May 19, 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ânsiklopedisi inci cıizü çıktı 32 Dokuznncu sene: No. 3243 umhu İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektup adresl: Cumhnn'y«t, tstenbul Posta fcutusu: Istanbul, No S4S Telefon: Bagmuharrlr: 22368. Tahrlr mfldürt: 23236, İdare müdürü: 22365, Matbaa: 20472 Cuma 19 Mayıs 933 Rozvelt Beyannamesine Cevabımız Kurtuluş yolunun Başı ve sonu n Kâzım Karabekir Paşanm bugünlerde gazeteleri ve ortaLğı işgal eden tamamen yeniz îddiası bir bakıma göre de fena ohnamış diyeceğimiz geliyor. Bu suretle başta bizzat kendisi olmak üzere bazı yanlıs ve eknk düşünenlerin hakikî vaziyeti görmelerine imkân hasıl olmtıştur. Bizim yapmaktan yazmağa vaktimiz olmadığtndan mı nedir Türkiyede yalnız Türkler için değil, belki bütün insanlık tarihi için övünülecek çok şanh ve şerefli bir destan teşkil etmek kıymetmde olarak tahakkuk ettirilen son hareket ve muvaffakiyetleri simdiye kadar maatteessüf lâyrk olduklan ehemmiyetle tebarüz ettirmemis olduğumuz bu vesile ile bir daha meydana çıkan bir hakikattir. Kâzım Karabekir Paşa kurtuluş hareketlerînin nüvesini şarkta ben teşkil ettiydim ve hatta Mustafa Kemal Paşayı da oraya ben çağırdıydım, diyor. Bunlann hepsini doğru farzetsek ne çıkar? tki üç astrdır Avrnpa 3e çarpısarak merhale merhale ricat ettnekte olan ve Avrupaya göre ergec mahvedileceği kanaafti adeta an'anevî bir mahiyet almış bulunan Osmanh tmparatorlnğunun tasfiyesmden ortaya kendi millî hudutlan içinde hayat ve beka şartlarmı haiz yepyeni ve bambaşka millî bir Türk devleti çıkarmanın tevakkuf ettiği esbap ve seratt bilinip bfjyük bir azim ve irade ile ve sıra ile tatbik ve icra mevkime konulmadıkça acaba bu derde sarkta veya garpte adma nüve denilen herhangi basit bir teşekkülün mevcudiyetüe çare mi bulunmuş olurdu ki bu kadar sathî bir iddia ile biiyük meselenin mes'uliyet ve mefharetme iştirake imkân tasavvur edilebilsm? Türk meselesinin mütarekeyi talcip eden safhasında iRc goze çarpan hareket filhakika bir milletm ayaklanmasile ve yüksek bir rehberm trade ve idaresile emsalsiz zaferler neticesine isal olunmuş efsanevî bir hakramanîık hâdisesidir. Işin yalnız askerlik itibarile olan büyüklüğünü anlamak için hatıriamalryız ki Sakarya zaferimizden sonra düşman kumandam havsalasına sığmımıyan bu akıbete bula bula şu sebebi göstermistir: Türklerin ağir toplannın fazlahğı!. . Biitiin silâhlan eKnden alınmış ve toplarmm ekserisinin kamalan sökülüp götürülmüs mahsur bir millet eğer Sakaryada diişmanı fazla ağır toplarla karşılıyabilmiş ise bunu e miDetin hesabına büyiik bir meziyet diye kaydetmek lâzım gelir. Bizim oradaki zaferimizm hakikî sebebini anlıyamamakta Jeneral Papulasla Jeneral Trikopis bittabi mazurdurlar. Zaferin hakikî sebebi Türk kumanda heyetmm fafkiyetinde idi, ve bu kumanda heyetme Sakaryadan itibaren yalnız şimdHri asrtn değil, biitiin tarihin sayılı üç beş kumandanından biri ve belki birincisi olan Mustafa Kemal riyaset etmeğe baslanvstı. Eğer Sakarya bir harika ise •caba Dumlupınara ne demek lâzım gelir? Orada alman büyiik neticenin askerlik ib'barüe bütün meseleyi bir anda halletmis olması, üzerinde büyük hayranlıklarla ilânihaye temaşa ve tetkikine doyulmıyacak büyük bir eser, bir üstat eseridir, yani şaheserlerin şabeseridir. Meselemîzin askerliğe temas eden kısmında tesadüfün hiçbir yeri olmadığını söylemeğe hacet var mı? Dumlupmardan sonra Izmir dö^üsünde Gazi Dumlupınar hakkmda Meclise izahat verirken bu ciheti bilhassa tasrih ve tesbit eylemisti. Bu izaha hiç ihtiyaç olmaksızın ya'nız büyük taarruzun başIadığı 26 ağustos tarihinden zaferle bHtiği 31 ağustos tarihme kadar Gazinin hergün bizzat ve muntazaman Meclise gönderdîgi telgrafnameler okunursa hesabın kat'iyeti büKin vuzuh ve sarahatile onlarda da görülebilir. Hudutlanımz haricindeki tarrakah akislerile memleketin yeni mevcudi • yetine nurlar içinde parlak istikbal ufuklan açan bu muvaffajdyetlernı öyle sarkta nüve yapmak gibi incir çekirdeğini doldurmıyacak iddialarla mukayesesi bile gülünç olacak yüksek mahiyetli büyük hareketler olduğuna şüphe olmamakla beraber Türk kurtulusu sadece bu hareketlerin muvaffakiyetlerfle de olup bitmiş değildir, ve gittikçe daha iyi anlıyoruz ki olup bitmiş te olamazdı. Bu başlangıca belki ondan daha büyük bir son lâzımdı ki Gazi ise başlarken iste bunlann her ikishri bir kül olarak tasavvur ve tertip eylemisti. Cumhuriyet rejrmmi taçhyan mlalâpYUNUS NADİ (Mabadi 2 inct sahijedel J Vesikalar karşısında Kâzım Karabekir Paşanm iddiası! Umumî Harbin sonlannda, Muatafa Kemal Paşa, Yıldınm ordulan grupunu teşkil eden 4 üncü, 7 ind ve 8 inci ordulardan 7 inci ordunun ikinci defa olarak kumandam bolunuyordu. Bu ordusile, Şama kadar kemali şerefle gelmişti. Grup kumandanhgmca daha mühhn göriüen bazı vazifelere taym olunduktan sonra Halepte tekrar takviye ohman 7 inci ordunun başma geçirilmişfa'. Bu ordu ile HaJep civannda tngiliz ve Arap kuvvetlerine karşı harbederek muvaffak oldu. 600 kilometrelik felâketli bir ricattan sonra diişmanı durdnran ve ricate mecbnr eden o, oldu. Halep şimalinde millî hudut, Türk süngülerile ancak Mostafa Kemal Paşanm bu sonuncu muvaffakiyeti sayatmde tesbit edilmiftir. 7 mci ordu kumandam mirliva Mu«> tafa Kemal Pasa, buradan sonra 31 tesrinievvel 1918 günü ordular grupu kumandanlığına taykı ohmdu. Demek ki, mirliva M. Kemal Pasamn, kumandanhgina tayin olundugu yıldmm ordulan grupu, Kâzım Kara • bektr Paşanm dedigi gibi, kadro halme munkaKp ohnus ordular değildi. Halep civannda düsmanı yüzgeri etmiş 7 m " "" ••(••ı>tıifiııifiııif>ıiMiııııııtıııttıııı|iıtl|l|||M||int|l|||HlH1IIUIIIMIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIItllllllllllllllllllllf(lllltlHllllltll1IMIIIIIIItll(lllllıllllllllinillirlllllllllllllirllflllllllllllllllMIIIIIIIIİ nılllllllllllllllllllMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIMIIIIIUIIHIIMIIIIIIIIMIIHIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIimilllllHllliniMIIMHIHIIIHIIIIIIII Rozvelt beyannamesi ve Türkige Heyeti Vekile mühim bir içtima aktetti Fevzi Pş. Hz.nin de istirak ettigi bu toplantıda Amerikaya vereceğimiz cevabın esasları hazırlandı Ankara 18 (Telefonla) Heyeti Vekile bu akşam saat 6 da mühim bir içtima aktetmistrr. Bu içtimada Ame rika Reisicumhuru Mister Rozvelt tarafından Reisicumhur Hazretlerine gönderilmis olan beyannamesinin tetkik ve verilecek cevabın tesbit olundugu anlaşı'maktadır. Içtimaa Erkânı Harbiyei Umumiye Reisi Fevzi Paşa Hazretleri de istirak etmiştir. Cevap süratle gönderilecek tir. Teklif iki kısımdır: 1 İktısadî noktalar, paralann kıymetlerinin tesbiti, beynebnilel tkaretm tanzimi, eşya fiatlan seviyesmin yiikseltilmesi, cihan iktısadî konferansının ikhsadî duzeni temin için alelâde ted birler almak suretSe hükumetlerin bu husustaki millî ve dahilî tedbirlerimn itmamı. 2 Tahdidi tesihat. Bunda da Makdonak teklifine vâsil olmak için ciddî karar ktihazı, mevcut muahedabn tesbit ettiği silâh kuvvetlerinin arttınlması ve mevcut muahedelerin mâsaade ettiği yerlerden maada kiebhr taC5ünkC Heveti Vekile fçdmaina Istfraic eden Büyük Erk&ni Harbiye ReisimU Müsfc Fevri Paşa H». rara mfiteBfih askeri kuvvetkr gond« • (Mabadi 3 üneu sahlfede) Mustafa Kemal Paşa, Yıldırım Orduları Grupu kuman danlığmdan açıkta kalmamış, Sadrazam Izzet Paşa ile aralarında çıkan bir ihtilâf neticesinde istifa etmisti kalara nazaran Liman Von Sanders Pasa, kumandayı tevdi ederken, mirliva M. Kemal Paşayı ordular grupuna şöyle takdim etti: «Yildırım ordular grupunun emir ve humandasınt bugimden itibaren, mefahirle mali bir çok muharebatta temayüz etmiş bulunan M. Kemal Pafa Hazretlerine tevdi ediyorum...* Adana: 31 X 933 LtMAN VON SANDERS Mustafa Kemal Pasa ordular grupu kumandanlığından nasıl ayrümıshr? Resmî vesikalardan anlasıidığına göre, ordular grupu lâğvolduğu için a eıkta kalarak Istanbula gelmiş değil dir. Sadrazam ve Baskumandan olan Ahmet tzzet Pasa ve erkânı harbiye sfle aralannda çıkan ihtilâf üzerine, Mustafa Kemal, ordular grupu kumandanlığından istifa etmiştir. Ancak ondan sonra bu ordular grupu bir ordu haline konularak Nihat Paşanm emrine verilmiştir. thtilâf sebebi, fzzet nin yaptığı Mundros mubteviyatı ve bunun den çıkmıştır. (Mabadi Paşa kabtnesi • mütarekenamesi tatbikah yiizim6 mci sahlfede) Limaa von SanderS Paşa ci ordu ile bir muharebeye istirak et memis ve kumandam Nihat Pasa olan 2 inci ordudan mürekkeo idi ki, Adana civannda bulunuyordu. Askeri eserlerde gördügümüz vesi Borçlar itilâfnamesi Mecliste Naf ıa ve İktısat bütçejeri Mecliste kabul edildi Müzakereler hararetli oldu, iki Vekfl tenkitlere cevap vererek mühhn beyanatta bulundular Ankara 18 (Telefonla) Meclis bugün bütçe müzakeresine de • vam etti. Saracoğlu Şükrü B.geldi, itilâfnameyi izah ediyor Şükrü Beyin istikraz meselesi ve Osmanh Bankası müzakereleri hakkmda beyanatı 19 Mayıs 19 Mayıs 1919 Gazinin milli mücadeleye başlamah üzere Samtunda Anadoluya ayak batttğı gündiir. Samsun bu büyük günün yddönümünü tes'it etmek üzere bugün büyük tezahürat yapacak, eşsiz kahraman için beslediği şükran duygularını bir daha bildirmekte bütün millete tercüman olacaktır. Nafıa bütçesi Nafıa bütçesinin müzakresinde Sırrı Bey (Kocaeli) Mühendis mektebi bütçesinin müzakeresi sırasındaki sualine avdet ed'erek dedi ki: O zaman demistim ki bir mühendis diploması devlete kaça mal oluyor? Ayni zamanda Avrupadan ahnacak bir mühendis diploması kaça mal oluyor? Maksadım her iki masrafı mukayese ederek memle • ket lehine netceler çıkarmakiır. Vekil Bey «bu mesele para meselesi değildir» ded'iler. «Bu müessese senelerdenberi bu memlekete mü • hendis yetiştirmiştir» diyrek işi hissiyat vadisine döktüler. Verilen para ile alman netice arasmda çok fark vardır. Bir talebe için sarfedilen para ife Tütün Inhisarı Doksan altı yerde tütün ambarları yaptıracak Ankara 18 (Telefonla) Tütün inhisar idaresi memleketin 96 yerinde tütünlerin muhafazası için ambarlar yapmak üzere ve 15 senede ödenmek şartile 3 milyon küsur lira sarfına meclisten meznniyet iste • mektedir. Nafıa Vekili Hilmi Bey Avrupada 3 misli talebe yetiştirile(Mdbadi 5 inci saifede) Leh sefirinin cenazesi Dün sabah Ankaradan getirildi ve merasimle Sirkeciye geçirilerek trenle Varşovaya gönderildi Kazanç vergisi lâyihası Saracoğhı Şükrü Bey borç Iar itüafuu lmzalarken Borçlar meselesinin halli için Pariste yapılan müzakerata hükumethniz na mına istirak etmiş olan Saracoğlu Şükrü Bey dün sehrimize gebnistir. Saracoğhı Şükrü Bey bugün Ankaraya hareket edecektir. Şükrü Bey dün Perapalasta kendisile görüşen bir muharrirhnize borçlar meselesi ve imzalanan itilâfnaM me ile diğer meseleler hakkmda su izahatı vemustir: Osmanh Bankası işi halledilmiş gibidir « Osmanh Bankası mukavehma mesmm yenilenmesi için yapılan nrii • ( Mabadi 5 ınd sahifede ' Ankam 18 (Telefonla) Tâli encomen kazanç vergisi lâyihasırM Muhtelit encümene vermiştir. Lâyiha dak • tilo ile teksh* olunarak encümen azasına tevzi edilrmştir. Encümen cumartesi den itibaren lâyihayı müzakereye bas • Iıyaeaktır. Temyizin nakli Ankara 18 (Telefonla) Temyiz mabkemesinin ağustosta Ankaraya nakli lâyihası meclis ruznamesine alinmıştır. ıiMiııi'i fcıııııiHuıiHiuiHiııııııııuıuuııııııııııııııııııııııııımiHiııı«ııııi'HiıııııııııııııııııııııiMMiııınuıııııuuııuıuuujiiiıuıın Keriman H. bugön geliyor Ankarada vefat eden Le • histanın Türkiye büyiik elçisi M. Casimir Olszowskinin ce nazesi dün sabah trenle «ehrimize getirilmiştir. Ankara 18 (Telefonla) Pro Müteveffanın bir Lelı bayfesör Malş buakşam tstanbula ha • rağına sanlı olan tJibutu Hayieket etti. Maarif Vekili Reşit Galip darpasa rıhtımnda hususî bir Bey profesörü bizzat teşyi eyledi. vapuıa komlmuştur. Cenaze ile birlihte Leh sefareti maslahatgüzan ve erkânı, Hariciye V^kâleti namma Refik Amir ve Ankara 18 (Telefonla) tstan î Fuat Beyler de tstanbula gelmiş • lerdir. tstanbul valisi Muhittin Beybul su şirketi hntiyazı ile tesisai'iın le, Kolorcfu kumandam Şükrü Naili satm almması lâyihası medis ruz • Paşa, Polis müdürü Fehmi, Halk namesindedrr. Atina 18 (A.A.) Kerhnan Ha\i» Hanun yanınd'a babası olduğu halde dün Mısırdan Atinaya gelmiş ve gece tstanbula hareket etmiştir. (Keriman Hanım bugün tstanbula gelecektir.) Profesör Malş Terkosun sat(nalınması meselesi 'ı iffşataÖ*gwefîerde TÖrtc ve Macar güre§cllerl Mr arada* Tnkanda Macariaı, aşağıda Türkler v Güreçlere ait yatsı spor sütunumuzdadır tsmet Pasa Hz. mUteveffa LeK seftrinin refikasma, Ankarada yapılan cenaze merasimmde beyanı taziyet ediyorCenaze dün Gülhane parkradan geçerken Fırkasi vilâyet idare heyeti azaları (Mabadi * inci sahifede)