17 Ocak 1938 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 1

— .-.-. ercaRn a — v v a Pazarlesi Ulus basımevi Çankırı Caddesi: Ankara 17 ğ Yakında : Bir amerikan muharririnin 'Japonya- SONKÂNUN Telgraf: Ulus - Ankara 1938 TE—ITE—FTON da yaptığı harikulâde bir ı:ıöponıjı —e İdare 106 li 4 ANDIMIZDIR terisi Çin” ismindeki röportaj kadar 5 KURUŞ büyük bir alâka ile okuyacaksınız. HAYATIUCUZLATMAKARARI ÇATAAAAAAAA AAA KA AAA AAA AAA AAA AAA K KKK A KUK KKK AAA AA KUK A KKK KKK AAA A KAKA KA KA NAKA NKKK AAA K AAA AAA A KKK KA KKK KK KAKAK KKK AAA KDNK KKK KKK AAA ASA KA KRA KKK AM KK AAA A AAA A AAA AAA HK Istanbulda et 10 kuruş ucuzladı Türk hâmillerine temin edilen — menfaat nedir ? 1918 dahili is villeriyle ve 1933 türk tikraz tahvilleriyle deği layısiyle, osmanlı borçlarıma, ım rinde yapılan ve yeni kanunun temin ettiği umumi bir bakış. Kamutay geçen günkü toplantısın- da 1918 dahili istikraz tahvillerinin 1038 ikramiyeli tahvilleriyle ve 1933 türk borcu tahvillerinin de dahili is- tikraz — tahvilleriyle değiştirilmesi hakkında Maliye Vekiline mezuniyet veren bir kanun kabul etmiştir. Bir taraftan türk hamillerini za- rardan korumak, diğer taraftan dev- let tahvili piyasasına tam bir nizam vermek için alman bu çok yerinde tedbirleri tahlile girişmeden evel, bu kanunla ' ismi ortadan kaldırrlan es- ki osmanlı imparatorluğu borçlarının bir hulâsasını yapmak faydalı olur. Çünkü bu suretle yeni kanunun türk hamilleri ve Türkiye maliyesi lehin- de temin ettiği menfaatler daha a- çık bir surette meydana çıkmış ola- caktır. Osmanlr imparatorluğu, istikraz yupındaga 1834 senesinae Daşlamıştır. bütün imparatorluk devrinde yapılan istikrazlar tamamiyle haricidir. An- cak 1918 senesinde dahilf bir istikraz yapılmıştır. Osmanlı imparatorluğu borçları- nın en göze çarpan vasfı, bunların hepsinin, büdce açığını kapamak, âdi hizmetleri karşılamak, saray israfla- rına kullanmak, hattâ borç faizlerini ödemek gibi tamamiyle, semerT e dir. Bu istikrazın çok kolay para temin eden bir vasıta olduğunu sanan im- paratorluk, bu suretle borçlandıkça, tekrar borçlanmak zaruüretini duymuş, borcun ne ağır bir yük olduğurfu an- lryamamış, borçlar çığ gibi biribiri üzerine yığılmış, memleketi ardmrd:. ma birçok kayıdlar altına sokmuş, mü- him varidat menbalarıni ecnebi ala- caklıları temsil eden yabancı bir iı.ia- renin, Düyunu Umumiyenin e_lıne' teslim etmiş, borçlarının hiç bırısl_rn memleket istihsalinde, mil- 1t ekonomide kullanmamış, para mu- kabilinde mali istiklâlini mübadele etmişti. Nihayet imparatorluk yıkıldığı za- man ortada 161 milyon altın liralık bir borç kalmış ve bu kötü mirastan Lezan muahedesine göre Türkiyeye 107.528.461 altın türk liralık bir hisse düşmüştü. Cumhuriyet idaresi bu borç mirası üzerinde alacaklılarla üç anlaşma yapmış ve mühim faydalar temin etmiştir. Bunların birincisi 1928 - anlaşmasıdır. 1928 de, Lozan muahedesine göre Türkiyeye isabet eden borçların ödeme tarzı tesbit e- dilmişti. Bu mühim borç mirası üzerinde cumhuriyet idaresi, alacaklıları ile yaptığı üç anlaşma eğer Lozan mua- hedenamesi ile tesbit edilen borçlar ilk mukavelenamelerin koyduğu esas- lara göre ödenmiş olsaydı; hüküme- tin her sene yalnız faiz ve itfa karşı- ak 5.300.000 altın liralık bir emesi ve buna ayrıca kon- ı ve diğer servis mas- klemesi icab edecek ve lığı olar taksit ödi sey tahsisatın raflarını da € ğ bu taksitler böylece 91 sene s.ürüp gi- decekti. 1928 mukavelenamesi, borcun mikdarında bir değişiklik yapmamak- la beraber, yıllık taksitleri kayde de- ger bir mikdarda indirmiş, ve takşıt mikdarlarını şu suretle tesbit etmiş- tir: İlk iki sene için 1-600.000, bunu takib eden beş sene için 2.000.000, da- ha sonraki altı sene için 2.380.00q ve bundan sonra gelen beş sene için 2.780.000 altın türk İirası tatsıt veri- tikraz tahvillerinin 1938 ikramiyeli tah- borcu tahvillerinin de dahili is- ştirilmesi hakkındaki kanun do- bu hususta cumhuriyet dev- hizmetlere vermiyen işlere tahsis edilmesi- GÜNDELİK Mahalli idareler bankası Beş senelik programlar, genç 'Tür- kiye'yi basit bir ziraat ve hammadde memleketi olmaktan çıkararak, müsta- kil memleketlerin bariz vasfı ve istik- lâllerinin başlıca şartı olan endüstri, zi- raat ve finans istiklâline kavuştura dursun, yeni hamleler, memleketin di- ğer türlü ihtiyaçlarına cevab vermek üzere biribirini takib etmektedir. Bunlardan bir tanesi de yurdun ma- halli imar işlerinin bir nizam altına l dır. Garb Avrupasında bu, ge- çen yüzyılın ekonomiko - historik şart- İarına ve imkânlarına göre cereyan et- miştir. Avrupası, üstri ve fi- nansı kendi elinde santralize etmek sa- yesinde, kıtanın bu parçasına dahil lek ser yi ve S lere, £ altını fasılasız bir surette ğa mu- vaffak olmuştu. Elbette ki, kârlı çalı- şan bu milli ekonomilerin nihayet bün- yelerine dahil bulunan belediyeler, ke- za kârlı çalışacaklar ve umumi refah ve umran çerçevesinin içinde, diledikleri gibi ve süratle, şehirlerini ve civarları- nt imar edeceklerdi. Türkiye milli ekonomisinin inkişaf il '*ti, aynı ol tır. Hesab, plân ve santralizasyon, kısa süren bir tered- düdden sonra, zaruri görülmüştür. Tür- kiye, dış pazarları istismar etmek su- retiyle zenginleşen bir memleket değil, çalışmalarını nizam altına almak, plî'ın: laştırmak, rasyonelleştirmek ve tnıllı pazara istinad etmek mecburiyetinde olan bir memlekettir. İmparatorluğun fakir olarak birak - tığı bu milli pazarın elbette ki beledi- yeleri de fakir olacaktı. Binaenaleyh, liberal manâsında bir belediyecilik ve mahalli idarelerin başaracakları işleri “gelişi güzel” kaidesine bırakmak, doğ- ru olamazdı. İç Bakanımız Şükrü Kaya, bunu ilk adımda anladığı içindir. ki, belediyelerin bazı varidatlarını bir ban- kanın elinde toplamak ve belli başlı belediye işlerini merkezin mürakabe ve tasvibine bağlıyarak bu bankaya finan- se ettirmek yolunu tercih etti. Bıı:lu ve merkezi kontrol ııyeıin_d-;, bugüne kadar birçok büyük su işlerini, elektr_ılı santrallarını, kanalizasyon meseleleri - ni realize etmek kabil olmuştur. ün, bu ilk müsbet l'ınmley;ı bir Heincisi inzimam etmek üzeredir. ele- :;;neî:rl ıl':':-ınkaııı, “ Mahalli İdareler Bankası ” adını alacak, devf_let merke- zinde bir “merkezi teknik buro_" kuru- lacak, ve mahalli imar hamleleri, bu su- retle hem nizam altına alınmış hem de kuvvetli ve münhasıran lîu gaye ile ça- lışan bir kredi müessesesi ile takviye edilmiş olacaktır. Bu ıuret_le: biıî yan - dan mahalli imar meselelerinin .ıhııı_uş elemanları tarafından iyice tetkı!ı edil- mesi bir yandan da bu meseleleri başa- racak kadar kudretli bir kredi cihazının işlemesi temin edilmiş oluyor. Milli ekonominin tmamı, program- lara ve plânlara rabtedilmiş bulur_ıur- ken, belediye işlerimiz ile mahalli ida- reler tarafından başarılmaları Tâzım davâların eski usul ve gelişi güzel de- vam etmeleri doğru olamaz ve ın.c!ılıı enerji ve para israfı ile neticelenebilir- di. Birçok zevksizlikler ve yarım tec- rübeler de ayrıca zarar hanesine yazıl- mak şartiyle, fakat bugün hazırlanmış olan kanun projesi Kamutaydan geçer ve tatbikatına lııçlınn'ıı.l T:ıı:h?e, ' di: DLLA has lecek ve borcun iyle (Sonu 6. ıncı sayfada) den bir caktır. Celâl Bayarın mühim bir müjdesi Gıda maddelerini birer birer ele alarak ucuzlafacağız Et fiatlarını ucuzlatmak için İktısad Vekâletinde B. Celâl Bayar'ın Başkanlığında yapılan toplı ee Başbakanımız v | y iS 5 J. Fransız meclis reisi B. Heryo Fransada buhran bilmedi, Bonne kabineyi kuramadı Kabineye Blum memur edildi ( Yazısı 3. üncü sayfamızdadır | Celâl Bayar hükümetinin ana mese- le olarak ele aldığı “hayatı ucuzlat- mak” davâsının bir safhası dün tahak- kuk etmiştir. Bir mart 1938 den itiba- ren İstanbul halkına eti, şimdiki fiattan on kuruş eksiğine yiyeceğini müjdele - riz, Vatandaşların hayat şartlarını u- cuzlatmak, kolaylaştırmak ve ilk ağız- da onların sağlığını korumak için gıda maddelerinin ucuzluğunu temin etmeği düşünen hükümet dün alâkadarların da iştirâk ettiği bir toplantıda eti on ku- ruş indirmiş, ve milletin bir şükranını daha kazanmıştır, Şuraşımma dikkat etmek lâzımdır ki, hükümet bu kararı alırken, birçok alâ- kadarların, | y ların, (Sonu 2 inci sayfada) D Bunun için her fedakârlığı yapacağız e ET FİATLARI NASIL ÜCUZLADI Dün yapılan toplantıda elde edilen neticeler 10 kuruşluk ucuzlatmanın 3,40 kuruşu esnafın 6.60 kuruşu resmi dairelerindir İstanbulda dördüncü vakıf ha- nında borsanın bulunduğu köşe Ankara borsası Bankalar caddesinde bir bina yapılacak Bir nisanda faaliyete başlıyacak 0 « lan Ankara borsası için, Emlâk Banka» sının kendi binası yapılmadan evvel iş- gal etmekte olduğu binanınm kiralanma- sı muhtemeldir. Memurlar kooperati « finin karşısında olan bu binada, hâlen ği'mıerbınkın bazı büroları çalışmakta- ır. Haber aldığımıza — göre,. bor- sa için bankalar caddesinde yeni bir bi- na yaptırılacaktır. İnşaatın bahara doğ- ru başl, ihtimali vardır. lıtnnbulı_iı_el fiatlarını indirmek - için lâzımgelen tedbirleri beraberce düşünmek üzere davet edilmiş olan celeb komüsyoncu- ları, toptancılar ve perakendecileri temsil eden 27 tüccarın iştira- kiyle dün İktısad Vekâletinde bir toplantı yapılmıştır. n Bu toplantıya, Başbakan B. Celâl Bayar riyaset etmiş, top- lantıda Dahiliye Vekili ve Parti Genel Sekreteri B. Şükrü Kaya, l!msad Vekili ve Ziraat Vekâle- ti Vekili B. Şakir Kesebir, Eko- nomi Bakanlığı Müsteşarı B. Fa- il_( K_urdoğlu, Vekâlet teftiş heye- ti reisi B. Hüsnü Yaman, Tarife- (Somu 8. inci sayfada) Kamutayın kış tatili Kamutayın bugün kış tatiline başla- mak hususunda bir karar alması muh- temeldir. Bugünkü kamutay toplantı- sında Halk bankası sermaye projesi de görüşülecektir. Bu hususta tafsilât ikinci sayfamızdadır. Dün Dikmen sırtları kayakçılarla dolmuştu. Resmimiz kayakçılardan bir grupu xösteriyar. (Sonu 2 inci sayfada) Fıkra Kışla mı, yuva mı? Türkiyede memur ve işçi evleri yaps tırmak henüz mesele olmuştur. Halbuki bu, garb şehirciliğinin en eski davâlarından biridir. Müşterek apartı» manlar mr, seyrek, ayrı veya müşterek tipde, yahud, bitişik grup evler mi, hangisine karar vermek lâzımgeldiği- ni başkalarının tecrübelerini kendi âdet ve ihtiyaçlarımızla karşılaştıra» rak bulacağız. Bir defa bekârlar için mesele yok« tür: memür veya işçi olsunlar, onlar toplu ve ucuz kira ile oturacaklardır. Aileli memurlara gelince, bizim fikrimiz kışla sistemi yerine yu« va sisteminde karar kılıyor. Bitişik grüp evler, fakat her ada aynı tipte, | ve her ev arkasında bahçeli, yahud, daha pahalıca olanlar için bahçeler içinde münferid evler, ancak mutlaka |ev ve mülk! Bir çok memleketler l böyle yapmışlar, ilkden kışla-mesken« | lerin azametine hayran olanlar da ni - | hayet yuva esasına dönmüşlerdir. Ma- l1 olan bir ev, bakacağı bir bahçe, aile« nin vatan içinde daha fazla kökleşme- | sine yardım etmektedir. [ Ya memur başka yere giderse 5 | Fakat esasen, meselâ Ankarada bir kaç bin mesken, ikamet buhranını kökün- [ den gidermiş olacak, Ankara'dan baş- ka yere giden memurun, artık İstan- | buldan başka yere giden memurdan | farkı kalmıyacaktır. İtalyada memur - lar bu suretle almış oldukları kiradan, evvelâ, devlete borç hisselerini ver- mekte ve ellerine geçen fazlanın da yarısını gene borca yatırmaktadır- lar, — Fatay