10 Mart 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1
M. TURHAN TAN'IN Müessesemiz tarafından çıkarılan en son eserleri Hurrem Sultan 150 Kr. Kadın Avcısı 100 » Tarihî Musahabeler 75 » CUMHURİYET MATBAASI 17 nci yıl sayı: 5956 umhuriyet ISTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: İstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 Bu hafta Yeni Mecmuayı Mutlâka okuyun Pazartesi 10 Mart 1941 ^ Amerikan v ardımı Şimdi, dünyada mücadele eden kuvvetler arasında düne kadar zaman zaman velevki zahiren hissolunan muvazenesizlik bertaraf edilmis, bunun yerine kuvvetli bir muvazene kaim olmuştur. Bu muvazenede Amerikanın iltihak ettiği tarafın devamlılık kabiliyeti ile artacak faik bir kudret arzettiğine şimdiden hükmolunabilir. umhur Reısi Mıster Ruzvelt'in \ardim lajıhaM ııüıayet Aınerikan senatosundan çıktı. cephesine jardım için Eeis Ruzvelt'e eldukça gcniş salahijetler veren lâyihamn gcrek mumessiller ıneclisinde, gerek senatoda muıakereleri uzun surdu. Bunun sebebi lâjiuanın lehiııde ve aleyhınde sojlenebılecek suzlerin hepsine sojlenme imkânı verilmesı ve hatta Amerikaja hâs bir iş olaıak bahis mevzuu olan bujuk iş elrafında şahid sıfatile parlamento haricindcki muhim şahsiyetlerin mutalealan bile dinlcnmiş olmasıdır. Her muzakere ve hcr ifade butun Amerikada ve hatta biitün dünyada genis bir alâka ile karşılanıyordn. Bir halde ki senatoda son şeklini alarak ncticclenen lâyiha hakkında bastanbaşa butün Amerikan efkarı ıjiden iyijc aydınlanmış bulunuyor. Bu kadar ince elenip sık dokunma •ebebile lâyihanm meclîslerden geçmesi bir parça gecikmiş olmasına nıukabil muzakere uzadıkça efkân umumiyenin lâ\iha lehine kazanılnıası gibı bir fayda elde edilmiş olduğu muhakkaktır. Şimdi senatodan mumessiller nıeclisine iade olunacak olan lâjihanın senatoda reddolunan tadil teklifleri bir kere de oraca gdrülmesini mıiteakıb bu harbin tarihinde büyük bir mevki işgal edecek olan bu mesele Cumhur Reisinin imzasile kat'net ve kanuniyet kazanmış olaeaktır. Artık isin müspet olarak neticelenmesi hesabına herhangi bir şüphe taşı•nıjan muteakıb muamelelerin ikmali birkaç gun meselesidir. Lâyihanm kabul edilmemesini istiyen'erin ba«'ca mesnedlerini Amerikaııın bu yarriım \olu ile dünya harbine karışması ihtimali teskil ediyordu. Bürük mikyastaki Amerikan yardımı bu Yenidünya Büyiik Cumhuriyetinin Mten demokrasi cephesinde narbe kanşması ve yeni dünya harbinde aeık bir va7İyet alması demcktir. Bazı kayıdlara ve şartlara bağb olmakla beraber Amerikan yarcimu çok büyük miktarda ve çok müessir mahiyettedir. Ve Amerika ajlardan vc aylardanberi bu yolda esaslı surette ha7irlanmağa koyulmuştur. Misal olmak üzere Reis Ruzvelt'in evvclki gece radyoda söylcdiği nutku zikredebiliriz. Reis bu nutkunda ezcümle çunları soj lemiştir: « Amerikanın ziraî vaziyeti mukemmeldir. Yiyecek ve ely&f stoklarımız hem kendimiz, hem diktatörlerin dünjayı istibdadlan allına almasına karşı çarpısan dostlarımız içın kâPdir. Yeni «kğan dünya kollektif mes'uliyetten kaç: 'mıyacaktır.. Bu sözlerden Amerikanın yeni dünya hmbi karsısında hazırlanmajı nasıl telâkki ettieini istidlâl edcbiliriz. Filhakika Amerika aylardan ve aylardanberi binnefis kendisi dünya ölçüsünde bir ha'be girerekmiş gibi hazırlanıyor. Meselâ orada asgari on milycn askerin aypkkablan, elbiseleri ve iijneden ipliğe k''ar bühın ihtiyacları için şimdiden en esaslı tPtMklerin yapılmıs ve en ciddî tedariklerin ssğlam kazıça bağlanırts oHnğunn ifade edebilirİ7. Her çeşid silâh fabrikalarile donİ7 insaatı tezgâhlanna gelince Amerika bu bakımdan F°is Ru7ve't'in üçüncü defa olarak C'imhur Reisliçine seçiliOnin ferdasında sövledisi nurnkta sarahnten ifade ettiği .bstınbasa ims'Slhane. olmak şekline ir''âb etmektedir. ATierikan hazıMığınin tiıtumu mevcud di>va ıreır'eketlerinin hirbirine benıp»rivecek ve hicbirile kıvas kabul etır'vecek bir azamet arzedivor. Bu harbin [ Millet Meclisi toplaıuyor Başvekil çarşamba günü Mecliste beyanatta bulunacak Ankara 9 (Telefonla) Büyük Millet Meclisi yann (bugün) saat 15 te toplanacaktır. Kıs tprili bu suretle bitmiş olacağından intihab dairelerini dolaşan meb'uslarunız sehrimize donmüş bulunuyorlar. Meclisin yannki toplantısuıda bazı hesabı kat'î raporlan vardır. Evvelce gönderilmiş olan bazı lâyihalan da hükumet bir tezkere ile Meclisten geri istemektedirler. Meclis Parti Grupu salı günü içtima edecektir. Bu içtimada gerek Basvekilimizin, gerek Hariciye Vekilimizin beyanatta bulunmalan beklenmektedir. Başvekilinıizin aynca Meclisin çarşamba günkii toplantısuıda, tatil devresindeki siyasî vakayi ile memleketimizin umumi vaziyeti üzerinde beyanatta bulunması kuvvetle muhtemeldir. İtalyan korsan gemismi batıran Yenl Zelândanm Leander kruvazörü HİND DENİZINDE Bir Yunan gazetesi Ingiltere ve Almanya Fürer'e hitab ediyon üzerinde de hava mu«Harbe ıtiçin haberesi şiddetlendi başladık, niçin Bir İtalyan korsan gemisi batırıldı Hitler'e mektub Amerika Cumhur Reisi Rooseveltln İngiltereye artık tamamile serbest olarak gimderebileceği Amerikan tayyarelerinden bir grup YUGOSLAVYA Almanya ile bir pakt mı imzahyacak? Yunanlılar Trakyadaki 8İvil halkı şimdiden tahliye etmişler Belgrad 9 (a.a.) United Press muhabirinin iyi haber alan mahfıllerden öğrendiğıne göre Yugoslav hükumeti salı günü Berlinde Almanya ile bir ademi tecavüz paktı imzalıyacaktır. Diplomatik mahfiüer Almanlann pek yakında Yunanistana tecavuz etmelerini beklemektedir. Yunanlılar Trakyanın sivil halkını şimdiden tahliye etmişler ve Selâniğin garb\nda bir müdafaa hattı tesis eylemişl«rdir. Yunanistana karşı yapılacak Alman taarruzunun Selâniğe bîr hava hücumu ile başlaması mümkündür. Bulgaristandaki Alman kuvvetleri kumandanı Mareşal Rits M. Roose\clt Amerikanın İngilfereye yardımı Ayan meclisi yardım lâvihasını kabul etti Almanyanın hattı hareketi ne olacak? Askerî yürüyüş, yahud siyasî faaliyete devam Mihvere iltihak için yapılan teşebbüsler! Sofya 9 (a.a.) Bitaraf askerî müşahidler Almanların 48 saat zarfında Makedonya ve garbî Trakyaya yurüyecekleri fikrindedirler. Bununla beraber, başka bazı dehllere bakılırsa, Almanlar diplomatik gayretlerinın inkışaf etmesini beklemektedirler. Bu arada, Almanlar, Türklerle Yu goslavlar üzerine mihvere iltihak için kuvvetli bir tazyik lcra ediyorlar. Al manyamn Türkiyeye İngiltereden aynlması için lokomotif, makine ve iktısadi tavizler teklü ettiği bildirilmektedir. Hava üstünlüğü Londra 9 (a.a.) Mustakil Fransız ajansı bildiriyor: Daily Telegraph gazetesinin Belgrad muhabiri, Almanların her şeyden evvel Balkanların cenubunda hava üstünlü ğünü temin etmeğe uğraşacaklarını tahmjn etmektedir. Esasen Sofyaya gelen nakil vasıtalannın çoğunun üzerinde hava kuvvetleri işaretinin bulunması da bunu izah etmektedir. Birçok kamyonlann hava bombardıman'arına karşı yeşil lekelerle peçelendiği görülmüştür. (Arkası sahife 5 sütun 7 de) Londra 9 (a.a) İngiliz Bahrtye Nezaretinin tebliği: 117 mijimetrelik 4 topla mücehhez olup Hind denizinde korsanlık yapan Şehrimizdeki meb'uslar gittfler çok seri bir İtalyan ticaret gemisi, yeni Büyük Millet Meclısmin bugun top Zelânda fılosuna mensub Leander kruvazörü tarafından batınlmıştır. lantılarına başlaması münasebetile şehrimizde bulunan ve intihab daireİtalyan hükumetine aid olan bu gelerinden İstanbula gelmiş olan bir minin adı «Rambun» dur. 3667 tonilâçok meb'uslar da dünkü trenlerle toluktur ve sür'ati 19,5 mildir. LeanAnkaraya hareket e*tiklerinden kader kruvazörü tarafından yakalandığı tarlara fazla vagon ilâve edilmişür. vakit ticaret bayrağını taşıyordu. Rambun vapuru «dur> işaretini alır almaz derhal İtalyan harb bayrağını çekmis ve toplarile ateş açmıştır. Leander kruvazörü hemen mukabele etmiştir. Kruvazör beş salvo attıktan sonra Rambun bayrağını indirmiştir. Bu vapurun 11 subay ve 89 askeri, kruvazör tarafından kurtarılmış ve harb esiri olarak alınmıştır. Bunların arasında beşi yaralıdır. Rambunda büyük bir yangın çıkmış ve 50 dakika kadar sonra batmıştır. Leander kruvazöründe ne hasar ne de insanca zayiat yoktur. Leander kruvazörü 7270 tonluktur. 150 milimetrelik 8 topu ile daha küçük çapta müteaddid toplan vardır. KruAtina 9 (a a.) Atina radyosu, bir vazörde tayyareler de vardır. İnşaaı İtalyan dağ fırkasının kumandanı olan 1933 te biten Leander kruvazörü İneneral Giurati'nin Amavudlukta esir giltere tarafından Yeni Zelândanın emedildiğinî bildirmiştir. rine verilmiştir. devatn ediyornz?» ARNAVUDLUKTA Yunanlılar bir İtalyan generalini esir ettiler Dünkü muharebelerde binden fazla yeni esir de alındı ! Tonan ordnlan Baskumandanı Geoeral Papagos Yenidm 1000 esir alındı Atina 9 (a.a ) Yunan orduları başkumandanlığı tarafından dün akşam neşredilen 133 numarah resmî tebliğ: Dünkü harekât ayni muvaffakiyetle bugün de devam eylemiştir. Şiddetli ve çetin bir muharebeden sonra yeni düşman mevzileri işgal edılmiştir. Bugün de yeniden 1000 den fazla esir al(Arkası sahife 5 sütun 2 de) Amerîkanın bir tekzibi Va«incton 9 (a a.) Resmî mahfiller, Ruzvelt'in Alman tazyikına mukavemet için Yugoslavyayı teşçi ve teşvik ettiği hakkındaki haberleri kat'i olarak yaİpMamaktadırlar. Roosevelt artık tamamile serbesttir Ingiliz matbuatınm neşriyah Londra 9 (a a.) Times'in diplomatik muharriri vaziyetı şu şekilde muhakeme ediyor: «Almanlar Yugoslavyaya karşı her türlü vaidlerde bulunmakla bu memleketi, tamamile ibata olunarak ümidsiz bir vaziyete düşünciye kadar »akin tutmak usulünü gütmektedirler. Balkanların şimdiki manzarası işte budur.» Manchester Guardian gazetesi yazıyor: «Alman kuvvetleri gittikçe artarak Bulgar hududlarmda tekâsüf ettikçe Almanyanın Yugoslavyaya karşı olan tazyikı da artmaktadır. Fakat Almanya Türkiye ile müşkülâta uğramaktan çekinerek kendı^ine her türlü dostluk teminatı vermekte ve askerî harekâtma karşı bitaraf kalmasını istemektedir Alman kuvvetlerinin Bulgaristanda toplanması ile takib edilen gayelerden biri de Yugoslavya üzerine tazyik yaparak Yunanistanı İtalya ile mütareke akdine sevk için Almanyanın yapacağı teşebbüslere onun da iştirakini temin etmektir. Bu plân ayni zamanda hem Atinada hem de Belgradda takib olunmaktadır. Yugoslavya hükumet merkezinde dolaşan bir çok şayialara göre Almanlar Yunanlılar üzerinde müessir obnak için Prens Pol'ün tavassutunu temine çahşmaktadırlar » Aimanyaya ve îşgal alhndakî Yunanistanın ttalyaya hiç bir babane yerlere yapılan gündüz ve vermediğini rt hiç bir askerî tedbir algece hücumlan Londra 9 (a.a.) 7 mart sabahı şafak madığıru, İtalyan elçisi Grazzi'nin YtH vakti sona eren hafta zarfında İngiliz nan ricali şerefine verüen ziyafetin erhava kuvvetleri Almanya ile işgali al tesi günü İtalyan ültimatomunu takdim tmdaki arazi üzerine mahdud mikyasta ettiğini anlaüyor ve çu şekilde devam akın yapmışlardır. Bombardıman edilen ediyor: «Bu vaziyette Yunanistan kime mfirahedefler arasında Wilhelmhaven de (Arkası sahife 5 sütun S te) CArkan sahife S sütnn 4 te) Atina 9 (&A.) Katimerini gaıetesinin müdürü Yorgi Vlahos, Hitlere hitaben yazdığı bir mektubda, Yunanistanın harb dışında VnlmaV istediğini, bunun için Hellie kruvazörü meselesini kapattığını ve frıgiltere gibi İtalya teminatanı da kabul ve Hitlere müracaat ederek Almanyanm himayesini taleb etüğini tebarüz ettirmektedir. Cumhuriyet'in haritaları Vaşington 9 (a.a.) İngütereye yardım lâyıhası dun senato tarafından 31 reye karşı 60 reyle kabul edıbnıştır. İkraz ve icar lâyıhası bu suretle 17 gun suren harareth bir müzakereden sonra kabul edılmış buiunmaktadır. Dun 11 saat devam eden ve geç vakte kadar suren müzakereden sonra reye muracaat edilmişür. Hukumet taraftarları lâyiharun tesırını ehemmı>et!i bir surette tahdıd edebılecek bir çok tadil tekliÜerını reddetmişlerdir. Lâyiha şimdi senato taraimdan kabul edılen tadil tekhflerının kat'i olarak kabulü için kongreye gönderilecektir. Bu da yapılınca lâyiha Ruzvelt tarafından imza edilerek kanun kuvveüni almak üzere Beyaz Saraya gıdçcektır. Kira ve arıyet verme hakkındaki kanun lâyıhası bugünku şckilde Reisicumhura şu imkânlan temin eyiemektedir: 1 Müdafaası Reis:cumhur tarafından Birleşik Amerika müdafaası için mühun addedilen bir hükumet veya bir memlekete aid müdafaa vasıtalannı ve maddelerini Amerika fabıika veya tezVUNUS NADÎ gâhlarmda inşa ve imr»l ettirmek ve va(Arkası sahife 5 sütun 6 da) (Arkası sahife 5 sütun 3 te) Millî kümeye girecek dört kulüb arasında tertib edilen hususî maçlara dün başlanmıştır. Fenerbahçe Galatasarayı 2 0 , Beşiktaş da İstanbulsporu 3 . 0 yenmişlerdir. Yuka. nki ream Galatasaray • Fenerbahçe maçmdan bir safhayı göstermektedir. Dünkü spor hareketlerinin tafsüâü 4 flncü sahifemizdedir. Birkac söx Tarihten çizgiler Henüz kırk sene olmadı, İstanbul sokaklannda, uzak ve acayib bir dünyanın havası esiyordu. Sıska bir eşeğe bindirilmiş bir yavru, öniinde başına rahle yerleştirmiş bir hoca, arkasında tatlı tepsileri taşıyan bir uşak ve etrafında irili ufaklı çocuklar. Eskiden ilâhilerle mektebe böyle başlanırdı. Başında fes, sırtmda hırka ve ayağında don kerli ferli, sakalh ve göbekli bir takım adamlar, ellerindeki tesbihlerin tanelerini sayarak ağır adımlarla bu sokaklarda dolaşırlardı. Bu sokaklarda (Hayyyt... Imanım savulun!» naralan çmlar, burkuk bıyıklı külhanbeyleri mahaleye duman attırır ve birden fıkırdamaya koyulan bir Iâternanın işveli nağmesi, yan sokaktaki kokotardan selâm getirirdi. Lâubâlilikle ciddiyet, bu sokaklarda kol kola gezdi. Selâmlık resmine giden bilmem ne nazırı, on iki yaşmdaki paşa kıyafetli çocuk şehzadenin arkasında elpençe divan durur, kadın peşinde koşan kart züppeler türlü maceralann gülünc kurbanı olurardı. Henüz kırk sene olmadı, sokaklari gibi îstanı bulun evleri de bize uzak ve yabancı bir âlemin havasile kaplıydı. Kafesli odalarda kaça sakalh büyücü hocalar bin derde deva araş.üinfken, geri kafalı ve iptidaî yaradılışta insanlar, zincire vurulmuş mahkumlar gibi, bilmediğimiz bir takrrn âdetlere bağlı olarak yaşayıp giderlerdi. Bu âdetler nelerdi? Henüz pek eski olmıyan o zamanki lstanbulun iç ve dış manzarası nasıldı? Salih Erimezin (Tarihten çizgiler) başhğı altında topladığı yüz yirmi krokiyi görmekle bu hususta canlı bir fikir edinmek kabildir. Şahsan tanımadığım sanatkâr, eseri hakkında «Ne yannki müverrihe vesıka hazırlamak, ne de mazinin bir hicvi 'olmak iddiasindadır. O, sadece mazinin izlerine tebessümle bakmasmı bilen bir inkılâb çocuğunun eseridir» derken, eminim ki fazla tevazu göstermiş oluyor. Çıinkü, oldukça eski bir devri canlandıran bu krokıler, kırkını aşmış olanlarımıza çocukluklarını hatıriatacaksa, daha gencler için de iki rejim arasında faydalı bir mukayese imkânı hazırlayacaktır. N. Gazetemizin zaman zaman neşretmekte olduğu sahife halindeki renkli haritalar karilerin büyük rağbetine mazhar olmuştur. Bir çok müracaatlerden ve aldığımız mektublardan okuyucularımızın bu haritaları bir koleksiyon şeklinde biriktirmek arzvruda bulunc'uklarını anlıyoruz. Bundan dolayı müftehir ye mağrur olan gazetemiz bir müddettir neşrettiği büyük renkli haritaların tarihlerini burada bir defa tekrar etmeği faydalı bulur: 20 kânunusani, 11, 16, 23 şubat ve 2, 8 mart. Bu tarihli Cumhuriyet nüshalarını İdarehanemizden tedarik etmenin her zaman için kolay bir şey olduğunu koleksiyon meraklısı karilerimize bildirmeği bir vazife biliriz.
