20 Ekim 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

19 uncu yılsayı: 6529 umhuri ISTAftBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: İstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti : 24298. İdare ve Matbaa klsml FELSJ GRAMEİ ö3İI 2 0 BİrİIICİtBSrîll I 9 4 2 T D. K. Neşriyaündan : E ve erimleti Ahlâk, Eğitbilim. \ Fizikotesi, Gramer, Mantık. luhbüj n, Toplumbilim Terimleri. [5 kuruş. H İ L M İ K m 'BEVİ Ankarada toplanan valiler Altı vilâyet valisi Dahiliye Vekilinin reisliğinde iaşe işlerini müzakere ediyörlar, buğdaya azamî fiat konulması düşünülüyor Ankara 19 (Telefonla) Şehrimlîe davet edilmış olan İstanbul Valisi Lutfi Kırdar, İzmir Valisi Sabri Öney, Bursa Vahsı Fazlı Guleç. Eskisehir Valisi Hamid Oskay ve Kastamonu Valisi Mithat Altıok, Ankara Valısi Nevzad Tandoğanla birlıkte yarın Dahiliye Vekili Receb Pekerın reisliğinde bir toplantı yapacaklardır. Bu toplantıda bu vılâyetleri alâkadar eden işler ve bu arada iaşe meselelerı üzerlnde gorüsmeler cereyan edecektır. *** Buğdaya azamî fiat konulacak mı? Ekmek ihtıyacını karşılamak üzere İstanbul Belediyesi serbest pıyasadan un mubayaası için bllinen sebeblerden dolayı henuz hiç bir teşebbüse geçmiş değildir. Başlıea buğday istihsal merkezleri olan Eskisehir, Polatiı ve Konyaya bir (Arkası safaife 3, sütun 4 te) Ankarada toplanan Valilerden baıılan sagdan sola do|xıı: Ankara Valisi Nevzad Tandojjan, İstantml Valisi Dr. Lutfi Kırdar,. İzmir Valisi Sabri Öney, Bursa Valisi Fazlı Guleç Stalingrad uğruna dökülen kanlar on gelen haberlerden Stalingrad'ın artık son gunlerini jaşadığını anlıyoruz. Bir haftalık topçu ve uçak hazırhğından sonra, bir zarhlı ve iki pijade tumenile (aşağı yukarı otuz bin kişi) hücuraa geçen Alnıanlar, şehrin şimalindeki büyük fabrika bloklarını zaptederek oradan da VoSga kıyılarına varmış bulunuyorlar. Şimdi Ruslar isçi mahallesinin yalnız bir kısmında tutunujorlarmış. Moskova ve Londradan çekilen telgraflara bakarsak durum ciddidir ve Stalingrad'da Ruslann bundan bojle uzunca bir dayanma göstermeleri pek beklenmemelidir. Heroen iki aya yakın bir zamandanberi içinde sokak sokak, ev ev dovuşülen bu muhim fabrika şehri Ruslardan Almanlara geçerketı, o uğurda karşılıklı harcanan kan bedelinin küçuk bir bilânçosunu çıkarraak faydasız olmıyacaktır. İlkonce Rus kuvvetlerinin gosterdıği öz diriliğin, Stalingrad elden çıkmakla lüç de hosa gitmiş sa> ılrnıyacağına inaıımalıyız. Şehir üzerine yapılan taarruz hareketlerınin başlangıcındanberi, .Bıırası nasıl olsa Almanlara geçecek. dije düşunenler, yapılan fedakârlıklan çok mübalâğalı bulujorlardı. Bunlara gore Stalingrad müdafaası sırf bir şeref meselesi olmuştu. Halbuki orada boşu boşuna o kadar kuvvet harcayıp, üstelik sivil balktan da sayısız kurban \ermektense Volganın şarkına çekilınek ve tasarruf edilecek kuvvetlerle şimalden cenuba doğru sarkarak Alman ilerleyişini kesmek daha u>gun olacaktı. Münakalât Vekilinin Piyasayı kongazetemize beyanatı trol böyle olur! Amiral Fahri Engin Avrupa ile münakalâtın arttığını, vasıta noksanı karsısmda alman tedbirleri anlattı Rudolf Hess Sovyetler soruyorlar ? Stalingradın havadan bombardı man lanna dair ilk resimler: Buyuk şimendıfer gan yanıyor Asherı vaztyet iskenderunda bayram Millı Şefimizin şehri şereflendirdikleri günün yıldonumu buyuk tezahüratla kutlandı İskenderun 19 (a a.) Millî Şefımiz İnonunun İskenderunu şereflendııdıMeri gunün birincı yıldonümü coşkun tezahüıatla kutlanmıştır. Torene, başta General Şukru Kanadlı olmak üzere askerî ve mülkî erkânla mektebliler ve büyük bir halk kutlesi iştirak etmiş, istiklâl marsından sonra bu mutlu günün önemini belırten nutuklar soylenmiştir. Şehir Bu duşunceje hak vermek için Stalin baştanbaşa süslenmişür. grad'ın ehemmiyetini azımsamak lâzımdır. Şeref ve jurdseverlik duyguları şüphesiz butun Rus mudafaa sistemi üzcrinde bü>uk bir rol oynu>or. Bu gibi manevi dujgıılan cksik bir ordu zaten ordu sajılmaz ve stratejik çekilişler bile yapamaz. Fakat Volga dirseğinin biricik mafsalı olan Stalingıad'ı Ruslar her ne pahasına olursa olsun müdafaa ederken bu şehrin rejim bunjesinde ifade cttiği sembolik manajı duşunerek sırf bir şeref dujgusile haıeket etmiyorlardı. Bir defa Ahnanlaıın gayesi, Stalingradı bir an önce zaptedip şimalden arkalarını emııiyete alarak cenuba, Kafkaslara doğru serbestçe ilerliyebilmekti. Eğer Lordra 19 (a a ) Alman hududunRuslar orada az bir mukevemet gbsterdan alman güvenilmeğe değer habertlikten sonra nehrin şark kıyısına çekillere göre, 29 eylulde Zagrebde Hırvat sclerdi Almanlar maksadlarma erkenden Başvekili Pavelitch'in bürosu onünde, ve kolayca ulaşmış olacaklardı. Artık Başvekil dışarı çıkmak üzere buhıncııdan sonra mühim kuvvetler tasarruf duğıı bir sırada saatli bir bomba patederek şimalden taarnıza geçseler bile lamıştır. Pavelitch'in son dakikada suRuslar hiçbir fayda elde edemezlerdi. ıkasdden haberdar edildiğı ve kaçmjık Çiinkü tıpkı onlar gibi Almanlar da taüzere iken bombanm patladığı zannesarruf edecekleri kuvvetlerle bu taarrudılmektedir Hırvat Başvekılinin muhazu onlemeğe her zaman muvaffak ola(Arkası sahife 3, sütun 4 te) biüılerdi. Sovyet ordusu Stalingrad'da iki ay dayanmak suretile (bu iki ay içindeki kajıbları çok fazla da olsa) Kafkasyaya doğru gelişen Alman taarruz hareketini gcciktirmiştir. Eğer Stalingrad erken düşseydi, şimdi Alman kuvvetleri Kafkasları baştan aşağı aşmış, belki de Yakınsarka ulaşmış bulunacaktı. Halbuki Rusların iki aylık mukavemeti, bu tehlikeyi ihtimal gelecek bahara kadar geciktirecek. boylelikle Stalingrad muharcbalerinden ayrıca Demokrasiler de ünrdleri üstünde faydalanacaklardır. Gtirüiüyor ki, Almanlar Volga dirseğine tamamile yeıleşseler bile orada drikülen Rus kanınuı bir damlası lüzumsuz bir hovardalık sayılamaz. Almanlara gelince, onlar da Kafkas harcUâtına emnivetle devam etmek ve kışın tulacaklan sark cephesini mümkün nıe.tebe kısaltmak maksadile bu şehri ele grç'rmeğe mecburdurlar. Stalingrad'ın, Volga kıjısında elli kilometre uzunlu Ankara 19 (Telefonla) Münakalât Vekilimız Amiral Fahri Engin Vekâletiii alâkadar eden muhtelif mevzular üzerinde «Cumhuriyet» e aşağıdaki beyanatta belunmuştur: « Memleketimizin karada ve denizlerde nakliyat işleri senenin en mahmul aylarına gırmekllğimiz itibanle buyuk hacimde olarak devam edıyor. Hububat, pancar, komür nakhyatı şark vOâyetlerinden yapılmakta olan hayvan nakliyatı büyük hacımlerde devam etmektedir. Normal senelerin sonbahar Adana 19 (Telefonla) Son gün'ıerde ayları Karadenizde umumlyetle iyi gi şehrimizde şeker buhranı hükum süruderken bu sene devamh olarak fena yordu. Şeker üzerinde de bir karaborsa gitmıştir. Bu sebebden komur nakliyatı yaratılmış, bakkallar şekerin kılosunu, lle meşgul gemller havza sahıllermde izli elden 250 kurusa kadar satmağa gunlerce ıyı hava beklemek mecburi(Arkası sahife 3, stitun 5 te) yetinde kalmışlardır. Karadeniz, Izmir %'e Mersin hatlarına çalışan yolcu vapurlarımız son zamanlarda istiab hadlerinden fazla yolcu taşımak mecburiyetinde kalmaktadırlar. Bayram gunBerlin 19 (a.a.) Alman orduları lerinde ameleler aılelerinın yanına gitbaşkumandanlığmın tebliği: tiklerinden havza istihsalî bir kaç gun kadar bir tevakkuf devresi geçirdikten Kafkasyanm batı kesiminde taarruz sonra yeniden başlamıştır. Hakikaten devam etmektedir. Piyade yenı tepeler büyuk mesai sarfetmek suretile havza şgal etmiş ve muharebelere devamı İstihsali günde 8 bin tonun fevkinde tubakımından ehemmiyeti olan ve 6 müstulmaktadır Bu da 5500 ton yıkanmış tahkem mevzi ile tahkim edilen bir daîı kömüre muadıMir. Bu miktar sarfyatısarp yamacları tırmanmak suretile ele (Arkası sahife 3, sütun 5 tr) ;eçırmişlerdır. Adanada tüccarın sakladığı 32 ton ş e k e r meydana çıkarıldı "Bir cani midir, yoksa Almanyanın Ingilterede resmî bir mümes / sili mi ? Bunu tesbit etmek lâzım,, Moskova 19 (a.a.) Pravda gazetesi aş jazısında, Rudolf Hess'in, bu iş için curulacak beynelmılel bir mahkeme tarafından derhal muhakeme edilmesini stemektedir. (Arkası sahife 3, sütun 6 da) Zaman hangi taraf için çalışıyor? Yazan: Emekli General I H. Emir Erhilet nın uğradığı muthiş harb felâketine seyiıci kalmak mecburijctinde kalan İnf,il(erenin 1910 jazında sıra ile Norveçte, Holandada, Belçikada ve şimal doğu Fransada başına gelen bozgunlukları balırlıjarak. bir de şimdiki haline bakarak tabiatile Allaha şukretmesi icab edcr. O zamanlar, son ağır silâhlarını DunUergua te bırakarak bir kaç >üz bin askerini kanalın i>te tarafına geçirebilmeği muvaffakıjet bilen Ingiltere ile bugun anajurdda 100 130 tümenlik muazzam bir hareket ve taarruz ordusunun teşkil, tcslih ve talim ve terbi>e isini sona e r d r mek üzere bulunan İngiltere arasında şüphesiz ki fark vaıdır, hem de ehemmijetli bir fark vardır. 1940 \azinda İneilterenin küçük ve büyük bütün rnüttefikleri mağlub olarak istilâya uğranııslardı. Galibden mütaıcke istijcn Fransa da İngilteredcn syrılmış ve hiç olmazsa tarafsız kalacağım umduğıı İtal\a dahi onu arkadan vur(Arkası sahife Z. sütun 1 de) Karaborsada kilosunu 250 kuruşa satanlar mahkemeye verildiler ! Bu harbde zamanın hangi tarafın lehine daha çok işlediği bahsi, hangi tarafın en sonda galib geleceği davasının halline yaradığı için, her iki tarafın sık sık müracaat ettiği meraklı bir tetkik ve propaıjanda mevzuudur. Churchillin 1Ü39 sonbaharında Polonva Alman Stalingradda sanayi mahallesi temizlendi Kafkasyadaki Alman taarruzu devam ediyor? yeniden bir çok müstahkem tepeler zaptolundu Hırvat Başvekiline suikasd yapılmış Yeni bir harb usulüdaha! Japonlar M. Dalton Paveliç'in bürosu önüne saatli bomba koyanlar evvelce kabineden çîkarılan İtsgilterenin ihtiyar Mareşal Kvaternik'in adamlarıymış Nazırlar tarahndaıt idare edilmesinden müşteki Nottingham 19 (a a.) İngıltere Ticaret Nazırı Hugh Dalton söyledıği bir nutukta demiştir ki: « Bu harbden evvelki senelerde A(Arkası sahife 3. sütun 3 te) İngiliz Ticaret Nazırı Dalton Stalingradda son muharebelerde zaptedilen şehir dahilindeki mahalleler ı!e endustri mahalleleri dağınık düşman kuvvetlerinden temizlenmiştir. Hava kuvvetlerimiz şehir içinde ve civannda hedeflere, nakil vasıtalarma ve Volganın doğusunda Sovyet demıryolları Moskova 19 (a a.) Sovyet tebliğine tesıslerıne hücum etmişlerdir. Iklsi sarektir: nıc treni olmak üzere 11 yük treni tahStalingrad çevresinde kıt'alanmız rib edılmi;tir. düşman tank ve piyade kuvvetlerinin Merkezt kesiminde savaş, bomba ve hucumlarını püskürtmüşlerdir. 18 tank, pıke uçaklarmdan mürekkeb teşkillerı 8 top, 8 batarya havan topu ve 8 kammiz hareket hallndeki duşman kıt'ı la yon tahrıb ve 3 düşman piyade taburu rma muvaffakıyetle hücum etmişlerdir. yok edilmiştir. Stalingradm şimal baToplu bir hücum esnasmda büyük bir tısında mevziî ehemmiyette savaşlar o'Sovyet iaşe deposuna ağır isabetler kay maktadır. Düşman hücumları püskürdedilmiştir. tülmüş ve 300 Alman öldürülmüştür. Mozdok çevresinde müteaddid hü(Arkası sahife 3, sütun 3 te) Almanlar Stalingradda yelpaze gibi yayılıyor cırmlar tardedilmiş, 600 düşman askerl v oldurülmüştür. Novorosiskin cenubdoğusunda kanlı bir meydan muharebesinden sonra dü§« man ana yola kadar gedık açmıştıç. Kıt'alanmız şiddetle mukavemet etmekte ve karşı hücumlar yapmaktadır. Sovyet harp tebliği Şehirde bir çok binalar Almanların eline geçti, muharebelerin kat'î safhası başladı Almanlar yelpaze şeklinde yayılmağa çalışıyorlar Moskova 19 (a a.) Reuter ajansının hususî muhabiri bildiriyor: (Arkası sahife 3, sütun 2 de)' Lodosun yapttğı büyük xararlar j Son bombard'manda esir diişen Amerikan tayya Kurtarma vasıtalarım kontrol! recilerini muhaksme ve idam edscekSer! Bir hafta on gun evveî, Çanakkale Tokyo 19 (N. P. D ) Mıllî müdafaa umumî karargâhı başkomutanı saat 16 da, Japon imparatorluğu alkesi üzerine tayyare hucumu yaparak şavri İnsanî şekılde zulum yapmış olup csir f'usen tayyarecilerin harb dıvanı tarafından sorguya çekilerek ölum cezas.1 ve mutnasıl ağır cezalarla ceza landırılacaklarını bildırmlştı. Aynı zamanda bu karaun, Mançuko veya Japon askerlerınin harekât yaptıkları sahalara veya Japonların kontrolu altında bulunan diğer sahalara uçuş yapan düşman pılotlarına da şamil olduğu blldırllmektedir. tArkan sahife 3, sütun 3 te) Kendi kendimizi tenkid: NADtR NADİ (Arkası sahife 3, sutun 4 te) Hırvat Lideri Paveliçin M. Mussolini ile konuşorken alınmıs resimlerinden vapuru Adalar denizınde sis yüzünden rotasını şoştrtp karaya oturmuştu. Bu yuzden yana yatav, vapurun tahlıyesi ıcab etmış Cankurtaran sandallannı denıze indnmışler. Görmüşler kı hepsi su edij/or. Bereket vapurun vazıyetı jazla tehlike arzetmiyormuş. Beklevıişler. Çeşmeden gumruk motbrn gelmiş. Bir kaç yolcuyu ahnış karaya çıkarmış. Arkadan da o rivarın tekne sahıbîerinden birisi motörde AUah rtzası için dtğer yolcuları karaya ta?ımt? Cumieye geçmiş olsun! Hâdiseler ihtar ediyor: Can kurtarma vasıtalarmı. kontrol etmek lâzım! Yoksa, önümüz kış, herhangi bir kaza fadaya dbnebiürl Armudludan geBrken Bostancı önlerinde batan Doğu motorünün mürettebatı Üley vapuru tarafından kurtanhyor (X işareti »Kmda d» motörtin batmak üxert bnlnnduğu löriilüyor. Yansı3 üncti sahifemizde)