13 Eylül 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

- Lise Yatısız lâzımdıif: mektebif | v I ise Yatılı Yatısız tedir. Kayserili TELEFON: 24340 Namlı Türk Sucukları APİKOĞLU Temiz, sıhhi ve nefis her yerde arayınız. S 19 uncu yıl sayı: 6494 İSTANBUL — CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul - Posta: kutüsu: İstanbul No. Pazar 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 - 24290 n 13 Eylül 1942 TEKNİK KİTABLAR TORNAC 296 sahife, 170 resim, 24 tablo ve anlıyacağı bir lisanla yazllmış” olan Satiş yeri: İstanbul Ankara caddesi Yazan : EMİN SE in eserin fiatl 150 kuruştur. Hükümetin kararları Bütün belediyeler hububat ı da | —mevkiü “üedirr Yarmkir — Tından birini yaşıyan bu b Avrupa harbi ransanın harbden önceki gi- ——— dişini beğenmiyen bir Fran- n sız muharriri, eskiden okudu- Bum bir yazısında «Biz Cermenler tara- fından itile itile Atlantik kıyılarına ka- dar çekilmiş, orada sıkışmış kalmış bir Milletiz. Nerede ise denize yuvarlanıp gideceğiz» diyordu, Dünya haritasına bir Böz atacak olursak, aşağı yukarı ayni dü- Şünceyi Avrupa için de ileri sürebiliriz. Uralların hafif kabartısile Asyadan ayırd edilen Avrupa, hakikatte Asyanın garba doğru fırlamış küçük bir ucudur ve na- Bılsa buracığa sıkışıveren insan kütleleri, &na kıt'ada kaynaşan sonsuz kala! İtişine uğramak ihtimalile her 7 karşı karşıyadır, Asya itişini, sarı tehlike diye yirmi yıldır sık sık adı geçen Ja- Ponya temsil ediyor ve Asya ile Avrupa arasında da ne olduğu ile ne olacağı hâ- lâ bilinmiyen kocaman bir Rüsya mu- Amması var. Bugün tarihinin en canalıcı safhala- ik devlet, hemen yarı Avrupa ile dövüş halinde- dir, Harbden önceleri iki sosyal du ya görüşü arasındaki fikir mütadolosiîıı an- dıran Sovyet - Mihver anlaşmazlığı, bir aralık barışır “gibi olduktan sonra, geçen senenin yirmi iki haziranındanberi, tam manasile kıyasıya bir ölüm - divtim kayvgası oldu ve bugün de hızından hiç kaybetmeksizin öylece devam edip gi- diyor. ğ Avrupa çerçevesi içinde Rusyanın memleket nasıl bir rol oymyacal iye rupanın dış dünya ile olan münasebet- lJerinde Rusya ne gibi: haklar alacak, ne gibi vazifeler yüklenecektir? Bu çok mühim, çok hayat! suallerin cevabmı bulabilmek için bütün hızile sürüp giılıiıı şimdiki kavganım sonunu hcklı—ınlz-k, biç olmazsa biraz yavaşladığıni sezmök her- halde şarttır. Dövüşme hıncile iki tarafın ileri sürdüğü iddialarda bir hakikat kıy- meti aramak, objektif düşünce metoduna Aykırı düşecektir, k Bununla beraber rejim ve ideoloji me- selelerini hiç karışlırmadan bakacak 0- lursak, 1917 de yıkılan Çarlık Rusyanın, hemen bütün toprak tamamlığını Plfl'”_;,u Bibi Sovyet Rusyaya devredc-lı'ıldiğ.mı gö- rürüz, Rejim meseleleri bir tarafa, 1'918 de tasfiyeye uğrıyan veya uğlralılan im- Paratorluklar içinde bir istisna "lcşkıl ederek hükmü altındaki türlü türlü ıxrk- lar ve milletlerle bugüne kadar ayakta durabildiğini gördüğümüz biricik devlet İİusyıfın._ Bu devletle Avrupa arasındaki ynk_ın— ik ve uzaklıklara dair bir fikir edin- mek için Slav ruhunu en iyi anlıyan, fünyanın yetiştirdiği en harikulâde ka- falardan biri olduğ inandığım Dos- toiyevski'nin Avrupa - Rusya muamması üzerinde bundan altmış sene önce yazdığı bir makaleden parçalar alacağım. Harb içinde söylenen ihtiras dolu likirlerdc.ıı simadığı için Dostoiyevski'nin uzağı gö- ren dehası, okuyucularımı aydınlatmıya daha çok yarıyacaktır, Büyük Rus muharriri şöyle diyor: «Avrupa Rusyayı hiç bir zaman sev- medi ve ondan hep çekindi, Bizi Kat'iy- yen kendi azasından biri olarak görmek istemedi. Onun nazarıhda biz sadece tehlikeli bir yenigelmişiz. Bundan dola- yıdır ki, arasıra bizi kuvvetsiz farzet- mekle Avrupa kendini rahatta hisseder.» «Kırım harbinde galib gelmemekle bel- ki de hakkımızda daha hayırlı oldu: Aksi takdirde bizi çok kuvvetli gören Avrupa hemen birleşir ve mahvımız için bize karşı cephe kurar'dı. Böylelikle bir takım Avrupa devletleri iç ayrılıklarını hallet- mek yolunu bulurdu. Öyle ki bize karşı açılan bir harb her bakımdan onun için faydalı olurdu, Meselâ Fransada Rusyaya düşman bütün partiler, Rüsyayı Avrupa- dan atmak manasına olan (mukaddes fikir) etrafında birleşirdi. Bu bakımdan harb milli bir mahiyet alırdı. Fakat za- feri Avrupaya veren talih, bizi sıyanet etmiş oldu. Onu kazansaydık, bize çok Pahalıya uıururdıı.-l «Avrupayı Napolton'un boyunduru- (Arkası sahife 8 sütun 4 te) YahyaKemal Hakkında Yazan: Fazıl Ahmed büyük Mütefekkir edibimizin Türk şairine dair nefis y dan ilkini yarınki «& okuyacaksınız. Ticaret Vekili 13 İngilizler 4 limanı işgal ettiler Laval şimdilik Fran- sanın hususi ted birler almıyacağını söyledi Vichy 12 (a.a.) — Salâhiyetli kaynak- lardan öğrenildiğine göre, İngiliz kuv- vetleri dün Madagaskarda Nossibe ve Marandaya liman şehirlerini işgal etmiş- lerdir, 10 eylülde MadagasKardan alınan haberler İngilizlerin Kamare' limanına varmış olduklarını ve akşam güneş ba- tarken Moevatanana civarlarına yaklaş- mış bulunduklarını bildirmekte idi, Laval'in hâdiseye dair beyanatı Vichy 12 (a.a.) — Laval, dün öğleden sonra yerli yabancı gazetecileri kabul etî miş ve Madagaskara karşı yapılan yeni İngiliz hücumu karşısında Fransız hü- kümetinin durumunu bildirmiştir, Hükümet reisi Madagaskar umumi! va- lisi Anet'den aldığı bir telgrafı okumuş- tur, Anet bu telgrafında şöyle demekte- dıîîngilizlerin bu hareketi hiç bir suret- 16 haklı görülemez. Hiç bir zaman ya- bancı denizaltılar Madagaskar limanla- rında yardım görmemişlerdir. Madagas- karda bir mütareke komisyonu veyahud başka bir yabancı kontrolu dz_ı yoktur. Madagaskara hiç bir Japon denizaltısı ve (Arkası sahife 3 sütun 3 te) vilâyette tetkiklere çıkıyor - Ziraat Vekâleti ihtiyacı için lüzumlu tohumluk ayrıldı Ankara 12 (a.a.) — İcra Vekilleri He- yetince kabul Sedilen bir kararnameye göre, mahalli ihtiyaclar için bilümum belediyeler memleketin her tarafından hububat satın almıya mezun kılınmışlar- dır. Bu salâhiyet bilümum belediyelere, hemen harekete geçerek memleketin her tarafında borclandirılan miktar haricin- de kalan kısımdan lüzumlu hububatı al- maları ve ekmek ihtiyaclarını temin ey- lemeleri vazifesini de vermektedir. Yapağı ve yünlere el kondu Ankara 12 (a.a.) — İktısad Vekâle- tinden tebliğ olunmuştur: (Arkası sahife 3. sütun 5 te) -toplamağa memur edildi Avru Yapağı ve yüne el kondu Ticaret Vekilimiz Dr. Behçet Uz VC. Alman harp tebliği Staİingr tamamen ad şehri çevrildi Kafkasyada Almanlar şarktan ve garbdan ileri harekâta devam ediyorlar #i -Berlin 12 (aa.).— Alman arduları -başkomutanlığının tebliği: el Novorosisk'in cenubunda piyade kıt'a- larımız çetin muharehbelerden sonra. son sahil istihkâmını da zaptetmişlerdir, Terek kesiminde Alman kıt'aları düş- man mevzilerini yarmışlar ve bataryaları tahrib eylemişlerdir. Stalingrad önünde tahkimli tesisleri e- le" geçirmek için yapılmakta olan mu- harebelere devam edilmiştir. Düşmanın Şaşırtma hücumları püskürtülmüştür, Hava kuvvetlerimiz düşmanın ikmal yollarına yeniden hücum etmişlerdir. Stalingradla şehrin şimalindeki uçak meydanları geceleyin bombardıman edil- miştir, Rjev'in doğu cenubundaki mühim düşman kuvvetlerinin yeni hücumları Alman kıt'alarının inadcı mukayemeti karşısında akim kalmıştır, Düşman Ladoga gölünün. cenubunda ve Leningrad önünde, kendisıne ağır kayıblara mal olan beyhude hücumlara teşebbüs etmiştir. Almari ve Hırvat uçak- ları düşmana, hareket üslezinde ağır ka- yıblar verdirmiştir. Uzak şimalde Alman hava kuvvetleri düşman kamplarına ve uçak istinad nok- talarına hücum etmişlerdir. 10 ve 11 eylül günleri Sovyet hava küvyetleri kismen Alman, İtalyan, Ru- men, İspanyol ve Macar pilotlarıle yap- tıkları hava muharebelerinde, kısmen de uçaksavar bataryalarının ateşile ceman 171 uçak kaybetmiştir; Bizim 14 uçağımız kayıbdır. - Stalingrad muharebeleri nasıl cereyan ediyor? Berlin 12 (a,a.) bt Kafkasyanın dağlık çevresinde Sovyetler Tuapse'ye ve Kara- denizin cenub limanlarına giden yegâne yolu tutmak için ümidsiz gayretler sar- (Arkası sahife 3 sütun ” de) ( S et herp tebliği Moskova 12 (a.a.) — Stalingradda sp- kâk muharebeleri bütün şidtletile de- vam ediyor. Bir çok sokaklara girmeğe muvaffak olan Alman kıtaları püskür- tülmüştür. Stalingradın zaptı Almanlar için son derece âcil bir iştir. Hitlerin ne pahasına olursa olsun zaptını emrettiği bu şehir, Alman kıt'alarına kışlak vazi- fesi görecektir. Stalingrad bombardı- manlar neticesinde şimdi harabe halin- dedir. Almanlar bazı noktalardan şehre sokulmağa muvaffak olmuşlarsa da Rus mukavemeti devam etmektedir. Novorosisk tahliye edildi Londra 12 (a.a.) — Moskovada neşre- dilen Sovyet geceyarısı tebliği: Y1 eylülde, kuvvetlerimiz düşmanla Stalingradın cenub ve cenub batısında, Mezdok ve Sinaviro ile Volkof kesimle- rinde şfddetle çarpışmıştır. fArkası sahife 3 sütun 1 de) şehri Ruslar tarafından tahliye edildi Stalingradda sokak muharebeleri Şiddetli savaşlardan sonra Novorosisk Amiral Fahri Enginin, faaliyetinden memnuniyetle bahsettiği Sıvas cer atölyesinde çalışmaları gösterir resimler Nakliyat işlerine eni hız veriliyor Münakalat Vekili şarkta ve cenubda yap- tığı tetkik seyahatinden memnun döndü Fransada bir hâdise Heriot, I&gion d'honneur nişanını iade etti! Buna sebeb, Şark cephesinde Ruslarla çarpışan iki Fransız —— subayına da ayni nişanın verilmiş olmasıdır | Bedenterbiyesi müe_s_seseleri Kulüblerden mü- kellefiyet mecburi- yetleri kaldırılıyor — LMR— Beden terbiyesi İstanbul bölgesi isti- şare heyeti dün akşam toplanmış, bu iç- timaa, şehrimizde bulunmakta olan Mâa- arif Vekili Hasan Âli Yücel başkanlık etmiştir. İçtimada Vali ve Beletliye reisi Dr. Lütfi Kırdar, Beden Terbiyesi umum müdürü General Cemil Taner de büu- lunmuştur. Maarif Vekilinin sözleri Maarif Vekilimiz. Yücel, beden terbi- yesi vaziyeti üzerinde kendisinin ve Sıh- hiye Vekilinin tetkiklerde bulundukla- rını, şimdiye kadar edindikleri malüma- tın kendilerini bazı xararlara götürdü- ğünü söyliyerek: «— İstanbul spor kulüblerine dair kanaatimiz şudur ki, bunlar kendi şart- ları içinde hayatlarını idame ediyorlar. Mevcud kulüblerin çalışmalarına ve ya- şamalarına meydan vermek için mükel- lefiyet meselesinin kendi tesisg edeceği- miz ve idame ettireceğimiz, kulüblerde takib ve halletmenin hem doğru hem zaruri olduğu kanaatine de vardık, Bütçemizin içinde bu temin çarelerini de bulduk, Mesele Karagümrük için , 75 bin lira masrafla bir saha yapılmaktadır. Orada bir lokal tesis ederek bir de bol maaşlı muktedir bir hoca bularak gene- lerin orada çalışmalarını kabil gördük, Sonra Beykozda bir bina yapılmıştır, kayıkhanesi de var, ondan istifade ede- lim, Altınordunun lokalinde bir gene- lik kulübü vücude getirelim, Beşiktaş için bir yer kiralıyalım, Beyoğluuda Dağcılık kulübünden istifade edelim, (Arkası sahife 3 sütun 4 te) öi Şark cephesinden resimler: Donun hatlarında Alman mu habere birlikleri yerleşiyo» M. Herriot'nun Mareşal Pötain'le beraber alınmış resimlerinden Londra 12 (aa,) — Fransız meb'uslar meclisi reisi Edvard Heriot geçen Umu- disine tevcih edilen chevalier İ haiz «l&gion d'honneur, nişanımı iade etmiş-ve'bu nişanı almış olanlar kadro- sundan çekildiğini bildirmiştir. Bu ha- ber Fransız İstihbarat servisi tarafın- dan verilmiştir. Herriot'nun yazdığı İs- tifa tezkeresinin bir sureti De Göulle umumi karargâhına gelmiştir. Bu lez- kerede bildirildiğine göre Herriot'yu bu harekete sevkeden sebeb Alman kuman- dası altında Rusyada harbederek ölen iki Fransız subayına l&gion d'honneur ni- şanının verildiğini gazetelerde okumuş olmasıdır. Mektub şöyle devam ediyor: «Nişan, İnvalides sarayında Fransız ve (Arkası sahife 3 zütun 1 de) Ankara' 12 (Telefonla) — Malatya, Kayseri; Adana ve Afyon bölgelerinde yaptığı bir tetkik seyahatinden Anka« raya dönen Münakalât Vekili, gazeteci« lere tetkikleri hakkında şu beyanatta bulunmuştur: «— 7 eylülden 10 eylüle kadar devam eden seyahatim esnasında Kayseri, Ma- latya, Adana, Afyon ve Ankara Devlet Demiryolları işletme müdürlükleri işle. rini, demiryolu bakım ve tamir işlerini, Sivas ve Eskişehir cer ve yol atölye. lerini, İskenderun ve Mersin liman İş. letmfsmin tetkiki mümkün oldu. Ağus. tosun son günlerinden itibaren demir- yolları ile yapılmağa başlanan nakliyat en yüksek haddine varmıştır, Pancar, hububat ve şark vilâyetlerinden hayvan nakliyatı büyük hacimde devam etmek- tedir. Eskişehir ve Turhal çevrelerinin beherinden günde 1800 ton pancar nak- ledilmektedir, Diğer taraftan kömür hav- ında, karadan yapılan kömür nakli de ayâü' misimyehü.n tutmaktadır; Yol- cü vagonlarında büyük izdiham vardır. Yolcular hakikaten bu izdihamdan sı- kıntı çekmek ler. Bunu k k için “yakında - Haydarpaşadan — Erzurum ve Diyarbakır istikametinde haftada bir karşılıklı sırf izinli askerlerimize mah- sus katarlar hareket ettirilecektir. Ce- nubdan hududumuza daima teahhüirle giren Toros ekspresinin hudud!arımız dahilindeki hareketi yeni bir tarifeye tâbi tutulacaktır. Sıhhi tedbirler Demiryoluy personalinin vazifelerin! ifa hususunda büyük gayret sarfetmek ol- (Arkası sahife 3, sütun 3 teji y Renkli haritamız 4 üncü sahifede BT 9talingraddan sonra Rusyadaki harbin sıklet merkezi nerelere doğru inkişaf edebilir? Bundan evvel, bir yazımızda Mütte- fiklerin ümidi kıştadır; demiştik, Bir- leşik şimali Amerika Devletleri Reisi Roosevelt'in 8 eylülde radyo ile yayılan ocakbaşı konuşmasında, milyonlarla Al- manın Rus cephesinde yeni bir şiddetli kış daha geçirmeğe mahküm gibi gö- züktüğünü söyledi, Ona göre, bu cephe- de Ruslar tarafından vukua gelebilecek herhangi muvaffakıyetsizliklere , rağ - men Ruslar mukavemet edecek ve Müt- tefiklerin yardımile nihayet son nazi de Sovyet topraklarından çıkarılacaktır. O halde Ruslar, Müttefiklere nazaran, kışa kadar Stalingrad'ı, Kafkasyayı, hat- ta Moskova ve Leningradı kaybetseler bile, kışın ve kıştan sonra mukayemet- te devam edecekler ve Müttefiklerin yar- dımile 1943 te veyahud daha sonra Al- manlara galebe çalmak imkânını bula- caklardır. Mukavemette devam eden Ruslara üttefiklerin yardımı şu dört suretle olabilir: 1. Rusyaya, muhtac olduğu uçak, tank, top, cepane, malzeme, giyecek ve yiye- ceğe mütcallik herşeyi göndermek, 2. İran üzerinden Kafkasyaya yardım- cı kuvvetler sevketmek, 8, Batı Avrupada ikinci bir Müttefik- ler muharebe cephesi açılmak suretile y h yükünü hafifletmek. yetle ÇArkası sahife 2 sütun 1 de) Yazan: Emekli General H. Emir Erkilet yardım için, İranda açtıkları n Sövyet R “S şoselerde kamyon l(afilelerl eşya taşıyorlar