7 Mart 1935 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 7
A N 5 S L d e G Çek Reisicü ümhurunun | (4i 85 nci !l_dönümii Büvük Çek yurtseveri memle- keti için neler yaptı ? 1 3*Gün Çekoslovakyada Devlet Re- lugç Mzarik'in 85 nci yıldönümü kut - D_"'lııur. Bu münasebetle bu büyük tlet Retsinin hayatından ve yaplığı | Tİ anlatan bu yazıyı neşrediyoruz: ,—ç’küılıvıkyı Cümhürrtisi Maza - h 1850 yılı Martmın yedinci günü hüta Nin kasabasında fakir bir karı Anıç MA doğmuşlur, Babası Slovak İı::l— Çek'ti. Böylece Mazarik'in Mon da Çekoslovak Milletini - teşkil ünsurdan da mevcuttur, ,üüırlk orta tahsilini Brno'da ve tahsilini — Viyana'da yaptı. *l |.“.l'. hakkında yazdığı bir tezle| p.:h imtihanımı verdi. 1880 de Prag “m::”“eü biri Alman diğeri Çek İk Üzere iki kısma ayrıldı. Maza- Nü Çek kısmında profesörlüğe tayin '*:ııı: 've orada da feyizli bir ilim ha- İp Nin merkezinde bulunarak bu! tin ruht vazifesini gördü. Mazarik'in teşvikile bir “Büyük | ..ulıoü. neşrine başladı. Ve ikim- Ünivereltesi ile yeni bir ilim | Yetinin tesisi teşebbüsüne girişil- | Slir Wiz.Cek * h.:!wı profesör o vakitö kadar hâ- bir mevki tutan harbarizmi redde- KK &ki İngiliz klâsiklerinin felsefe - h i ileri sürdü, ve Rus felsefelerini lüsus Rus Slav muhipliğini te - l:“tx koyuldu. da siyaset ucununa girerek Viya- M nl!mt'lı meb'us oldu. Bu siyasal Vağı Üzün sürmedi. Tekrar İlim acu - :: çekilerek Çek siyasf programı inda tetebbua koyuldu, Kı,&â te bir çok öserler neğretti. Bun- q arasında “Çek meselesi, İsmin - Ahin ilk kısmında idaresini deruhte “nlerin hakkında bir et idk. ÇÜN mazinin bu tetebbutna istt Wlen Mazarik bundan milli mesa- %“'“i' veçheyi istidlâl ediyordu. Wa çıkardığı programı talbik sa- 4 koymak için tekrar siyast ha- ftıldı. Ve yirminci asrın flk — ön % de münevverlerden mürekkep N bir fırka başında kabili tatbik Rayeleri müdafaada bulundu. 'llrıp Frledyung davalarında A . _Lbn hâkimlerinin uydurma vesi B (& Ye sahte şahadetlere istinat et. Yu, Muzarik'in Avusturya — aley - Bir siyaset takip etmesini intaç —l"l te Avusturya hükümeti Avru - q,_' bine sebebiyet verince Mazarik İy,, , Muhalefetini ihtitâlci bir muha » haline soktu. c,_"—"ıxıx siyasi bir mürteci olarak € bulunuyordu, 1915 Teşrini- ::'"'-de Çek harici komitesi n?ı:uııı bir tamimde Mazarik ilk iş o- ı..:: Felemenk'e ve oradan dâ İtal - Mt;ıh bir. Çekoslovak ihtilâli ı:“ Bü ynelmilel almacak vazi k eylemiştir. Sonra, Fransa tereye uğrıyarak ilim acunun- Gt Tarı ile buluştu. İ4,, Mes” de harici siyaset sütununu l'_n'deıı Steed, Mazarik'in dostları k.“ da İdi, Stecd, Çekoslovakların kkında Mazarik'ten aldığı âtı mahrem olarak İtilâf dev - Cek bildirdi. . ş*“’:ornk lideri — memleketine b.ı tiyordu. Nu'.' haber almışı ve kendisini (_İr h:nrlnnmıı olduğundan, pro- Şrede kalmayı tercih etti. “&ı 'Jd.(h.— Rusya ve Amerika - N oı_lnvık eemaatlerile temasa Müzakerelerde bulundu, — ve Tğyye Ceköslövak ihtilâl hareketi- *& c—o"îmım çizip muhtelif muha - * ““koslovak Merkezlerine gönder - k%“"k. ecnebilerle olan temasın. *rupa halkı ile siyasal mah - *l. ö Cekaslovak milletinin emel- Hİ S mitsaisini bildirmek; YA , Pütün Çekoslovakları tek hir #trafında toplamak, —:1;3*—" kendini vakfediyordu! eser Çek Milli hareketini 19 uncu | Ancak — Avusturya | tilâf devletlerile olan müna- | ve onları Çeköslovakya ihtilâli için mücadeleye sevketmek ; $ — Çekosloyak meselesinin diplo- matik müzakeratı icap ettirecek — bir mahiyet almasını temin etmek. Hâdisat, Mazarik'in kendine çizdiği progtamda muvaffakıyet elde etme- gine imkân verdi. İlk defa olarak, Rus yada bin kişilik bir Çek kuyveti vilcu- de getirildi. Yüzlerce Çek, Pranamz *“Lejyon Btranje,, sine girerek —AlL- manya ve Avusturya aleyhine harbe iştirak ettiler, Amerikadaki Çekoslo- vaklara gelince, Amerikanın bitaraf- Hığı dolayısile gahsen harbe gireme - melerine bedel nakdi muavenette bu- Tandular, Maamafih, Çekoslovakya'- nmn iİstiklâlini alması fikri hariçte bir takrm güçlüklerle çarpığıyorda. A » yusturya—Macaristan'ın Âvrupa mu- yazenesine Jâzrm olduğu kannaati var- dı. Ayni zamanda, Avusturyaya kürşı | müsamaha ederek önuüu Almanyadan ayırmak İstiyenler çoktu. Cihâğ hat - binin bütün mes'uliyetini Almanyaya yükletmek moda halini almıştı. Maza- Tik, Avusturya — Macaristanın tarih- te oynadığı rolü ve Almanyaya bağlan | masından doğacak neticeleri Avru - pa devlet adamlarına uzuneca izah & - derek bu ihtirazları izaleye muvaffak oldu. Kendisinin Londrada “Kings College,, e profesör tayin edilmesi nü- fuzunun artmasına vesile — olmuştur. O sırada, ekalliyetler hakkında verdi- *i bir konferansta, bulunmıyan İngi- lix Başvekili Asgulth, konferansta bu- lünamadığından dolayı bir teessüf mektubu göndermiş, ve harbin sebep- lerinden birinin küçük milletleri bo - yunduruktan kurtarmak — olduğunu resmen bildirmiştir. 1915 müzakerelerinde Çekosloyak - ya istiklâlinin mevzuubahsolması Çar ordularının bozgun vermesinden — ve Bulgaristanın harbe girmesinden he - | şet ediyordu. Mazarik bu vaziyeti gö- rünce, bir beyatname neşrederek, Çe- kosloyakyanın emellerini bütün — Av- rupaya bildirmeğe lüzum gördü. 1916 Şubatında, Fransa Başveki'i olan Briand, Mazarik'i kabul ederek, Çe - koslovakya ihtilâl hareketine Frahsa- nın muavenet edeceğini bildirdi. Fran sanın bu hareketi Bohemya dielinin; 1870 de Alsace — Lorraine'in Alman- yaya ilhakını protesto etmesine bir mukabele teşkil ediyordu. Mazarik'in ve yanında beraberce çalışıp Çekoslo- vak istiklâlini temine hayatını vakfet- miş olanların yorgunluk bilmez faâli- yeti sayesindedir ki Ttilâf hükümetle- ri 1917 bidayetinde Cümhurreisi Vil . sonun notasına cevap verirken mü - talebeleri arasına Çekoslovakya istik- lâlini de soktular. Maamafih, Rusyada bulunan Çe - koslovakların Garp cephesine nakli için yapılan teşebbüslerde bir takrm güçlükler zuhur etti. Rusyadaki ihti - lâl buna mâni oluyordu, Mazarik, Rusyada tanıdığı nüfus sahibi önder- lerle mütemadi temaslarda bülüma - rak bu meseleyi halle uğraşırken, Fransa ve İtalya da müstakil Çekoslo- vak taburlarının tesiş edilmesini ka « bul ettirdi. 29 Haziran 918 de Paristen cepheye giden Çekoslovak alayı Çe « | koslovakyanın bandırasını taşıyordu. Bu süretle, Fransa hükümeti Çekas - lovakyayı tanımış, ve Mazarik'in ri - yaseti altındaki millt meclisin müs - takbel hükümetin temeli olduğunu tasdik etmiş bulunuyordu. Mazarik'in Amerikadaki teşebbils: leri de muvaffakıyetle neticelenmişti. 28 Haziran 1918 de Vaşington hükü - meti de müstakil bir Çekoslovyak hü- kümetinin tesisi lehine bir beyannamme neşretti. 28 likteşrin 1918 de Avusturya — Macaristah hükümeti Vilsonün sulh şartlarını kabul etti. Ayni — gühde, | Pragüue'da Çekoslovuk istiklâli ilân e- dildi. Mazarik'in kurtarıcılık vazifesi gayesine varmış, ve Çeklerle Slovak - Tatdan husule gelen genç ve dinç bir Cümhuriyet Avrupanın göbeğinde şe- | killendirilmiş bulunuyordu. ı l -— M MART — 1935 âller rit'te ihtil Bu ada tarihte, daima ihtilâlleri ile şöhret almıştır Arab hâkimiyetinde G_iit İskenderiyeli bir kasap dükkâ- nının önüne, et almak için yakla- şan bir İspanyalr arap, kokulu bar- sakları: — Şarık.. Diye yüzüne yiyince, gözleri kararmış, kasabın elinden kaptığı satırı kafasına indirerek -cansız Bu cinayet, bir anda İskenderi- yeyi altüst etmişti. Muhacırlarla yerliler, ikiye ayrılmışlardı. Katil muhacır, bütün muhacırlara şunla - | rı söylüyordu: — Vakai Rabas'ı unutmayınız.. Kardeşlerimiz Kurtuba suyu ö -| nünde diri diri parçalandılar. Biz de ölürsek namusumuzu çığnıtm'ı-l yelim. Canlarını dişlerine almış olan muhacırlar, yerlileri doğradılar ve tehri zaptettiler. Fakat bunlar, | ne de olsa muhacırdılar. Yerliler-| W le iyi geçinmek mecburiyetindey diler. | Yerliler ise içten içe intikam hi: siyle kaynaşıyorlardı. Bunu anlıyan muhacırlar, Öme- | oğlu İsanın kumandasında Giride girdiler, İşte arapların Giride ilk giriş- leri. Girit, bundan önce Romalılar ve Bizans idaresinde kalmış, her iki hükümetten birçok — zararlar görmüştü. i Endülüslülerin Giride pirişleri, Milâdın 208 yılmda, yani bundan | tam 1727 yıl önceye raslamakta- dır. Arapların yüz yıl kadar süren| hâkimiyetleri, ihtilâl çıkarmakta | yeryüzüstarihinde rekör kırmış o- lan Giridin gene kanlı bir ihtilâli ile sona ermişti. Araplar, ilk girişlerinde kırk gemiyle doğru o vakit adı Haraki ölan bugünkü Sudaya çıkmışlar ve Kahndiye şehrini kurmuşlardı. Araplarm reisi askerlerini ka- raya çıkarır çıkarmaz şu emri ver- mişti: — Gemileri yakınız.. Bu emir, ilk önce herkesi şaşırt- miştı. Fakat reis tekrar etmişti: — Yakmız gemileri.. Emir emirdi. Kırk gemi gökün katlarına yükselen alevler arasın. da yanarken, reis maiyetine şunla- rı söylüyordu: — Bu adâdan başka yere göç-| mek arzusunu duymayınız artık...| Sizin için bundan güzel yer ol - maz. Evlatlarınız için güzel kız- lar vardır. Hemen evleniniz - ve| çoğalınız. | Arap reisi bu nutku verirken,| adanın bir kenarından Giridin e- zeli âşıklarından sekiz genç, elle- rine geçirdikleri bir kayıkla uzak: laşryorlardı. Arap reisi nutkunu | verirken, gözlerinde intikâm ateşi yanan gençler de Giritte — btrak- tıklarma şunları söylüyorlardı: —| — Sonta kadar mukavemet edi- niz.. Bütün arapları denize döke- cek bir kuvvetle yetişeceğiz.. Bu gençler ayni zamanda Girit| valisi Fotinos'un bir mektubunu götürüyorlardı. Araplar, Girit adasında en çok tutunanlardan biri olmuşlardır.| B a Kandiye limanından bir görünüş Tam yüz yıl burada hâkim kaldı- lar, İmparatorun Giridin istilâsını haber alarak Zamyanos adındaki kumandanla gönderdiği kuvvet - ten, ancak vali Fotinos kurtulabil. di. İmparator, ikinci yıl, Krate- ron admdaki bir kumandanla bü-| yük bir donanma gönderdi. Kra- teron büyük yararlıklar göıterdil.: Birçok yerleri aldı. Hayli arap askerini doğradı ve bu muvaffa- kiyetler, Girit ahalisiyle beraber askerlerin de gururlarını arttırmış tı. Muvaffak olacaklarına artık inanmışlardı. Muvaffakiyetin şe- refine zevk ve sefaya daldılar. —- Artık Girit bizimdir.. diyor- lardı. Fakat, bir yörtu araplara şu ha: ber geldi. — Bütün asker sarhoş bir hal- dedir. Girit adasından kovulma tehli- kesiyle karşı karşıya gelmiş bu-! hlunan araplar, bu fırsatı kaçırma- dılar. Amiral de dahil olduğu hal.| de bütün asker kiliçtan - geçirildi. Yalnız bir tek nefer sağ bırakıldı. Araplar, bu harpten sonra her şe- ye rağmen Giride hâkim olacak. lardı. Fakat kendilerine büyük zararlar veren imparatora bu sağ | neferle yaptıklarını haber verdir. mek suretiyle intikamlarını almış olacaklardı. Araplarm bu düıüncelerini; kırk dokuz yıl kimse tekzip ede medi. Yeni kumandanlari Salih, otuz kıt'a kalite ile açık denizler- de birçok sahilleri bile basmağa başlamıştı. . . » İstanbul limanindan Amiral Nikitanın kumandasında Girit a- dasma yürüyen donanma, srapla- rin en kuvvetli — donanr-alariyle Morada karşılaşmıştı. Bizans do - nanmasına bütün Giritliler de koş- muşlardı. Arap dönannası, bu âni hücum karşısında şaşısıdı. Can- larını kurtarıp Mora dağlarına ka- çabilenler, denizde koca donan- malarının ateşler içinde yanmak- ta olduğunu gördüler. Artık araplar tamamiyle mağ- lâp olmuşlardı. Giritliler: — Gün buügündür. Bugün sağ kurtulanlar, yarın gene bizim ka- nimızı emecekler.. Nerde bir arap görürsek ikiye biçelim.. Diye bağıriyorlardı. Öyle yaptılar.. Mora dağlarında toplananlar bile kendilerini kurta- tamadılar. Yakalanan âraplar, kazıklara bağlanıyor, bit tarafla. rındn ateş verilerek: — Karşı karşıya yanmız.. Diye yanan donanmalar göste- riliyordu. N. A. Okan YARIN : Girit kaça satıldı? Kadın elbisesi ile kaçan Girit hâ- kimi .. 235 Kuruş Bayrarrnı Mümnasebetile ÇİFT KOLLU ve ÇiFT YAKALI Poplin GÖMLEKLER yalnız NiRSO Mağazasında bulunur. Galata Tünel civarında Zülfarissokağımda Lâtivert Han
