3 Nisan 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 2

N ji PRP ar CL Bsanda o kullanı - lan bazı kelimeler ye Mi mânalar (alıyordu. Yurt veya doğduğu yer minasma olan “vatan,, milli yurt mânasmda kullanilıyordu. Ve o zamana kadar dini mezhep mânasına kullanılmış olan “millet,, kelimesi evvelce bü- tün devlet faaliyetlerini ihtiva e- .don saraya mukabil olmak üzere, halk veya âmme minasma alındı; “Hürriyet,, kelimesi dahi veni bir ahenk ve yeni bir mânada aksedi - yordu. Bu süretle 1839 senesine kadar Ortazaman devlet binası şeklini muhafaza etmiş olan Türki- ye, 20 sene sonra, On dokuğuncu asir ortasmdaki Rusya gibi, cemi- yetinin daha yüksek tabakası Av. Tupa ruhumu taşıyan ve asri, milif 'bir devleti vücude getirmeğe hazır. lanan bir millet halinde inkişaf 6- diyordu. 1878 senesinin siyasi hA. dise ve inkişafları, millt hayatta ol- dukça bir aksiseda bulmuştu. evcut vw hal artık balâdan Jcbar edilen bir ıslahat esreyanı olmayıp, halkm daha müterakki sınıfının sây ve teşebbilsli le istih- ssl olunan bir inkılâp idi. AbdWlA- gizin saltanatmm İlk ydlatmdaki hirriyet meyilleri, Fuat, Ali ve Mi- tat Paşalarm nüfuz ve idaresi al - tmda cereyan ediyordu. * 1802 senesinde genç Türklerin plyasi hareketleri tensik olunmıya» başlamıştı. 1865 te İstanbulda Muh: 'bir gazetesi Ali Suavinin idaresin- de ve cexr! mlahatı müdafsa ede- rek mavdann çikmeştr. Al Suavi orada, 1864 te tesis edileh Hürriyet güzetesi İle birlik- te naşriyatına devam etti, Bu ga- geteler Türkiyeye sokuluyor ve 0- rada demokrasi nüfuz ve kudreti « İn bir mavası gibi tesirini yapı - © yordu. 1870 den sonra birtakım N garp taraftarları Türkiveye dön- #mliştü. Bunlar arasında Namık Ke- mal de vardı. Onun veni (organl)ı ölan İbret zapetesi Tiirkçe lisanda en nüfuzlu bir gazete olmuştu, Na- İznik Kemal 1875 te mevzuu, vatan» hk İ pörverliğa mahmıa öahramanlığa teşvik eden Vatan dramını vücude getirdi. Genç bir Türk kızı hüviye- ini gizliyerek Rus seferinde sev « gilisine refakat ediyordu. 570 ile 1276 arasmda Türk 1 matbuntı da seri surette © tokişaf etmişti. Matbuat, Türk, fi. kir ve hayatımın büyük istihalesi- MW ne en mühim ameli ruhu tahrik e- Si Bivordu. Halk artık herhanci bir K hâdiseyi talihin iradesi olarak şar- | ba mahsus tevekkiil ve kadere ha» vele edilmesin! kabul etmiyordu. Vİ Artık Yakm Şarkta iIk defa 6- © © larak umum! bir fikir ve umum! bir İÜ rah vücude gelmiş bulunuyordu. © Her nektdar gazetelerin tabı mik- i W tarı az id! ise de, pek geniş olarak tedavili ediyordu. Gazeteler kah « © gelende ve pazarlarda okunuyor ve £ Biyaretlerde elden ele geçiyordu. $ 1872 de Türkiyede hentiz tiç gin - ©delik ve birkaç ta haftalık gazete wardı. Bu Türkçe gazetelere ilâve- ten tahsil görmüş Türk smıflarınm okuyabileceği altı gündelik Fran- 'sızca ve İmparatorluk dahilinde sa. kin hristiyan ahalinin dilinde, bir kaç tane de gündelik ve haftalık ve mecmua VATĞI, 1850 da bütün Türkiyede ancak bir resmi, bir de yarı resmi hafta- > gazete olduğu halde, 1876 da ildaki yevmi anekalezisi Bâ- iye yediye çıkmıştı. dl böllüzizin maltaratmm tk yıllarmda devamilt siyasi te- İrmik ve İnkişaf vardı. 1864 te Âli “ve Funt Paşalar nüfuzu ile vilâ- yet hudutlarmı tevin eden bir ka- Sem neşrolundu. Bu kantin, paşs- “Mir idaresindeki mevcut gevsek ve köhne derebeylik teşkilâtmı kaldı- Hans Kohnun İngilizce eserinden Türkçeye çeviren: ALİ (Bayındırlık Bakanı) Türkiyede Yenilik Mücadelesinin Tarihi — 3/4/1837. 3 — ÇETİNKAYA rıyor; ve ilk defa olarak İcra! ve Adli salâhiyetleri ayırıyordu. Daha mühim şehirlerde münte. hap belediye meclisleri teşkil olun- du, Ve bu meclislere Müslüman ol- mıyanlar da kabul) edildi. 1869 da Mitat Paşanın riyaset ettiği yeni teşkil olunan şehir meclisini Pa- dişah açtı. Bu mecliste Müslüman olmıyanların mümeesilleri de dahil bulunuyordu. Padişah, açılma nut- kunda bundan böyle Müslüman te- baası ile diğer dinlerden olan teba- ası arasında hiçbir fark ve imtiyaz olmıyacağını ve devlet memuriyet. lerinin en yüksek makamının dahi Müslüman olmıyanlara da açık o- lacağını ehemmiyetle ifade etti. Bir sene evvel açılmış olan Gala- tasaray sultanisinde talebe miktarı 622 ye baliğ oldu. Bunlarm 277 si Müsüman idi. Bu terakki ve inki- şaf devrini, çarçabuk bir sulisti - mal ve açık bir zulüm devri takip etti. Memleketin idaresini padişa- hin gözdesi olan Mahmut Nedim Paşa eline almıştı. Fakat Türk u- mumi efkârı işlerin bu haline ar- tık süküt ile bakmağa razı olmu - yordu. i #tanbulda yavaş yavaş bir isyan hazırlandı. 1876 se- nesi mayısınm yirmi ikisinde ait: bin softa veya medrese talebesi 20r- la saraya girdiler. Ve Mahmut Ne- dim Paşanm azlini istediler. Padi- gah mutavaat gösterdi ve Reşit Pa- ganm riyasetinde Mitat Pasa da dahil olduğu halde bir ıslahat ka. binesi teşkil olundu. Bir hafta son- ra bizzat kabina bir darbef hükü- met yaptı. Şeyhislimm fetvası i- le, suliatimalinden dolayı padişahm hal'edildiği ilân olundu, Beşinci Murat tahta çıktı. Fakat halefinin hal'i ile beraber birkaç gün sonra vukua gelen ölümü faciası onun ak- mı srvanasından çikarmıstı. Üç ay sonra o da kendi kendini bal'etmiş oldu. Bunun üzerine Ab. Gillhamit padişah oldu. eni hükümdar Abdülhami- din İrticaa mahsus meyil ve istidadı gizli değildi. Bununla bera- ber Abdülhamit bir kanunu esasi- nin verilmesini vadetmişti, Mitat Paşa Başveki) oldu ve bir Kanunu Esasi tanzim etti. Yeni Kammu E- sasi 23 kânünmevvel 1876 da Av. rupa devletlerinin hayretleri içinde ilân olundu. Bununla Türkiye Av. Tupanm parlmanter devletleri smra- sma girmişe benziyordu. Kanunu Esasinin ânı Abdilha. midi Avrupa devletlerinin tazyikine takaddtim etmeğe muktedir kıla cağı İçin kendi zağmunca mahir diplematça bir hareket ve teşeb - büs idi, Ve Rusya ile yaklaşan harpte Garb! Avrupanm teveceii - hünü kazanacagı Ümidini veriyor - du. Bununla beraber 1877 senesi - nin şubatmda Mitat Paşa ve diğer ahrarane islahatın taraftarları nef- yolundu. Ve bir sene sonra ilk Türk parlâmentosu dağrtıldı. Bu hâdise Abdilhamidin idaresinde Türkiye - nin 30 sene geri kalmasının başlar. gıcı oldu. İslahattaki ilk tecrübe devirleri geçmişti. İslahat, mâna- sm asla anlamamış olan geniş halk kütlelerine temas etmemişti. (Arkası var) ".. TASHİH ve İTİZAR: (Türkiyede yenilik mücadelesi- nin tarihi) tefrikamızm 1 nisanda çikan ilk kısmıda, baştan on bi- rihci satırda : “Türk milliyetçile- Tİ Avrupa müesseselerin! herhangi bir başka milletten daha hulüs ve sadakatle kopye etmişlerdir.,, cüm- lesindeki (müessese) kelimesi yan- Kişlıkla (mümessillerini) — şeklinde çıkmıştır. Tashih ederiz ve özür dileriz. Rüam hastalığı üzerinde fenni dilerek, hatıraları taziz edilmiştir Saat 14,30 da, Askeri Baytar Tat- bikat Mektebi kütüpanesinde, mektep müdürü General Nureddin Önal, kısa bir kaç sözle ihtifali açmış ve gerek bu iki fen şehidinin ve gerek yine ayni menhus hastalık üzerinde uğra- şırken Pariste şehit düşen genç bay- tarlarımızdan Kemalin; fen sahasın- da yaptıkları büyük hizmeti takdir ile anmıştır. General Nureddin, bun» dan sonra davetlilerini, fen kurban « larının çalıştıkları lâboratuara gö - türmüş ve orada da bakteriyölog”muz alim Yüzbaşı Sadettin Yarar, şehit arkadaşlırmın nası! fedakürlıkla ça- lıştıklarını anlatmıştır. Burdan sonra, hep birtikte, mek- tepten çıkılarak, önde gedikli talebe olduğu halde, muntazam bir yürü - yüşle Karacaahmede gidilmiş ve her iki şehidin mezarları başmda da, ev- velâ mektep müdürü General Nuret- tin Önal, daha sonra, muallim bakte- riyolog Sadettin Yarar, müavinler namma İntaniye muavini Yüzbaşı Os- man Zeki Öktemi, stajiyerler namına Asteğmen Turan Atakan, Yedek © kurlar namına İhsan Aydm tarafm - dan nutuklar söylenmiştir. Nutüktar bittikten sonra merasime son veril - miştir, Hatıraları büyük bir saygı fle anı- İlan gehit Binbaşı Ahmetle Yüzbaşı Hidayet Baytar Tatbikat Mektebin- roplarile uğraşmışlar, yaptıkları tec- rübeyi ikmal etmek üzere iken henüz bilinemiyen bir yoldan zehirlenmiş- ler ve bu korkunç hastalığın tarif e- dilmez Iztrapları arasında üçer gün fasıla ile Yüzbaşı Hüdai 30 martta, Binbaşı Ahmet 2 nisanda hayata göz- lerini kapamışlardır. Dünkü ihtifalde, hatırası anılan- lardan biri de Yüzbaşı Kemaldir. Yüz- başı Kemal, Paristeki Pastör Ensti- tüsünde ruam hastalığı ile inceden in ce meğgrul olmuş ve bu amansız has- talığa karşı keşfettiği bir mualeceyi muafiyet temin edip etmiyeceğini an- lamak Üzere kendi üzerinde tecrübe etmiş, fakat ne yazık ki, çok geçme den o da, bu tecrübenin kurbanları arasma karışmıştır. 934 senesinde Pariste ölen bu feda- kâr gencin cenazesini, kurşun tabutu hazırlanmış olmasma rağmen Hıfzıs- sıhha kanununun müsaadesizliği yü - ünden İstanbula nakletmek imkânı bulunamamıştır. Bununla beraber aradan üç sene geçince sıhhi mahzur ortadan kalka- cağı için, Kemalin kemiklerinin bu - İraya nakli kabil olacaktır. Binbaşı Ahmedin Haydarpaşa lise. #inde okuyan çocukları, Samih ve Ör. han dün, babalarınm mezarına ka- dar gelmişlerdi. Her ikisi de acı aci göz. yaşı döküyorlardı. Bunlardan küçüğü Orhan, bilhassa babasının, ölümüne sebep olan ruam ZAN Mezar başında nutuk söyleniyor Fen Kurbanlarımız İçin Dün Çok Hazin Bir İhtifal Yapıldı da, bu hastalığa yakalanarak ölen şehit baytarlarımızdan, mual- lim bakteriyoloz Binbaşı Ahmet ve muavini bakteriyolog Hüdai- | nin onuncu ölüm günlerinin Yıldönümleri,dün öğleden #onra Haydarpaşadaki askeri baytar tatbikat okulunda acı bir surette anılmış ve her iki fen kurbanının Karacaahmetteki mezarlarına gi- de bakteriyoloji muallim ve muallim | muavini idiler, Her ikisi de ruam mik| masın ne rastlamış, araştırmalar yaptıkları bir sıra- irkaç gün evvel Trabzon açıklarında görü len, fakat bütün araştırmalara “rağmen bir türlü bulunamıyan serseri mayin, Rize civa rımdaki Pazar mevkiinin 20 mil açıklarında ba» lıkçı motörleri tarafından tekrar görülmüş ve Pazar liman reisliği tarafmdan dün deniz tica- ret direktörlüğüne telgrafla bildirilmiştir. Ay- ni zamanda o sularda seferde bulunan Deniz- yolarının Erzurum vapuru da bu serseri mayi- Binbaşı Ahmedin iki küçük yav- rusu, Semih ve Ori Van gölü Vapurları Kasımpaşadaki fabrika havuzlarda Van gölü için inşa edilmekte olan yüz ellişer tonluk Üç vapurun tekmeleri tamamlanmıştır. Diğer kısımları da hazırlandıktan sonra vapurlar parça halinde anbalâj edilerek bu ay 80- nunda Vana gönderilecektir. Deniz ticareti ile posta idaresi için yapılmakta olan iki büyük motörün inşaatı da ilerlemiştir. Motörler bir buçuk aya kadar tamamlanmış ola - caktır, Bu motörlerin makine kısım- ları da yerli olarak yapılmaktadır. Diş Tababeti Mektebinin Çayı Üniversite Diş Tababeti mektebi - nin bu seneki çayı Nisanm onuncu gecesi Tokatlıyan salonlarında yapı. lacaktır. ———————— | mikrobunu tetkik etmek üzere, mik- roskobun önünde dakikalarca kalmış- (tır. Bu esnada kendisinden sorduk : — Nasıl, sen de büyüdüğün zaman baban gibi, çalışacak mısm? Küçük Orhan, heyecan içinde şu cevabı verdi: — Elbette! Hain mikroptan baba- mm İntikamını almağa yemin ettim! Büyük oğlu Bemih te şu sözleri söyledi: — Ben ilerde doktor olacağım! Ve ne yapıp, yapıp, insanlık için hayırlı bir iş başarmağa çalışacağım! Ruam serumu belki, benim günü- me kadar keşfedilir, fakat, ben daha İmilhim bir şey bulmak İstiyorum.,, yerde daha görü Bir kazaya sebep ol- dan korkuluyor ihtiyatlı bulunan kaptan bir teh- likeye meydan vermeden rotası- nı değiştirerek telsizle Denizyol- ları idaresini haberdar etmiştir. Mayin, balıkçı motörleri ile Erzu- rum vapuru tarafından yakından gö- rüldüğü için renginin kurşunt olduğu ve İlzerinde de beyaz boyna İle 172 ra- kam: bulunduğu anlaşılmıştır. Herhangi bir kazayı önlemek için bütün Karadeniz imanları seferber edilmiştir. Yukarı Karadeniz liman - Jlarma mayini şiddetle aramaları ve tahrip etmeleri için yeniden emirler verilmiştir. Fakat, evvelki geceki fr- tmada mayinin başka taraflara sü - rüklenmiş olması muhtemeldir. Bir kazaya sebebiyet vermesinden endişe edilmektedir. Evvelki gecedenberi Karadenizde müthiş bir fırtma hüküm sürmeğe| başlamıştır. Seferde bulunan bir çok | küçük vapurlar Karadeniz Iimanları- na sığmmışlardır. Büyük vapurlar İ güçlükle yollarma devam edebilmek- tedirler. Bazı vanurlar da Boğazda kalmışlar, Karadenize çıkamamışlar. dır. Fırtma yüzünden Passbahçe önle. rinde demirli bulunan Naim birader- lere ait Adnan vapuru evvelki gece yarısı demirini taramış ve sahile doğ- ru sürüklenmeğe başlamıştır. Vapıs run içindeki bekçi etraftan imdat is- temiş, fnkat sesini duyuramamıştır. Nihayet bir tesadüf eseri olarak de- mir, denizin içinde ağır bir cisme ta- kılmış ve gem karaya düşerek parça- anmaktan kurtulmuştur. ylü Sigarası Kaçırıyorlarmış ! 'Taşranm muhtelif yerlerinden külli- yetli miktarda köylü ve halk sigara. Si getirerek burada kaçakçılık yapan bir şebeke yakalanmıştır. Şebeke, Hamit, Hakkı ve Fethi isimlerinde 7 3-4.0937 Serseri mayin,t dün iki .., Şarkta yen bir sıgara fabrikası ie idaresi, şari vilâyetleri © halkını zevk ve ihtiyaçlarına uygu siçara çıkarabilmek için Ma latyada bir sizara fabrikası kurmağa karar vermiştir. Bu fabrikanın yapacağı sigaralar çok ucuza satılacaktır. Fabri kanm inşaatına yakında baş- 'anacak, bu İş için de bura dan mütehassıs amele ve us. talar gönderilecektir. Ayrıca Idare, Diyarbekir, Bitlis ve Urfadaki atelyelerini de orala rm ihtiyacına göre genişlete. cek ve ıslah edecektir. Festivale Gelecek Heyetler İstanbul sezonuna alt hazırlıklarla uğraşan komite dünde belediyede toplanmıştır, Dünkü toplantıda sez0- nun musiki festivalile uğraşılmıştır. Bu seneki festivale Balkan grupla» rmdan masada Sovyet ve Macar he. yetlerinin de iştiraki temin edilecek. tir. Konservatuar müdürünün teklifi üzerine Balıkesir zeybek takımından başka Kastamonudan Sepetçioğlu raksı için ve Erzurumdan da bütün mahalli oyunlar için birer heyet ge- tirilmesi muvafık görülmüştür. otellerin tenzilâtlı tarife tatbiket meleri için komite ötölbilerle temasa girişmiştir. Bundan başka belediye büyük turizm acentelerine müracaat ederek ecnebi vapur kumpanyalarınm da sezon müddetince ucuz tarife ka- bul ve tatbik etmeleri için tesebbüs- lere girişmeye karar vermiştir Sovvet Vis Konsolosu Öldü İstanbul Sovyet Baskonsolaluğu Viskonsolosu Bay Kemal Ahmedovi- çin vefatmı tesesürle haber aldık. kişiden müteşekkildir. Sigaralar mu- sadere olunmuştur. BİRKAÇ SATIRLA Dev Haç Pa nis. hası İş kısmı şefi B. Con Lin. ley sehrimize gelmiştir. tirilecektir. Bugün ha ve kim men yağışlı çektir mmtakasın: Karadeniz W İmrtması | aman na görümce ügkre pa > rasdan eseceklir. DÜNKÜ HAVA Din, barometre 757 milimetre, hararet en çök li, en az 4 santigrat olarak kayde. dilmiştir. Rüzgir, poyrasdan saatte 20 kilo metre süratle esmiştir. Yağan yağmur mik “tarı 6 milimetredir. Merhum Kıranlı idi. Lisanımızı ana- dili olarak biliyordu. İki hükümet arasında dostluğun ve anlaşmanm kuvvetlenmesine büyük bir sevgi ve alâka İle çalışıyordu. Sovyet Başkon- osluğuna ve allesine taziyetleri- mizi bildiririz. Ba ölüm hağtkmda şu mektupları aldık: “8, 8. C, İ. İstanbul Başkonsoloslu. Zu, Vis - Konsili Bay Kitaba? Kemal Ahmedoviçin vakitsiz olarak kisa bir hastalığı müteakıp hastanede 1 Nisan - | 937 gecesi saat 22.50 de vofet ettiğini derin teesslirle bildirir. Cenaze mera» simi tarihi bilâhare ilân ediletektir., 8.8, C. İ. Başkonsolosluğu . “İstanbul Sovyet kolonisi, aziz dost ları ve yoldaşları 8, 8. C. İ. Vis - kon- sülü Bay Kitabof Kemal Ahmedovi- çin vefatile vukubulan ziyamdan dolayı teessür içindedir. Müteveffa» nm zevcesile kırma samimi ve derin teessürlerini bifdirir.,, Sovyet kölonlei 4 üncü ay Gün; 30 Kasım: 147 1355 Hicri 1353 Rumi Muharrem 21 Mart 21 Güneş: 542 — Öğle: o 1217 İkindi: 15.58 — Akşam: 1835 Yatsı: 20,07 — İmsik: 350 bul asronu' müddetince" bütüm