31 Mart 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

Pp 31-2-919 my TAN'ın hedefi: Haber de, fikirde, herşeyde temiz, o dürüst, samimi olmak, karin gazetesi almıya çalışmaktır. | ABONE BEDELİ Türkiye Ecnebi mm AŞ —— 400 Kr. 1 Sene 28 Kiletlerarası posta ittihadına dahil İnuyan memleketler için nbone eli müddet sıtasiyle 30, 16. 9. 5 Viradır. Abane bedeli peşindir: İves değiştirmek 25 © kuruştur *vap için mektuplar 16 kurus İk pul flâvesi lâzımdır. oğurduğu eseleler adrit düştü, hüikümetçilerin © İlinde bulunan diğer şehirler slim oluyorlar. Bir İki gün için. ahili İspanya harbi nihayete er- Ve Avrupanın bir yarası kapan- oluyor, Apanmış oluyor mu? suali sormağa hakkımız var. Çünkü İspanya harbinin doğur. bir takım meseleler vardır ki, henüz halledilmemiştir. Bunların başında İspanyada bu - , hattâ İngiltere ile yaptığı an - a mueibinee bu vaadini bir ta - hüt haline getirmiştir. Fakat şim» © kadar İngiltere ie olan müne- erinin “bzulması “tehlikesini 6 alarak askerlerini gebi çekme- 5, daima harbin şönüüde bu sözü- yerine getirecöjini tekrar eimiş.| Şimdi harp bitmiş bulunkor, ya askerlerini geri çekecekyi - ? Bilinmez. Çünkü İtalya İsiiya rbi kapanmadan övvel ertaYâpni eseleler çıkarmıştır, Bu mes, . rin halli için İtalyadaki askelei. hafozada ısrar edebilir. O tekile he olacak? General Franke İspay. dan öna zaferini temin ön müttefiklerinin askerlerini mast, karacak? İspanya harbinin arkada bır, ğı mühim meselelerden biri budi İkinci mesele Majorka ada, nın İtalyan işgali altında bulut. sıdir. Bu ada sevkülceyş ; bakın, dan Garbi Akdenizde mühim, mevkii haizdir. Fransanın müsti, lekeleriyle olan muvasalasını © dit edebilecek bir mevkidedir. BH olduğu için de İtalya burasını &| kim etmiş, kuvvetli bir tayyare; rargâhı ve bir deniz üssü haline) trmiştir, İtalya bu adayı kolay Tay feda edemez. İtalya burasını ketmezse, onu oradan kim çıka: Tir, nasıl çıkarabilir. Bu da ik mesele, İ İspanya harbinden doğan ös h de askeri üslere, ve müdafaa ha ileri giderek denilebilir ki, ileri karakoludur. edebilir Bu da üçüncü mesele. Panya meselesi bit Franko İngiltere ve Yane Basıl bir vaziyet alacaktır? Valfak olamazsa Akdeniz mu i bir pazarlık mevzuu olarak $ .İ. İspanya harbi bitmiş, fakat 19, uniduğu gibi, Frankoyü part sâtın alabilecek midir? Buna b Almanya ile Romanya arasında imzalanân yeni #icaret anlaşmasın, in TAN menfaatler nelerdir? Romanyanın petrol serveti bugün ne vaziyettedir. > maddeleri, karşılıklı ne menfaatler temin edecektir? Bunların ceva ö omanyanın Servefleri Imanya ile Romanya a- rasında yeni ticaret mu- ahedesinin imzası üzerine “Romanya kendini Alman -, yaya satıyor” denildi. Halbuki Romanyanın en cazip mal: olan petrolleri, ona aft değik dir. Romanya petrolüne yatırılan sermayenin ondâ dokuzu yebanci- dır ve ancek onda biri Romanya - ya aittir, Petrolün yarısı, İngil - tere ve Felemenge aittir. Ve Royal Duteh Shell'in kontrolü altındadır. Bunun sermayeye iştiraki yüzde altmış nisbetindedir. Bunun yüz - de kırkı Felemenge, gerisi İngilte- re, Fransa ve Amerikaya aittir. İtalyanın da küçük bir hissesi var- dır. Almanyanın şimdiye kadar bir hissesi bulunmadığı halde yeni an- laşma bir takım haklar temin et - miştir, , Fakat bu kumpanyalar yaban - cı olmakla beraber Romanya hü « kümeti petrol Ikracatma hâkimdir. onun için Almanyanın bu ihracat- ten yalnız yüzde yirmi beşini al - masını temin ediyor, ihracatın ge- risi İtsiya, İngiltere, Fransa ve sa- ire memleketlere gidiyordu. Romanya, İngiltere ve Fransa için mühim bir,kaynak değildir. 1938 de İngiltere kullandığı petro- Tün ancak yüzde üçünü Romanya- dan almıştı. Fakat Romanya; İtal. ya için çok mühimdir. Çünkü ya- kın zamana kadar İtalya tarafın - dan kullamlan petrolün yüzde el- si Romanyadan geliyordu. Zecri #edbirlerin tatbiki bu nisbetin a - salması “enlir maldan halde sulh zamanlarında Romanyanın petrolü, garp demokrasilerinden fazla İtalya i- le Almanyanın işine yarar. « — Harp zamanına gelince, İngil - terenin deniz hâkimiyetini muha. faza ettiği ve Rusyanın petrolünü vermediği farzedilirse Romanya - nın petrolü diktatörlükler için son derece lâzım olur. İngiltere ile Fransa ise, diktatörlükleri bu kay- naktan mahrum etmek isterler, Geçen Büyük Harpte Romen « ler, petrol kuyularının Kasım eli - ne düşmemesi için bunları tahrip etmişlerdi. Yarın da bir harp olur- sa Romenlerin ayni şekilde hare - ket edecekleri şüphe götürmez. Almanya, Romanya petrolünü inhisar altına almakla ihtiyacının ne derecesini tatmin edebilir? Al manya kömürden petrol çıkardığı halde bugün ihtiyacının ancak üç- te birini tatmin edebiliyor. Son senelerde Romanyanın ih- racatı, Alman ithalâtının iki mis- line varmıştı. Fakat geçen sene Almanyanın ithalâtı 4.272.000 to - na çıktığı halde Romanyanın ih - ravatı 4 milyon tona düşmüştü. Çünkü bu ihracat 1936 senesinde <İ mesele de, Almanya ve İtalYi 5 894.000 tondu. İspanyada bir çok madenlere, Şit Romen ihracatının düşmesi e. hemmiyeti haizdir. Çünkü tutulan larına sahip olmalarıdır, Franko Bia eş ŞU İ panyası Akdenizde totaliter devi ene. i lerin kuvvetli bir müttefiki, hattâ sene arasında Romen petrol kay- İnakları tükenecektir. İ halde Romanya sulh sene - N Fransa ve İngiltere bu vaz Basil pi yumacaklardır? Cebeli nı temin edebilir. Fakat yeni rk'ın ve Garbi Akdenizin tehlike, , ynaklar keştedilemezse bu da tında bırakılmasına nasıl tahami cok bir kaç sene devam edebile- lerinde Almanyanın ihtiya. pa Harp zamanında İse, Al - TÜRK SAFOSU SAFİYE SULTAN CT Turhan Tan YALİ İTİN © © e Almanya YAZAN: e Bernard Keeling ; (News Chronicle Muharrirlerinden) i Romanyanın tabii servet kaynaklarını gösterir harita manların petrol istihlâki 15 mil - yon tona yükselmektedir. Bu yüz- den Romanya Almanyayı tatmin edemedikten başka İtalyaya bir - şev yapamıyacaktır (TAN) daki Sual Cevap sütu - nunü ben yazmıyorum. Bir gün suni. birine ben cevap vereyim “dedim, Hanri Siyenkeviçle Mişel Zevakoyu ve eserlerini dalgınlık » la birbirine karıştırarak işi berbat ettim. O gün bugün o sütuna ce - vap hazırlamak şöyle dursun, u * tancımdan yan bile bakamıyorum. Fakat geçen gün bu sütuna gön - derilen bir mektup benimle ilgili olduğu için hen cevap vermek zo - runda kaldım. Bilmem kimin nesi imzalı mektubun sahibi benden üç şey söruyor: 1 — Atatürk'ün ölümüne hiç - kırmışım. Bu hıçkırıklarımın sesi neredeymiş? 2— Atatürk'ün ölümü için ne- ler yazmışım, nerelere yazmışım ? 3 — Atatürk'ün ölümü için nu. tuk falan söylemiş miyim, Nere - de söylemiş mişim? Adamcağız pek merak etmiş- miş de siallerine cevap vermeli İ- j mişmişler, Bu sorucunun o hüsnüniyetin - den milyonda yarım zerre emin ol- saydım kendisine - böyle hakaret. li değil, fakat çok hürmetli olarak- şu cevabı verirdim: “Aziz ve sayın vatandaşım, ba- m şahsi duygular ve © teessürler vardır ki çeşit çeşit ifadelenirler, türlü türlü görünürler, Kimin İçin olursa olsun bir ölüye karşı duyu- lan teessür mukaddestir, hürme - te lâyıktır. Bu teessürün tezahür- leri başka başka olabilir. Kaldı ki büyük teessürün İfadeleşmesi büs bütün çeşitlidir. Gözyaşını içine sızdırarak açığa bir şey vurma» mak; sadece gözyaşı; hıçkırık; büngür hüngür ağlamak; yaşsız ve hıçkırıksız inlemek: söylemek; © andaki duygularını pe sekilde ©- Sonra, nakliyat meselesi var. Almanya halihazırda Romen pet - rolünü Akdeniz yolu ile taşımak- tadır. Bir harp zamanında bu yol dan istifadeye imkân yoktur. i Bir Maskaraya ilk Tokat Yazan: Aka Gündüz — Tercüme ve iktibas hakkı mahfuzdur — lursa olsun söylemek: söylemeden, ağlamadan, hiçkirmadan yazmak; satır satır, cild cild veya bir kaç kelime yazmak; gülmek; kahka - ha ile gülmek; bayılmak; donmak; dili tutulmak; susmak; ani bir dar beyle çıldırmak ve sajte... Bütün bunlar büyük teessür - lerin başka başla ifade ve tezahür. leridir. Hattâ Alferd dö Mussenin bir mısraı vardir. O da şu fikirde- dir: “Büyük teessürler göz yaşı İz - har edemezler.” der. Bu da müm. kündür. Bunlardan herhangi birine tu- tulup diğerlerini göstermeyen ve- ya gösteremeyen kişiye - kendi seçtiğimiz ölçüde ve çeşitte'mille- essir olmadığı için - hissiz diyeme- yiz. Demek ki ben o dünyayı sar - san matemi sadece hıçkirmışım. İ- çimden gelen, benliğimden kopan, şikran ve minnet dolu varlığım dan sökülüp coşan hıçkırıklarla hıçkırmışım. Ve öyle kendi âle mimde hıçkırmışım ki sesi bile duyulmamış. Bir başkası da benim duygularımla duygulanarak söy - lemiş, hıckırmamış. Bir başkası da ayni duygularla hiçkirmamış, söy lememiş te yazmış. Bir çok baş - kaları da ne söylemişler, ne hiç - kırmışlar, ne yazmışlar, Fakat Dolmabahçe parmaklıkları önün - de can vermişler... Onün için hepsi saygıya ve büsnü telâkkiye lâyıktır, * Amma bu vatandaş o üç suali hiç te hüsnüniyetle yazmamıştır. Dimağsız aklı sira şöyle demek is- temiş: Sen ki Atatürke otuz beş se. medenberi bağlı idin, Atatürk ki seni ilk gününden son #ününe kp. Almanyay! a temin ettiği Aylaşmanın diğer bını Aşağıda, okuyacaksınız: Deni ya bi Doru gal Ala e rolleri kazak, Tumaya Yal TI vardır, eli taşımak eli Ea Se ie petrol ağa akliy, Petrol g1 değidir. , kaynağı saya Yan e ri jik Kiymeti b. miz tan başka Ro; de kırkını ve di Areata yü mühim menb; YÜ tinin en kll oder, (“Andan Diğer taraftan 26.000 işçiyi nl işi g Romanya nüfusu işe 20 yeter, ve bunların yüzde, Yohduz le meşguldür. | < “ESERİ ziraaei Rorranya bir bassa buğda; tirir, Romen hayvanatının en mi domuzdur. Onun bu yolda ihracatı iki mahsulünün vaziyetine gi) şir. Fakat normal yıllarda Ran 1 yanın buğday ve mısır raahsulü, Almanyaya gitmektedir. Romanya yumurta da ihraç e der, Fakat sütten yapılan diğer maddelerle meşgul değildir. Bun, ların bol bol bulunduğu'yer Li . vanyadır. Almanyanın Romanya - dan umduğu bir şey, nebati yağ - dır. Almanların Farben adını ta - şıyan kimya kumpanyası 1936 dan beri Romanyada soya fasulyası yetiştiriyor, Yeni Alman - Romen muahedesi de nebati yağ çıkara - cak maddelerin ekimine büyük bir ehemmiyet veriyor. Romanyanın yağ ve hububat . tan başka mühim bir maddesi ke- restedir. Almanya, keresteden ip- lik yaptığı için bu da onun için e - hemmiyeti haizdir. Eskiden bu ke- .resteler kay!tsizce kesiliyordu. Fa- kat yeni anlaşma fenni istismara imkân veriyor. Nihayet Romanyanın petrol - den başka bir takım madenleri de vardır ve bunlar henüz lâyikiyle işletilmemiştir. Yeni anlaşma mu. cibince Alman « Romen kumpan - yaları Dobrucadaki Pyrit'i, Banat- daki kromu, Bukovnadaki manga- nezi işletecek ve aliminyum 'sana- yil için bouyite ile mşegul olacak- lardır. çok hububat bil Y ve mısır yetiş. mühim - Almanyaya memleket Imanya senelerdenberi Ro - mer ticaret hayatında hâ - kim bir mevki tutmuştu. Çekos - lovakyanın ilhakından sonra Ro - manyanın ithalâtindaki (o hissesi yüzde 56 ve ihracatındaki hissesi yüzde 34 artmıştır. Fakat yeni mu- ahede, Romanyanın madenlerini inkişaf ettirmekle, Romen ordu - sunun teslihini temin etmekle ve Romanyanın diğer memleketlerle ticaret hakkını tanımakla berâber Romanyanın Almanyaya bağlı - ğın sıklaştıracaktır. Almanyanın Romanyaya bir ik. tısadi ültimatom verdiği ve bunun , la Romen ihracatını İnhisar altı - na almak, Romen sanayiini öldür- mek istediği tekzip olunuyor, Fa- kat hakikatte Almanyanın şartla- rin kabul ettirmek üzere olduğu anlasılmaktadır. dar bırakmamıştır. Sen onun ölü- müne karşı nankörlük ettin, al - çaklık ettin ve saire... Demek ki bu kendini bilmez kadının ölçüsü ile müteessir olma- yanlat hep böyle insanlardır? Ve bu insanların bir araya gelişin - den bir millet doğar ve bütün bir insanlık cihanı doğar! Sen beyin- siz başından büyük hezeyam edi - yorsun. Ben senin ölçünle ve sö - zünle, senin odana bile girmem, ve bütün bir duygulu insanlık ei - banı da öyle, İnsanlığın şahsi ve mukaddes hislerine karşı Abanoz sokağı bile Samimi hürmet duyar! Sen ne bi- Bu da Bir Fikir Yazan: Sabiha Zekeriya Sertel is M halinde yakalanmış bir cinayet faili ak olmadıkça ceza mahkemesine sev - o | * kedilemezler. Hukuk mahkemeleri, bu masumiyeti tanımaz. başkalarının hukukuna tecavüz eden her vatandaş kanun nazarında mü - savidir, Acaba esas teşkilât kanunu, ceza mahkemelerine cürüm işleyen bu boU İher vatandaşı müsavi görmek hak - kanı neden vermiyor? şıfatiyle kendilerine, izafe edilmiş rel vardır. Bir imei sevketmek, bilâhare beraet etmesi ihtimaline karşı, hay - yaam . | n) GÖPVSLEP İN ebusların o teşrii o masuniyeti vardır. Ancak cürmü meşhut Demek ki Mebusların millet vekili olmak mebusu ceza i ç fiyle oynamaktır, "gibi li ve olabilir, Fakat bu- i aksi de varittir. Hakikaten müc- olan bit mebusü, intihap müd - ri sonuna kadar, mecliste mu « mek, Meclisin haysiyet ve bakara © nmak demek değil mi sütunları - MÜSaK Ai, Şürmektir, Gazeti i olan bazi gana kARalarında, se 0g lerle, iftiralarla, ler, en ağır küfür * siyet ve ga refini ai zai mesuliyettep Bunu halkın Mhfaatleiş Kalıyor i Teri de canisi veriye Tozla danlarda cirit atıyorlar, Mebus milletin yeğ devlet adamından, elele? iğ dan fazla kanunların heç larının, haysiyetlerinin gi vak siyle mükelleftir. Eğer iy işlese, herkeste cev agi 08 sap vermelidir. Hak ve haysiyetin « v büyük müdafiine, bir teğrii masuni, yet zırhı geçirmek, diğer vatandaş larla aralarına bir imtiyaz farkı sok. : mak olur. Daha mütekâmil bir de, doğru yürüdüğümüz bu deri e buslara verilen bu imtiyaz, bir osag teşkilât meselesi olacak kadar mü . himdir. Yeni mebuslarımızdan, böy. © le bir kalkana, böyle bir sığınağa ih. | O# tiyaçları olmadığını, kanun nazarın. | iX da her vatandaşla müsavi oldukları » nı bildirecek ileri bir hamle bekli , | İ yoruz. Mebüsla âyni derecede vatan a daş olursak, hiç bir sulistimalin, hiç © | bir cürmün cezası ihmale uğrumaz, i Ve bu mühletten istifade edenler, | ig hesap vermiyecekleri mesuliyetle rin ve günahların yükünü kolay ko. lay taşımak cesaretini göstermezler, (b Mahkeme heyetleri, adalet divanla » rı, her süçun cezasını zamanında ve sarsılmaz bir adaletle verdikleri za- © <8 mundır ki, her fert kanun nazarında müsavi olur, 4 Emlâk ve Eyfam Bankası Umumi Heyeti P Ankara — Emlâk, Eytam Bankası heyeti umumiyesi toplanarak banka- nın 1938 yıl mesaisine ait idare hes yeti raporunu ve bilânçosunu tetkik ve Lasvip etmiştir. Raporda, Bankanın geçen yıl için b de başta Ankara olinak üzere birçok ik. şehirlerimizin imar hareketlerinde « üzerine almış bulunduğu vazile kayi ve bu yoldaki yardımların son i içindeki inkişafı bilhassa tebarüz et | Urilmiş bulunmakta idi, * 1938 yılı mesaisinin verimi olarak 500 bin liraya yakın bir kâr temin et- miş bulunan bu milli müessesemiz mesaisine ve faaliyetine daha ziya , de bir inkişaf verebilmek için bu kâs j rı tevzi “tmiyerek ihtiyat akçası mesi i tel wi