - det evvel ölmüştür. Bugün hayat- ta değildir. Fakat Binbaşı Halil Bey şark cephesinde yaptığı işleri vaktile bir hatıra defterine kay - detmiş, milli mücadele tarihini tenvir için hizmet eder diye sala- hiyettar makamlara vermiştir. Bununla beraber şarkta gerilla yapıldığını isbat için bu hatıratı uzun boylu okumağa hacet yok - tur.. Binbaşı Halil Beyin altı se- ne evvel İzmir sui kast teşebbüsü münasebetile teşekkül eden ve Kâzım Karabekir Paşa ile bazı arkadaşlarını tevkif ve isticvap e den istiklâl mahkemesi sırasında gün kıymetli bir vesika olabilir. Bu mektup "şudur: istanbul: 11 temmuz 926 Muhterem Beyefendi: Şimdiye kadar ben menakibim hakkında kimseye bir şey söyle - medim. ve söylemek için münase- bet te düşmedi. Fakat Maarif Vekâletinden mücahedei milliye - nin tarihini yazmak üzere bir ko- misyon teşkil edildiğini haber al- dım. Gerek ben ve gerekse Kâzım Karabekir Pş.nın esnayi muhake- mede (Kuvvayi milliyenin teşek - külü anmda memlekette yegâne kuvvet ben idim) demesi ve beni alelacele hatıra deflerlerimden o vakitki menakibe sait bir hülüsa yazmağa mecbur etti. Efkârı umumiyenin bazıları bel ki dahaelân Kâzım Karabekir Paşayı Ermenistan . fatihi olarak tanır, fakat fatihliğin teferrüa- İ tma daha doğrusu sırrma vakıf| değildirler. Gazi Paşa Hazretleri mücahedei milliyede çalışanların hepsine derecesine göre mükâfa - tını, hakkını verdi. Lâkin Kâzım Karabekir Paşa her şeyi gizledi, her şeyi ben yaptım dedi işin İ- çinden çıktı. Çünkü her seyi ken- disine az gören Karabekir Paşa fatihliğin sırrını bittabi kimseye bildirmez ve bildirmedi. Benim ufacık defterim bü hususta bir a2 efkârı tenvir eder. Şark cephesi- nin kuvvetini tanzim ve takviye i- çin ona vakit kazandıran, karşı - sındaki düşmanın kollarını ve â- yaklarını demir zincirlerle bağla- yip ona zafer yollarımı açan avamil ne idi defterim anlatır. Kuvvayi williyenin teşekkülü 'anında bile Karabekir Paşanın (Bu işi başa - rırsak ne âlâ, aksi takdirde Hali- lin yanına kaçarız) dediğini mee- lisinde bulunanlarm hepsi bilir, Lütfen boş zamanlarınızda defteri. İ mi okumanızı rica ederim. Ger - çi efkârı umumiyenin de bunu bil mesini faydalıdır zanmediyorsam | da benim buna bizzat teşebbüsüm | hem askerliğim manidir ve hem | de tefahür gibi bir şey çıkar ki bundan çok korkarım. Ne yap - mak lâzım geliyorsa ifasına ta- vassutunuzu muvafık bulduğum için cüretimin ve tasdiimin af buyurulması istirhamile lâyezal hürmetlerimi arz ve takdim ede - rim efendim. Binbaşı Halil Adres: Istanbul: Askeri matbaa mü - dir muavini sabıkı Binbaşı Halil Karşısında Bu vesikanın bilhassa ehem - miyeti bugün hayatla olmılan ve bittabi bugünkü münakaşalar ile uzaktan ve yakından alâkadar bu- lunmıyan bir muhterem ölüye a - it olmasındadır. Binbaşı Halil Bey Kâzım Karabekir Paşanın altı s€- | ve evvel istiklâl mahkemesinde söylediği bir kac cümleden milli mücadelenin bütün şerefini benim semek gayretini hissetmiş, bunun üzerine müteessir olarak bu mek- tubu yazmıştır. Ve bir hatıra ola- rak tarihe mal olmuştur. Milli mücadelemize kıymetli hizmetlerde, ayni zamanda Kâ- zım Karabekir Paşanın vazifele - rine de muvaffakiyetli yardımlar- da bulunmuş olan bir muhterem ölünün bugün mezarından başını çıkararak: — Karabekir Paşa ne yapıyor- sun?. Demesi ve kendisine ıhtaratta bulunması hakikaten manalı ve müessir bir levha değil midir?, Evet, işte Karabekir Paşanın iddia ettiği gibi şarkta gerilla ol- mamış değildir. Bilâkis olmuştur. Vakıa bunu kendisi yapmak iste- memiştir. Fakat yaptırılmıştır ve sok büyük faydaları da görülmüş- tür. Sonra her kes bilir ki milli mü- cadelenin ilk safhası düşman ile teması olan her cephede gerilla hareketleri doğurmuştur. Bu iti- bar ile Mustafa Kemal Paşa Haz- retlerinin direktifleri her taraf - ta tatbik mahalli bulmuştur. Garp cephelerinde olduğu gibi cenup| cephelerinde de böyle olmuştur. Bilkâssa Gazi Antep Tarâtlarında Fransız kuvvetlerinin mağlubiyeti ! l gerilla hareketleri ile temin olun- | muştur. Sonra Anadolunun orta- sında muntazam ordu teşkilâtı! başlamış, bu teşkilât gittikçe hu - dudunu genişletmiş, genişlendik - çe muhtelif cephelerdeki çete kuvvetlerini muntazam kuvetlere çevirmiş, nihayet muntazam ordu teşkilâtı her tarafta memlekete- hâkim olmuş, bu suretle Sakarya ve Dumlu pınar âbideleri kurul - muştur. Şunu da ilâve etmek lâzımdır ki milli mücadele esnasında ge- rilla harekâtı bazı ahvalde mun - tazam kıtaatın yapamadığı hiz - metleri yapmıştır. Bu itibarla hu- susi bir muvaffakiyet âmili olmuş tur. Onun için Karabekir Paşa- nın: — Muntazam kıtaatımı çete halinde dağıtamazdım.,, Dediğinden bahseden çok yük» sek askeri bir otorite bana şu söz“ leri söyledi: — Karabekir Paşa müntazam | i kıtaat çete halinde dağıtılamaz, diyor. Bu söziyle büyük bir! hata yapıyor. Çünkü bazı ahval olur ki muntazam bir ordu bile içete haline getirilebilir. Hattâ çok iyi hatırımdadır: Eğer Sa - karyada Türk ordusu Yunan ta - arruzunu tevkif edemeyipte ricat etseydi, eğer düşman Ankarayi işgal eylemiş bulunsa idi o vakit Gazinin yapacağı iş bütün ordu- larımızı her tarafta çeteler haline getirmek, hudutsuz bir gerillaya girişmek olacaktı. Ve Anadoluya girmiş, hattâ Ankarayi bile işgal etmiş olan Yunan orduları gene bu suretle ve behemehal mağlup edilecekti..,, Mehmet Asım Ermenistan taarruzu Gazinin emrile olmuşt” Kâzım Karabekir Paşam menistana taarruz kararını başına verdiği ve bu kararını” karanın mümansatine rağıne? bik'ettiği yolundaki iddialar vi lâmdur. Paşanm bu iddiasının 881 ğı aşağıdaki vesikalardan maktadır: Suret Erkânı harbiyei umumiye yasetine Erzurum : 15-9-336 Son derece uğraşılmasına " men ermenilere karşı kırmız! * du ile müşterek bir hareketi #* riye icrası şimdilik temin olu madı. Bizim yalnız olarak kamış istikametinde bir b yapmaklığımızdaki faide ve zurlar ise berveçhiâtidir: Faydaları: Kıtaatın ve bu ! taka ahalisinin kuvvei mane rini yükseltmek ve bu su rarın önünü almak. Zengin gızman mıntakasını elde Erzurum ve havalisinin mah ihtiyacını temin etmek, ©el küçültmek, tabiye vaziyetini i yi bir şekle sokmak, Bize e kuvvesi maneviyeleri pek düşü”. lan ermenileri dahilen sar: bolşeviklerle anlaşmağa me“ ederek Kars demiryolunu açtı" ğa vesile hazırlamak ve B* mıntakasile demiryolu arasr! irtibatı kısaltmak ve kolay! mak, N Bu faydalarla beraber h mahzuru hasebile yalnız O Bardiz mıntakasında kıta ve şuralar dahilindeki İ munhasır olan muharebatın henin her tarafına sirayetini | atile bu muharebatta daha | cephane sarfiyatı ve bunun “4 disi ve gürcülerin müşterek&” reketlerini mucip olacak v8 de gadir yapan ermeni yay$' nı da ziyadeleştirmek ihtin varidi hatırdır. Bu ihti nasında en mühim olan ermeni ve gürcüleri ele! birleştirmektir ki buna 1 vermemek için mümkün © takdirde bitaraflığı temin pek mühimdir. İşbu mü nazaran vaki olacak emir V€ d intizar olunduğu maruzdu” if Şark cephesi kum Kâzım Kara” Kâzım Karabekir Pasa?? 4 vap olarak verilen taarru? ide şudur: Suret , Zata mahsus ve bizzat ag Ankara: Şark cephesi kumandalı Şark cephesi kumanda” 15-9-336 tarihli şifresine © pal 1 — Şark ordumuz de” hafi istikameti m ; kâtı taarruziye icra © şi rinci devrede harekâtın man - Novoslim - Merdenk tna kadar tevsii kâfidir” za bu kayit kati olmayıP askeriye müsait olduğu ** tirdiği takdirde taarruZ ten itibaren daha şark$ temdit edilmelidir. Maksadı asli ermeni müsellahasını imha et (Souu 11 inci SA ELER EFSEA EL ESLEEELİLSESES SES RE
