July 16, 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisi 36 ncı cüzü çıktî .n. » OOft« Scfie* RO. JOUİ . tSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektup adresi: Cumhunyet, istanbul Posta kutusu: İstanbul, No 246 Telefon: Basmuharrır: 22366, Tahrir müdurü: 23236, Idare mudurü: 22365, Matbaa: 20472 u riy et Pitfiir 16 TenMIUZ ^ 3 3 Askerî Tekaüt şubesinde işleri bitenlet Yeni Iisteler bugün 6 ıncı sahifededir Almanya M.Possenin Nutkunu Tavzih Ediyor Dış ticaretimizin Navlunu 20 milyon Lira tutuyor tnııııırı«ı«HinftMniHiıiîiıtmımııııımmmıııiııınıııımiMHiııiMiuıiııııııııııııııııı^ıııiHi»ııı«ıtiHiııııiHiiıımmH Dörtler misakı imzaland1 ı # 3 üncü sahifefflze bakınız ürkiyenin bir senelik ihracab, kömür ve hayvan hariç olmak iizere, 600 700 bin tona; ithalâtı da 500 550 bin tona baliğ oluyor. Bu nakliyatı ya • pan vapurlann çoğu ecnebi kumpan yalanna mensuptur. Filvaki, ithalât 500 • 550 bin tondan 1931 de 450 ve 932 de 360 bin tona inmiştir. Fakat bu inisler buhranın tazyikile alınan ve gayritabiî zamanlara ait olduğuna süphesiz bulunan tedbirlerin husule getirdiği tenezzüllerdir. Yoksa normal zanvanlarda Türkiyenin ithalâtı yanm milyon ton dan aşağı değildir. tthaJât miktarmm bu azalısına mukabil ihracatınmz mik • tarca fazlalaşmıstır. thracat için senede verdijfimiz navlun 8 milyon, ithalât için ise 12 milyon li • radır. Dış ticaretimizin navlun parası olarak verilen para ceman 20 milyon Türk lirası olup bunun beste ikisi ihra • eatımıza, beşte üçü de ithalâtımıza aittir. thracat mallanmız ton başma vasatî olarak 13 lira navlun verdiği halde, ithalât esyamız icin verilen navlun beher tonda 22 lirayı buluyor. Bunun sebebi: thracat eşyamızm bir çoğunun Yuna • nistan, Mısır, Suriye, Rusya gibi yakın memleketlere sevkolunduğu için az navlun vermekte, halbuki, ithalât eşyamı zın kısmı mühimmi Almanya, tngiltere, Fransa, Belçika, Hollanda gibi daha uzak olan garbî Avrupa memleketlerinden gelmekte oimasmdandır. Başvekâlet tstatistik Umum müdürlüğünün hazirladığı istatistik yıllığına nazaran 1931 senesinde Türk limanlarma giren ve çıkan ecnebi gemileri 8814 adet ve mecırnı tonilâtosu da 11,799,000 dir. tthalât ve ihracat eşyammn hemen kâffesi bu gemilerle ta«ndtğı ieîn veri» len 20 milyon Hra navlun ecnebi keselertne akmıstır. Su hesaba göre liman • lanmıza giren ve çıkan ecnebi vapur • lan üstüste her giriş ve çıkışta 2300 lira kadar alıyorlar. Bir bakışta denilebilir ki: Ihracat mallarımızı alanlar ecnebi memleketleridir. Binaenaleyh, satıslarda navlunlar dahi hesap edildigine göre, ihracat için verilen nakliye ücretleri en nihayet ecnebi müstehliklerin keselerinden çıkar. Bunun bize ne taalluku vardır? Filvaki, ihracat esyamızm navlunla • rînı ecnebi müstehlikler ödüyor. Fakat onutmamalıdır ki; bu eşyayı nakleden gemilerin kazançlan tasıdıklan sancaklara göre mensup olduklan memleketlerin goze görünmiyen en mühim vari • dat membalannı teskil eder. Yunanis • tan tediye muvazenesinin açığını hemen hemen gemi navlunlannm hasılatile kapıyor. Daha birçok memleketlerin beynelmilei hesaplannı muvazeneli tutan unsurlar hep bu kabil varidat membalandır. Ibraç edeceğimiz malı istediğimiz vapura yükletmekte ithal edeceğimiz mala nazaran mevkiimiz daha müsait oldu • ğuna gore, mümkün olduğu kadar milli servetin dahiide kalmastnı temin için mailanmızı harice sevkederken daima Türk gemilerine yüklemeğe çalışmalı • yız. tskenderiye seferleri haricî ticarette bu sahada rolü olan biricrk hattimızdır. İhracatnnızın sıkletçe 15 te birini Mısıra ve bir o kadarmı Yımanistana tası • yan bu hattm milli iktısadiyatimızdaki rolü pek büyüktür. Bunun için, hathn ipkası mflB gelirin artması, hattın ilgası ise millî gelirin azalması demektir. Her vatandasın millî gelirin çoğalmasına çalışmast birinci vazifesidir. Yukandaki izahatımız arasında it • halât eşyası icin senede 12 milyon lira navlun bedeli ödediğimizi söylemiştik. Bu parayı Türkiye topraklannda yası • yan Türk vatandaslannm verdiğine süphe yoktur. Kullandığımız her ecnebi eşyasında bu navlunun bir hissesi vardır. Acaba ihracatta olduğu gibi ithalâtı mızda da nakliyatm bir kısmını millî vapurlarla yaparak bayragımısn taşıyan gemilerin kazançlannı yani hasılatını çoğaltıp millî geliri arttırmak mümkünmüdür? Fikrimizre bu, ihracata nazaran çok daha müşkül bir iştir. Esasen ne elimizdeki vesah ve ne de millî iktısadiyatı sıyanet içm devlet butçesmden yapılabiiecek muavenet buna müsait değil • dir. Bu navlun işini kurcalamakian mak • sadımız günün meselesini teşkil eden tskenderiye hattının millî iktısadiyatta oyıtadığı rolü bir kat daha tebarüz ettir miş olmalc içindir. Alâkadar makamlann tskenderiye hattı merelesini lâyjk ojdy. T Italya, Fransa, Ingiltere ve Almanya misakı dün Romada imzaladılar arbi Avrupamn dört büyük devleti olan tngiltere, Fransa, ttalya ve Almanya arasmda rnetni kararlaştınlarak sah çekilen on tenelik sulh misakt dün Romada imzalandı. Dörtler misakı Garbi Avrupada on sene müddetle sulhü temin edecek bir vasıtadır. Bu misaka göre sulhü tehdit edecek meseleler çıktığı zaman derhal silâha müracaat usalü tatbik olunmıyacak, dört büyük devlet meselenin kendi aralarında dostane müzakere • lerle halli için teşriki mesaide bulunacaklardtr. Fransa Basvekili M. Daladiye son nutkunda dörtler misaktntn bir netice olmayıp bir baslotnçıç olduğuna ehemmiyetle kaydetmiştir. Hakikaten bu misahın ne dereee istifade temin edeceği silâhları bırakma işlerinde belli olacaktır. Eğer ba iş her tarafı ve bahusus Almanya ile Fransayt mem~ nun edecek bir şekilde halledilecek olurta dörtler misakı, Avrupa ve hatta cihan sulhünü koruya • cak kuvvetli bir vasıta olacaktır, denebilir. M ÜtusoUnf Be fnğtltere Transa ve Alman yariın Roma İ&* • • • •' Gazi Hz. evvelki gün Çanakkaleye gittiler Reisicumhur Hz. Marmarada yaptıkları gezintiden sonra Yalovâyı teşrif buyurdular, ve dün akşam şehrimize döndüler İstanbul 15 (A.A.) Reisicumhur Hazretleri cuma günü Er |tuğrul yatı ile Marmarada bir gezinti yapmışlar ve Çanakkale boı ğazını geçerek Gelibolu yarımadasının garbinde Ece limanına \ kadar gitmişlerdir. Dönüşte Çanakkalede biraz tevakkuf ederek Çanakkale vali sini, kumandanını, belediye ve Halk Fırkası reislerini kabul etmif1 ler, bunu müteakıp Yalovayı teşrif buyurmuşlardır. CUMHURİYET Gazi Hazretleri dün 19,40 da Yajovadan şehrimize avdet buyurmuşlardır. iı » ^ MI » »ı». IL t A • • • t,mJm>v^m • m • m mm^mım • . ; Tevfik Rüştü B. bugün Atinaya varıyor Hariciye Vekilimiz Romadan ayrıhrken Tas Ajansı muhabirine mühim beyanatta bulundu Atina 15 (Hususî) Türkiye Ha riciye Vekili Tevfik Rüstii Bey pazar günü (bugün) sabahleyin Plisna va purile Pireye muvasalat edecektir. Tevfik Rüştü Bey Hariciye Nazır Vekili M. Besmazoğlu ile Türkiye sefareti müs teşan tarafından istikbal olunacak ve Atinaya gidecektir. Basvekil M. Çaldaris Tevfik Rüştü Beyle Hariciye N^zareti bînasmda görüşecektir. Bu mülâkatta Yonanîstan Hariciye Nazır Vekili de hazır bulunacaktır. Muvafık, muhalif bütün matbuat hararetli makalelerle Türk Yunan dostluğuna ve semerelerine temas etmektedirler. Tevfik Rüştü Beyi buradaki Rus ve ttalyan sefirleri de 7İyaret edeceklerdır. Eylul ortalannda, M. Çaldarisrn An karaya gideceği tekrar mevzuu bahsolmaktadır. sefaretinde yapılan bir kabul resmind* hazır bulunmuştur. Moskova 15 (A.A.) Tas Ajan sı bildiriyor: Tevfik Rüstü Bey Romayı terketmezden evvel Tas Ajansının bîı muhabirine beyanatta bulunarak bilha» sa Sovyet Rusya ve Türkiyenin mu • avenetile Londrada aktedilmiş olan ma kavelenamelerin umumî tuthu kuvvet» lendirrnesi noktai nazarmdan pek •• hemmivetli olduğunu söylemiştir. Tev>» fik Rüştü Bey burtdan sonra demiştîf ki: « Sovyet Rusya ile Türkiyenin bu misaklarm akti hususunda yardımda bulunmalan bu iki memleket ara * sındaki dostluğun yeni bir delilidir v« bu dostluk Avrupaca da harp tehlike» sini ortadan kaldtrmağı istihdaf etmek* tedir. Türkiye ile Sovyet Rusya ara • sında mevcut olan samimî dostluk Av rupanm diğer mQletleri arasmda hali hazMda mevcut olan intilâfların vücud* getîrmis olduğu muhit içinde daha bariz bir surette göze çarpmaktadır.» Tan gazetesinin Roma muhabiri Tv* f% Rüştü Bevin Romayı ziyaretinden Mabadi 3 üncü »ahifede len haziran içinde misaka sah çekerlerken aiınmış bir resım Hariciye Vekilinin seyahati İmza merasimi dokuz dakika içinde olup bitti Roma 15 (A.A.) Vencdik sa • rayında M. Musolinnrin çahşma o» das'Ha toplanan Fraıuız, ttalyan, tngitız ve Alman mümessilleri tam saat 12 de dörtler misakım imza laraislardhr. Bu'etnada Kapitol mabedinin bütiin çanlan fürültülü akislerle mütemadiyen çaJmıştır. Pek sade bir surette ve bir ımena projektörünim ışığı altında cereyan eden imza merasimi ancak 9 dakika sürmüstür. tmza i*i bittikten tonra talonda bulunan sahsiyetler 10 dakika ka • dar dostça görüşmüşlerdir. Bu es • nada M. de Juvenel, M. Daladiyeden aldığı bir tebrik telgrafmı M. Musoliniye tevdî etmiştir. Paris 15 (A.A.) Dört devlet misakının bu vesrkayı imzalıyan dört devlet için çok büyük bir ehemmîyeti haiz bir siyasî vak'a teskil etmektedir. Bu hÂdise Fransız ttalyan müna» sebetlerinde de bir sükunet h&sıl oldtffuntt ayni zarnanda göstermekte» dir. Malum olduğu üzere Londra konferansında Fransız ve ttalyan Maüye Nazirları sağlam para tezini muvaffakiyetle müdafaa ettikleri ve altın mikyasına sadık kalan memleketleri paralarını koruma husu sunda bir araya getiren hareketin basına geçtikleri sırada Fransız ve ttalyan hükumetlerinin noktai na • zarlan arasmda işthak olduğu daha o zaman ortaya çıkmıçtı. Merkezî Avrupa ve silâhlan a • zaltma meselelerinm de ayni zihniyet dairesrade derpis edilecekleri ve iki hükumetin noktai nazariarı arasmda hâJâ mevcut bulunan bir takım ehemmiyetsiz fikir aynhkları nın ileride yapılacak mükâlemelerde tamamile sail olacağı kuvvetle ütnit edilmektedir. Tevfik Rüştü Beyin beyanatı Bir natuk Pari» 15 (A.A.) Havas ajansı bildiriyor: 14 temmuz millî bay • ramı münasebetile Fransanm hariçteki mümessilleri, bütiin devletler merkezlerinde bulunan Fransız te • baalarına bir kabul resmi yapmıs • lard"ır. Bu ciimleden olarak M. de Juvenel Romada millî bayramı Fransa ile ttalya arasında yeniden doğmakta olan bir dostluk havan içinde kutlulamıstır. Mabadi 2 înet sahifede Tevfik Rüştü Bey Italyadan ayrıldt Roma 15 (A.A.) Tevfik Rüştü Bey, Pireye gitmek üzere Brendiziden vaoura binmiştir. Türkiye Hariciye Vekili dün öğle yemeğini Sovyet sefaretanesinde yemi» ve müteakıben Türkiye Yeni mensucat fabrikalarımız Kayseri fabrikası altı ay sonra çahşacak ^usyadan gelen projelerin tetkiki için bir komisyon teşkil olunması kararlaştı Kayseride kurulacak pamuklu l mensucat fabrikası içm Rusyada hazirlanan projeleri tetkik etmek tizebir komisyon teskil edilmesi kararlastınlmıştrr. Bu ise art evrak bir sandık dolusu olduğundan tasnif i on beş gün kadar süreceği anlasılrmştır. Projeyi getiren heyetm mtiba lan çok iyidir. Buradan tecrübe için Rusyaya götürülen Türkiye pamuklarile yapılan mensucat nümunele ri ihtiyaca kâfi görülmüştür. Fab • rika, memleket ihtiyacınm mühim bir kısmını teşkil eden kalm pamukluları yapacak, bu suretle pamuklu ithaline mahal kalmıyacaktır. İleride gene Rusyadan gelecek projelerle dana iki fabrika tesisi ve bu müesseselerde en mce patiska • lara varıncıya kadar memleketin bütün pamuklu ibtiyacının temini mukarrerdir. Bunun için paımık mahsulâtının islahına çahsılmaktadır. tlk fabrika, altı aya kadar faaliyete geçebilecektir. Makineler, komis • yonun projeler üzerinde yapacaği tetkikat neticesinde getirtilecektir. Bu hususta kat'î karar tktısat Vekili Celâl Beyin Londradan avde tinden sonra verilecektir. Kayseri fabrikası müdürlügüne ğu ehemmiyetle tetkik ederek hattın gasmdan vaz geçmesi iktısadî bir mu • vaffakiyet sayılabilir. Bir ayni zamanda bu hattm açık vermeden işletilmesi imkânlan mevcut olduğuna kani bu'unuyoruz. Temenni ede • rizki feu kanaatimizi hâdU§t £akm bu, Bir zafer daha Harp zamanında zafer ler, muhare be meydanla • rında ve meydan muhare • belerinde, sulh zamanmda is< medeniyet i n muhtelif sahalarında kaza nılır. Bes sene evvel, bir tngi liı iktısatçısi bir kitap yaz • mış ve Türkiye için su hükmü vermîsti: «T&rkiyede ecnebi serma yest için, im tiyczlı işler olmadıkça ümit yoktur.» Bir hafta evvel, baska bir tngiliz maliyecisi, Osmanlı Bankası heyeti umumiyesinde şu sözleri söylemistir: «Tiirkiyede ecnebi sermayesi icin bir entnivet garantisi mevcut olduçunu çekinmeden soyliyebi liriz.fr Mütarekenin ilk senesinde tn jçiliz ricali Türkiyeyi oİmüs ad dederek mirasinı taksim ediyor Iardı; fakat, bes sene sonra, Lo zan muahedesîle genç, dinç ve muzaffer Türkiye karsısında boyun eğmeğe mecbur oldular. Simdi ayni çey tekerrür edi yor: Bes sene içinde malî ve iktısadî cephede de bir Dumlupmar kazanıyor ve tngîliz iktısatçıla rına tükürdüklerini yalatıyoruz. Içtima bugüne kaldı Darülfünundan çıkarılacak müderrisler için yapılan taKminlerin yanlışlığına hükmediliyor Darülfünun ıs lahat komhesi dün Maarif Vekili Reşit Galip Beyin riyasetinde bir içtima aktedecekd. Vekil Beyin Da rülfünuna gelme mesi üzerme içtima bugüne kal mıştır. Vekîl Bey yeni kadroyu Ankara • dan getjrmiştir. Buradaki içtima larda ıslahat ve bi na meselelermden ziyade kadro me selesi müzakere edilecektir. Tanzim Kayseri mensucat fabrikası mödüriüğüne tayin edilecek olan Feshane m ^ fabrikası müdiirü Şevket Turgut Bey Feshane fabrikası müdiirü Şevket Turgut Beyin tayini takarrür et miftir. zamanda filen teyit etsin de; halen Suriy»ve Füistine de teşmilmi kabil gördü ğumüz tskenderiye hattı gibi dıs sefer lerin kaldınlmasına değil tevsi edilerek Türkiye millî gelirinin arttınlmasma vesile teşkil etsin. ımmıımnıınınMiıııııııııııııınııııııııııııiHinıııınım nıııııııııtıınıııııınıııifiııımıııııııııııııiHiuMiııııniHiıın ııııııuı .ıııııııiMitııııııı HAYREJIİN ŞÜKRÜ edilen kadro iki kısmı ihtiva etmektedir. Bi rinci kısımda Türk profesörleri, ikinci kısımda da Avrupadan celbedüecek ecnebi profesörler vardır. Kadronun birinci kısmı tamamen tesbit edilmiştir. Ecnebi profesörlerrn bazılan tesbit edilmiş, mühim bir kısmı henüz kararlaştırıhnamıştır. Geçenlerde şehrimize gelen profesör Smarlzın Vekâlete verdiği profesörler listesi tetkik edilmiş, bu listedeki isim lerden bazıları da muvafık görülmüs tür. Bu profesörler profesör Malşm re yi de alındıktan sonra davet edilecek lerdir. Cerrahpasa hastanesinde insa edi lecek paviyon ve anfi ile Bekirağa bö lüğünde yapılacak tadilâtın ihalesi dün icra edilmiştir. Gureba hastanesinde yeniden insa e Darülfünunda son verilen karariarla alâkadar bir taşınma manzarası dilecek büyük anfi ve poliklmiğin, Çapada vilâyete ait tütün depcJanndan bi rinin yerine kışa edibnesi muvafık görülmiiş, bina vilâyetten istenmiştir. Birkaç güne kadar Darülfünun fa kültelerinm nakil işleri de bir müte ahhide ihale edilecektir. Bu hususta bir sartname neşredilmiştir. Asılsız tahminler Bazı refiklerimiz Darülfünundan çı < karılacak profesörlerin isimleri etrafıtjd* tahminler yürütmekte, yürütülen talıminleri sahifelerine geçirmektedirler. Alâkadar makamlar bu hususta şimdi • den hiçbir şey söylenemiyeceğini bil • dirmektedirler. Çıkarılacak denen mö« derrisler arasmda Darülfünuna büyük hizmetler yapabilecek kıymetü üim a» damlan bulunduğu da ifade oiurunak» tadv.