27 Eylül 1930 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

YEDINCI SENE Vf 2296 Haçmuharrlrl "^ • TIIIIHIMIIIHt»«Mt»*MMI«MIHIIIIMIUItlttlM| t YUNU8 NADt l İDAREHANESİ: OBynnnnraaraiye karşısında dairei mahsnsa Telgraf: tetanbul Cumhuriyet Posta k u t u s u : N° 2 4 6 itlCIHII ! • • • + • • • • • • • • < Başmuharrlr ı 2366 . Tahrlr müdürü : 3236 mOdtlru 2365, Kitap kısmı: 473 Cu m h u riyet İsmet Paşa • Felhi Bey Başvekil ile muhalefet fırkası reisi arasında ilk çarpışma! CUMA"TESI 27 EYLÜL 1»3O ABONE ŞERAİTt l MÜDDET: JTÜRKİYE İÇİNj HARİÇ IÇİM fSeneligi : 1400 Kr. ! 2700 KrT" : 6 Ayhğı î İ 3 Ayhğı: t • 750 Kr. 400 Kr. f « 1450 Kr. 800 Kr. « « w = 5 Kuruştur = = NUshası her yerde YENI KABINE TEŞEKKUL ETTI İsmet Pş. bugün Meclis huzuruna çıkacakve programını oknyarak itimat istiyecektir. Müteakıben Fethi Bey söz alacakür lkitıci adım Ankara 26 (Başmuharririmizden, telefonla) Türkiye Büyük Millet Meclisinin dünkü fevkalâde içtimaında kabul olunan kanun lâyihasile paramızın istikrarına doğru iklnci mühim adım atılmış oluyor. Bu adım ile Türk parasının flll istikrarı hazırlanmış ve temin edilmlş olacaktır. Bunun da millî iktisat hayatımızda ve herkesin maişeti üze Irnde yavaş yavaş büyük tesirleri görü leceğine şüphe yoktur. Umumî barp sonunda bir çok memleketler bu vaziyetleri hatta bazan ve bazı yerlerde daha şiddetli bahranlarla geçirmişlerdir. Meselâ Almanya'da markın sıfıra inecek kadar düşmüş olduğu bir zamanı bili yornz. Almanya'da para dalgasının düşme şeklindeki bu vaziyeti milli servet üzerinde ve hususile efradı müteessir etmek itibarile ancak milyarlar ve mllyarlarla ölçülebilecek büyük zararları müeddi oldu. Fransız frangı İngiliz lirasına nisbetle 23 yerine 240250 kadar düştükten sonradır ki Puankara tarafından ancak 124 e indirilerek orada tesbit olunabildi. Bu inip çıkmalardan Fran sız'Iar dahi pek ziyade müteessir ve mutazarnr olmuşlardır. ismet Pş. Başvekil! Abdülhalik B. Maliye Vekâletine geliyor Bugün Mecliste İsmet Pş. proğramını anlattıkt n sonra Nafıaya Saraçoğlu Şükrü Bey Millî Fethi B. tenkitlerini yapacak ve mücadele başlıyacak müdafaaya Hasan veya Zekâi Beylerden biri geçecektir ı Ankara 26 (Telefonla) Re isicumhur Gazi Mustafa Kemal Hz. saat altıda B. M. Mecl'sini teşrif buyurmuşlardır. Gazi Hz. kendi odalarınd abir müddet istirahat buyurduktan sonra İsmet Pş. yı kabul buyurarak yeni kabinenin teşkiline memur etmişler dir. Gazi Hz. nin tezkerelerinin sureti şudur: Malatya meb'usu İsmet Paşa Hazretlerine Teşkilâtı Esasiye kanunun 44 üncü maddesi mucibince Başvekâlete zatı devletlerini intihap ettim. lcra Vekilleri heyetlerinin ieşhil ve teklifini rica ederim efendirı. Reisicumhur İsmet Pş., kabineyi teşkil için arkadaşlarile müşaverelere başla mıştır. Söylenen son rivayetlere göre Hariciye, Sıhbiye ve Dahi Iiye Vekilleri yerlerinde kalmaktadır. Bunun haricinde olarak Müdafai Milliyeye Hasan (Trab zon) veya Zekâi (Diyarbekir), Nafıaya Saraçoğlu Şükrü, Maliyeye Mustafa Abdülhalik, Ad liyeye Yusuf Kemal, Maarife East (Bursa), Iktisada Mustafa Şeref (Bordur) Beylerin gele cekleri söylenmektedir. Türkiye Cumhuriyeti parasını ne zaman tesbit edebileeektir? Çünkü para kıymetinln inip çıkması suretindeki dalgalanma bizde de bir çok zlyanları mucip olmaktan hali değildi, ve binaena Ieyh para kıymetinin bizde de biran evResmî tebliğ vel, yani mümkün olan sür'atle tesbiti Ankara 26 saat 23,30 (A.A.) eTzem İşlerden biri idi. Bu mevzu üze «Resmî tebliğ» Reis*nhur rlnde son günlerde yazdığımız makaleHz., İcra Vekilleri heyrlV ı { • lerde kayıt ve işaret etmiş olduğumuz veçhile para kıymetinin ıslah ve tesbiti kiline Cumhuriyet Haik Fırkası öyle evvel denildiği zaman oluverecek Umumî Reis Vekili Malatya meb işlerden olmadığı için bu emelin tahak'usu İsmet Pş. yı memur etmiş kuk etmesi, aradan bu hedefe mütevecGAZÎM. KEMAL lerdir. cih faaliyetlerle mahmul az çok bir zaman geçmesine mütevakkıftı. Bununla beraber geçen kış para kıymetinde birdenbire görülen had buhran üzerine alıMecliste evvelki günkü münakaşadan intibalar: Serbest Fırka Reisi Fethi ve Maliye Vekili nan tedbirler bizde dahi para kıymetinin Şükrü Beyler söz söylerken... ıslahına bir mukaddeme teşkil etmis olAnkara 26 (Telefonla) Mecdu. Buhran, paramız kıymetinin sukutu lisin yarınki ruznamesinde yeni kaşeklinde tebarüz etmişti. Binaenaleyh aIınan tedbirler bu sukutu durdurmak binenin teşkiline İsmet Pş. nın megayesine matuftu. Tedbirler tesirlerini mur edildiğine dair Reisicumhur göstererek sukut durdu. İnpiliz lirasmın Hz. nin tezkereleri vardır. Tezkere 1030 ile 1035 arasmda tevakkufu altı ye okunduktan sonra, İsmet Pş. proğdi ayhk bir iştir. ramını okuyacak ve itimat talebinParamız kıymetini düşmekten ahko de bulunacaktır. yan tedbirler bu suretle müessir olduk Bunun üzerine yeni fırka reisi, tan sonra son aylar zarfmda bu kıymeFethi B. uzun beyanatta bulunarak tin yükselmek için gösterdifi bir istidat ile yeni bir vaziyet önünde bulundnk. tenkitlerini serdeceği anlaşılmak Bu defa İngiliz parası düşmek ve Türk tadır. İsmet Pş., tenkitlere cevap parasi yükselmek istidat ve hatta za verecek ve uzun, hararetli müna ruretini gösteriyordu. Haibuki biz bili kaşalar bu suretle açılmış ola yoruz ki paranın düşmesi gibi yüksel caktır. Bu münakaşalann bir günmesi de muzırdır. Para kıymetinîn ka de bitmiyeceği tahmin edilmekte [Karşı fırka erkânından Ağaoğrarsızhğmda en muzır cihet dalgalı va dir. lu Ahmet Beyin, Reisicumhur Hz. Mechsten intibalar: Fethi Bey okla işaret edıien yerde ve Refık Ismaıl Eeyle bir ziyettir, yani bir vakit yükselme. bir vaMaamafih Meclisin pazartesi ak sırada oturuyor. Aynı hızadakı sırada muhalif meb'uslardan Nurı ve Ibrahım Beyler nin bitaraflığt hakkında yazmış olkit alçalma hâdiseleridir. Bir kere bu oturuyor. Mumaıleyhimin onıinde mustakil meb'us Reşit Cahp Bey var. Fethi Beyın duğu mühim bir makaleyi neşre dalgalı vaziyet yalnız bu dalgalı hali ile şamı, tatil kararı vermesi çok muh onunde Yunus Nadı ve Ibrahim Sureyya Beyler oturuyor. deceğimizi dünkü nüshamızda hamuzırdır. Ondan sonra da her inip çık temeldir. ?er vermiştik. S. C. F., Reisicumhuma neticesinde en son paramız kıymeti Aslı çıkmıyan şayıalar run fırkalar fevkinde bitaraf olması her defa şimdiye kadar hep aleyhine Ankara'dan Akşam gazetelerinden biolarak velevki ufak bir fark kaydı ile rine gelen bir telgrafa göre, İsmet Pş. nın lüzumunda mütemadiyen ısrar etkapana geldiği de malumdur. Bu, aleybi istifasından sonra gece yarısı müşarünmektedir. Reisicumhur Hz. bitaraf mize olan ticari muvazenemizin zarurî ileyhin Fethi ve Nuri Beylerin de dahil mı olmalı, yoksa bizde olduğu gibi bir neticesidir. Ticarî muvazenemizin te olduğu bir temerküz kabinesi teşkil edebir fırkamn reisi olabilir mi? Bu minine intizaren alacağımız bazı tedbir ceğine dair Ankara'da bir şayıa çıkmış, Muhalefet Fırkası erkânından hususta yeni fırka erkânından Alerle para kıymetini dalgalı halden kur fakat teyit etmemiştir. Kars meb'usu ğaoğlu Ahmet Beyin mevzuu bahtarmak elzem idi, ki bunun neticesi filî Ağa oğlu Ahmet Bey $ Muhalif fırkaya taraftar bir gazete, settiğimiz mühim makalesini neşistikrara müncer olmak tabiidir. Ankara'dan aldığı bir telgrafta, İsmet retmeği faydalı bulduk. 24 eylul Ahmet Bey aynen şöyle diyor:] Hühumet geçen kıştanberi aldığı tedPaşanın yeni kabineyi teşkil etmesini taŞimdi ona diyorlar: «Sen bu bir birlerle evvelâ sukutun önüne geçmiş ol340 tarihli Hakimiyeti Milliye'de kiben tekrar buhran vukubulacağını ve ( Lutfen sahıfeyi çeviriniz ) duktan sonra şimdi de yükselmenin önüintisar eden bu makalede Ağaoğlu mevcut fırkalardan maada iki yeni fır ne greçecek tedbirlerle teçhiz edilmiş bu,„, i ,, ,,.ı,..,ı..,...,.....H..H.iMiııınmııınHiı ıı.ımnınm ""»»'"» ' ' ' ' ' "" lunuyor. Eldeki ihtiyat evrakı naktiye ka daha teşekkül edeceği bildirilmiştir. Daha yeni kabine teşekkül etmeden ile piyasadan ahnacak altın ve altın krymetindeki ecnebi evrakı naktiyesî ile tekrar buhran vukubulacağını söylemek işte bu tedbir de alınmış oluyor. Devlet kehanete mütevakkıf olmakla beraber Bankasının para kıymetini tutmak için buna hiç bir sebep te mevcut değildir. Yeni fırkalar teşekkül edeceği rivayemüracaat edeceği en müessir tedbirlerden biri budur. Henüz Devlet Bankası tine gelince: Adana'da Abdülkadir Ke tesis olunmuş değilken hükumet bu va mali B. üçüncü bir fırka teşkiline teşeb zifeyi şimdiki halde Osmanlı Bankasma büs etmiş bulunuyor. Bunun haricinde gördürmek şıkkını ihtiyar etmiş bulu henüz yeni bir teşebbüs mevcut değildir. nnyor. Osmanlı Bankasının temdit olunan imtiyazı ile Türkiye'de Devlet Bankası vazlfesini ifa etmekte olduğu ma lumdur. İhtiyat evrakı naktiye bu Bankada müdahhardır. Hükumete verilen salâhiyetle bu banka bu evrakı naktiye Macarlılar'la Muhtelit takım Reisicumhur Hazretleri meclis müzakeratım takip buyururlarken İle lüzumu kadar altm veya o kıymet arasında dün yapılan maç gün devam eden müzake ratında teki ecnebi evrakı naktiyesini alıp sakAnkara 26 (Telefonla) Frka lıyacak ve bunların tebdili Iâzım geldiği birer sayı ile berabere netice grupu Afyon meb'usu Ali Beyin ri tebellür eden fikirleri hulâsa eden Saman ise greri alacagı evrakı naktiyeyi lenmiştir. Maç tafsilâtı üçün yasetinde saat üçte toplandı. Ev bir nutuk irat etti. Muhalefet erkânı Meclise gelirlerken: Soldan sağa doğru Fethi, Nuri ve Tahsin Beyler* ( Mabadi 2 inci sahifede ). velâ İsmet Pş., Fırka grupunun üç C Mabaü 4 üncü sahifede ) cü 8ahifemizdedir. ^^^ Âğaoğlu Ahmel Beyin mühim bir makalesi "Reîsicumlmrun bftargf olması düsiuru her türtü hftkikattan arî bir tiyakârlıktır,, ^^^^^ ^^^^^~ ~^^^^r~ ^^^^* ^^^^ ^^mm^^ ^^^^ ~^^^^~ ~^^^^r ^^^^* ^^^^*~ ^^^^~ ^^^^r ^^ Reisicumhur bitaraf olsun , olmasın mı? Fırka grupunda Halk Flrkası yepyeni bir teşkilât yaptı m lll l Berabere kaldık