10 Mayıs 1950 Tarihli Yeni İstanbul Gazetesi Sayfa 2

E Sayfa 2 YENİ İSTANBUL İ0 Mayıs 1950 TETKİKLER | İdeal birliği ve vatan politikası JEMOKRAT Partinin başkanı Ce- Jâl Bayar, Kastamonuda söyledi- Üi nutku ile bize Iç ve diş pölitika: #an, ana çizgileri daha belli. bir tab- Josünü vermiştir. Seçim propaganda: Jarının ortasında kalan vatandaş, u- #un yıllardan beri demokrasi gelenek- deri içinde yetişmiş başka Ülkelerin yatandaşları gibi politika münakaşa- Jarından tam bir aydınlık beklemekt haklıdır. Hele biz çok partili bir aa. çim hayatında fazla tecrübeli olma- dığımız için partilerimizin ne yapmak istediklerini daha etraflı, daha geni; 've daha kesin bir ölçüde bilmek zo- rundayız. Partiler, Türk vatandaşının bu mânevi ihtiyacını mutlaka vakit gecirmeden anlamalı ve propaganda- darını da ona göre ayarlamalıdırlar. Çünkü, bu yapılmazsa vatandaş, bir fikir Ve program — teşkilâtı halinde görmek istediği partileri memi Ve meminun olmüyanlar zümreleri gi- Bi tefsir etmek ihtimallerine doğru kayabilir. 'Türk demokrasisinin bun- dan “göreceği münevi zarar da her halde üfak sayılamaz. - Gazetemizin büyük anketi de hep bu ihtimaller düşünülerek yapılmıştır. D.P. önderinin Kastamonu nutku, tafallata yayılan bir program nutku olmasa bile, temas ettiği meseleler bakımından, bizim demokratik geliş- memlzde 'Türk Milletinin olsunluğunu gösteren ehemmiyetli bir politika hâ- isesi sayılabilir. Bu nutkunda Celâl Bayar, her vatandaşı şiddetle ilgilen- diren başlıca iki noktayı belirtmek Tüzümünü düymüştür: 1 — Yeni Türk cemiyetinin mânevi hüviyetini dile getiren idealler sinte- mi, Demokrat Partinin de kılavuzu- dur, Biz-bu ideller sistemine devrim diyoruz ve ondan doğan devletin adı /(da Cumhuriyettir. Demokrat Parti ©e Cumhuriyet Halk Partisi arasın- da, bu bakımdan, hiç bir ayrılık yok- tur, 2 — Dip politikada her iki parti- nin yolu birdir, Türk demokrasisi, a: gak demokrasiler cephesinde yer ala- bilir, Yazan : M. NERMİ Celâl Bayar bundan - başka, dürümümüzü kısaca. incelemişme de, Marshall- yardımiyle — önlenmiş olan Alâs İmkânlarının nereden geldiğini bize söylememiştir. Mashali yardımı kenllince mali iflâs tehlikeni yin> ken- dini gösterecek midir? C. Bayar bir bankacıdır ve Miâs sözünün yurt için- de olduğu gibi yürt dişinda da yara- tacağı havayı pek yi ölçebilir. De- mek oluyor ki, mali dürümümüz son derecede elddidir. Fakat bu. güçlük- Jeri nasıl aşacağız? Bu soru, tam mâ. naBİyle her parti programının ayrıl- maz bir parçamıdır ve vatandaşın bu- n mütlaka bilmesi lâzımdır. Seçim güNü yaklaştıkça bu ve buna benzer soruların cevaplarını da / öğrenmek malt fırsatını bulacağımızı Ümit ediyoruz. Çok partili demokrasi — hayatında parti tabiyesinin iç ve dış politika dâ. valarından da faydalandığını bir çok Avrupa — memleketlerinde — görmek mümkündür. Fakat bu, daha ziyade normal zamanlarda beliren bir geydir. Dünyadaki politika gelişiminin elddi zamanlarında partiler, günlük politi. kanın dışına çıkma kve sosyal hayatın bellibaşlı dAvalarını mutlaka- benim semek zorundadırlar, Partiler yollar: her yol mutlaka vatana çikma. ddır, Bu, yalnız bügün için değil, ye vın için de doğrudür. Parti tabiyeleri ne olursa olsun, demokrasilerde iç ve di politika, değişmiyen yüksek yurt tlerinden iiham al- mak zorundadır. Politika için vatan Bundan da iyor ki, bütün partilerin üstün. de bir vatan politikası vardır ve bu hiç bir suretle değiştirilemez. — Her partiye yapıcı bir mâna veren şey de bu anlayıştır. Celâl Bayar en başta tutulması — gereken bü anlayışı ilk plâna almakla sosyal gerçekliğe ya- kışan payı ayırdığını — göstermiştir İdeal birliği, hiç — şüphesiz, büyük yurt dâvalarında iş ve politika bir lükleri yaratacak en kutanl kudrettir. Biz partilerimize bundan daha güve- nilir bir kılavuz düşünemeyiz. Seçim hazırlıkları hararetle devam etmektedir. Bu sahadakl fanliyet hum malı bir hal almıstır. Seçim propas yetlerimin staki seçim tir Ankara vapuru İle gelenler Batı Akdeniz pontasını yapan An- kara vapuru dün 220 yolcu, 37 ton yükle İlmanımıza dönmüştür. Gelen yolcular arasında İsveçli pro- Metör Gaston Cinire, Yunan gözete. li Paleologus, Marsilya Ticaret O- Gası Roger Ciaire'in başkanlığında 16 kipilik bir ticaret heyeti ve 86 turist Bulunmaktadır. sipariş edildi Devlet Denizyolları Marehali yardımından istifade edile- yek yaptırılcak olan ilman vasıta. darının, Alman fabrikalarına siparişi takarrür etmiştir. tarafından and alarının sor gözelelere aynen aksettirilip ettirilemiyeceki günün mev e Vd Dün bu hususin alâkadarlarla- yaptıkımız temaslar neticesini “#aaliyetlerinin bütün tafsilâüiyle Kazetelere — konamıyacakı ve husustaki tahdidatın 11 mayıs sabahından, ilibaren müteber. olüp b bahtan itibaren her türlü propaganda neşriyatına — nihayet verileceki bildirii. Yukarıdaki resim. şehrimizin duvarlarını süsliyen seçim afişlerini göster- M olan 10 mayıs faali Balin: Vö n Talebe mümessilleri Cezayire gidecek Dünya Gençlik Birliği' tera Komi- tesi Azası Cezayir delegesi, M, Ares. K, Cezayir Müli Gençlik Komiteninin davetlisi olarak Türkiye Milli 'Talebe Federasyonundan 15 kişilik bir. he- yeti Cezayire davet etmiştir. Fede- rasyon mümessilleri bu davet Üzeri- 'ne yazın Cezayiri ziyaret edecekler. dir. Dünya Gençlik Birliği İstanbul könseyi hazırlıklariyle meşgul olan Türk Tertip Komitesi adına komite başkanı Orhan Arıman, WAY'in ma- hiyet ve gayesi hakkında 23 mayısta İstanbul Radyosunda bir. konuşma yapacaktır. İ. İNÖNÜNÜN Ankaralılara M gjı İnönü bu mesajla, seçim nutuklarını kapadığını bildiriyor Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Ankara seçmenlerine aşağıdaki mesajı göndermişlerdir: Ankaralılar, sevgili rilerim, Beçim bölgelerim olan Anka: yanın ilçelerinde ve Malatyadan başlıyarak, yurdun bir çok yer: derinde söylediğim seçim nutuk- Jarını Ankaralı — hemşerilerime yürekten sevgilerimi yollamak- Ja kapamak benim için müster na bir zevktir Birbirine ekli olan ve birbiri.. ni tamamlayan bu seçim nutük- Jarındaki — esaaları, bir Ankara adayı sifatiyle, CH, Partlel nin seçim beyannamesine kat yak takdirinize arzediyorum. Hizmetimiz yeni bir — seçim devresi için emrinizdedir. Memleketin — geleceği — baki: mından birinci derecede ehem: miyetli — aaydığımız, yerleşmeni ve gelişmesi için bey seneden beri bütün dikkatimizi fzerinde topladığımız demokratik . haya- fin yeni bir büyük İmtihanını veriyoruz. Vatandaşlarımın seçim müca- deleleri sırasında memleitet me- selelerine karşı — gönterdikleri anlayış ve mesüliyet — düygümü benim için en büyük teminat- tır. Ankara seçmenlerine hizmetler dilerim. büyük met İnönü sSPOR Beşiktaş takımı Amerikaya gidiyor Beşiktağ futbol takımı bu ayın 14 inde eaat 1580 da — kalkacak bir Pan-Amerikan uçağı İle Amerikaya Hidecek ve orada 10 maç yapacaktır. Badri Us ve Vedil Yenen'in riyase- Hinde gidecek olan takım gu oyuncur lardan ibarettir Mehmet, Foyai, Yavuz, Vedil, Hü- leyin, Leon, Ali, İhsan, Süleyman, Bülent, Fahri, Kemal, Şükrü, Şevket Ve ayrıca transferde alacakları İz- mirli Kemal ve İstanbu'aporlu — Kâ: mülle Ankaragçlü Recopten ibarettir. Atletizm Türkiye Birincilikleri 27 ağuston — Kızlar Türkiye Bi- Inciliği (Malatyada) 17 eylül — 3, Küme Türkiye Bi- inciliği (İatanbulda). 24 eylâl — 1 küme Türkiye Birin. iiği (Ankarada) 9-10 ekim — Onlu yar, ye Birinciliği (Ankarada) 4 Türki- Atletizmde milli temaslar Atletizm Federasyonu bu cak olan mülli temaslara çüde yer vermiş ve gimdiden prog- Tamını / yayınlamıştır. Bu prograr göre İspanya » Türkiye (İstanbulda), Belçika » Türkiye (Ankarada), İtalya - Türkiye - İsviçre Milletler. arası (İtalyada), Avusturya « Türkiye (Viyanada), İaviçre - Türkiye (Bernde), İngiliz - Belçika - Holânda - Lük- sembürg - USA. - Türk atletleri arasında — beynelmilel açık yarışma (Londrada), İrlandanın da katilmasiyle linde), 1950 Avrupa Birincilikleri, Fransa İapanya - Türkiye (Brükselde) (Dub- D.P. bugün saat Siyasi partiler dün de seçim pro- pagandalarına devam etmiğler ve bir taraftan meydanlarda, diğer taraftan da Radyoda mühtelif hitabelerde bu. Tunmuşlardır. Okuyucularımıza — İstanbul — Rad- yosunda partiler adına yapılan ko- 'Ahmet Bedevinin 18,20 de M.P, adına yapılan ilk ko- nuşmada Ahmet Bedevi, İmparator- Tuğun İttihat rüssasının hataları yü- zünden kaybedilmiş olduğunu, bugün- Kü iktidar partisinin de aynı hata- Jara saparak tenkid ve itiraza hiç ehemmiyet vermediklerini, bu yüzden Mmemleket istikbalinin — karanlık bir anfhaya girdiğini, adalet ve demok- Tasiyi hiçe sayan H. Partisinde Demokrat adını taşıyan mühalefet- te de mefküre namına hiç bir sey olmadığını ve oylu memlekette hakiki demokrasiyi sağlayacak olan ine verilmesini istemle. Demokrat Parti adına saat 18,50 pilan konuşmada, DEP. nin mil- de let menfaniterini yakından takip et mekte olduğu, Savarona yatı ve h: #usİ trenin İsraf sayılması icap et- ÜĞi ve bu gihniyetin devam eylediği buna mükabil bamı — mintakalarda mülletin yer yer ot yemekte olduğu. belirtildikten sonra, hususl teşebbü- sün devlet kontrolüne #lınacağı hak- kında Gazlantepten — gelen tehdidin hakikat — sahasına — intikaline asla meydan verilmiyeceğini söylemiş ve Amerikanın, Halk Partisinden başka iktidara yardım - etmiyeceği propa- gandasının yersiz olduğunu ifade e- derek geflerinin — nutuklarını dinle- Jetmek için para ile adam . tutüldü- #unu söyliyerek karma listelere kan- madan D.P. ye yey verilmesini iste- miştir. MAF Hüseyin Hüsnü Bakalını'ın konuşması Milli Kalkınma Partisi adına 19.20 de yapılan konuşmada Hüseyin Hüs- nü Bakalım, 25 senedir. beceriksiz- lik gösteren bir partinin 4 sene daha tecrübe edilmesinin doğru olmadıkını belirtmiş, 7 eylâl kararlarını, Varlık Vergisini, gelecek nesillere devreden milyarlarca — borcu misal getirerek, vecerikalaliği İsbata galıştıktan son- ra memleketi refaha götürecek olan Müli Kalkınma Partisinin tesrihini yaparak, iktidarın uğradığı İdaresiz Jik, isabetsizlik ile iktisadi ve içti- mal bünyeleri kemiren verimsiz imar hamlelerini saymış ve seçmenlerin i- yi düşünerek oylarını vermelerini l temiştir, ÇALP. adına Milli Savun Bakanının konuşma, Mill Savunma Bakanı Hüsnü Ça- dar aat 20 de CHEP, adına yaptı konuşmada/ allâhl kuvvetlerin veni çalışma ve tekâmll devresine girerek muntazam bir gekilde İnkişaf et- mekte olduğunu, topyekün harp ci sına göre hazırlanan devletin bütün küvvetlerini yürt korunmasında kul- Janması için gerekli koordinaayonun temini — hususunda Milli — Savunma Yüksek Kurulu / tarafından yapılan aistemli ve verimli çalışmaları anlat- 'tıktan sonra, kara, hava ve deniz or- dularımızın çeşitli silâh ve vasıtalar. Ja harp ve atış kabiliyetinin arttırıl- dığini, enki uçaklarımızın yenilendi. Bini ve her Üç ordu arasında işbirli. Binin dalmi — mümareselerle inkişaf ettirildiğini tebarüz ettirmiştir. Bundan sonra modern silâh ve va- aıtalarla techiz edilen birliklerin, bu vaşıtaları kullanacak er ve subay- darın yetiştirilmesi için Amerikalılar: Ja yapılan işbirliğinin parlak netice- ler verdiğini yürt içi ve yürt dişin. daki / öğrencilerimizin - gösterdikleri yüksek kabiliyeti — iftiharla belirten Bakan, Milli Savunma bütçesi hak- kında izahat verdikten sonra, bütün dünya milletleri arasında haklı oldu- Gumuz gerefli ve İtibarlı mevkil bize temin eden Türk silâhlı kuvvetlerinin her gün her sahada artan kudretiyle 'ne zaman, nereden ve kimden gelirse Kelsin her türlü tecavüzü — karşıla. mak için tekâmüi yolunda çalıştığını ve gerefli yürt bekçiliği vazifesinin başında olduğunu söyliyerek orduya güvenini belirtmiştir. Leflet'in Millet Partisi adına #ant 20,20 de konuşan Nurl Leflef, iktidar partisi- nin Miklik telâkkisini ve hükümetin din işlerine karışmasını tenkid ede- yek şimdiye kadar bu sahadaki ih- malleri saymış — “mekteplerden din derelerinin kaldırılmış, camilerde du- aları Kur'an gibi okumak yasak ol muş, imam hatip mekteplerinden kim #0 yetişmedikinden camiler imamaız Kalmıştır. Halbuki hiriatiyanlar ser- bentçe din tedrisatı yapmışlar ve bol bol din adamı yetiştirerek harice ih- raç bile etmişlerdir. - İktidar partisi kendisi mürtecidir ve dinsizlik Abide- aldir. DEP, nin din hakkındaki telâk- Kisi de iktidar partisinin aynıdır”" de- miştir. Bundan #onra Celâl Bayarın Ma- yepalin ölümündeki milli heyecanı ire Ha gibi göstermesini bir cüret ad. dederek din işlerine devletin hiç ka» yışMAmASI İazimgeldiğini - belirtmiş- ür. CALP. adına İşletm Bakanının konuşmaz Bant 20,50 de C.HEP. adına konü- yan İşletmeler Bakanı Münir Birsel, devletçillğin gayesinin —milli ekono- mimizin kısa bir zamanda gelişmesi- ni sağlamak olduğunu — belirttikten sonra fabrikalarımızın ve diğer işlet- melerimizin büyük terakkilerine dair rakamlarla geniş izahat vermiş, bil- hassa seker fabrikaları istihsalâtının 184.000 tonla rekor denecek bir had de eriştiğini ve askeri fabrikaların hem sivil hem askeri ihtiyaçlara gö- re ayarlandığını, mahrumiyet ve S- kıntı yıllarına bir daha düşmemek Üzere gerekli tedbirlerin — alındığını Meşhur bir halerin memleketimize geliyor der Miss Ninette de Valois, 3 sene evvel tesis ettiği bale mektebi hakkında bir rapor verecek İngilterenin meşhur bale dansöz- lerinden Miss Ninette de Valois bir kaç hafta içinde, Türkiyede verile- cek olan bale temsili için hazırlıkla- fanı bitirerek Türkiyeye hareket e- decektir. Bu temsilin şayanı dikkat tarafı yaleye iştirak edecek / gençlerin yaş- anının 11 ile 18 arasında olma- idar, 16 mayısta Londradan - Türkiyeye hareket edecek olan Misa Ninette de Valolu bu temsilinden başka da 3 ge- ne evvel Türkiyede tesls etmiş ol düğü bale mektebi hakkında elde e- dilen neticeleri tetkik ederek 'Türk Mili Eğitim Bakanlığına rapor vere- ceğini bildirmiştir. Miss Valole 'Türk bale mektebinin yakında Ankaraya nakledileceğinden memnun olduğunu ve ekseriyetle bi denin yalnız kızlara inhisar eden be- dit bir sanat olduğu sihniyetinin yan: lış olup Türkiyede kızlardan daha zi- yade muvaffak olan genç Türklerin ölde ettikleri müspet tahasilden — si- tayişle Nafen muhabirine bahsetmiş- tir. ŞEHİR HABERLERİ Partilerin toplantıları ve radyo konuşmaları 17,30 da Fatihte bir toplantı İnönü'nün dünkü nutkuna cevap vı yapacak. Konuşacak olan hatipler cek ve bu sahadaki başarıları izah et Radyo seçim neticelerini kısa fasılaile verecek Hazırlıklar İkmal edildiği takdirde radyo pazar gecesl sabaha kadar neşriyata devam edecek ve her 15 dakikada bir neticeleri verecektir D.P. adına Suat Haşrl Ürgüplünün konuşması Her memlekette yapılan — seçimler Bant 21,50 de Demokrat Parti adı- | de radyoların sabaha kadar nesr 'na konuşan bağımsız aday Suat Hay- |/ vapıp alınan neticeleri peyderpey bil- Ti Ürgüplü, n bugünkü du Yumunun tarafsız bir. pörtresini çiz- dikten #onra, çok partili rejime ve serbest seçime rağmen insan hakları- 'nin ve Anayasa — tadilâtının henüz gerçekleşmediğini belirterek iktidar yapılan yollardan, fabri- kalardan bahsetmenini yapılan işleri başa kakmak diye tavsif etmiş ve e sasen ihtiyaçlarının çoğuna el sürül memiş olan köylünün buna çok kı- rıldığına işaretle hatinlerin acemi ol- duklarını tebarliz ettirmiştir Bundan sonra memlekette birkaç kabinelik milliyetperver ve emniyetli Türk evlâtları yetişmemesine temas eden hatip “Bunların — vebalini han- Kİ parti taşır? Birbirimize güvenelim kargılıklı küçük düşürme itiyadından yazgeçelim” diyerek adli huzursuzlu. kun yanında fikri, idari, iktisadi hu- zursuzlukların da bulunduğunu izah eden bağımsız aday, hâkimlere engin güvenimiz olduğunu, seçim günü (- dare adamlariyle zabıta küvvetleri- nin vazifelerini kimseye tâbi olma- dan Jâyıkiyle yapacaklarından emin bulunduğunu belirterek “Kim Kkaza- Rürsa, Kazansın, bağrımıza basalım,, demiştir. DEP. nin dünkü toplantı Demokrat Parti İstenbul teşkilâtı dün — Kartal, Beyoğlu ve Karaglim- rükte seçim toplantıları yanmışlar. dir, Bu toplantılarda, Dr. Mükerrem Barol, 8. Adatto, Turgut Bayar, Se- nihi Yürüten, F. Tekil, Bedri Nedim, Mithat Denker ve Etem Şevki birer | ti konusma yapmıslardır. DEP, nin bugünkü mühim toplantını D. P. bugün sant 17,30 da Fatih- te cami meydanında bir seçim top- Jantısı yapacaktır. Bu toplantıda söz alacak olan General Ali Fuat Cet soy, Suat Hayri Ürgünlü, Adnan Menderes ve Fuat Köprülü İnönünün dünkü nutkuna cevap vereceklerdir. Fatihin türbesi 26 Mayısta açılacak O gün Yeniçeri ve Mehter takımlarının . iştirakiyle büyük bir tören yapılacak Fatihin türbesi İstanbulun — fetih ildönümüne — tesadüf — eden — 29 mayar Pazarlesi günü açılacaktır. O gün İstanbulun. Fetih — Yıllarını Kutlama Derneği tarafından Fatih 1 çin büyük bir ihtifal programı ha. Tırlanmıştır. Yeniçeriler, Mehter 'Takımı ve o za. manki kıyafetle giyinmiş askerlerin iştirak edeceği törene Sarayburnun. dan başlanacak ve büyük bir alay halinde Fatihin türbesi önüne kadar gelinecektir. Bu ihtifal töreni her se- 'ne tekrarlanacaktır. Terkos Fabrikası elektrikle işletilecek Terkos Fabrikasının elektrikle ça- Uuştarılması için hazırlanan projeler Bakanlıkça tasdik edilmiş ve iş mü- teahhide ihale olunmuştur. Bu saye- 12 bin ton olan terkos de senede fabriki AşağI düşecek İşçi ve personel bakı. mandan da önemli tasarruflar sağla. nabilecektir. un kömlür sarfiyatı yarıdan İstanbul Radyosu Müdürlüğüne mü- Tacaat ederek aynı yeyin bizde de y pılmasının mümkün olup olmadığını aormuştu. Memnuniyetle haber aldı kimıza göre İstanbul Redyosvi Mü- üriyeti Ankara Radyosu ile yaptığı Çomas neticesinde, müspet cevap al- Mıştır. Hazırlıklar ikmal e dirde radyo pazar gecesi dar neşriyata devam edecek ve her 15 dakikada bir, alınan neticeler peye derpey bildirilecektir. Eskişehir Felâketzedeleri Genel Yardım Heyetinin Valiye teşekkürü Eskişehir — Felâketzedeleri — Genel Yardım Heyeti Başkanı Hamdi Al geki, Vali ve Belediye — Relsi Prof. Gökay'a gönderdiği bir tezkerede İu> tanbul adına yardım olarak yollanan 276626 liralık çekin alımarak Ziraat Bankasındaki hesaba — yatınıldığını bildirmekte ve İstanbul halkına - te- şekkürlerini yöyle ifade etmektediri. “Mühterem İstanbulluların yüksek delület ve gayretinizle — Eakiyehirli kardeşlerine karşı gönterdikleri eşais ve şayanı tebcil yardım hareketleri, asli ve necip milletimizin hAlA tar şimakta bulunduğu yüksek hamiyet Tuhunun en canlı bir örneğini teşkil etmektedir. Bunu hem bir Diyanet Fi Relsi ve hem de Eskiyehir Fer Jâketzedeleri Genel Yardım Heyetinin Başkanı sifatiyle tebrik ve takdiri dini ve milli bir borç saydığımı am zederken millet ve " memleketimizi her türlü felâketlerden esirgemesini Cenabıhaktan niyaz eylerim.” Türkiye Milli Talebe Federasyonunun ikinci , toplantısı Türkiye Milli Talebe Federasyanu idare heyeti ikinci — toplantısını 10 mayısta Zonguldak'ta yapacaktır. İ-, Ki veya Üç gün devam edecek İdare heyeti toplantısı için İstanbullu, An- karalı ve İzmirli delegeler toplantı ve hareket hazırlıklarına — başlamış. dardır. İdare heyeti toplantısının de- vamı esnasında delegeler Zonguldak Yüksek Madencilik Okulunun mü firi olacaktır. BİYASİ İKTİSADI YENİ İSTANBUL MÜSTAKİL GÜNLÜK GAZETE ahibir YENİ İSTANBUL NEŞRİYAT LİMİTED ŞİRKETİ MÜDÜRÜ; FARUK A, SÜNTER dda Gazetemize gönderilecek B damum — yazıların — doğrudan doğruya yazı işleri müdürlüğü »e gönderilmesi Tazımdır. Hidinel fikirler tamamiyle yazarlarına Banıldığı yer 1 YENİ İSTANBUL MATBAAOI- IK LİMİTED ŞİRKETİ MATBAASI ——— —eaÖeaIIISILLLL A00 Ahmet Hamdi Tanpınar Sahnenin Dışındakiler — Va İhtiyar kadını nihayet buldum ve yakasına sanlarak Süleyman Beyin odasına — götürdüm. Yatak çarşaflarını değiştirttim. Odayı tanzim et tördim, sobayı yaktırdım, Süleyman Beyin odası- u bir daha bu halde görürsem evi kapattıracağı- mu, kendisini polise vereceğimi, bütün bunları yapmadan belki de öldüreceğimi, kendisine iyice tenbih ettim. Fakat hiddetim bu zavallı kadına — değildi. Hiddetim Muhtara idi. Elime geçseydi o dakikada öldürürdüm. Bütün bu sukutu Adeta riyazi bir gekilde hazırlayan o İdi, Nitekim biraz sonra Sü- deymian Bey, kendisi de bana bunu anlattı. — Salon daha ziyade onundur. Orada işlerine “yardım eden İtilAf zabitlerine, tanıdığı bizim mü- him adamlara ziyafet verir, bazan da işleri yü- Zünden evine gidemezse burada geceler. Balona bir daha girdim. Toptan alınmış, fa- Kat pahalı, süslü eşya ile döşeliydi. Bir duvar çı- kıntısında büyükçe bir divan vardı. Ancak benim asıl hayretimi çeken muhtelif cinsten kıymetli ta- bak ve kristal eşya ile dolu birkaç dolaptı. Muh- tarın bu eşyayı o zaman İstanbülda sık sık tena- gı l î dÜf edilen müzayedelerden birinden aldığı görü- lüyordu. Hattâ daha ziyade kapanmış bir klüp veya lokanta gibi bir yerden gelmeliydi, Gitmeden evvel hizmetçi kadınla bir daha ko- nuştum. Günde belki beş altı defa geleceğimi, belki beş günde bir geleceğimi, fakat Süleyman Beye yapılacak dikkatte en ufak bir yey deği- girse evde her geyi altüst edeceğimi — kendisine anlattım. — Biraz sonra doktor gelecek, dedim. İlâç- Jar vaktinde alınacak, vaktinde verilecek. Ben bunları söylerken evin kadın halkı et- afımda genişçe bir halka yapmıştı. Saçlarını ba- gının üÜstüne hotaz gibi toplamış kısa boylu, son derecede sişman, orta yaşlı, kulakları, kalın par- makları elmasla dolu bir kadın, belli ki, evin sa> hibi, bana odaları tutanın Muhtar Bey olduğu- Dü Morüğu acıyarak yanına — aldığını, kendist olsa kapı dışarı edecekini, buna da hak kazan- dığıni söyledi. Fakat ben dinlemedim: — Aynı geyleri Muhtar Beye de söyleyin. Bu adamın hiç bir şeyi eksik olmuyacak. Burada kaldıkça hepiniz hizmet edeceksiniz! Beni tutan Muhtar Beyin sol elinin hafif u- yuşması İdi. Babamın dostu olan ve o taraflar- da oturan bir doktora kadar giderek adresi ver- dim ve adliyeye gittim. x Ben giktiğim zaman muhakeme çoktan bağ- lamış. ve hiç beklenmedik bir safhaya girmişti. Kalabalık yüzünden içeriye girmek kabil olma- dığı için büyükçe bir halk kütlesiyle beraber bu ızdan ağıza hayret veren bir çabuk- lan haberlerle medhalden takip edi- ünkü salondan Haşka, koridorlar, mer divenler dahi hıncahınç doluydu, 212 İstanbulda Mütareke yıllarının tarihine, di- vanıharp karariyle idam edilen Boğazlıyan Kay makamı Kemal Bey için yaptıkları cenaze me rasimiyle o kadar parlak gekilde giden Askeri Tibbiye talebeninden mühim bir kalabalık da be nim gibi içeriye giremiyenlerin arasında idi. Be) Ki de onların bulunuşu dikkatimi çektiği için et- rafımdaki kalabalığa biraz daha dikkatle baktım. Ferit Paşa kabinesi zamanında milli birliğe o ka- dar zararlı olanların çoğu burada — toplanmıstı. Biraz daha dikkat edince, havanın çok daha elektrikli olduğunu anladım, onradan yukarıdaki kalabalığın hikâyesini dinlediğim bu asabiliğin daha derin olduğunu öz- yendim. Hakikatte İatanbul, o muhakeme günü, daha sonra Darülfünün hâdisesinde Ali Kemalin derse gelmesi beklenilen gün Beyamt meydanın- dan geçen şeylerin küçük bir. örneğini yaşamıs- ta. Kendi bulunduğum yerde geçen şeylere geli ce, Su kadar söyliyebilirim ki, 0 zamana kadar İstanbulda Müslüman halkın birbirine karsı bu kadar aşikâr şekilde cephe aldıkını görmemiştim. Hâdiseler uzadıkça tarafların kendi dâvaları et rafında kızıştıkları anlaşılığordu. Behi asıl gi rtan ise dâvanın o güne kadar geçen safhala- nin böyle bir asabiyete hiç bir auretle hak ver memesiydi. Çünkü o güne kadar efkârı umumiye sadece haksız yere mahküm edilmesi ihtimali o Jan bir zavallının talihi Üzerinde durmuştu. Mütareke senelerinin bellibaşlı kazancların. dan biri de adalet makinesinin / işleyiş targına halkın dikkati, muhakemeler etrafında, velev fer. di olsun kızışan asabiyeti İdi. Bu, zarüretle gir- diğimiz değişme yolunda büyük bir merhale idi Diğer taraftan adalet mücssesesi karip,işgal altın. da bir gehirde beklenmiyecek kadar istiklâl ka- 313 zanmıştı. Öyle ki, bir taraftan divanıharp karar. Jarı birbiri peşinden en büyük haksızlıkları yı parken öbür taraftan mahkemeler cesaret ve h: kaniyetle insanı gşaşırtacak kararlar veriyordu. Mahkemenin aldığı yeni safha O gü- ne kadar İstanbul, öldürülenin Düzce tarafların- dan, zaman zaman şehre geldiği görülen bir köy- Jü, sanığın da kendi işinde gücünde bir adam ol- duğunu sanıyordu. Bu sonuncusu için vaziyet yi- 'ne değişmemişti. Mahkemenin hattâ ehemmiyet bile vermeden dinlediği müdafaa şahitleri, bi- gından itibaren iddia ettiği gibi, kızının evinden ça ddi ş geldiğini, damadının birkaç ay evvel tesilm olan, sir zabit ve askerlerinin bir kısmı bir - çürüte me hilesi olarak Yunanlılar tarafından serbest bırakılan Trakya fırkalarından birinde yüzbaşı olduğunu, ©- vakitten beri ortalıkta görünmedi. Finl, adamcağızın Üç kiziyle tek başına kalmış olan bu kıza yardım ettiğini, kendisinin daha zi- yade Mesnevi okutmakla — geçindiğini söylemiş- derdi, Vaka akşamı, adam kızının evinden geliyor- du, İkl ev arasındaki en kısn yol da - buna kimse itiraz etmemişti. Karacaahmet — mezarlığından çiyordu. Adamcağız mezarlıktan tam çıktığı anda vaka mahallinde bulunan zabıta tarafından tevkif edilmişti. Elinde bir ucu kanlı bir mendil yardı. İthamın delili bu mendildi. Halbuki adamın bunu beraberinde gezdirmesine hiç lüzum yok. tu. Nitekim kendisi de uçları çıkın gibi. aıkicı düğümlenmiş, fakat içi dolu 'olan bu yazma men. dili yolda bulup aldığını ilk ifadesinde söylemişti. Fakat adliye, hafta arası iki müracaat kar- gısında kalmıştı. Bunlar ölünün vaziyetini değis- tirmişlerdi. Birincisinde öldürülen köylünün sık ak Baltalimanı civarında — göründüğünü, birkaç 314 kişinin haber vermesiydi. Adliyenin bu hususta yaptığı tahkikatta işe, ölünün — Ferit Paşanın bahçıvanlarından birisinin akrabası olduğu meye dana çıkmıştı. O günkü muhakemede her neden- se bu taraftan hiç bahsedilmemişti. İkinci müracaat ise daha mühim şeyler ha ber veyiyordu. Yine son duruşmadan bir gün son- ra, biri Üsküdarda çarşı içinde sütçülük yapan, öbürü Bulgurluda bostan sahibi iki kişi Üsküdar Polisine müracant ederek, o zamana kadar veş men yalnız adı tesbit edilen bu adamâ vaka saba- hi Üsküdarda çarşı içindeki kahvelerden birinde tesadüf ettiklerini, canının çok sıkıldığını, kendi- giyle uzun boylu konuştuklarını — söylüyorlardı. Kahveci dahi bu konuşmayı tasdik ediyordu. Konustukları-şey ise büsbütün mühimdi. A- damcağız yanındakilere, Üzerinde bulunan ema- net para şayet kendisinin olsaydı bütün çoluk ço çuğiyle ömrünün sonuna kadar refah içinde geçi- © kadar tehlike içinde ikide bir köyünden ve havalisinden İstanbula yaptı yolculuklardan şikâyet etmişti. Daha sonra ise JAf arasında, Çamlıca aşağılarında bir bostanın veya tarlanın kaça alnabileceğini sormuştu. Kendisi- ne istediğinden daha Alâ bir tarla ve bostan, bir çift öküziyle, büyükçe tahta eviyle geçen hafta dört bin liraya satıldığı söylenince: — Yazık, demişti. Elimdeki para ile şimdi onun gibi on tanesini alabilirim. İşin garibi bu kadar mühim bir parayı ema- 'net eden insanın o zamana kadar meydana çık- maması, her zaman gazete dahi okumuyan şahit- lerin, sırf semtlerinde geçen bir vaka olması do Jayisiyle işten, o da çok sonra alâkadar olmala- raydır. 315