January 4, 1931 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

YEDINCI SENE N* 2394 Baçtnuharrlri NADt İDAREHANEil: Döynannmnmiye karşısıııda dairei mahsusa Telgraf: İstanbul Cumhuriyet Posta kutueu: N° 2 4 6 Başmuharrir : 2366 . Tahrir müdUrü . 3236 müdürü 2365. Kitap kısmı: 472 Gazi Hz. Dün Gece Bursa'ya Gittiler ' ,,......... ,,. .•*•*...«•.•.••*••••**• '~~~~~~~~~~~~~~"~~~~"I'~'IHH"VH"HH" • • • • • • f | | | f t | | t l l l l B Cu m h u r i y ei l l | 1 PAZAR 4 KANUNUSANI 19 3f ABONE ŞERAİTİ MÜDDET: İTÛRKİYE İÇİN| HARİÇ İÇİN Seneliği : 1400 Kr. ! 2700 Kr. 750 Kr. I 1450 Kr. 6 Aykğı i 3 Ayhğı | 400 Kr. \ 800 Kr. NUshası her yerde = 5 Kuruştur! 3 ' B B ' B B B B B * < " < B l l l l l l l l f l l f P f l H l l l f > l * B B B B a B B < " B B a v B B B B B * ' l l * l l l 0 l l l * 1 l Dünya Buhranı VeBiz!. fn * Buhran, parantn iştira kıymetindekî kifayetsizlik ve muvazenesizlik demektir. Para sistemi sağlam olan memleketler buhrandan en az müteessir olurlar. Biz ise; iktisadî vaziyetten ziyade bu vaziyete mütemadi tesir eden para sistemimize ve malî mes'elelerimize tabiız.y Reisicumhur Hz. bugün Şükrü Kaya B. ve Fahrettin Pş. dün Bursa'da kalacaklar akşam Ankara'ya hareket ettiler izmir'de dün bazı evler taharri edildiŞeyh Esat ve tevabü izmir'deIstanbul'da yeniden bazı tevkifat yapılması muhtemeldir Divanı harp azaları İzmir'de Gazi Hz.nin mufarekatleri Gazi Hz. nin Bursa'da bir iki gün kalmaları muhtemel bulunmaktadır Reisicumhur Hz., dün Dolmabahçe sarayındaki mesai bü rolarında meşgul olmuşlar ve akşama kadar dısarıya çık • mamışlardır. Dün sabah İzmir'den şehrimize gelen Dahiliye Vekili Şükrü Kaya B. ve Ordu müfettişi Fahrettin Pş., doğruca saraya gitmişler ve Gazi Hz. tarafından ka . bul buyurulmuşlar dır. Şükrü Kaya B. H. nin son seyahatleri esnasmda halkla temaslanndan ve Fahrettin Pş., bir intiba Menemen hâdisei irticaiyesi hak • teveccihen şehrimizden müfarakaf kında mahallinde yaptıklan tetkibuyurmuşlardır. Büyük Gazi> Mu * kat neticelerini Reisicumhur Hz. ne danya'dan Bursa'yı şereflendire • arzetmişlerdir. cekler ve oradan Karaköy veya Iz< Vali Muhittin ve Polis müdürii mit yolile Ankara'ya avdet buyu • Ali Rıza B. ler de dün bir aralık saraya gitmiçlerdir. Reisicumhur Hz. racaklardır. Bursa'da bir iki gün dün gece saat (12) de, refakatle kalmaları muhtemeldir. Gazi Hz« rinde mutat zevat bulunduğu hal nin şehrimiz tarikile de Ankara'ya: avdetleri ihtimali vardır. de Ege vapurile Mudanya'ya tktisadî vaziyetimizin adamakıllı tetkik olunduğu şu sırada bu vaziyetle alâkadar olan dünya buhranına, ve bu buhran hakkında Avrupa matbua tında tanınmış profesörler arasında münakaşa edilen muhtelif nazariye ve fikirlere dair (Cumhuriyet) kari lerine bir kaç makale ile malumat vererek içinde yaşadığımız buhranın şümul ve ehemmiyetini meydana koymak istiyoruz. Umumî bir buhrandan memleketi tnizin müteessir olmamasına imkân yoktur. Bahusus, yeni bir memleke • tin ihtiyat akçesine de malik olamı yacağı düsünülürse buhranın bizde daha ağır bir surette hîssolunması kolaylıkla anlaşılır. tktisadî buhranlar, periodik bir halde gelerek önüne geçilmesi kabil olmıyan buhranlardır. Fakat, bu buhranlar zannolunduğu gibi imha edici değil tamir edicidir. tktisadî buhran • lar, iktisadî muvazeneyi temin eden birer ihtilâl ve inkılâptırlar. Bunu herkes kendisinde tetkik edebilir. Herkes ihtiyacını malik olduğu para nisbetinde tatmin eder. Umumi yetle ihtiyaç daima malik olunan paradan fazladır. Onun içindir ki, ihti • yaçları tatmin için fazla bir faaliyet meydana gelir, ve fiatlar da ayni za manda yükselir. Zira, talep arzdan fazladır. Fiatlar yükselince buna kar? ıİfk para yetismemege boşlar. îhtiyatlar sarfolunur. Artık, talep durur!.. Arz talepten ziyadedir. Bu sefer de fiyatlar düşer. Bu yükselme ve düsme mütemadi surette tekerrür eder ve iktisadî müvazeneyi meydana getirir. Bugünkü umumî buhranda da büyük bir fiat düşmesine şahit oluyo ruz; bu düşme evvelâ borsa kıymet lerinde olmuştur. Biliyoruz ki; tica ret ve sanayi buhranlarına daima borsa buhranı takaddüm eder. Bu sefer de öyle olmuştur. Borsa fiatlarının düsmesini toptan fiatlarının müthiş bir düşüsü takip etmiştir. Bu düşüş, ticaret ve sanayii kuvvetle bozmuştur. Kapitalistlerin cesaretini kırmış, her tarafa dehset saçmıştır. Bu vaziyet karsısında akla ilk ge • len sebepler arasında «fazla istihsal» Vardır. Fakat, «umumî fazla istihsal» iktisat ilminm kabul edemediği bir farziyedir. Fazla istihsal yalnız bir kaç maddeye miinhasır olabilir. Fa kat, bütün maddelerin «fazla istih sale» maruz kalması imkânsızdır. Bir kaç maddeye münhasır kalan «fazla istihsal» ise diğer daha a z istihsal e dilmış maddeier ile tevazün ederek yekdiğerini telâfi ederler. Binaena leyh, bir kaç maddenin fazla istih salinden umumî bir buhran çıkabilir m i ? Diye haklı olarak düşünenler vardır. tşte, Avrupa matbuatmda münakasa edilen bu mevzuun hareket noktası bu «fazla istihsal» mes'elesidir. «Fazla istihsal i m bugünkü buhrana sebep olmadığım iddia edenler söyle düşü nüyorlar: Umumî bir fazla istihsalde buhrana takaddüm eden devirde mahsul alıcı bulur; ve mahsul tedricen ziyrdeleserek ihtiyaçlan tatmin eder. Neticede talep durur. Fiatlar düsmeğe başlar. Fakat, hiç bir buhranda bu sekle tesadüf edilmiyor!. Bilâkis, fazal is tihsal birdenbire meydana çıkıyor; halbuki, buna takaddüm eden devirde fiatlar çok yüksektir, ve talibi de çoktur. Diğer cihetten; bütün evvelki buhranlarda evvelâ borsa kıymetle rinde düşüklük başlamış, halbuki sa nayi en yiiksek bir inkisafta iken ve siparişlere yetişemiyecek kadar bir f e y z e mazhar olmuş bir vaziyette i ken borsalardan sonra fiat düsi : l ğüne uğramıştır. Demek ki, borsa fiatlarm<~ düşmesine «umumî fazla istihsal» sebep olmamıştır!.. Hulâsa, ( 1 9 2 0 ) umumî buhranı fazla istihsal nazariyesmi tamamile çürütüyor. Bu ( 1 9 2 0 ) buhranının da fazla istihsalden ve stok yüzünden i Dün alessabah şahrimize gelen ve Gazi Hz. ne arzt malumat ettikten sonra akfam Ankara'ya hareket eden Ordu müfettfi Fahrettin Pf. Dün şehrimize gelen Dahiliye Vekili Şükrü Kaya B. ve Ordu Müfettişi re idarei örfiye mıntakası kumandanı Fakrettin Pş. dün Dolmabahçe'ye giderfk iazi Hz. tarafından kabol edilmişler ve Menemen'deki tahklkatları hakkında Reisicumhur Hz. ne uzunboyla iza hat ve tafsilât vermişlerdir. Fahrettin Pş. örfl idarenin tatbikatı hakkında dün bir muharririmize şu malumatı vermiştir: < Bugun irtica hâdisesi etrafında Menemen'de yaptığım tetkik ve tahkJkatımın neticesini Gazi Hz. ne arzet tim. Bu akşam (dün) Dahiliye Vekli Şükrü Kaya Beyle birlikte Ankara'ya döneceğiz. . % Ankara'da Möşür Fevzl f%. ve Baş vekil tsmet Pş. Hazerstı Me gorüaete Dahiliye Vekili Şükrü Kaya Bey Fahrettin Paşanın beyanatt ğim ve idarei örfiyeye ait mesaili tesbit Vekil Bey ve Kumandan Paşa An etmekle meşgul olacağım. kara*ya hareket ettiler Bundan başka Şurayi askerideki vaDahiliye Vekili Şükrü Kaya B. ve Orzifem için lâzım gelen makamlarla tedu Müfettişi Fahrettin Pş., dün akşammaslarda bulunduktan sonra tekrar i darei örfiye mıntakasma evdet edece ki ekspiresle Ankara'ya hareket etmiş ler ve Haydarpaşa istasyonunda bir çok çim. zevat tarafından teşyi edilmişlerdir. Bütün bunlar için Ankara'da azaml Vekil B., giderken şunları söylemiştir: bir hafta kadar kalacağımı tahmin e « Artık Divanı harbi örfiye intikal diyorum. etmiş bir mes'ele hakkında bildilderimi İrtica dolayısile şimdilik yalnız Ma hükumete arzedecek ve hadisei irticanisa, Balıkesir ve Menemen'de idarei iyeye dair BaşvekUe izahat vereceğim. örfiye ilân edilmiştir. Tahkikat neticeŞimdiden gazetelere bir şey söyliye sinde icap ederse örfî idare diğer bazı raenn yerlere de teşmil edilecektir. Şimdilik Heyeti Vekile toplanacak ilân edilen havalide idarei örfiye ni zamnamesine tebean hareket edilece Ankara 3 (Telefonla) Dahiliye Veği tabildir. Gece 10 dan sonra sokağa kili yarın buraya gelecek ve derhal çıkılıp çıkılmaması mes'elesi tefernıata toplanacak Heyeti Vekilede Menemen alttlr. Asıl maksat mücrimlerin Dtvsnı irtica hâdisesi etrafmda izahat vere harbi drfiye terdfini temindir.» cekth. 1931 Türkiye Güzellik kraliçesi kim olacak? ((Balıkesir» ve ((Menemen)) de Tevkifat yapıldı Hâdise mahallinden aldığımız telgraflar îzmir 3 (Hususî) tstanbul'da tevkif edilen naksibendî kutbül'aktabı Şeyh Esat ile rüfekası bugün vapurla buraya getirildi ve Menemen'e gön • derildi. Bugün burada bazı evler taharri edildi. Tevkifat yapılmamıştır. fzmir 3 (Hususî) Divani harbi örfî azasmdan bir kısmı bu akşam İzmir'e geldiler. Divani harbin emrine verilen zabıt kâtipleri yarın Mene men'e gidiyorlar. Manisa, Menemen ve Balıkesir'e gönderilecek mektuplar burada san sür edilmektedir. tzmir 3 (Hususî) M ' ' ı l Dervis Mehmed'in arkadası olan Mantsa'nın Horoz kö>ünden Filorina'lı Nasit kaçmıştı. Gelibolu'da misafir kaldtğı ev de yakalanarak bugün vapurla tzmir'e getirildi ve Manisa'ya sevkedildi. Bu ( Mabadi 4 üncu sahifede ) ıiMiınnıııııııiMiıııııııııiıınıııııııııııııııııııııuııııııııııııııniHiııımıııııı leri geldiği iddia edilmişti. Halbuki, ( 1 9 1 9 ) ve ( 1 9 2 0 ) dünya istihsalleri harpten evvelkinden daha aşağı idi. Fransa'da ( 1 9 1 9 ) istihsali ( 1 9 1 3 ) istihsal ine nazaran % 57 ve ( 1 9 2 0 ) is tihsali % 62 idi!.. İngiltere'nin ( 1 9 2 0 ) istihsali ( 9 1 3 ) e nazaran ( % 10) az idi. Yalnız, Amerika ( 1 9 1 3 ) e naza ran % 25 fazla sınaî istihsal yapmıstı. Fakat, bu memleketin nüfus ziyadeliğine nazaran gene azdır. «Fazla istihsal» nazariyesi bu su • retle iflâs edince buhranın sebepleri ni başka yerde aramak icap ediyor; bu sebepleri: Müstehliklerin v e kapitalistlerin iştira kuvvetlerinin zayıfla masında buluyorlar. Yani: Para darIığında. Hulâsa, umumî buhranın sebeple «i, malî sebeplere, ve iktisadî mırva zene unsurlarma irca edildikten sonra bizim için mes'ele de taavyün etmiş oluyor!.. C C kublay^ın Meshedi tzmir'de taharriyat Foto Turan Müsabakamızm sonu çok yaklaştı. Bugün müsabakamıza iştirak edenMüsabakaya girdiğiniz takdirde, n e lerden S. M. Hanımın resimlermi derler kazanacağınızı bir defa daha hucediyoruz : ' > ( Mabadi 4 üncü sahifede ) Güzeller, Menemen şehrinin krokîsinden meş'um hâdisenin ika edildiği mıntakayı gösterer parçayı alarak dercediyoruz: 1 Hainlerin Menemen'e girdikleri zaman tsmetpasa caddesi ve Araşit sokağı yolile gelerek ayetli bayrağı aldıkları Kesikköy mesçidL 2 Bayrağı diktikleri yer. 3 Merhum Kublây'm canavarca kesildiği mahal 4 Aziz şehit namına dikilecek taşın yeri. 5 K a z a z camii. • 6 Hapisane. 7 Hükumet konağı. 8 Ziraat Bankası 9 Belediye binası. 10 Şerirlerin dolaştığı Kavaf pazarile hoca Saffet'in mahallesîne giden Araşit sokağı. 11 Maarif kahvesidh*. İşte Türk inkılâbmın aziz bir UZVUBU kaybettiği meşhet ve sahasi!.. IIIIIIIII1I1IIIII11I1 57 S. M. Hamm Divani harp azaları Yeni bir bombardıman Tıp Fakültesine ateş püskürüyor! ııııııııııııııllllllllllllllimillllllllllllllllllllinillllllllllllllinilllllllllllllllMinillllllllHIIIIIIIHIIIIIII llfllllUIIHIIIMIIIIIIIMII Gelibolu'da yakalanan bir maznan Mazhar Osman Bey, Darülfünuna ve Dofetor Mazhar Osman Bey geçenler de Darülfünun eminliği intihabı münasebetile yazdığı bir makalede «Tıp fakül tesinde hoca yok!» Demiş ve bu iddia Darülfünun ve Fakülte muhitinde fırtına koparmış. Bir çok müderrisler, hocalar, kendisine mukabelede bulunmuşlardı. Mazhar Osman Bey bu kerre «İstanbul seririyatı» mecmuasında yazdığı «Tıp fakültesi son safhada» serlevhalı on beş sütunluk bir makalede muarizlerine şiddetle çatıyor. Mazhar Osman B. Tıp Fakültesinde hoca olmadığı kanaatlnde musırdır. Bu makalesinde de: «...Ne esef ki karacaahmet mezar hğının önündeki medrese çok karanlık... Etrafa ziya ve nur saçmak şöyle dursun, ışığı kendine bile kâfi gelmiyor. Bir kürsüdeki hocanın zararını bütün vatan çeker. O halde Tıp Fakültesi hocalarınm ilmî ve ahlâkî seviyeleri çok yüksek olmalı ki memleketin her köşesi nurlan sm.. Halbuki bizim fakültemiz öyle mi? Maalesef hiç te öyle değil...» • Dedikten sonra ilâve ediyor: «Memleketimizde şüphesiz iyi doktorlar var, Bunlar nerede olsa şöhret ve müşteri kazanırlardı. Lâkin iyi hocala rnnız yoktur. Çünkü bu günkü fakülte den aradığımız gibi hocalar yetişmez, ( Mabadi 4 üncü sahifede ) Sehit^Kublay. ın zevcesi Vedide Hanım.. Diyor ki: «Kublay gitti, kalbim sızlıyor, fakat, ben de, yavrnm da inkılâp uğrunda ölmeğe hazırız!» Balıkesir, 3 (Hususî) tnkılâp Fşehidi Kublây'm zevcesi Vedide HaLnım, Bahkesir'in Çayköy mektebi itnuallimesidir, ve iki buruk yaşmda [ Vedad isminde sevimli bir yavruları Ivardır. Feci hâdiseden haber alan [Vedide Hanım ve küçük Vedat, ÇayV<öy'den Balıkesir'e eplmi«'*r ve Maarif müdürünün evine misafir edil , mişlerdir. Dün Balıkesir Türk Ocağında, O cak ve Muallimler Birliği tarafından' müştereken tertip edilen Kublay ih tifatinde Vedide Hanımla küçük Ve dat'ta bulunmııslardır. thtifalde, a( Mabadi 4 üncu sahifede 1 ' ALÂETTİN CEMIL Deliler doktoru Mazhar Osman B.