1 Ağustos 1936 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 10
Boğazlar meselesinde i iç merhale Seyvrde kaybedilenler Lozan ve Montreuxde — elde edildi ? Osmanlı sültarlatında öyle bir de- Yir oldu ki Türk donanması Azak de- en Akdenizde Yunanistandan, GİLİZ - BETİ Gi a bi LOZANDAN SONRA ii böğazma yakın Türkiye- ız, Bozcaada, Tavşan giyin. bir hat dahilinde ngiltereyi dahi ii e eminim. Semadrek ve hâkimiyette li kabul etmedi; sonra boğazlarını tal mül- | adaları, Gelibolu yarımadası, İtalya ve İspanya sahillerine kadar | kün sahibi Osmanlı devletinden baş- | luda Bozcaada karşısında (eski dehşet ve korku saldı. Türk deniz | ka ile İngiltere arasında sü- ) er şimalin- kuvveti Akdenizde hemen, rekli bir düello halinde cereyan etmiş- | de bir Roma devletinin mirasına konmuş gi- | tir. kilometre rim “bir saha, İmrali Bi oldu. Osmanlı devletinin dahil olduğu | m olmak üzere Marmara ada- Bü fahakküme güç tahammül ede- | harplerden sonra yapılar muahede- | jarı, boğazının iki sahilin- Sıngin don: (gay- binde (1571) intikamını aldı. Vakı& | rine toplanan konferanslarda ri askeri) ağ edildi. Yalnız İs- bu mağ- | lara âit olarak verilen kararlar hep disi Ü arzederler. manevi tesiri gittikçe daha ziyade şid- Bu düellonun detle kendisini boğazları kendisine açmak, başkala- lârın, Turgudların, Piyalelerin devri | rma kapamak ve İngilterenin sonra Osmanlı donan- | ları Rusyaya kapamak, kendisile müt- tilâ ile Karadenize skncn ar bu «deniz pırlantar , gözünü dikti; evi gm iü ağtığı boğazlar elde etmek ei şahid olduk. Osmanlı devleti boğazlar adım ricatlerle kaybetmişti; onun ini de Avrupa devletleri ka- zanmıştı. Sevr muahedesi ise bu ricatleri kati ve kahkari bir hezimete kalbeylemişti. Mini mücadelemiz esnasında boğaz- era heh döktü. Avrupa için «Boğazlar mesele- si» Rusyanın bu hırsından meydana 1. BOĞAZIN İLK ABLUKASI © m h e olunmadığına bak: suları üzerinde ifa edeceği ei lerinde Milletle altını da a bulunacak, vazifesini yapabil- tanzim edecek, her sene Milletler seye yapana verecekti. Mont; amesi ise Boğazlar da gayr as se mıntakayı da, Osmanlı ve Venedik (Baş tarafı birinci sahifede) gelmiş bulunan bütün sefirler locala- rındaki yerlerini erdir. Büyük Millet Meclisi binasının önün- de toplanan büyük > ği hoparlörle müzakeratı takip edi- yo) Montreux mukavelesinin tasdikine dair 14; alkışlarla kabul edil- diği bu celsede Büyük Millet Meclisi tarihi ve en unutulmaz Meclis, Ismet Inönü kabinesin ittifakla itimad beyan etti | © LAYİMA KABUL EDİLDİ | Montreux mukavelesinin tesdi dair lâyih; m giz ed 376 reyle alkışlı edildi. Bundan sonra yapılan üzerine Çanakkalede vatan mii uğrunda ölenlerin hatıralarına meten bir dakika süküt edildi. birini yaşadı e m mi i münasebetile mebuslardan bir çoğu | Fanları çam aş heyecanlı nutuklar söyledi ve bunlar | Pafkanlığında bir heyetin Atati alkışlara ve eşsiz tezahürata | iDlâğ etmesi için m Türk ulusunu kendinde temsil tasdikinden baş | Pöyük Milet seçili vekil İsmet İnönü bütün dünyaya si: | Yedi EİŞİME bir Ankara ş€ yasette 'Tüzk ilniyetisi < ve İnönüne, İsta kuvvetli nutuklarmdan birini söyler. | #ebidiğine ve — ilani alay Me | 2iderek çelenkler koyması yolundi zda Meni kül gren eriş pıları teklif aeaİm > i ş İzmir), gel e daha başvekile. itimaddını beyan | yaş seyhan), Hikmet Bu tarihi celsenin safahatını bil | <2n). Bayan Satı, diriyorum. Celse sant 14 de açıldığı | 77090), Mükerrem ni m an Montreux mukavelesinin tas- z VEKİLİNİN SÖZLERİ İlk sözü çekle vekili Tevfik Rüş- tü Aras aldı. Tevfik Rüştü Aras vi tığı andan emme sz imzasına 8 deri iv nutuk söyled ent Dizme Aras «Bi se geimiz A ARE lozan Box gazlar mukavele: donanmaları arasmda yapılan 1416 deniz muhare- besinden ki Nt tarihini geçirerek bu dört yüz doksan sekiz sene içinde Tarda olan Bazların A ne kadar yim nierteğe kifayet eder: dahilinde iki Vene- iie 1416 ve 1661 de) ve Karade- niz boğazında bir ( lun fethin- de 1453 de bir hiristiyan donanma- muharebesi olmuştur. Akdeniz boğazı iki defa (1648'de Venedikliler, 1911 de İtalyanlar tara- maları boğazlardan m girmişlerdi. (1807 de erir dev- etine Kar: donan- ması; 1833 de dostça Rus iile e a gene döstça İngiliz donanma- azına Rus vu Zina İtalyanlar tarafından 1911 de di- ğer bir taarruz vaki olmuştur. Rus harp gemilerinin iki boğazdan geçmelerine dokuz sene müsaade edil- miştir. (1798 - 1807) Akdeniz boğazı e bir defa mıştır. harbinde 1911 de) ar (4809) Rusi: mi hücumları; time Mi) b ilâve edersek Sevr muâhedesine kadar 920 ye yani boğazlar tarihinin bu m umumi taş- 'nifini ikmal eylemiş ol ben olduğu kadar siyaseteri de taar- bl vu da lâğvetti. Türkiye t i Tozâind; azları istediği gibi İmei etmek- rig pr ger > moi bii a Beyli kiyet m ik bus Boğazlar nikel yasla) ila mi m İd Türe hükümetine geçti. zan, Montreux - arasında Sevrde kay- — Sevr Ak ve Karade- bedilenlerin Lozan ve Mentreuxde a laz mii nasıl eld devleti gani er Ha Bite içini Be üç yin ticaret ve hap gemilerin, tayyar ahidnamenin en hükümlerini | Telerine açık Kerakayolğ. Pirbirile e edeceğiz: yeme & hiş 1 — Müttefikler harben zaptedeme- dikleri boğazları mütarekeden sonra işgal eylemişlerdi. SEVR MUAHEDESİ Sevr muahedesinde Marmaranın < olurdu; Boğüzlara karşi ve ya» 'unanista- Mid le) e yalnız Milletler tatbik bu şartları da Türkiye lehine tadil etti. olan hüküm de Montreux mukavele- sile kalkmış oluyor ki bundan ayrıca İmroz adası, Tavşan adaları Türkiye- ye geri alındı ve Sevr muahedesine nisbetle Türkiyenin Rumelideki hu- dudu çok genişletildi. 2 — Sevrde boğaza karşı ve yakın adalarla Gelibolu yarımadasını, Mar- sahili kazalarını, Ru- üzere bir (boğazlar mıntakası) teşkil HÜKÜMETİ ! dan mürekkeb bir (boğazlar Kolay” nu az. smanlı ve iğ man devletleri namına kontrol nı haiz bulunacaktı. Osmanlı gazlarda alınan rüsum ve bo- gazlar komisyonuna — milletler cemiyetinin m ko- muahedesinde bu rey büyük değişiktikler yapıldı. ziyaret edecektir. Aİ Meclisin ci ol anlarının arzı lar a müzakere g halinde bastırılarak köylere varil ya kadar memleketin her taral dağıtılması hakkındaki tekliflefi kabul edildi. HARİCİYE mİ İEİ : Bunu mersi ün kürsüye —>— ya Tevfik Rüştü 2 İkinci sahi! UZ). LÂYİHAİ Nutuktan sonra nl rüsumu sıhhiye kanuy! ek kanun lâyihaları Tür re ve âid emlâk hakkındaki müddetin üç aj ha uzatılmasına dair kanun lâyil TARİHİN GARİP BİR CİLVESİ memnunuz.» ve yeni konacak tahsisata aid kâl Lozan mü eri da ta- Tevfik Rüştü Aras sözünü şöyle bi- | Jâyihaları müzakere edilerek aj garib bir cilvesi görülmüştü: tirmiştize —— — Fa Den kabul edildi. sn Se mt Gİ yari yunn. büsbütün: değişeiş olan Rusya.| yeni km da mulemeieramenı | Müzükerelerden sonra İsmet İ9 eskidenberi boğazların açı 1 is- | Jâkki ö i terken bu: defa kapanmasını, kapalı yükler ve misal © tasvip edil | ,. belâgat şah öl va cil v rn heyelinizden rica ede. alkışlarla kesilen nutkund açık tutulmasını müdafaa eylemişler- Meclisten itimad reyi toplandı ve rr İngilterenin arzusuna mali GN elimi ia ş ye gelerek ter etti, Meclis reisi Ak ve Karadeniz boğazlarilı pi m alya se marada deniz ve hava soile e Mazhar Müfid, Ziya Gevher, Refik iz #il etti, Mebuslardan ekserisi bü sulh, gerek Hsrp zamanlarında gün- | Rasih Kaplan, Nazım (Tokat), Hüsnü | eek teenle İstanbula ve intiR) düz gibi geceye de şamil miri Kitapçı, idin Baha, Berç irelerine gittiler. seyrüsefer serbestisi esası kabul olun- (Edirne), Benal evzad, Cavid (Seyhan), Nakiye | Yeni defterdar başla! Bir harpte iye bitaraf olursa | € ), Turgut (Manisa), Yahya'| İstanbulda yapılan yeni maliye! bu serbesti tam. olarak cereyan Galip ( ), Şair Mehmed Emin fı üzerine İstanbul defterdarliğ cekti; muharib olduğu takdirde bi Süreyya (Balıkesir), sıra ile kürsüye | tayin edilen Kâzım, vazifesine ve ri ga; ikeri uçakları | gelerek ayrı, ayrı Montreuxde | maliye teşkilâtile teftiş edebilecek, düşman gemilerinin | hükümetin kazandığı zaferi | ia; : teşkilâtın tatbiki istifadelerini men için 1ğ- ehemmiyetini ve güne kadar £ zım ağdedeceği tedbirleri ittihaz ey- a iğ askerinin bütün dünya- | Jâtta hiç bir aksaklık mekte tam silâhiyet şehibi olacakfı österdiği içe maliye teşkilâtınm tatbi ann atlar. ki kadrodan büyük, ei pi BOĞAZLARDAN GEÇECEK © KUVVETİ de boğazlardan gece ve gündüz geçebi- leceklerdi. Ancak haklarını) kullanamı, Kiye ile sulh halinde*bulunan zil lerin denizaltı er suyun yüzünde geşnikeskler. e araya ye 'Türk tarihine bir yeni di mürur, s8 (Devamı 13 üncü sahifede) Süleyman Kâni sahife 2 ilâve eden büyük At Kadronun icaplarından doj ke ve. sevgilerini Yeni teşkilâtta ihdas edile sonra #faki- yetle başaran İsmet İnönünü onun | iki tahsil müdürlüklerine henüz ) arkadaşlarını ve Montreux- | se tayin edilmemiştir. Maamafil Kuvvetle müdafaa eden | birkaç gün içinde bütün bu müs Tevfik Rüştü Arasla diğer murahhas- | ler tayinlerle yecanlı nutuklarla Türk milletine, | eski Raşidin. i Boğazların ebedi bekçiliği tevdi edil | emridün ığa teblig edil mesinden duyduğu derin sevince ter- Topkapı tramvay ya HARİCİYE VEKİLİNİN MATBUATA ği KAŞMMĞI Topkapıda tramvay yolunun bf) tekrar tarafındaki kaldırımın tamiri bel ene Tevfik Rüştü Aras söz söyliyen | tarafından şirketine kendisi ile beraber çalışan | rilmişti. Fakat bu e rağ nizi heyeti Azalarına teşekkür | henüz kaldırımlar mdf belediye te yn imi te «— Bu işte bize neşriyatı le yardım | yapmıştır. Şayeâ şirket tamiri eden Türk matbuatına ür e- — beldiye vi vesaitile Kö) meği de bir vazife bilirim.» ettirecek ve masrafını $ Cümlescile bitirdi. kaydedecektir. ali
