16 Eylül 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

sw emme epi 2 ie reid Gem SultarlHlami Tahsin Pöşanın Hzatura tı. Almanyada u (Tercüme ve iktibas hakkı mahfuzdur.) Rusya ile muharebeyi niçin kaybettik ? No:37 Mağlübiyetin başlıca sebebi iki taraf kuvvetleri arasındaki müsavatsızlıktı “Rusya ile muharebenin mu etmemek bir hata idi; bu hata kaddematmı tervice İzzet pa-| işlendikten sonra tecavüzü Şanın kitabında medayihi mas-İkii bir tabur askerle def'e na tur ve kemal ve iktidar ile be-İimkân olabilir? raber o hasbelbeşeriye hatası| Sait Paşanm vehmi malüm meghut olan Mithat Paşa se-!bir keyfiyet olup bunu tekrar bep olmuştur. Mithat Paşanm | tekrar izaha hacet yok ise de Londrada iken neşrettiği Fran- | Paşanın yine vehim sai -a risaleden —i bunun ter- ümesi 1295 senei hicriyesi sonlarında İstanbul evrakı ha- vadisinde intişar etmişti— har- bin mukaddematını kendisinin tasvip ve terviç eylediği nima- yan olur.,, dığı bir meseleyi tashihe vic- danen mecburiyet hissettim. Sa| it Paşa beşinci defa sadaretten: infisalini hikâye ederken bunaj benim sebep olduğur. aruza| tının benim tarafımdan akim bı rakıldığını yazıyor. Bu, scrapa iftiradır. Zatı şahaneye takdim olunmak üzere bana tevdi edi- len maruzatı vakit fevtetmeksi zin arzetmek vazifem icabı idi. Bu hususta teahhir vukuu ne de rece mucibi mes'uliyet olduğu- nu Sultan Hamit devrinin ma hiyetini ve sarayıniç yüzünü bilenler teslim ederler. Bütün| memleketi kuvvetli ve çümullü| bir istihbarat şebekesi sonra şu mütaleatı ilâve ediyor? z ““ Evanı mağlübiyet ve zaru - rette bile kuvayı azimeyi tah - tı silâha almağa memaliki vesi- asının nüfusu ve onları idareye Serveti mülkiyesi müsait bulu- man bir devletle muharebeyi gö ze kestirmekliğimiz muvafık değildi. Tarafı şahaneden vuku bulan sual üzerine ben bu yolda beyanı mütalea etmiştim kin o vaktin hey'eti vükelâsı ta- rafından mütecellidane sözler! söylendi. Mağlübiyet kumanda| ya müdahaleden ileri geldiği be yan olunuyorsa da hakikati hal böyle olmayıp muharebeyi kay- iti istıtlaryesi o kadar çok idi kendisine takdim edilmek üze- re gönderilen maruzat hakkın- da muhtelif yollardan malümat| alabilirdi. Resmi maruzata ge-! İ ince bunlar dairei kitabete vü- irutları tarihine göre sıralanıp i i Sait P “İnumara altma alındıklarından yın müdahalesi mühimmat ve| Babıâliden gelen tezkereleri te-| levazımı askeriyenin noksanını! hire hiç imlsân yoktu. Hayat ve| ikmal maksadile tarafı padişa-|meslekimi bilenler (& maruzatr hiden mütevaliyen emirler ve-| resmiyeyi, bunlara muhalif mü- e olmasından ibaret bu-| talcalarla akim bıraktıracak ira teiğe tavas sinir olmadağa pa dolayısile tenkit ve ta-| o Maamafih Sait Paşayı böyle | Biz değil, takdir ve tahsin bek-|bir zanna düşmekte mazur gö lediğini yazıyor ve Rus harbin|rürüm; çünki Paşaya esi de mağlübiyetimiz iki tarafm)kin eden zat mabeyinci Arif yetisi ierik a Bey e ee Sait isi Paşarım sadaretten - infisaline disinin mahza bu sebeple harbi| benim sebep oldüğüm mesel terviç etmemiş olduğunu maka) ne gelince sadaret tebeddüllerin m e bim oy; de sültan Hamidin takdir ve ira vwet “ iç bil i kat faik olan Fransaya kari) ine ls ilEm & Sale Papa her asker sevkini nasıl teklif ettiği| yesten ivi bilir. Ba husus culüsu | anlaşılamaz. Vakıa memlekete hümayundan beri Sait Paşanın | vukubulacak tecavüzü ve istilâ| nezdi şâhânede haiz olduğu te teşebbilslerini durdurmak ve) yeceği ve itimadı yakal devlet ve milletin hükulünü| giğim için böyle bir cürette be. muhafaza etmek için ledelhacce | unmayıcağım da aşikârdır tedabiri askeriyeye de müraca-| “Sultan Fiamidin sereecih ve at olunur ise de buna girişme-|... rsi | den evvel tarafeyn kuvvetlerini GE Kan Seni nazarı mütaleaya almak bir za.) 12029 Eli, n : iğtişaşatı neticesinde, Sait Paşa | ruret olduğu da aşikârdır. Fran di ön lesini vakit Sanın amali tecavüzkâranesin.| 0m d4 Rumeli meselesini vakit| den vakit ve zamanile haberdar) ve Zamanile halledememek dola imamak ve buna karşı siyasi) /1€ çadaretten infisal ettikle- sait ile tedabiri kâfiye ittihaz)"* ve P van isa Glemi miralay al'yr Pilt kumanİmen yüksek bir zat olduğu das'ndadır. Misafirler şehrimiz- | halde muazzamatı umur arasm de bir Iafta kalrak gezecekler -|da bir takım dedikodulara atfı- dir, Kruvazör 10 bin tondur. Ge |ehemmiyet etmekten kendini 2- mi süvarisi bugün saat 3,5 da)lamazdı. Bu yüzden bir çok işe| Şükrü Naili Paşayı ve müteaki-| yarayacak fırsatları e ben valiyi ziyaret edecektir. Çok yazar, muttasıl tezkere Bahriyeliler Cümhuriyet abi-| ve lâyiha yağdırırdı; bu yazılar desine bir çelenk koyacaklar - |birer belâgat nimunesi addolun mağa şayandır: fakat hangi te- ve şahsımı istihdaf ederek yaz-|ğ.. İlmadı. Uzak ve yakm komşular * sözlerin hariçteki komşular — “İylemek mecburiyetinde kalmış! MİLLİYET o Saff >'HARİCİ HABERLER. 16 EYLUR mumi intih 1930 abat başl 14 eylül intihabatının neticesi merakla bekleniyor İçki yok Rey verilirken 1; içki yasak ! Almanyada intihabat başla- dı. Haftalardanberi O söylenen nutuklar, devam eden mücadele ler hep 14 eylülde Alman vatan daşlarını verecekleri reyler için oluyordu. Alman millet mecli- sinde bir çok fırka vardı.” Bu fırkalar arasında muvakkat ar- lâşmalarla iktidar o mevkiin kalabilen merkez fırkası rei Brünning mali kanunların ka bulu meselesinde meclisin di- e fırkalarile anlaşamamıştır. akıt vakıt şu veya bu tarafa temayül ederek iktidar mevkii-| ni muhafaz edebilmek daha zi- yade mümkün olamadı. Lâzım gelen kuvvet ve salâhiyetle iş görmek - bilhassa bugünkü ma- Mi buhranı halledebilmek için-sa tih bir vaziyet almak icap edi- yordu. Bunun için de memle- kette yeniden umumi intihap vi başka çare yoktu. şte Alman millet meclisi bun- dan dolayı feshedilerek yeniden wwilletin reyine müracaat edildi. Almanyadaki intihabat mü- si Ecnebi matbuatı Cemiyeti Ak- vam kitabeti Cemiyeti Akvam toplandıktan son ra Avrupa matbuatı daha ziyade Ce- nevre içtimaile meşgul olmağa baz- lamıştır. Cemiyeti Akvam müetsese- sinin bir umumi kâtipliği vardır. U- mumi kâtip İngilizdir. İtalya hükü- meti bundan evvel verdiği bir muhte- rada Cemiyeti Akvam umumi kâtip- liği teşkilâtının bir nevi inhisar de mek olan bu vaziyete nihayet verile sini istemişti. “Times,, buna tahsis ettiği baş kalesinde ezcümle diyor ki: “Bu muhtıra İngiliz ve Fra kamları işgal ettiklerini gösteren rak| kamlar zikrediyor Münavebe' sureti- Je bu vezsifin ifasını ve bu suretle ekalliyetteki milletlerin temsil edil. mesini dermeyan ediyor. 'Times,, bundan sonra İtalyan mulıtırasının bazı fıkralarını ziki Me) rek diyor kd; “Fakat asıl mesele vezaifin K ifasıdır.,, “Times,, bu yüzden bir takım ihti lâflar çıkaran rekabeti teskin değil) tahrik edeceğini söylüyor. M. Briand'ın nutku Cemiyeti Akramda Fransız harici ye nazırı M. Briand tarafından irat &dilen nutuktan bahseden “Temps,, gazetesi başmakalesinde ezcümle di- yor ki: “M. Briand'ın nutku bütün beynelmilel mahafilde büyük bir in- tiba tevlit etmekten geri kalmıyacak tır, Fransız mümessili sulh davasma ve Cemiyeti Akvama olan imanını teyit etmiştir. . Giriştikleri tetkikattan sonra yirmi; yedi Avrupalı devletin mümessilleri esas itibarile bir neticeye vâsıl olmuş M. Brünig cadelesinin dedikodusu bu mem leketin hudutları dahilinde kal ' 14 eylül imtibabının neticeşini dikkatle takip etmektedir. Ak nanyada söylenen bazı nutuk- lar bilhassa nazarı dikkati cel- İ betmiştir. Bazı nazırlar harici siyasetten bahsettiler, mün hiplere Alman hudutlarının ta; hih edilmesi lüzumundan, AL man millettini ağır şartlar altın da ezen sulh muahedesinin ta- diledilmesinden bahsettiler, Bu Fransa ve Lehistan — arasında ne kadar fena tesirler uyandır- dığından bahsedildi. o Nihayet Alman hariciye nazırı harici siyasetten yalnız kendinin ime- s'ul olduğunu söyliyerek başka nazırların bu hususta söz söyle) meğe salâhiyeti olmadığını sö- tır. İntihabatın ne netice alaca- ğı merakla bekleniyor. BERLİN, 14 A.A. — İntiha- bat sükün dahilinde cereyan et- mektedir. Rey sandıkları küçük birahanelerle kahvelerin içine konmuştur, Havanın bulutlu ol- ması müntehiplerin adedini art- tırmaktadır. İspirtolu içki satı- Şının men'i dolayısile sükünun muhafaza edileceği zannolunü- vor, A m dabiri filiye ile hangi seyyienin önüne geçtiği, meselâ Sadareti zamanmda alevlenen Rumeli vi. lâyatı ahvalinin tanzimi idaresi olduklarını, kabul ediyor. Bu metice biraz çayevi isede sıkıbir teşriki| mesai lüzumunu daha az göstermek- tedir. M. Briand basiretle yürümek lüzü mumu saklamamıştar.,, * | » | İrak Kürtleriile musademe Bağdattan 11 tarihile İngi- Biz gazetelerine iş öre Süleymaniyedeki Kürtler tarafından yapılan (o tezahurat| esnasında hükümet kuvvetlerile olmuştur. Bu esna- skeri olmak üzere 13 kişi ölmüştür. 35 kişi de ya- : vardır.Bunların dokuzu po- is, dördü askerdir. o Nümayiş 2,000 kişi tarafından yapılmış- tır. İrakta başlayan umumi in- tihabata iştirak eden bir kısım Kürtleri protesto için yapılan bu nümayiş esnasında; | —“Kahrolsun intihabat!” di- ye bağrışmılar ve İrakın Kürt- lerle meskün yerlerinde intiha- batın serbest olmadığı söylen- miştir, Nümayişçiler de (silâh ve hançer bulunmakta idi. Po- lis nümayişi dağıtamaymca as- ker sevkedilmiş, asker de silâh istimal etmiştir. Millici Kürt lerden dokuzkişi tevkif edilmiş. | tir. Milyonlar çalmış PARİS, 14 A.A. — Memur- larmdan bulunduğu Cenubi A- merika Bankasından birkaç mi- Iyon çalarak kaçmış ve İspanya ya iltica etmiş olan Villa Nüe- va bu gece Parise getirilmiş ve ifhane' aşıldığı sinden dolayı Sadaretten infisa- line sebep ben olmuşum; onun maruzatını akim bıraktırmağa için neler-yaptığı sorulsa alma- cak cevap şudur: — Ne yapayım, ben düşün- düklerimi yazdım. Buna mukabil: — Yazdıklarmız kabul olun- madı ise ne için istifa etmedi- niz? Denecek olsa şu cevabı. vere- cektir: — İstifa ettim. Sait Paşanın hatıratından an çalışmışım; çünkü bir başkasmı Sadaret makamına getirtmek isteyormüuşum. Bunları kendisi- ne Mabeyinci Arif Bey hikâye etmiş ve benimle görüştüğü za - man şayet ben kendisine memurlarının. bilhassa yüksek ma sali C, Akvam Avrupa Birliği meselesinin tetkiki CENEVRE, 14 A.A, — Ak- vam cemiyeti obüyük meclisi dün İsviçre murahhası M. Mot- tanm beyanatını dinlemiştir.M, Motta, bir Avrupa birliği vücu- de getirilmesi fikrine taraftar ol M. Motta duğunu söylemiş, bu meselenin 6 nci komisyonun tetkikine ha vale edilmesini istemiştir. Bun! dan sönra, İngiliz o murahhası M. Graham söz alarak, iktısadi buhranın sebepleri hakkında i- zahat vermiştir. İçtima bittikten sonra, M. Briand, Leh hariciye nazırı M. Zaleski ile görüşmüştür. Avrupanın fikri VİYANA, 14 A.A. — Başve- kil M, Schoeber, Viyana gazete cilerine vaki beyanatında, Avus, turyanm coğrafi (o vaziyetinden ve Tuna boyunda zırai bir blok vücude gelmeğe başlamasından dolayı Briand projesine sureti /mahsusada taraftar olduğunu söylemiştir. Bir de grev MADRİT, 14 A. yedaki maden sana Grenattaki ebniye inşaatı işçi- leri yarin grev ilân etmeğe ka rar vermişlerdir. 30 yaralı BARSELON, 14A.A. — Man reos civarda bir otokar diğer “JB. geldi. İktisat Vekili ile görüş| adı Ağrıda yakalanan erm Üzerinde bir bulunmuştur ANKARA, 15 (Telefonla) — Ağrı harekâtı hitam bulmuştur. Artık Anadolu Ajansı tebliğ neşretmiyecektir. Sureti hususiye de aldığımız! habere göre dağın kovukların. da gizlenmeğe müsait yerlerin- Şark vilâyetlerinde tetkikat ANKARA, 15 (Telefonla) — Dahiliye vekâleti umum nüfus müdürü Akif ve mülkiye müfet Fevzi Paşa Şarka hareket etti ANKARA, 15 (Telefonla) — Büyük Erkânı Harbiye | Reisi Müşir Fevzi Paşa bugünkü tren Liman tarifesi esaslı tetkik edile ANKARA, 15 (Telefonla) — Liman inhisarr müdürü Hamdi Edirnedeki tahrib ANKARA, 15 (Telefonla) — Epeyce bir müddet evvel E- dirmmede tahrikât yapan kasırga nın neticesi olarak 100 bin Jira Evkaf. U. müdürünün beyanati ANKARA, 15 (Telefonla) — Bursa ve İzmir teftiş seyahatı na gitmiş olan Evkaf umumi müdürü Niyazi B. geldi ve şu beyanatta bulundu: “— Bursa ve kaplıcaları işlet me şirketinin yaptırmakta oldu Almanyada intihabat bitti Sosyal demokratlar ekseriyeti kazanm Berlin, 15 (A.A) — Uruumi intihabatın neticelerine nazaran intihabata 35 milyon müntehip iştirak etmiştir.Sosyaldemokrat lar 8,530,000 milliyetçi sosyalist ler o 6,375,000, komünistler 4,599,000, merkezciler4,549,000 Alman milliyetçileri 2,459,000, halkçılar 1,996,000. iktisatçılar 1,352,000, bavyera hallkçıları 1,118,000 ve çiftçiler 1,103,000 çok vesikalar © de tarama ameliyesi yapti tadır. Yakalanan bir E zerinde Ermeni çete menakıbine dair bir çok İar ve vesikalar bulunm Yapılan taharriyat netiti vaziyetin tenvirine âmil, kalar elde edilmektedir. tişi Sahip Beyler şark rinde tetkikatta bulunmak bugün hareket ettiler. le Sıvasa hareket etmiştifi şir Fevzi Paşa buradan giderek kıtaatı teftiş ed tir. tü.Liman şirketi tarifeleri saslı bir tetkike tabi tutul anlaşılmaktadır. at tamir olunuy Irktan fazla hasar tesbit tir. Bu tahribattan bir kn bu sene 67 bin lira sarfile tma başlanması mu! ğü otel ve diğer bazı inşel evkafın alâkasını tetkik ef İzmirde de büyük bit An tütün şirketi hesabma makta olan deponun inşasi ilerlemektedir. Burası 1 tel evvelde tesellüm edilecekti rey almışlardır. Bu 573 meb'usluktan sosyal ratlar 142, milliyetçi so ler 106, kornünistler 77, çiler 76, Alman mililyetçi ahali fırkası 33, iktısatçıl devletçiler 20 saandalya mış addolunmaktadır, Müt ki 55 meb'usluğu Bavyerâ, çıları, çiftçiler ve diğer fit kazanmışlardır. Gazi Hz. Reisicumhur Hazretleri dün akşama kadar meşgul olmuşlar ve akşam saat 18 de Sakarya bir otomobili süratle geçmek is tediği sırada kapaklanmıştır. 30 kişi yaralanmıştır. Bir yangın Madrit, 14 (A.A) — Gcada lajarada gece yarısı çıkan bir yangın neticesinde şehrin gazi“ nosu ve tiyatrosu tamamile yan mıştır. Yangın hâlâ devam et mektedir. İngilterenin borçları LONDRA, 15 A.A, — Bazı Amerikan mahafili tarafından İngiltere hükümetinin harp korçları hakkında Amerika ile akdetmiş olduğu itilâh yeniden tetkik ettirmeği temine — sarf gayret eylediği yolunda işaa €- dilen haberlerin aslu esastan &-| ri olduğu beyan edilmektedir. Tayyare kazası MARSİLYA, 14 A.A. — Yu- nan bandıralı Agios Georgi va- puru Palos burnu açığında ka- zaya uğramış olan bir İtalyan deniz tayyaresinin mürettetba- tını kurtararak 24 saat teahhür- le Marsilyaya gelmiştir. Aydın memurları Aydın vilâyeti memurların - dan 23 kişinin tasfiyeye tâbi tu- tulduğu dün vilâyete bildirilmiş tir. A rip gidecek talebe hilâimma teminat verecek o “ lursam (o inanmamasını da 'İ- lâveten (o söylemiştir . Sait Paşa Sadaret makamma o ka- dar merbut ve haris odeğildise (Bitmedi) Avrupaya gidecek lise mezun larının müsabaka imtihanları a- yn 18, 20, 22 sinde yapılacak- tır. z mi > Ğ — EE m belimi PA A” SAN Li motörü ile Fenerbahçeye kadar bir tenezzüh yaparak avdet bu- yurmuşlardır. Edirne ve Yunan atletleri müsabakası Edirne, 15 (A.A) —Edirne spor takımı önümüzdeki pazar günü Gümülcinede Yunan Atlas takimile bir müsabaka yapmak üzere cuma günü 18 kişilik bir grup halinde Gümülcincye ha- reket edeceklerdir. Fethi B. (Başı 1 inci sayfada) fevkalâde içtimamda meb'us o- larak bulunacaktır. Fethi Bey, Maarif Vekili c Hüsnü Beyin B ÖN Beşi sela! yin gerek vekâletten ve gerek meb'usluktan istifası Meclis iç- timamın ilk gününde cereyan edecektir. İstifayı o müteakıp Büyük Millet Meclisi Riyaseti o usulü kanunisi dahilinde istifadan hü- kümeti haberdar edecek ve hü- kümet te mahallinde intihabat icrasmı tebliğ edecektir. Aldı- hanede Cümhuriyet halk fırka- sı Fethi Beyin kazanmasını te- minen ağlebi ihtimal kendi na- mma namzet göstermiyecektir, Varşovada bomb nümayişler Varşova, 15 A.A, — tanm sol cenah fırkaları vada büyük bir miting akdi lerdir. Bu mitingte hükürü Teyhine bir karar sureti dilmiştir.Mitingçiler bund ra sokaklara dağılarak tef rata başlamışlardır. Nüml) ler tezahüratım memnu 9 bazı caddelerden geçmek diklerinden zabıta muh miştir. Bu esnada kimler fından kullanıldığı henüz olmıyan el bombaları fu mış ve tabancalar atılmışti kişi ölmüş ve beşi polis © üzere 15 kişi yaralan bıta sükünu iade eylem kişi tevkif olunmuştur. kat devam etmektedir. İspanyada sansür MADRİT, 14 A.A. —* teler, matbuat sansür şamba gecesi dı ber vermektedir. Arjantinde vazi e Buenos-Ayres, Memleketin tabii sı ii hap edilmiş bir hükümet” keyfiyetinin mümkün kadar süratle tahakkuk #gi na isal edileceği haber 2 tedir. ) i 1 di | Amerika tayyare i TOKYO, 4 A.A. kan tayyarecileri, büyü. muhiti geçmek teşeb? rişmek için Samson ket etmişlerdir.