June 26, 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 2

Dış Siyasa: Paris... Son Bizans! Yazan : Şekip Gündüz XYakın devirlerin tarihine göyle bir göz atarsak görürüz ki, faşistler ikti- dâr mevkilne daima sosyalistlerin en Kuvvetli gözüktükleri anda yükseli. vermişlerdir. İgte İtalya, işte Almanya; işte Yu. nanistân,'işte Bulgaristan vo işi bir krsım İspanya: Bundan yirmi yıl önce, umumi harp. ten çıkan Avrupanın rengi kıpkızıl değilse bile mutlaka pembeydi. İtal- yada sosyalistler ve sol partiler parlâ. mentoda büyük bir ekseriyet kazan. mışlardı. Milâno, Floransa, Roma ha bugün, ha yarın krallığı lüğvedip sol bir cümhüriyet ilân etmeye hazır gi- bi gözüküyordu. Almanyada ihtiyat subayları, deniz küçük subayları, hep sosyul . demok. rat kesilmişlerdi. Hamburg şehri li. man hamalları tarafmdan idare edi. Hiyor, Saksonyada Jlk defa olarak üç kızıl nazırlr bir kabine iktidar m öne yükseliyordu. , Yunanistanın ik, Drama ve Kavalasında tütün i leri ve deniz sendikalariyle büyük bir içtimaf kuvvet haline yükselmişti re limanındakl işçiler istere) se yerinde durabiliyordu. Bul; tan ise sosyalistlerin saltanat sürdüğü bir diyar olmuştu. İstanbulis. kinin çiftçi partisi, Kolarofun komi l kral Borisi ü. kâühyası gibi ye reisleri, avu. muallimler, doktar. lar, eczacılar sosyalistti, şehirler sos yalistti, anavatan 'Trlanon muahede. sile ordusuz kaldığı halde çiftçilerin, y t ve komln mobiller, mitralyözler ve havan topla. rıyla müsellâh ayrı ayrı orduları var. dr. Makedonya komitesi ve (O, R. . M YHt meşhür' ölebaşısi 'Todor - Alek. Sundrof 'bile Sosyalistlerle elele ver- tam kullanıyorlardı. Beli katlar, nazırlar, a ne oldu? Nasıl oldu da bu va. işti. Günün birinde Musolini- nin Romayı zaptettiğini duyduk. Ve bir gün geldi ki Hamburgda barikat kur: komünistler, içtimaf inkılâp yapmıya azmettiklerini bağıra bağıra yıllarca ilân etmiş olan ve fcab eder. sc idealleri uğrunda dünyayt ateşe ve. receklerini dahi söyliyen kahraman. lar (!) m kendi ayaklariyle tıpış tı- piş temerküz kamiplarma - gittiklerini | ve orada içlerinden bazılarının oellüd baltasma boyun vermesine seyirci ol. duklarmı gördük. Romada faşizm iktidar mevkline geldiği gün İtalyan sosyalist partisi halkın en büyük itimadını kazanmış bir siyasi teşekklildü. O derecede ki, resikârda bulunan kabinenin reisi Fakta iktidar mevkiini kendi eliyle bu teşekküle devretmiye razı — olmuştu. Almanyada faşizm iktidarr ele almaz- dan bir hafta evvel Alman Sosyal . demokrat partisi 4 iyanın en bü. yük siyasi fırkasıydı ve onun en ya. kın müttefiki olan komünist parlisi ise yaknız Rayiştag'da 79.saylav bu- lundyruyordu. Bulgaristanda faşist Çankof hükü. mtet darbesini ği aN ist ve komünist olmı- yan saylavların gdedi ancak 25 ten ibaretti. İspanyada da talih gartb bir aksi. Tikle yine Tasizme yar olmaktadır. Hem ve faşizm? “Frankoculuk" hiç şüphesiz bütün dünya faşistlerini bi. le fiksindirecek iğrenç bir temayülü göze vurmaktadır. Fakat cephe tut. tuğu kuvvetlerin faşizmin cephe ald ği kuvvetlerin ayni olması ona da ye girmek hakkmı ve Ve görüyoruz ki ister harlef yardın olsun, ister ücretle F mak suretile olsun ve ist e İspanyol bur, n “ölümü istihk enerjisine — hamledilsin, Franko söl İspanyayı bir peksimet gi. bi kıtır kıtır yemekte... Yiyebilmekte- dir, Kıssadan hisse; da bugün sollar iktidar yalistler, radikaller âmentonun büyük iyetini teşkil ed nsa bugünkü siyas! bünyesile güs. ğimiz bütün bu misalleri tekzib l rtileri inkül İnsant hislere uygun görmedikleri için faşizmi beğenmiyenler olmaması. nı temenni etmektedirler. Fakat bu. günkü Framsanın çehresinde Avrupa- nın diğer metleketlerini daha evvel kırıp geçirmiş olan içtimat hastalığın bütümrişüretleri apâdık belirmiş bulun. maktadır. Bu işaretler tarihin çok eski devirlerinden beri teşhis edilmiş olan veadını “Bizantinizm” denilen içtimaf ve siyasi frenginin çıbanları. dır. Sol partiler Fransada milli bankayı düzeltirken gösterdikleri sürat, isabet ve enerjiyi esas teşkilütı değiştirmek ve düzeltmek için de aynen göstermez. lerse bu frengi Fransız halk cephesini tahtalır köye gönderir. Şu Fransız sol. cularınm haline bakım! Sokatka nü. ma; '&prp “Halk cephesinin elinden Fransayı alamazsınız!,, diye bağırı. yorlar da koskoca Fransanım iktidar mevklini “âyan projelerimizi kabul et- medi,, diye brrakıveriyorlar. Fransada so| partilerin encamı Bi. zantinizmden kendilerini tedavi edip edememelerine göre iyi veya kötü o. lacaktır. Şekip GÜNDÜZ Resmi makamlara imzasız mektup Vaziyeti şüheli görülen işsiz bir adam İsfanbul zabrtası Hün Asaf — isminde şayanı dikkat bir adamı yakalamıştır. Bu adamın yakalarışına sebep şudur: yakalandı şında Üniversite kasketi bulunan Asa- fın eline geçen pârayı bu işe sarleden l bir hasta olduğu zannedilmektedir, Uzun müddettenberi yerli ve yaban- | — ı resmi makamlara saçma sapan İmza- sız mektuplar yollanıyor, bu makamlar işgal ve iz'aç ediliyordu. Gün geçtikçe bu hâdiselerin çoğalma | sı üzerine Emniyet birinci şube müdür- | Küğü tahkikata el koymuş ve mühtelif postanelerilen yollanmış olan bu imza- | sız mektuplar Üzerinde tetkikata başlan mış, nihayet İstanbulda işsiz — dolaşan Asaf adında bir adamın bu işi yaptığı anlaşılmış ve Asaf Yakalanmıştır. Asaf evvelâ herşeyi inkâr,etmişse de memurların ellerindeki deliller kargısın da suçunu İtİrAf etmiştir. Bu adamın iş- siz olmasına rağmen pPosta parası vere- rek bu makamları rahatsır — etmesinin sebebi araştırı! ilmaktadır. Üniversite hukuk fakültesi dinleyici falebelerin'det ölduğunu söyliyen ve ha. o Bir hendese meselesi Bir kâğıt parçası üstüne bir datra çiziniz. 1 bu dalreyi tilstamam müsavi uzunluk ta Üç münbani Hat avmtasdle dürt müsavi sa M unı taksim ediniz. yapılacağını bulurganız, meselo mecemiz mükâfatlıdır. Halledenlerin cevapları (0 temmüz) tarihine kadar yolla maları Jâzımdır. Kazananlardan iki >uhtelif pediyeler verilecektir. | meden | reketi | Dersim t budalaları | Saç n Kişiye | ” HABER — 'Akşam postasr » 26 HAZİRAN — 1937 Hâdiseler karşısında Dersimi gezen biricik gazeteci . Kütahya saylavı Hakkı (Dersimdeki son ; e ha. şlarken hakkında Türk gazeteleri rafından — yapıla bütün | kıymetli ari mız Naşid Hakkı- nın büyük, zahmet- Jerle b havaliyi ge. zip topladığı. ve neğrettiği notlara dayanmıştı. Deni. 2 lebilir. ki Dersim hakkında dünya Li teratüı e n cut biricik eser büdur ve Dersim re ait ilk resimler me kadaşımızın cehd alışmasiyle y yılmıştır. Biz diğer gazeteler gibi Na yi Bakkı Uluğ ni âleme ar- N | gid Hakkmın telif hakkını itiz intihale sapmadık, doğrudan doğ dık ve imzasl, onün — ya eııl,lvr Dün arka- geldiğini haber i ziyaret edip Dersim hakkımmdaki düşüncelerini istedik. Sözü K vma-terkediyoruz:) — Dergimi ilk defa 925 yılında, Saidin taasaup isyanı bastırıldı. ğı ;,ıln!r-mı & dim. O |: yh ittihadı Isy Yani mütegallil bı-ııın mi menfaatlerini yıkı memlekete getiren re lanmaydı, Onlar dini devle' lâkalı kılmak ve bir vasıta olarak kul. lanılmasına devam etmek istiyenler. di Dersim bu harekefin, bu şekil. de tezahlirünlüin o zeman dışmda kal- mışlardı. Bu şartlar içersindeki Der- simi dolaşmış, müşahedelerimi o za. man tahrir heyetinde bulunduğum Vakıt'ta yazmış ve Cumhı memlekete getirdiği büyük genç nesiller daha iyi kavrasım diye buraları ve bütün şark mımntakamızı yeni idarenin ne halde buldüğunu gös. termek istemiştim, Gördüm ki Haber memleket meselelerine çok dikkatle temas ederken benim 925 yılma ait notlarımı derlitoplu olarak tekrarla. mâak suretiyle karilerini aydınlatmağa mam etmiştir, Ben Dersimi bir de 1 sonlarında sayın İçbakanı Şükrü Kayanın yanında Hâkimiyeti Milliye- nin yazı müdürü olarak yaptığım &e- yahatte gezdim ve daha etraflı gör. mek ve tanımak imkânını buldum. Biza bundan evvelki İdarelerin bırak. ftıkları kötülükler, marazlar, bir, beş$, sekiz değildi. Millet bünyesinin deri. sindön içeri nüfuz edemiyecek kadar az tehlikeli, fakat tedavisi, ıslahı bir Bıranın takibini ve zamanın harcan- masını icab ettiren yüzlerce işlerle Cumhuriyet idaresi karşılaştı. Dersim işi bunların bir tanesidir. Memleketin şark taraflarında, hudutlardan ol- dükça uzak, tablat arazinin kendili. den sınırladığı ufak, fakat (kuru. nuulâ — ilkçağ) hayatını hâlâ devam ettiren bir mıntakanım bir müstemle. ke parçası gibi değil, cumhuriyet ir- fanı, cumhuriyet terbiyesile kazanıl- ması tedbirleri, yukarda bahsettiği- miz sıra ve gününü beklerken cum: huriyet hükümeti ilk iş olarak Der. simin muhitine yapması mutad olan zararları önlemeye çalıştı. Kemahı, Eğini, Arapgiri, Geban'ı, Pertek'i, Çarsancağı bu tecavüzlerin devamtn- dan korudu O mubitte vazife alan idare me- murları Dersimli an iz'ana ve dü. şünmeye davet eder y vikler yapnrak kendilerini NVİR” & uğ. ve cumhuriyet devletinin er. un bu parçasında bütün kud- şlık hak ve vazifeleri. anlattılar, Fakat karanlıklar ıccnındr Seyit ve reis yumruğu altında yaşıyan bir muhiti uyandırmak kolay mıdır? | “lâdan buğünün — hayatıma Vaşid ile konuştuk Geçen sekiz ön yıl büyükleri memlek yüksel. me işlerini müta! ersim i. işini dalma gözönünde bulundurmuş. lardır. İnönü'nün, Maregalın, Şükrü ni köşe- ltlerde ielide devletin ederken D hayatın istilzam ettiği rösl görüşlerle —aldıkları sire Dersimin de medeniyet vasıt uyandırılıp Dersimlilerin bi vatandaşı olarak releri de tesbit edilmişti. Umumt Müfettişlik hizim bulunan bir muhiti tiştirmek ve oralarda ağa ve seyit zul. müne kat'i surette nihuyet vermek vazifesile teşkil edilmişti, bu çalışma- lar Dersimin muhitinden merkezine doğru karakollar, yollar Ve köprüler örmek suretiyle başlamıştı. Dava gayet basittir: Bugün Tuncelinde yaşryân şu ka- dar bin vatandaş (vatandaş değil in. siyaki bir hayata malıküim bir sürü) i nihayet yüzler hânesile sayıla. bilecek reislerin, seyitler'n ve onların pek yakın akrabalarının elinde oyun. mak talihsizliğine yüzlerce yıl- danberi varistirler. Büu talisiz insanla. ra hürriyet ve kazanç hakkı vVermek, medeni yaşamanın şimdiye kadar ya, gadıkları tarzdan çök fa: y olduğunu anlatmak için o İlkân. ce başlarındaki bu gasıplar kütlesi. nin elinden ve sevki idaresinden kur. tarmak gerekti. Bugün Dersimde yapdlan iş bir te, dip. hir tankil dağitdir” Özmamlı dav. leti devrinde yapılan ve birçok vatan çocuklarının hayatma mal'olân silin. dirajlar nekadar muvaffak da olsa. lar netice itibariyle vatanm o saha- sındaki çocuklarının hayatında bir değişiklik ifade etmemek bakımından hastalığın her zaman nüksetmesine mâni bir tedbir olamamışlardı. Onün içindir ki, Dördüncü Umumi Müfet. tişliğin hususi şartlar içersinde teşek. kül ederek çalışmağa başladığı gün. den itibaren açılan ve bu yılın baharı başında alınan yeni todbirlerle te. kemmül eden büyük ıslah safhası, Türk medeniyet çalışmalarının iyi he. saplanmış, olgun ölçülerle tatbika baz, lanmış bir safhası olarak tebarliz e. der. Şu anda göecesi ile gün arasm, da 30 . 40 derece farkı bulunan dağ, lar,ve dereler içinde Kemalizmin da. Vasının bayrağını taşıyan YİZİt ordu. nun hazırladığı emniyetli bir hava i, ginde büyük kültür hareketimiz baş. lamış bulunuyor. Başvekil a0n Beya, hatinde ne yaptı, ne emirler “verdi, bunu tabil bilmiyorum. Yalnız Dersi. kısa zamanda ye. mi bir hafta evvel ta içinden bir kere | dâaha gören sayın İnönü mütchassısla- rı ile kte bu büyük kültür hare. ketinin ilk sapanmı varmuş ve Tünce. linde Kütahyadaki, - Aydındaki ve Memieketin her tarafındaki gibi bir hayatın değismez ve gargılmaz temeli- ni atmıştır,. 12 yıl önce Dersimin hayatını göz. teren kitabımdan notlarımt iktibas ettiğiniz sütunları okuyan genç nesil, Büyük $eflerimizin uğurlu elleriyle Bütin 'bu pürüzlerin ortadan kaldırı!. miış biduğu hür ve mes'ut bir yurdün sahipleri olarak çatlşırken, kurunuu, böyle bir kütlenin ne büyük bir azim ve Ktld- retle geçirilmiş olduklarını hayretle ve &bodi minnetle anacaklar ve üti için çalışırlarken bu Dersim — menkı. beğinden büyük bir hız alıcıl. ardır. Tavzih Büundan bir müddet evvel DN; B Ajansı'hakkında yaptığımız neştiyattı bu ajans için “Casus,, : t mıştt. Bir zühul ve yanlış kanaat oldu - gu anlaşılan bu kelimeni madığin: burada ta yoruz. ! Hayata dair Cephe sohbetleri ÜMACi el 'üir sRhla, Yeğndr a ma tatlı tatlı anlatmasını, okuyanı a- deta büyülemesini bilir. Onun, Fra bü: sız edebi ında, Anatole France'i açık kalan yeri doldurduğunu, yanıl. müyorsam, ilk olarak Albert Thihandet rişti. Gerçi o iki muharririn te- ür ve tahasgüz tarzlarında benze. vulu. hıc yok denebilecek kadar az- i söyledikleri şewxr ebessüm katmasını, onları derhal şılır bir hale getirmesini bilirler. k bir meziyetleri daha vardır: lere hoş bir gurur gelir! “Bunlar herkesin kavrıyacağı kirler değil, halbuki ben bunları zahmetsizce anlıyorum.., Belki bunun içindir, M. Maurı eserleri de, Anatole France' bi, çabucak memleketi haricine de ya. onları L Fakat o iki mubarrir #rasımnda qıw osaslı bir fark vardır; Anab France, üstadları XVIT inci ve XVI mer asırlar muharrirleri gibi, peşin- hükümlerle çarpışan, ihtilâl ve ilerle, me fikirlerini yayan bir muharrirdi; bunun içindir ki onun eserinde, za- manla meydana çıkan bazı kusurlara rağmen yine büyük eserler arasında sayılmasını haklı gösterecek bir cö. mertlik, bir civanmertlik hissolanur. M Maurois ise karilerine insan oğlu. nun ı!wıeemıu-n- , demek ki onu iser- n lecek her hareketin, olduğu, içinde olmamız lâ, ydasız bulunduğmuz hale razi zımgeldiği kanaatini aşilamağa çalı- gır. Kelimenin en güzel bir ger den, hayranlıktan ziyade çocuklara gösterilen ve biraz da merhamet dıran bir muhabbetle bahseder. M Mauürois'nın birçok kitablart |ürkq-vc de lervüme olunh İklimli fi, yi İk eserle. ilk kitabı) du. Colomel Bramble'ı Cephe sohbetleri (1) adı ile dilimize çevirmiş. M. Maurols'nın şakacı bir eda il> bize İngilizleri ve İskoçyalıları anlatmak istiyen bu kitabını okuma. mıştim; bay Sabri Esat'ın tercümesi- ni tehalükle açtım. O da, muharririn öteki eserleri gibi lezzetle okunuyor. Bay Sabri Esat itina ile çalışmış; ger. çi bazı sayıfalarda dili: yabaneı gelen bir ses duyuluyor, fakat bunlar çok az ve doğrusu kari! yoracak, ki. tabr elihden bıraktıracak cinsten de- ğil. Bay Hasan Âli Yücel de kitaba birlmukaddime yazmış, Maurois'nın edehi şahsiyetini anlatıyor, Cephe söhbetleri'ni okuyun; ona sarfedeceğiniz vakte acımazsınız. Bu- nun için kış gecelerini beklemeğe de hacet yok; çünkü Cephe wohbetleri bir roman değil, her birinde ayrı şahısla. ra rasgeldiğimiz küçük hikây mürekkeb bir kitab; daha doğrusu İngilizler arasında hayali bir repor. fage. O kitabdan sizin de - tatlı anlatacağınız fıkralar niz, manası chevalier olan şair Ve Shelley', an. inden biri olan (belki du les Silences tatlı toplıyabilirsi- Nurullah ATAÇ (1) Remzi Joitabevi, 50 kuruş. Stalin Kutuptan dönen tayyarecileri karşıladı Moskeva, 26 (A.A.) — Şimal kutbu ır(en:ıe çıkan ve Arkangelden avdet e- den dört tayyare mutantân bir şekilde karşılanmışlardır. Karşılayıcılar arasırla Stalin, Molö- tof, Kalinin, Litvinof, Voroşilof, Egorof vesair zevat bulunmaktaydı. Profesör Şmit ile arkal larının gelişi büyük tezahürata vesile olmuştur. Pro- fesör, kutba hâkim olmakla hava rapor- Tarr tanzim etmek imkânı basıl olduğu- nu söyiemiş ve Moskova — Vâheouver hava selerinden sonrâ Amerika ile Sov- yetler birliği arasımda bir hava hattı te- sis etmesin mümkün olduğunu teyit et- miştir.