27 Şubat 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 5
#T ŞUBAT 1935 ÇARŞAMBA ULUS TRAMVAY ŞİRKETİ DAVAYI KAYBETTİ (Beşı 2 inci sayıfada) lerinden diğer idarf mukavelelerden bir fark arz aderler. İşte bu ayrılık Ger ki imtiyas mukaveleleri hakkında bütün memleketlerde hukuku adiye Peninden müstakil ve âmme bukukun - dan münbais hususl bir hukuk sistemi basına vazolunmüştük. ÂAdii » ı başında bir de idari kazanın mücesen olduğu yerlerde bu gün istisnasız bir Bürette catf olan işbu kaide, Türkiyede Teşkilât Edasiye kanununa müsteni den şürayı devlete vücud vemmiş olan 1859 numaralı kanun ile hiç bir. şek ve tereddüde mahal vermiyecek surette mütehakkık bulunmaktadır. Filhakika bu kanunun 19. uncu mad.. desinin B. fıktası, âmme-hizmetlerini den birini ifa maksadile akdolunan mü- kavelelerden dolayı âkidler arasında tex kevvün edecek ihtilâfların iptidsen ve intihaen şürayı devletçe hükme-bağla- - macağını natıktır. 22 iİnci maddenin | - kdaci fıkrası da üktisad ve nahıa işleri ki madöcde yalnız fertler mevzuu edikmiştir. Gerçi hükümetin de devlette dava açtığı vaki ise de 1 | yalnız şürayı devlet kanununun 207nci maddesinin D fıkrasında yazılı kazal kararlara temyiz yolu ile i dinde cereyan edebilir yoksa kanunu 1b URâl ve 22 nci maddelerinde ya ve kaza mercilerinin iptidaen Vö inti - haen şürayı - deçletten muharrer mesail ve ihtilâfatta hü davacı mevkiine geçemez. Bundan başka âmme hizmeti müksvelelerinin illeti tesisi, tân görülmesinden ibaret olmasına na - saran bu türlü mukaveleler. hususi ve Serdi'bir teşebbüstün sureti hakkında terafların mütekabil. teahhüt- lerini güsteren bir andlaşma , mahiyeti arzedemnez.. Bunlar hakikatte fanme düz- metinin temşiyet şeklini Hade ederleri Binaenaleyh; hükümetinnbunlar . karşı - sndaki vaziyeti'alelüde bir tarai teşicil etmekten ibaret - kalmaması- saruridir. Zâra: ümmne bizmetiriin İfası esasen hü- kümete mütemettib' bir — vazifedir. Bu : ibaret olduğu ieraiyesi | imtiyaz mukavelelerinin zumlu görzdüğü her tedbiri rtesen itti - hazda serbestisin ridr. i kabul etmek zaruı - Buna binaen müddcinin, imtiyaz ukavelelerinde hükümetin fertle mü - #avi vaziyette olduğu ve-bünlara müte- allik ihtilâflarda müstakillen harekete mezun olmayip bütün efalinin hukuku hususiye kaidelerilş Dağlr bulunduğu neticesine varan İddiâsı kabüle lâyik değildir. Davacı şirketin — 21 ve 24 temmuz 1920 tarâhlerinde istihkal etmiş olduğu feshinde Ba- yındırlık Bakanlığının istinad ettiği se. beblerin meşruiyet ve ademi meşri tine gelince : vakıa.davacı şirket b kavelelerin fesl kendisinin.veciber lerini yapmamış olmasa illet tutalmuk. tasolduğunu , ve-halbukikı kavelelerlertertili edilen veci Muayyem tramvay havlanını yapmak; 2 İstümdaklerciçin İstanbal - b 200.0000lita: venmek, 3- Ka rüşük kaldırımlarmı inşa-weimtiyaz müd lde ida- detinin sanuna kada: hüxnü h me etmek, 44 Muayyen:yerlerde müay- müddeti içinde tahakkuk cumömiş.oldu. ' Buvaziyete rağdata fın kendinestaallak eden me nafilaznakta devam etmesi eibetteki hakkanipet kaidelerine münafiklir. Davacı şirketim, — tazite,tezyidinin: mukavelelerle derpiş edilen-hatla. kararı dinliyenler - lediyeye niyabeten.ve wekâleten axdetı tiğini ve. bu: noktadan., bunlardaki vîı ciblerin. ifa olunmamasından dolayı Y lazam geldiş ğini İdarci Urmumiyei Vilayanıkanım * nun 78 ünci maddesinin-ö üncüditle lediyenin mesul tutul. kntiyazları hakkında ayni: hükmü mu- tazammındır. Şu halde herhangi bir im- #iyaz mükavelesinin fezhi humusunda, hizmet, bir başkasına adilmekle hükümet, asları vazi todar ole bükümetçe tatbikata girişimezden evel | duğu bu işin hakikt mahaulil olmaktan devir ve tahmil diyeye dan ibaret ve yen tarifeli: otobüs işle veregeldiği 7200 liraya-ihlağ eylemek » Bele. kontrol aidatını | mediği iddi nokta: krada bahsed rın inşasına mukabil bir ivaz teşleil et- t bi tezyidin- ancakbu elelerte kabul edilmesi- ve a hiç bir sebeble mep- nasive Borçisiş kâmınnnunca2 ve 483 4ai 3€ ci maddeterine : istinaden — iddizi-etmi , mümkün oltmaz. Bundan başka; (mevcud mukaveler” ve şartname ve itilafnameler-hülümi | | bukuku hususiye rejimiyle işliyen mah- kemelerden bir karar almak İâmen gel - Giği yolunda davacı tarafından-ileri sü- »illen müddeanın kabulüne imklin olma- dığı zahirdir. Diğer taraftan güzayı devlet kazası,ı bükümetin ittihaz ettiği idarf muamele. lerden ve kararlardan dolayı haklarını veye menfaatlerini halelder olmuş gö * zenler için mücesestir. Şurayı devlet mezdinde uçılacak idar$ davalarda hti> kümetin dalma dava olunan taraf mev- klinde bulunmeası lâzım gelir. Nötekim bu nokta, idari davalarda fentlenedava, hakkının, idari bir muamele -veya - kâm rarın tefhim veya tebliği- veya icmat yoluyla alâkadarların : ıttilsana arzı ta- rihinden başlayıp;arada altınış gün geç tikten sonra sakat: olacağını - gösteren Şürayı devlet kanununun 25 inci mad- desi ile de müstedeldir. Kanunun va > sır, hükümetin de şürayı devlette dava kurtulamaz. Tabiri diğerle imtiyaza bağ- Yanmış olan-bir âeame hizmeti hiç bir zaman bu mahiyetten sıyrılmış olamaz. İşteşimtiyar mukavelelerinde hüküme, tin sadece bir ferd hak ve iktidariyle mücehhez bir taraf teşkilletmeyip ken- disinin-ber yerde işin hakiki sahib ve hâkimi olarak tanınmasında ve bu nevi mukayeleler için onda o kadar hudi bir mürakâbde sslâhiyetinin kabul edil. mesindeki sebeb ve illet yukarda zikre- dilen; esasta mündemiçtir. Hük vaziteni icabatın: takdir ve tatbik susunda- biç bin makamdan meauniyiet almamasıda ömme hukukunan — esasit ve umuml pçensiplerinden birisidir. Şu” halde vilâyeti hükukunu *halz olan devletin herhângi bir imtiyaz.mum ümme kavelenitide imtiyaz sahihinin vecibele- rini yapmamasından dolayı bizzat ha - rekete gelerek yukarda söylendiği ( Te aslen ifası kendisine terettüp eden açabileceğini: derpiş ; etmediğindendi!. -| bu hizmetin işlemesini temin için lü - tramvay hatlar de imtiyaz mı hatların güzetgâhlarında belediyece ( tiralakler icra ve yolların tesviyesi ile , 4, ve 5 | e rda münderic ve n taralmm dan tamamen yerine getiri et edilen tramvay hat eledi. yekapısı 1 ve.bi. mlalki hattını sinşa.edip işlettiğini v diğer hatları yapmaması bunlara ai leriri -btrlediyece- ademi- ifı geldiğini beyan ile belediyı Jinden-dağan- bir gecikmeden — dolayı inin mestl tutulmaması. ica'ıede ceğini ve mukavelesinin:bu yüzden fes kanun bakımlarından doğru olm Jddia etmekte İse de yukarda zikrü tafsil olunduğu fizesre her dmtiyazlı am- me hizmetir mukavelesinin — akdindeki gaye, amme hirmetinin — muntazam. ve daimi surette işlemesi olmakla bu gâs | ye, her nessvbeble olursa olmuanrhasıl ol madığı takdirde mukavele zatenrhüküm. süz kalır. . Hizmetin yapılmamış cima. Ysı içincileri: sürülebiiecek sebebler-mus: kâvelenin bu hükümsürziüğünü İzaleye 'mücesir olamaz, Zira” Mükâvele bizzat bu-hizmetin- ifavı için vücuda getiril- miş bulunmaktadır.- Keldı ki- her mu- kavele gibi idari mukaveleler dahi ta 'şafların tevzini menafil esasına İstinad eder. Fesholunan mukavelede imtiyaz sahibi olan şirkete tarife ve sair nok. tağsiıda. verilensmenafi ise hükümetin halk hesabına. taahhlde bağlattığı me- nafie tekabill etmek lazım gelirz. — Bu menaflin de yenirbatların inşasından ibenet olduğu malümdür. Halbuki iş- 'çecviz olunmuştur. ru görterilmesinin mümktn bulunma . itibariyle pek' açık'olarak varid gBİNiN tezyidi ve Ce enin parâ t hasıl et. tahvili bu- şöterklen vertatbikatta aldığı imdan bir v ere İsviçrerfrangına di davet, edenm müsa nede yeni hatlar yapılmaanın nakdi imk: ibaret -olmasın hatların da ara- sene kadar bir zaman geçmiş lde yapılmamış bulunmasma görç artıklademi cereyanı tabildir. Beledi nan istimlakleri yapmamasından dolayı Bayındırlık. Bakanlığına «mesüliyet ât- fetmeğe deimkân yoktür. Zira: Cüm. temin etmekten dün-sek olduğu enin mukavelede derpiş olu. huriyet mevsuatma güre Türkiye Be- kediyeleri müstakil birer hükmi şahsi. yettir. Bunlar üzerindekizidari velâyet, ancak kanunların tahsis ettiği mevzile: re münhasırdır. Kanun ise-Bayındırlık! Bakanlığının isbimlakler hususunda be- lediyelir üzerinde bu yolda bir veliye. tineamnidald bulunmamaktadır. Ütti hizmetleri tesis ve teşkilata raptetmek aslen hükümete aiddir. Be- yelerin bu kabil hukuka doğrudan döğruya 'sahib edilmesi ancak yeni be- 1 kânunu jle mahdud. bir. dainede 1926 mnukaveleleri. nin akdi tarihinde.lse - belediyelerin böyle.bir salahiyeti- gayrı mevcud. olup © zamanda.ancak menafil' btlediyelere zid olmak Üsere kanunca muayyen şart- lar altında vilayetlerin belediyelere im tiyaz vermesi hükmü mevzu bulunmak: tasidi. Şu halde, kırk. seneden fazla bir imtiyazı tazammun. eden İşbu mu- ilâvatve tadilâtr işbu ile tearuz etmedikçe meri kalacağı) 21 temmuz 1926'muküa riyie bunların mukavelename velenamesinin. sonuncu maddesile mur ayyen olduğu ve 21 kânunusani 1911 tarihli mukavlenin 10 uncu maddesi şirketim icrasıma mecbur bulunduğu ahhüdat, Şehremanetinin istimlake.âid, biletiniç muamalatı lürumu zamanınd istimlak kanununa tevfikan yapmasi! meşrut — olup-akai takdride hüküm girketi işbu imtiyazdan mütevelild h “kukundandakat edemiyeceği yolsunda b hükmü mutazammın bulunduğu beş le fesh muamelesinin bt noktadası- du doğru olamıyacağt - iddimsına gelince Bu iddianm-daht zikrolunanmaddenin yalmız, taalluk ettiği mukâvelede *mü ayyen ve mi hatların inşa müdde lerine maes Çetmesine ve 21 temmi p 1926 mukavelesi ise mecburi hatlarıri *gerek envar ve gerek müddeti inşalari hususunda- başkarhükümleri muhtevi bülünmasına. göre.varid. görülmemiştirar Bütün bu sebebler karşısında ihtir ettiği vecibelerin: yerine getirilmeme: itibarile hükümden-düşmüş olan-21 veli 24 temmuz - 1920 tarihli 'mukaveleleriti Bayındırlık Bakanlığınca fcehi bu mukavelelerin: davacıya tahmil etti - £i aşli ve-feri vecibelerin tamamen: ve: noksansız olarak 'yapıirması kârşılığı dan-starife farklarının bü vecaibten if; tedilenlere tekabül 'eden mikdarı çıka çılmak İşartile davacıdazı geri istenmhesi sinde ne salahiyet, He; şekil ve ge de | €sas noktalarından,biriyjle kanuz ven zama muhalefet- görülmediğinden akilğğ me edilmiş olan davanın: reddi ile-400 E kuruş ilâm harcıtiın: davacıden alinmdki Devlet Şürası Başkanı B Reaşad ve kâtibi. Töfrikas 15 UL n remanı San Michele'nin kitabı Yazan: Aksel MUNT Türkçeye çeviren: Naâsuhi BAYDAR Tanrıya şükür olsun ki araları pek eyi idiş cv sahibi de-zaten çok* eyi bir adamdı hattâ gelecek kış için bir baca yaptırmağı da söz vermişti. Sonra, tavana şu-pencereyir açtırmakla eyiliğini de ispat etmemiş. miydi? Odanın . önce ne kadar karanlık. olduğunu hatırlamıyor muydüm? Sölvatore'nin karısı: “Bâkinız bürası şim- di nasıl aydınlık ve neşeli,;, dedi, Arkângelo Fuskoö'nun ona anlatmış olduğu şeyler acahâ doğru muydu? Eski ev sahibi omu- - sokağâ atıp eşyasını da zaptettiği vakit %L[ııkı_ğ__ ten, onlar gibi mutsuzlara böyle kotülük et- tiği için günün birinde 'Tanrınm da'onü ce « zaya çarpacağını söylememiş miydim? Onun için birçok inkisar ettikten iki saat sonra kendini astığı da yalan değil miydi? Hayır! yalan değildi ve yaptıklarımdan dolayı hiç Pişmanlık duymuyordum. Salvatare ailesinden ayrılacağımız sıra- odada onlarla : beraber - oturan- dostum angelo Fusko, sırtında koca bir süpürge İle içeri girdi, İşişsokak süpürücülüğü idi ve İinİseti eaklak & larden çöğü İtalyandı. Onu kontese tanıtmakla bah- tiyar oldüm; ihtiyar ev sahibinin ölüml hak- kındaki: şehadetimi. teyid. etmek Üzere . be. nimle polis komiserliğine kadar gelerek yap- tığı değeri ölgçülmez hizmete karşı,kendisi» ne-edebileceğim eyiliklerin; en. ehemmiyet- “gizi bu idi. Arkangelo:Fusko olmasaydı kim bilir ne güçlüklerle (karşılaşacaktım: Hattâ /buna rağmen bu.işten ucuz. kurtulmuştum; çünkü, az kalsın, adam-öldürmek suçuyla tu- ( tuyorlardı beni... İtalyan modasına uygun olarak: kulağı: ; nn arkasına bir pembe - gük takmış-olan. Ar- kangelo Füsko, cenublulara-hae zendostluk: lâ çiçeğini kontesesundu ve kontes'dergil, zetliğine kârşı en büyük-saygı, gösterilmiş. ' çesine memnun oldu. Nebatat bahçesine gitmek için artık va - kit gecikmiş olduğundan kontesi» doğruca konağına götürdüm: Dönüştethep susuyor- du: Bundan dolayı'ona, bebeklere dair “Blok- vuds Magazin;, de yağmış'olduğum' bir yazı yı okuduktan sonra; o'yazıda* bahbettiğim yoksul çocuklar için durmaksızır bebek ha: zırlıyan bir kadının hikâyesini anlatarak eğ: lendirmek istedim. Bu bebeklerden bazıları- nın çok zarifane giydirilmiş olduğunu kon: tes de farketmemiş miydi? EBvet, farketmiş- tirKladın güzel miydi? Bvet, pek " güzeldi! Paris'te miydi? Hayır, evimde hastadan çok bebek toplandığını görerek onu bü işten vaz- bu urmum! menfaatlerimn makul bir dnşa eçirmişeve hava değiştirmesi için de Sön- toriçe göndermiştim- Konağının — önünde kontese veda ederken nebatat bahçesindeki gorili kendisine gösterememiş olduğuma. te. essüf ettiğimi; ancak benimle birlikte dolüş: tığından dölayı de bana darılmamış olaçaği- nrumduğumu söyledim.. “Darılmadım, çok:minnettarım, yalnız.. yalnız çok mahcubum,, diyerek ağlaya ağ: laya-çabucak konağâ girdü DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Möda olan biz doktor Konağa her pazar için daimi davetli idim. Könt, döktorlüra karşr olan ini : çoktan birakmıştr- Bana hqıwhıhüıuı—çdı- mültefitti. Bü aile sofrasında yalnız rahib, ve-bir de; bana karşı terbiyesizce bir laüba- Hlik gösteren ve-köntesin yeğeni olan Vi- könt Moris bulunurdu. Bu'adam ilk görüşüm- de hoşuma gitmemişti ve dahâ sonraları baş- kalarınım da hoşuna gitmediğini keşfettim. Belli idi"ki kontlâ onun biribirine söylüye- cekleri pek- azdı. Rahib eski husul bir papas ve cemiyet adamr idi. İlk zamanlarda bana karşr pek ihtiyatkârdı ve ekstriya, nafiz ba- kışlarmı üzerime dikmiş gördükçe kolit hak- kındaki bilgisinin benimkinden çok olduğu- nu sanırdım: Bu ihtiyarın karşısında âdeta utanc düyardım ; isterdim ki kendisiyle açık- sa konuşayan| dakat bu fırsatı hi bir vakit kaveleleri-Bayındırlık»Bakanlığının be an26 şubat 1935 gününde sözbirliği; kestirildi. elde edemedim. Onu hiç yalnız göremel Bir gün, konsültasyondan önce, göremedli fif bir şeyler yemek üzere acele acele yemi€k odama girerken beni beklemekte oldi görerek şaşırdım. Bana, aile dostu sıl “kendi dileği ile,, geldiğini ve ziyarı aramızda. gizli kalmasını istediğini sö: , “Kontesle, takdire şayan bir surette fök oldunuz,, diye söze başladı, “hepin Si ze boreluyuz;, diye devam etti; ,, MarkizlSiy dolayı da. size minnettarız. Şimdi-onun )e 'nından geliyorum. İtiraf etmeliyim ki W her bakımdan pek 'eyi bir-halde- görm hayret içindeyim; Bugün buraya- gelişif! ,Bebebi size kbnttan bahsetmektir. Hâli VN çok düşündürüyor. Pek kötüleştiğinden €İ nim. Hemen hiç-dışarı çıkmıyor; hemen- tün günü odasında koca'koca purorcigi içmekle geçiriyor; yemeklerden sonra | lerce uyuyor;hattâ bazan ağzında bir sigar koltuğunda kendinden geçmiş buluyoniğ Halbuki, yazlıkta büsbütün başka bir olur, her sabah düasından sonra ata bi faal ve'neşelidir; geniş topraklarının idli sine alâka gösterir. Bildiğime göre tekli ği Türendeki şatosuna gitmektir ve kı rım, kontesi Paris'ten ayrılmağa ndi mıyacak:- olursa-yalnız başına gitmeğe bur olacaktır. Paris'te
