6 Mart 1936 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 18

18 Sayfa KIZILAY Mart G e GÜZELLİĞİN SIRRI BULUNDU 60006 GÜNEŞ - DİL Teorisinin ana kanunları ve analiz —I yolları Yazan: İ. N. Dilmen Dünkü yazımızda «Güneş » Dil» teorisinin ana kanunlarını kısaca saymış ve bu kanunların tatbikatı demek olan «Güneş - Diln analizle- finin nasıl yapılacağı hakkındaki izahatı da bugüne bırakmıştık. ; izahına — girişmezden malı noktayı göz önü- Analiz yollarının önce şu mühim v ne almalıyı: #Güneş - Dil Teorisi», dili klişe halinde iatatik bir varlık gibi almaz; bumun için eti- molojik an T bir elemana mana ve- rirken zekânın, mubakemenin, bilginin iş- zımdır. «Güneş - Dil» analizlerini bir kalıp gibi ler alarak bir kelimeyi elemanlarına ayırmak, düşmüş olan elemanları, vokalleri, kon « arı yerlerine koymak ile iş bitmez. Bu, kla bellenir mihaniki bir iştir. iş bundan sonra başlar. Kelime - 801 kola: Ası nin delâlet ettiyi hakiki manaya göre kök- leri ve ekleri birbirinden ayırmak, her bi - kelimenin manasını kurmaktaki rolü- tefrik etmek lâzımdır. Bu işe girişilince n dili bütün dinamizmi içinde takip dana çıkar. n için «Güneş - Dile analizlerinde bütün dikkat ve muhakeme daima uyanık bulunmak lâzımdır. k una köke «güneş> aslından çıkan | mefhumlar içinden verilecek ma - ezip bulmak, gerek köke yapışan e- lemanlardan hangilerinin yalnız «şeklenv ek gibi görünerek kök manalara geldik -| letini ayırmak, gerek bir elemanın kelime içindeki yerine ve mananın genel akışına göre fonksiyonunu ayırt ederek ona göre manasmnı tayin etmek, ancak bu suretle mümkün olur. Bu esası böylece tesbit ettikten sonra, #imdi bir kelimenin «Güneş - Dile meto- diyle analizini yapmaktaki yolları gözden Güneş - Dilu teorisinde ilk yapılacak iş. eldeki kelimenin etimolojik şeklini bul- maktır. Bu «etimolojik şekil» den maksat kelimede mevcut olan veya düşmüş bulu- nan bütün elemanları bulup yerli yerine koymaktan ibarettir. Bir kelimenin etimolojik şeklini bul - mak için göz önünde tutulacak esaslar şun- lardır: 1 — Hiç bir konson vokalsiz, hiç bir vo- kal konsonsuz olamaz. Kelimenin eldeki şeklinde bir konsonun başında vokal yok- sa düşmüş farzolunur ve yerine konur. Bu konulacak vokalin hangi vokal — olduğu, kelimedeki başka elemanların vokallerine kıyasen tayin olunur. Tıpkı bunun gibi kelimenin eldeki şek- linde bir vokal tek başına, konsonsuz gö- rülürse buna da düşmüş olan bir ağ» kon- sonu ilâve olunur. Mesclâ usevgin sözünün etimolojik şek- lini kurarken, buştak: » den önce bir vo- (eğ - ev b eg 5- iğ) .. Bu iki ameliye ile kelimenin etimolojik gekli şöyle bir V. — Kİ L (V. 4 K) * YUFSR D P ser serisi halinde kurulmuş olur. 3 — Kelimenin etimolojik gekli böy -| lece kurulduktan #onra mana — verme i buşlar. Bu iş, ayni zamanda etimolojik şek-| kontroluna lin semantik bakımından da talar şunlardır: A.) Ana kökün - ruya onun yerine geçebilen birinci derece yahut doğrudan doğ - prensipal kökün - manasının tayini. Bu manayı tayin edebilmek için, kelime- nin bugün hangi dilde kullanılıyorsa o dil- deki asıl lüğat manasını göz önünde tut- mak Vâzimdir. Kelimeler sonradan — türlü mana kaymalariyle bir takım mecazi ma- nalar almış, başka anlamlar yüklenmiş ola- bilir. Fakat kelimenin ilkel manasını bul- mak için bu sonraki değişmeler bir yana bı- rakılarak asıl konulduğu anlama bakmak Tâzımdır. Kelimenin bu manasına göre, «güneşe tan çıkan genel mefhumlardan hangisinin « könkre veya abetre - en yakın ve uygun geldiğini aramalıdır. Mesclü «sevgir kelimesinden — anlaşılan mana yürekte bir scaklık abstre bir hara- tet, manevi bir ateş manalarıdır. İşte «gü- meş» ten gelen konkre hararet ve ateş an- olarak bu manaya lamlarını abstre manaya naklederek bu ke- Kimenin başındaki ceğ» ana köküne «ateş, hararet, sıcaklık» manalarını veririz. Bu ana kök manasının tayini analizin en ince, en dinamik, en can alıcı noktasıdır. Bunda olanca dikkati toplamak Tâzımdır. Çünkü kelimenin bütün elemanlarının ve- rimi hep bu ana kök anlamı üzerinde top- lanacaktır. B.) Ana kök anlamının tayininden son- ra sıra, kelimedeki başka elemanların, bi- rer birer analizine ve ana kök anlamına nis- betle delâletlerinin tayinine gelir. Burada umumiyetle aranacak eleman- lar, ek kategorileri hakkında dünkü yazı- mızda verilen izahata göre, L Ana kök anlamını tecelli ve temessül ettiren prensipal elemanlar; IL Ana kök anlamının -varsa- süje veya objesini gösteren elemanlar; HL Kelime anlamını tayin ve ifade eden, isimlendiren elemanlar; IV. Saha manaları veren ekler (1); V. Yapıcılık, yaptırıcılk, yapılmış ol- maklık anlamları veren ekler; kal yoktur. Ondan sonra gelen «evo un- surundaki vokal (e) olduğuna göre bul «s» nin de başında bir (e) vokali koyarız: (es) olur. Bundan sonraki (ev) elemanın: da vokal de, konson da mevcutlur. Bir şey | yapmağa lüzüm yoktur. Üçüncü — olarak gördüğümüz konson (g) dır. Fakat bunun da başında vokali yoktur. Başına yine bir (e) vokali koyalım: (Eg) olur. En sonda (i) vokali tek başınadır; bundan sonra da bir konson lâzımdır; (&) konsonunu koya- tız: (İğ) olur. Bu halde esevgi» kelimesinin etimolo - jik analizi, doğrudan doğruya kendisinden gakarılan elemanlarla, şöyle olur: (es -h ev eg * iğ) | 2 — Kelimenin baş tarafında ana kök | anlamını gösteren bir eleman bulunur. E- Vİ. Takarrür, temerküz, tahakkuk an- lamları veren ekler olabilir. Bütün bu unsurların bir kelimede bu lunması lâzım gelmez. Kelimenin kurulu İsuna göre bunlardan bazıları vardır; ba - zları yoktur. Tabit analizde ancak mev - cut olan unsurlar üzerinde araştırmalar ya- pilir. İşte bu analiz gelir gibi göründi asında, saha anlamına halde bu manayi vere- İmiyen (n, &, 4, € © 2, J) gibi konsonların bir (8) den değişme olup olmadığı, ke - limede ayni konson yanyana tekerrür edi- yorsa bunlardan hangisinin (ğ) yecine geç- gibi tebadüller de kontrol edilmiş Üği... olur. 4 — Bütün bu analizi yaptıktan sonra, bir de bunu kontrol etmek lâzımdır. üer bu elemün kaman vere tamlakan düç, | Bentrol için bir yazıdan Türk DiR lehça - eli Bekkğsina Şurkar Köndmaklk, a| kerife, bis'yendan da aygi nebaya gelen na kök anlaminın asıl konsonu (8) dir. Fa- ve başka başka dillere malolmuş gösterilen kat bunun doğrudan doğruya tebadül ede- F“İmelere müracaat etmelidir. bildiği birinci ve ikinci kategori konsonla. rından biri de onun yerini tutabilir. Yukarıki söisak Türk dili lehçeleri ile kontrol, kelime « jnin gerek tamamının ve gerek bir takım e- lemanlarının bu lehçelerdeki de başa gelen (4) konso- benzerlerini nu dö nson kategorisinden oldu- (1) Bunlar da üç takımdır: (1) En ya- ğu için baş tarafta ana kök eksiktir. Onu kın saha gösteren ekler, (2) oldukça uzak da ilâve edelim; (sevgi) kelimesinin tam |saha gösteren ekler; (3) en şâmil ve yay- etimolojik şeklini bulmuş oluruz: gn sahada mefhumu vasıflandıran ekler, nu dördüncü & ai ÜN eli — ea n Avrupalıların güzellik profesörleri bir takım genç hayvanatın tevheri aslilerinden çıkarılmış bir maddei müessire keşfetmiğ" ler ve bu maddeyi yalnız Necip Bey İtriyat Fabrikası elde ederek Necip Bey gündüz yağsız kremine ve gece penbe yağlı kremine idhal ederek 65 yaşındaki bir kadının 30 yaşında güzellik temin ettiği tecrübelerle —sabittir. Necip Bey KN”' ve pudrası kullanan genç ve ihtiyarlar kolonyalarını, sabunlarını, - mmacununu kullanınız. gençlik beyazlık temin eder. Bilhassa Necip Bey pudralarını, rujlarınk Eminönü Necip Bey Mağazası. güzellik, Macar Ziraat Makineleri Fabrikası HOFHERR - SCHRANTZ - CLAYTON - SHUTTLEWORTH A. ŞİRKETİ Türkiye Merkez Şubesi İstanbul, Sirkeci, Ankara caddesi No. 18-24 Telgraf adresi HOFHERTON, Tel. 23577 Çelik pulluklar, orak ve harman Şubesir ADANA | Emsalsiz derecede mükemmel!, sağlam. sade ve iktısadi MAZOTİ TRAKTÖRLERİ İ 1936 modelleri h 11 Biği ğ;,gâj 25, 40 ve 50 beygirkuvvetindej|| makineleri, Motör ve lokomobiller, değirmenler, yem kırma ve ezme makineleri, ekremözler, Santrifüj tulumbalar, her türlü ziraat makineleri. Mazot yakan n e BAZI HASTALIKLAR; FO İ Fakat: ÇT L üÜrük, Bunlardan biridir. HK b TNK ni Olur, DAT L UKN Bu |— bulmakla olur. Başka dillere mensup denilen ve ayni manaya gelen kelimeler ile kontrol da, Türk dilinin bütün dillere nasıl ana bir kaynak olduğunu göstermek gibi büyük ve esaslı bir fayda temin eder. Bu kontrollarla «Güneş - Dil» analizleri tamam olmuş olur, Bu metodlara göre, burada örnek ola- rak aldığımız esevgi» kelimesinin tam bir analizini de yarınki yazımızda gösterece - ğiz. L N. D!LMEN_ tamel fakat tamir edilmiş Diring traktörleri çok ucuz fiyatla satılır. | gea EN ÇOK JOKUNAN Hikâye ve Romanlar «Hilminin yeni Roman Kütüpbanesi» namı ' altında neşredilen romanlar edebi ve içtimai kıymetleri haiz olduğu için pek zi; okunmakta ve satılmaktadır. (Basılanlar) Bay Hüseyin Rahmi » g 1. Kadın erkekleşince 2. Şeytan işi (Roman) . Namusla açlık meselesi - Küçük hikâyöler. . İki Kanlı Macera Küçük hikâyeler. Katil puse - Küçük hikâ- yölek. İki hödüğün seyahati Küçük hikâyeler. Tünelden ilk çıkış Küçük hikâyeler. Siyah örtü - Roman . Sardanapal - Haile Meçhul bir kadının mek- tubu - Küçük hikâyeler. Utanmaz adam (Büyük Roman) Kar Fırtınası (Küçük hikâyeler) 13. Düellocu - Küçük hikâyeler. 14. Hayat yoldaşı - Küçük hikâyeler 15. Verterin çektikleri 16. Adolf. 17. Eşkiya ininde (Roman) 18. Yara » » » » » Bay Nâzım Bay Hüseyin Rahmi Bay Hasan Sükütü Lord Bayron - M. Enisi Stefan Şvayk - B. Nâzım Bay Hüseyin Rahmi 12. A. Puşkin - Süreyya Türgeniev » A, Çehof - Göte Kâmi Benjamen Konstan Kâmi Bay Hüseyin Rahmi Mehmet Rauf 19. Salome Oskar Weilde - Sevin 20. Ateş Böcekleri Nezihe Muhiddin me> Bu kitaplar her kitapçıda bulaunur Taşradan posta masrafı alınmı GAĞA AM NETENE 9 Bugüne kadar satın alan- ların memnuniyetle karşı - ladıkları NAUMANN mar- kalı İdeal ve Erika yazı makinalarımızla — metanet ve zarafetine erişilmiyen NAUMANN markalı Dikiş makinalarımızın 936 sene » si modellerini görmek üze - re bir kere satış mağaza - mızı ziyaret etmelerini kadarlardan rica ederiz. Peşin fiyatlarımız. ne derece ehven ise taksitli satış şeraitimiz de o nis - bette müsait ve müşterile - rimizin menfaatlerine uy - gundur. Makinaları Satış Türk Limited Şirketi / Merkexz: Galata Hezaren sokak 19- 21 Tel, 41085 ğ