25 Şubat 1941 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 8
1MMZ2 yılının sontöşru ayı içer, *inde Avrupanm en zengin fabri, #ntörlerinden birisi sayılan ve Krup hanedanmm üçüncü göbekte iğlu olan Frederik Krup birden sire öldü, Ein korkunç harp âlet- terinin ve en dayanıkir zırhlarm Yapıldığı fabrikaları © hükmeden Yu adam bir gazetenin aleyhinde yazdığı yazıları okurken Üzerine Sirdenbire fenalık gelerek bir en “çereinde dünyaya görünü kapa miş. Almanya Krup için muhteşem sir cenaze alayı (oyaptı O vakit Almanya imparatoru olan ikinci 3iyor tabutu yürüyerek takip et, i ve mesar başmda Alman ordu- su ve Alman donanmasm en iyi darp âletleriyie teşhiz eden dostu çin bir de nutuk söyledi, Cena- *# ölünün ööyük babasmım ika , melgibı olan mütevazı evden kal, itrilde. 45 yaşında ölen Freğrik Krup an oğlu voktu, sadece Bert ve Barbara İsimli! iki kr verdı. Bü, İk kı annesinin vasiliği altında çok büyük bir servete sahip oldu, Bu müthiş servet üç batmas ve 200 sene içersinde toplanmıştı. KRUP AİLESİ Krup ailesi orta halli bir sile , dir. 1703 tarihinde Krup ailesine mensup birisi Esen havzasında &ir sahiyeyi kardeşi de bir silâh fabrikasmr idâre ediyordu. 1760 Ja küçük kardeşinin dul kalan ka- ssi bir demir eritme gabrikasnı dü satınaldı ve oğullarınm demir. si olmasmı istedi, Torunu olan Prederik Krup 1811 de bir demir hane kurda, Bu demirhane bir e. ritme ocağı, bir dökme atölyesi, bir de çeliğe su verme kısımla - rmdan ibaretti, Demirbane bir su doğirmaeninin dönmesinden doğar hareket kuvveti ile işliyordu. Bu fabrikanm kurulma tarihi “ok mümit bir sıraya gölmiet, Napolyon İngiltere weyhine kara 4blukası ilân etmişti, İngiliz çeli, #i Avrupaya #kamıyordu. Onun işim Brup. fahırikanınm beş on ieçi Üç, işlettiği atölyelerde yapıdan makarlar, çelikler, kürekler Al. manyada rağbet gördü, fabrika müşa mal yetiştiremez bir hale geldi. Erini satarak fabrikasını Biraz genişletmeği düşündü. Bu sırada 1525 da : Fröderik OKrup İldii Büyük öğle tahsili. yarım br rakarak fabrikanm : başma geçti, çAnnesile beraber dört elle işe 52. ridilar, artık oski müsait devre geçmiş Vatörlo afeti yenideh İn, gülz celiğini ; Avrupa oplyasasma dökmüztü. Fakat ana öğul inat et “ler Ac kaldılar, kuru: ekmek #idiler, - atölyelerini kapamadılar, Parlak ve kararmaz karşık yapmak İçin “yeni. bir usul keşfettiler, Bu üsulüh ihtira Hiskkmı İngiltereye Hafarak epeyce bir para kazandı . İsir, Bu parayla atölyeler bir kat daha genişledi, 1545 te fabrikada 120 amele vardı, Alfred Krup du. Tap dinlenmiyor, © toplar ve çelik fifenkler yapmak için boyuns tec rübeler yapıyondu, Bu arada Ber Binde açılan milli sergide Krup a. İY lime yarı argo, yarı halk tabiri: dir.” Arsoda asıl kavga maraz, dan ziyade .“çingar” dır ve bu, kelime çingentee olsa gerektir. i “Hırpo” diy yazılan kelime ğe! Wirpo değil, “hırbo” dur. “Nal, ari atmak” değil, "najları tit rötmek” tir. -“Piştov” da argo değildir. Halk eskiden tabanca, v3 hep piştov derdi. ““Zom” sözünün de doğrusu” yam” dur. “Diyöceksiniz ki: 7 — Adam sen de, bu kadarcık küsür" kadıkizmda da bulunur. Doğrusu, benim de bunlara bir sey dediğim" yok: genç ve gâyretli müharriri tebrik ede rini, Yalnız, yukarıdaki tulum, bâcı Ve #semaicilerie #ersetiler falsosu olmasaydı kitabın kıy- meki daha başka olacaktr. i dürler meclisi vardır. İ onu kent Fdn Behlen Halbeh ile Rur havzsında Krup fabrkaları nasıl kuruldu, nasıl büyüdü? tölyelerinin yaptığı iki top teşhir edildi, jüri bu topları beğendi ve mükâfatlandırdı. Fakat buna rağ, men fabrika bir türlü buhrandan kurtulamıyordu. Alfred amele yevmiyesini ödiyebilmek için 'aile- sinin yegâne mirası olan gümüş Sofra takımlarını eriterek sattı, Bu son kurban taifi değiştirdi. 1553 te Alfred Krup çelikte , kerlek bandağlarını yekpare ola rak yapma usulünü keşfetti, Şi - möndiferlerin alıp yürüdüğü ifk senelere temadüf eden bu tarihte bu kesif çok mühimdi. Arirk fab. rikâ bir daha yıkılmıyacak derece, de kuvvetlenmiş bulünuyordu, Pa- kat Rrup'un bir derdi vardı. Yap. tığı harp &letlerini Almanyaya sat mak, Fakat Almanya hükümeti hör nedense bir türlü Krup fabri, kalarma sipariş vermiyordu, Ni - hayet günün birinde Krup fabri, hasınm yaptığı topları kullandılar. Alfred Krup 1537 de öldüğü vakit Almanyanm en büyük âdamlarm. dan birisiydi. 1811 de bir hektar arazi üzerinde kurulan fabrika 1551 'de 810 hektarlık bir toprağı kaplamıştı. İçersinde 12.000 ame, Te çalışıyordu, Alfred Krup sağlığmda bütün kazancını fabrikayı büyütmeğe ve Blah etmeğe sarfetmisti. En 'bü- yük . gayesi fsbrikasnın iptidai maddelerini teşki leden demir ve kömür havzalarmı elde etmekti. Öldüğü vakit bu zayesini kısmen elde etmiş bulunuyordu. Oğlu Frederik Krup babasmm fikrine sadık kalarak Krup fab , rikalarmi büyütmekte ve tekâmül ettirmekte devam etti, Toplardan we harp lövazımımdan baska şi - mendifer raylarmı Ye (dünyanm et sağlam celik ve nikel safbala, vir İmal etmeğe bâşindi. 1902 de Frederik Krup öldüğü vaki: fabrikalarda 50.000 den faz İa amele vardı. Fabrika bu tarihe kadar 40:000 top dökmüş bulunu- yordu; Bu rakâm o zaman için 6, rişilmez bir rekor sanltıyordu, “Krup ailesi 1902 tarihine kadar fabrikalarmın “idaresine kimseyi karatırmamaş ve bütün Lesisai ü- zörinde” mwtia khâkimiyetlerini muhafaza © elmişöirdi. © Frederik Krapun ölümünden sonrs İse bu sanayi havasi büylik firma imdi, kal #tmiş olmakla “beraber febri - kalarm başında bu kadma kars mös'ul vaziyette bulunan Sir mü. Eski Almanya imparatoru ikinei Giyom, çok sevdiği Frtderik Krup ka ile yakmdar. alâkader olmuş, evlendirmiştir. Rut havzası Almanyanm battâ Avrupa krtasmm en büyük sanâ- vi mratakasıdır. Bu mmtakanm en: mühim sehri “Essendir. Krup fabrikaları da Essen şehrinin yarı, sından förlesım; kaplar; Rur bayaa, Avrupanın insan kuvveti ve zekâsının sermaye ile, iptidai maddelerle birleştiği en geniş toprak sayılır, Yer yüzünde hiçbir sanayi mm- takası yoktur ki orada | tabi im. kânlar, tabiniin serveti ve kuy- vetleri tegkilâr vuhiğle bu kağar wki bir sekilde “birleşmis. olsun. Krip fabrikalarınm bulunduğu. aaha demir “değil, sadece kömür havzasıdır. Fabrikayı be, üyen kömürdür. Vakti ŞRur mm - takasımda ufaktefek demir ocakla rı yok değildir. Fakat bu ocaklar. dan Wir senede ihrse edilen de - ir, Kabrikerm iç ayatlik etik. v m Siline ancak kâfi gelir, Krup fab riksları muhtaç (olduğu demiri, harpten evvel, Fransız Loronin . den, Cezairden, “İspanyadan, bil - |» hassa İsveç ve Nofveçten temin ederdi. KUR HAVZASINDA TOPLANAN İNSANLAR Bu havzanm merkezi olan Esse, nin nüfusu kırk sene içeminde 40 binden 650 bine çıkmıştır. Herhangi bir vilâyetimizden kü- çök olan bu saha Üzerinde nüfusa 100 bini geçen on üç şebir ver, dır. Bu daracık toprak parçasınm ber kilometre * murabbamda 1200 insan oturur. Rar havzasmın nüfusunun -böy- le müthis bir surette artması yal). sn doğumun çokluğuyla olmamiş- tır. Vakrâ Alman köylüsünün çok çocuk yetiştirdiği inkâr olumamaş, Fakat bü nüfus çokluğu bilhasan iktisadi sebeplerden doğmuştur, Günden güne yükselen amele öğ retl sayısı; insant buraya yıfit, Kırk scnedenberi bu havzaya goj lp yerleşenler arasmda Alman , Ğ gibi yabancı memleketler den gelmiş Birçok işçiler de var. diz, Bu kadar Kâlabalık bir mmta . kada wakliyat çok mühim bir rol oynar, bu havzayi bir örümcek 8- &ı gibi kaplıyan demiryolları bu nakliyat için kâfi değidir. Eğer ta biat garbi Almanyanm eo mühim mırtakalarını şimal deniziyle bir - leştiren Rayn nehrini yaratmamış oisaydr bu “ımtaks bu kadar in. kisaf eğemer, fabrikalarm yaptı. ği öaya tikanır kalırdı. Bunun. dindir ki Alman şehiveileri bu ne hir Üzerindeki gehirlere çok ehem, miyet vermişler, bilhassa Düsel - dorfta büyük bir nehir limanı yap, mizlardır, Rur havzası iptidai maddös 0 « lan demiri nehir yoluyla alır, kö, müz ve mamulâtını bu yolla sev - keder. Bügtinkü harbe takaddüm «den son seneler içersinde yüksek fermlar da nahre yaklaşmıştır. 1914 harbinden sonra muhtelif menfaatlerin biribirile karışması, sermayenin temerküzünü, kömür çıkarmaktan başltyarak makineli . tüfenk ve lokömiotife kadar dava » nan birçok işlerin ayni elde top, lanması, işlerin çokluğu bu muax zam tesisatı, fazla istihsal ve İş. sizlik - buhranları mütecssir olmuştur, Hattâ Alman- yadaki nasyona! , sosyalist hare - kâtmdan evvel. fabrikanm istih sale davamından seti ümit kesil. | mist, Alman hükümetinin harp ba zırtıkları ve bu yüzden doğan müt his siparisler fabrikayı ihya Gti 1930 buhrânları ve iflâslar unu , tuldu, eski Krupun şahmerdanları Almar silâhları olacak demir küt teleri üzerin? inmeğe basladı, HABER | okuyucuları için i Yü derste yabancı dü Mera leri kitapları kuponu 25 (it pon S0 tanesini getiren okuyurularımız be beri 238 ger iuruşluk Crea Em nzzarı dikkatine tiralerin haziran - den Hibaren başlanacaktır. yanm ber tarafından gelenler ol. | yüzünden çok | BORŞA 14 ŞUBAT — 941 Bterin 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 109 100 100 200 6. a 25.2.941 Salı 48 Ajans oyun havâları 418 Hafif 190) Amat m, Kuartati. 843 Bv kadını 1930 Ajans 12.33 Türkçe 1945 Fami heyeti plâklar. 20.15 Radyo 1280 Ajans Gazetesi, 2045 Radyo kü ima heyeti, 21.30 Konuşma 2145 Salon orkat 2200 Ajans 15.990 Konuşmu 2245 Radyo salon 18.45 Karadeniz orkestrası, . Sinema ve Tiyatrolar ! Şehir Tiyatrosu Tepebaşı Dram kismnde | Akşam 2080 - Meşâleler YAZAN: Henri Badallş Ber çün gişede çocuk temsilleri içim bilet verilir Beyazı? Lâleli, Aksaray Şehrim! &i ve Topkapıya otobüs çarıin olum eştir, giri Raşit Rıza Tiyatrosu 14 Şihat Pararteni ulan Beşiktaş Güre Sinemada (AŞIK LAZIM) Komedi (3) Perde izinizi Beyoğlu Halk Sineması Boyuğlu Halk sinemasında: Üstad Muhtia Sebahattin Opereti bu akşam saat 31 de: (Efenin Aşkı) Oparet üç perde. Büyük orkestra üstadı Muhlis Sabrhatlin idaresinde, Te: 40914 i | | 18.05 'Türküe piâkler 13.20 Karışık program. 18.08 Cazbant , Göz Hekimi Dr. Murat R. Aydın Beyoğlu Purmakkapı, inn sokak No, 3, Tel: 41558 Muayene ve her türlü göz ameliyatı fıkar için parasız. Dr. Kemal Ozsar idrar yolları hastalık iarı mütehassısı Geyoğla tstikil) Unddes No © Gara Pa an Üstü Ukmayu Aparir ia TES ..— Çödtik Hekimi Ahmet Akkoyunlu Paksim Talimhane Palas No, © Pazarda mhada hergün saa 15 ter sonra, Telefon 40127 . i dul ve yetimlerin ve askeri malüllerin Emlâk ve Eytam Bankasından Maaşlarını çankamıza temlik eçtirmek euretiie alan ersekii dul ve ye Ağustoa 921 üç aylıklarmızn tediyesine 1 mart P41 tarihin. 1 Maaş sahipleri temlik muamelesi “in ellerinda bulunan bir devre evvel bankamızca verilmiş hemp pusulslarınm sit kısmında yazılı gün ve #satlerde fotoğraflı nüfus cüzdanları ve resmi sepetlertle birlikte bankamıza müracântları, 2 © Merkür purulniarde tediye gün ye aaali yazılmamış olanlar varsa bunlara ait mhaş aahiplerinin 1 mrt 941 trihinder evvel bizzt veya bilvasta bankamıza müracaat ederek gün ve saati: İdi öğrenmeleri, rin nüfuz tazkereörile ikramiye tevsi e KON : diğ 8 3 — Askeri miüllerin Türaedati 1 ivart 941 dumarteri günü saat 8 den öü üye kadar kabul edilecektir. Hertangi bir karışıklığa mahal kalmamak zere malmüdürüklerine nazamın müracat sır aşağıda gösterilmiştir: 1 amet #61 tnriinde saat 8 ilâ 9 asusında ieminğni, ve Beşiktaş, saat PM 10 arasinda Fatih, Saat 10 Ye 11 sratında Üsklidar ve Kadıköy, mat Jile iz arasında Beyoğlu, EyÜp ve diğir melmüdürtüklerinde kayrtli aske ttaxiillere tediyat yapılacaktır; Bildirilen gün-ve saatten sonra vekil oldöâk müracaatlir diğer maaş #bipleri gibi wimeye tbi tutulacağı ve malülle. çüzamılarını birlikte getirmeleri Mar, 7 270411 No: 270412 No: 270415 No: 270416 No: si çıkan plâklar MÜZEYYEN SENAR Kenan, Kanun Ut, GİRDİM YARIN BAHÇESİNE * AH FADİME » MUSTAFA ÇAĞLAR Konan, Kanun, Klârmet, Ut KALBİMİN ALAM YOKTUR ÇALDIRIY CAtaYI - — REFİK SAŞARAN Yalnız Our» GÜZELİN YANAĞI MARAŞ MARAŞ » — a HALıw SOYLER is Keman, Kanun Blârnet DUMAN OLUR DAĞLAR BAŞI - GÖÇ GÖÇ OLMU » Bursa "Türküsü Bursa türküsü Mahur Gazel Buzinik şarki Eoziak Halk şarkısı mma Türkiye Seker Fabrikaları Anonim Şirketinden: Aşağıdaki içler müzsaft tekiirte ulunacak isteklilere verilecekti 1 — İzmitten İstanbula deniz yoluyla geker nakli Bamsunda vepurlara şeker tahralli, 3 « Sirkeci, Derince, İzmir ve Söneyn limanlarına geletek ai maden kömürlerinin tshliyesi, Bu İşiere talip olanlar şartnsmeleri Bahçekapı Taşhan 3 üncü taki büromuzdan alabilirler, Teklifler 3 mart 1941 pazartesi günü sant 11 e'küdar büro vermelidir. inhisarlar müdürlüğünden; umum 1 -- Aksedilifi iğâremiz tarafından açtırılmak üzere 24.2.943 tarih hale olunasağı #lân edilen (1.000.009) “adet tuz çuvalının pat görülen Yüzüm üzerine temeit esiimişlir. VI —- Pazarlık 282911 çarsamba günü rat 15.30 da Kabataşla ve mübayant şubesindeki alum komisyonunda yapılacaktır. Ti rin aynı gün ve saatte yüzde 7,5 teminatinrile birlikte mezkür misyona mürsosatları ilân olunur. (1433) İT.iş Bankası 941küçük Tasarruf Hesabları IKRAMİYE PLANI 1941 KRAMİYELER!# ş j Binme ss3YSEE ULYL a Kegldeler: 4 Şubat, 2 ton, 3 Tinciteşrin tarihi,
